GRONDBEGINSELEN VANDE TRANSMISSIELEER - ECMD

lur' ~, " cc
schuine of schroefvertanding en wordt gekenmerkt door een puntcontact tussen de
tanden. Maximaal is een overbrengingsgetal mogelijk van ongeveer 5.
Hoewel het schroeftandwielstelsel in de autotechniek weinig toepassing vindt (zie
voor een enkel voorbeeld het Torsen-differentieel in hoofdstuk 7), treft men des te
meer een tweetal varianten op het tandwielstelsel met kruisende ashartlijnen aan.
De eerste variant is de wormoverbrenging (afb. 2.16e). Hier heeft het kleine tandwiel,
de worm, de vorm van een schroef, terwijl het grote tandwiel, het wormwiel, hierop
zodanig is aangepast dat een lijncontact tussen de tanden ontstaat. Door de schroefvorm
is het mogelijk dat de worm voorzien is van slechts één 'tand', zodat men in dit
geval naar analogie van de bout-moerverbinding liever spreekt van een, twee, drie of
meer gangen. De worm overbrenging heeft meestal een minimaaloverbrengingsgetal
van ongeveer 5 en een maximaaloverbrengingsgetal van ongeveer 60, maar in sommige
gevallen komen ook maximale waarden van 100 en meer voor.
De tweede variant van het tandwielstelsel met kruisende ashartlijnen is de tandheugeloverbrenging
(afb. 2. 16j). Deze ontstaat uit het stelsel met evenwijdige ashartlijnen,
door namelijk de diameter van het grote tandwiel zodanig te vergroten, dat een
getande staaf of tandheugel ontstaat; ten gevolge hiervan kruisen nu de tandheugelhartlijn
en de hartlijn van de rondselas elkaar, meestal onder een hoek van 90°. Deze
variant wordt overwegend toegepast als stuurreductie (zie deel 4 van de Steinbuchserie,
waar ook gedetailleerd op de bepaling van de overbrengingsverhouding van
deze bijzondere overbrenging wordt ingegaan). Deze overbrenging is bovendien een
buitenbeentje in het hier behandelde overzicht, omdat hier sprake is van een R-Toverbrenging:
de rotatie van het rondsel resulteert in een translatie van de tandheugel
en omgekeerd.
Bij de vierde groep van tandwielstelsels liggen de assen in elkaars verlengde ofzijn zij
concentrisch ten opzichte van elkaar opgesteld. Dat is mogelijk door meer dan twee
tandwielen samen te voegen tot een zogenaamd planetair tandwielstelsel. Zowel cilindrische
als kegeltandwielen kunnen voor dit doel worden gebruikt. Bij een variant
van het cilindrische stelsel, het gesloten planetaire stelsel, komt bovendien de enige
versie van het tandwiel met inwendige vertanding voor (afb. 2.16g). Dergelijke tandwielstelsels
gehoorzamen aan aparte wetten, zodat hun werking in band Buiteengezet
wordt, omdat zij in de aandrijflijn voornamelijk voorkomen in de automatische transmissie.
In deze paragraaf worden eerst de wetten en begrippen behandeld die voor alle tandwielen
gelden (2.3.2). Dat gebeurt aan de hand van het cilindrische tandwielpaar met
rechte vertanding. Vervolgens worden deze wetten en begrippen uitgewerkt naar de
overige uitvoeringsvormen: het cilindrische tandwiel met schuine vertanding (2.3.3),
het kegeltandwiel (2.3.4), en de worm en het wormwiel (2.3.5). Ten slotte komen de
slijtage en het rendement van de tandwieloverbrenging aan de orde (2.3.6). Uit ruimte-overwegingen
is afgezien van een behandeling van het krachtenspel en de sterkteberekening
van de tandwieloverbrenging.
2.3.2 Basisbegrippen in de tandwieltechniek
Cirkelbeweging
Beweegt een punt op de omtrek van een cirkel, dan kan men de afgelegde weg s in de
doorlopen hoek cp (de Griekse kleine letter 'fi') van de (voer)straal ruitdrukken.
107