EINDWERK BEKROOND MET VDVHB-PRIJS - Wikiprebia

EINDWERK BEKROOND
MET VDVHB-PRIJS
Een specifieke procedure voor het verwerven van diensten
en arbeidsmiddelen voor onderwijsinstellingen
MOTIVATIE VAN DE KEUZE
Persoonlijk ben ik er van overtuigd dat veilig verwerven
van diensten en arbeidsmiddelen één van de belangrijkste
peilers is van een preventiebeleid. Het specifieke verwervingsbeleid
zal er toe bijdragen om op een natuurlijke
wijze de veiligheid en preventieprincipes te integreren
in de algemene schoolcultuur.
Veilig aankopen alleen is niet voldoende. Arbeidsmiddelen
en diensten komen dikwijls op de meest
eigenaardige wijze in een school terecht.
Arbeidsmiddelen worden in de industrie aangekocht om
gebruikt te worden door ervaren vaklieden. In het onderwijs
worden arbeidsmiddelen gebruikt bij het lesgebeuren,
om kennis en vaardigheden aan te leren en om de
leerlingen te laten kennis maken met bepaalde arbeidsmethoden.
Een specifieke procedure voor het
verwerven van diensten en arbeidsmiddelen
is van fundamenteel belang om de risico’s
voor leerkrachten en leerlingen tot een
minimum te beperken.
Bussen voor schoolreizen worden vaak telefonisch
besteld zonder schriftelijke overeenkomst.
Bij het huren en leasen van machines worden meestal
geen bijkomende veiligheidseisen geformuleerd.
PROBLEEMSTELLING
De titel “Een specifieke procedure voor het verwerven
van diensten en arbeidsmiddelen voor onderwijsinstellingen”
werd gekozen na een uitgebreide rondvraag bij
collega’s preventieadviseurs.
29
nieuws 143 juni 2004
VEILIGHEIDS
nieuws
Godfried Corstjens
Coördinerend preventieadviseur
Scholengemeenschap Sint-Michiel
Bocholt-Bree-Meeuwen-Peer
Preventieadviseur
Technisch Instituut Sint-Michiel Bree
Uit de lessen van niveau I & II maar ook uit de dagdagelijkse
ervaring op de werkvloer weten we dat de bestelprocedure
één van belangrijkste procedures is om te
voorkomen dat gevaarlijke diensten of arbeidsmiddelen
zouden geleverd worden.
Bij het verwerven van diensten en
arbeidsmiddelen voor het onderwijs dient
men rekening te houden met eindtermen,
ontwikkelingsdoelen en leerprogramma’s.
Vooreerst heb ik gezocht naar de wettelijke verplichtingen
die opgelegd werden door de Federale overheid
en de Vlaamse gemeenschap. Verder bespreek ik het
gedrag van leerlingen op het gebied van veiligheid.
Bij de verzekeringsmaatschappijen ben ik gaan vragen
naar de ongevallenstatistieken. Daarna bespreek ik
enkele typische ongevallen uit het onderwijs.
De methode voor het opmaken van een foutenboom
en het formuleren van voorkomingsmaatregelen wordt
besproken aan de hand van een ongeval in de afdeling
mechanica.
Met de gegevens, die ik op deze manier verzamelde en
de bevindingen van collega’s preventieadviseurs van
andere scholengemeenschappen, heb ik een nieuwe
procedure geschreven.
Waar mogelijk heb ik “mijn” procedure ook toegepast
zodat ik in het algemeen besluit van dit eindwerk reeds
mijn bevindingen kan weergeven.

DE AANKOOPPROCEDURE
1 Vooronderzoek
30
nieuws 143 juni 2004
VEILIGHEIDS
nieuws
VOORONDERZOEK
BEGROTING
BESTELBON
INDIENSTSTELLING
INSTRUCTIES – VIK
OPLEIDING
NAZORG
De voorzitters van de vakwerkgroepen, de technischadviseurs,
en de directie-secretaris hebben een voorstel
tot verwerving van bepaalde arbeidsmiddelen.
De interne preventiedienst wordt geïnformeerd over het
voornemen.
Samen met de interne preventiedienst wordt er besproken
voor wie het arbeidsmiddel bestemd is en aan welke
specificaties het moet voldoen. Om alle risicofactoren te
evalueren is het dikwijls noodzakelijk om in dit stadium
reeds een risico-analyse uit te voeren en antwoorden te
formuleren op onderstaande vragen betreffende interne
informatie en externe afspraken.
