GRONDBEGINSELEN VANDE TRANSMISSIELEER - ECMD

Het wormwiel heeft met de worm een lijncontact; dit wordt bereikt door de worm
over een bepaalde boog door het wormwiel te laten omhullen. Worm en wormwiel
worden in principe door gereedschap met dezelfde vorm vervaardigd. De tandrichting
van worm en wormwiel is gelijk. Het wormwiel kan cilindrisch zijn uitgevoerd of
een globoïdevorm hebben (zie afb. 2.40b en c).
Bij de fabricage van de wormwielen wordt profielverschuiving toegepast; de afmetingen
worden dan dienovereenkomstig aangepast.
2.3.6 Tandwielslijtage en rendement
Slijtage
Een tandwiel moet in staat zijn een voldoende groot koppel gedurende een bepaalde
tijd te kunnen overbrengen. Om te bereiken dat binnen de vereiste levensduur geen
schade ontstaat is het nodig dat de afmetingen en materiaalsoorten nauwkeurig worden
gekozen. Een tandwiel kan door een aantal verschijnselen onbruikbaar worden.
Tandbreuk zal meestal optreden ij een te grote tijdelijke belasting[en gevolge van
vermoeiing. De tand zal afbreken aan de tandvoet omdat hier de belasting plaatsvindt ?
op buiging én afschuiving. Tanden kunnen echter 0 .k fb.reken ten gevolge van overbelasting,
bij voorbeeld door schakelfouten. qcu: :J {et' rb~,l(Lf(
Putvorming ('pitting') treedt op aan de flanken van de tanden. Door zeer hoge plaatselijke
piekdrukken ontstaan zogenaamde hertzspanningen die scheurtjes veroorzaken
en metaaldeeltjes doen afschilferen: er ontstaan putjes aan de oppervlakken.
Andere slijtage vormen ontstaan door het langs elkaar glijden van de tandflanken.
Door de wrijvingskrachten in combinatie met hoge contactdrukken kan de tempera- 7
tuur zó hoog oplopen (piektemperaturen van 400 tot 500 oe komen voor), dat de
delen aan elkaar lassen. De beweging gaat verdèr en er ontstaat 'vreten'. EP-toevoegingen
(zie 2.2) moeten dit helpen voorkomen, omdat een minerale olie zonder toevoeg!ngen
slechts bescherming biedt tot ongeveer 350 oe.
:;;;;::-Warmte-ontwikkeling ten gevolge van wrijving kan bij sommige typen tandwieloverbrengingen
groot zijn. Deze warmte moet voldoende snel worden afgevoerd om te
) hoge temperaturen van het smeermiddel te voorkomen. Bij cilindrische tandwielen,
kegeltandwielen en wormoverbrengingen in auto's zal de war te over het algemeen
voldoende snel op natuurlijke wijze worden afgevoerd"d~~ de"rijwind.
Ten gevolge van het krachtenspel ontstaan er reactiekrachten naar de tandwielen en (
~ de lagers waarin de assen steunen en roteren. Bij cilindrische tandwielen met rechte
vertanding ontstaan hoofdzakelijk radiale krachten op de lagers. Worden er cilindrische
tandwielen met schuine vertanding, schroeftandwielen, kegeltandwielen of een
wormoverbrenging toegepast dan is er sprake van een combinatie van radiale en axiale
belasting; bij de keuze en berekening van de lagers moet hiermee rekening worden
gehouden.
Het rendement
Omdat bij een tandwielstelsel de tandflanken langs elkaar bewegen, ontstaat er wrijving,
warmte-ontwikkeling en verlies van aandrijfenergie. Verder zal bij een tandwieloverbrenging
vermogensverlies ontstaan door wrijving in de lagers en oliekeerringen
en door het smeermiddel ten gevolge van de zogenaamde karnverliezen als de
tandwielen in een oliebad roteren.
135