Voorstudie intern:
Informatie:
- wat zegt de wetgeving?
- aan welke eisen moet het arbeidsmiddel voldoen?
- beroep doen op een deskundige?
- waar geplaatst?
- omgevingsfactoren?
- wie gaat het gebruiken – omstandigheden?
- zijn er bijkomende veiligheidseisen?
Voorstudie extern:
Afspraken:
- kostprijs?
- bijkomende veiligheidseisen – CE?
- levering : waar – wie – risico’s - hoe – kosten?
Bij het overwegen van een belangrijke
aankoop maakt men een risico - analyse en
een verslag van de voorstudie die de
interne informatie en de externe afspraken
weergeeft.
- plaatsing van de machine: wie?
- indienststelling – aansluiten?
- omgevingsfactoren bv: geluid – plaats machine?
- betalingsvoorwaarden?
- is er vorming nodig – wie?
Na het advies van de interne dienst voor preventie en
bescherming worden de specificaties op vlak van veiligheid,
gezondheid en milieu in de offerte-aanvraag verwerkt.
2 Begrotingsronde
Afhankelijk van het feit of het budget reeds begroot
werd (bv. onderhoud) of niet wordt de aankoop besproken
tijdens de jaarlijkse begrotingsvergadering(en).
Bij het opmaken van de begroting moeten
de aankopen ter bevordering van de
veiligheid en hygiëne geprivilegieerd
behandeld worden.
3 De bestelbon
3.1 Inhoud en samenstelling van de bestelbon
Elke bestelling van installaties, machines, gemechaniseerde
werktuigen en persoonlijke beschermingsmiddelen
omvat in de bestelbon de eis tot naleving van:
de vigerende wetten en reglementen inzake veiligheid
en hygiëne die onontbeerlijk zijn om het objectief te
bereiken vooropgesteld in art. 54 quater van het ARAB.
De machine– of arbeidsmiddelenrichtlijn valt zonder
meer onder de vigerende wetten en reglementen inzake
veiligheid en gezondheid.
Volgens de voorkomingsbeleidsprocedure moet het
bestelorder de aanvullende eisen vermelden, die door
de deskundigen van de interne of externe dienst voor
preventie gesteld werden. Deze deskundigen kunnen
dus méér eisen stellen dan datgene wat wettelijk of volgens
het reglement gevraagd wordt. In de bestelbon
maakt men dan ook gebruik van het formuleren van bijkomende
veiligheidseisen zoals:
• Voor arbeidsmiddelen op maat: opsomming van een
gedetailleerde lijst van veiligheidstechnische vereisten.
• Voor standaard arbeidsmiddelen: opsomming van een
lijst van veiligheidstechnische vereisten teneinde het
arbeidsmiddel geschikt te maken voor het uitvoeren
van het werk.
• De gebruikshandleiding in de taal van het conformiteitsattest
en een vertaling in de spreektaal.
• De aflevering van een keuringsverslag door een
erkend organisme voor de indienststelling van een
arbeidsmiddel.

• Een betalingsregeling gebaseerd op de resultaten van
de verslagen voor indienststelling afgeleverd door het
hoofd van de interne preventiedienst en het erkend
organisme.
• De aflevering van een verklaring van overeenkomst
met de gestelde vereisten in de besteldocumenten.
3.2 Bijkomende eisen bij het bestellen van arbeidsmiddelen
in het onderwijs
Bij het aankopen van machines voor het opleiden van
leerlingen is het stellen van bijkomende eisen dikwijls
noodzakelijk. De leerlingen zijn onervaren en de leerkracht
moet meerdere leerlingen gelijktijdig instrueren.
Door de bijkomende eisen is de fabrikant vaak verplicht
om de machine aan te passen
Dit heeft voor gevolg dat ook het technisch constructiedossier
moet aangepast worden en dat dit verrekend zal
worden in de verkoopprijs.
Het is ook mogelijk dat de bijkomende eisen problemen
stellen voor de conformiteit van de machine indien zij
niet verenigbaar zijn met het oorspronkelijk veiligheidsconcept
of een aantasting hiervan betekenen.
In verband met de noodzaak van bijkomende veiligheidseisen
is het beter vooraf ernstig te bekijken of de
machine inderdaad gebruikt gaat worden buiten de
door de fabrikant voorziene grenzen.
De bestelling van arbeidsmiddelen of beschermingsmiddelen
wordt enkel volledig geacht indien ze voldoet aan
de bijgevoegde veiligheidseisen. Deze veiligheidseisen
vormen één geheel met dit besteldocument.
3.3 De taak van de preventieadviseur bij het opmaken
van de bestelbon
De preventieadviseur zal de bestelbon voor gezien moeten
ondertekenen om aan te tonen dat hij/zij heeft deelgenomen
aan de voorbereiding van de bestelling (of
het lastenkohier).
Om te vermijden dat zijn/haar verantwoordelijkheid in
opspraak zou komen, zal de preventieadviseur het
bestelorder pas voor gezien ondertekenen als het de
naleving van de wettelijke verplichtingen en van eventuele
aanvullende eisen uitdrukkelijk vermeldt.
De preventieadviseur heeft het recht om advies in te
winnen bij eender welke bevoegde persoon binnen of
buiten de school.
Het feit dat de preventieadviseur het recht heeft om
meer te eisen dan wat wetten en reglementen uitdrukkelijk
voorschrijven, wordt ook gerechtvaardigd door de
vaststelling dat een bestelde uitrusting op het bedrijf zelf
risico’s kan veroorzaken die niets te maken hebben met
de uitrusting als dusdanig (risico’s in verband met de
voorziene ligging van de machine, de nabijheid van
andere machines, de bekwaamheden van de personen
die de machine zullen bedienen,…)
31
nieuws 143 juni 2004
VEILIGHEIDS
nieuws
leerlingen zijn onervaren arbeiders
3.4 De taak van de hiërarchische lijn bij het opmaken
van de bestelbon
De verantwoordelijke voor de aankoop zal de bestelbon
ondertekenen ter bevestiging van de bestelling. Hij zal
eerst controleren of de bestelling verlopen is volgens de
afspraken.
De directeur of zijn gevolmachtigde van de hiërarchische
lijn zal er zich van vergewissen dat er een positief
advies is van de preventieadviseur.
Een goede bestelbon vermeldt de nodige
algemene en specifieke veiligheids- en
gezondheidsvereisten.
Veiligheidsrisico’s worden uitgeschakeld bij
de bestelling.
4 Indienststelling
4.1 Aanvaarding van de levering
De levering van het arbeidsmiddel is dikwijls de bekroning
van een lange procedure. De vakwerkgroep moest
eerst goedkeuring krijgen voor de aankoop en moet dan
nog de levertijd afwachten. De levering is dan ook de
bekroning van het werk. De aanvaarding bij de levering
is echter zeer belangrijk. Zij kan slechts één keer gebeuren.
Maak dan ook de nodige afspraken over het tijdstip
van de levering zodat de technisch adviseur of de persoon
die het arbeidsmiddel kan gebruiken of bedienen
aanwezig kan zijn bij de levering. Indien het arbeidsmiddel
duidelijk niet overeenstemt met de bestelling is
het best om de levering te weigeren en de vervoerder
een document te laten ondertekenen voor terugname
wegens niet conform met de bestelling. Het is meestal
niet mogelijk op dit ogenblik alle eventuele tekortkomingen
vast te stellen. Teken om deze reden steeds het ontvangbewijs
met de vermelding ‘onder voorbehoud van
controle’.
De interne dienst voor preventie zal na levering zo spoedig
mogelijk samen met de verantwoordelijke voor de
bestelling de volgende documenten nazien en eventuele
zichtbare tekortkomingen vaststellen.
• De leveringsbon
• De aanwezigheid, maar ook de kwaliteit van de verklaring(en)
van overeenstemming, horende bij het
conformiteitsattest (CE).
Voor een volledige machine:
een II A-certificaat
Voor een onderdeel van een machine:
een II B-certificaat
Voor een veiligheidscomponent:
een II C-certificaat

• De tekortkomingen welke gedekt zijn door het conformiteitattest.
• De specifieke veiligheidseisen die geformuleerd werden
in het besteldossier.
• De inplanting van het arbeidsmiddel in zijn omgeving.
Controleren of er geen nieuwe risico’s gebonden
aan de omgevingsomstandigheden ontstaan.
• De gevraagde keuringsverslagen. Is het besluit conform?
• De grenzen waarbinnen het arbeidsmiddel mag aangewend
worden. (deze zijn normalerwijze in de
instructies vastgelegd).
• De gebruikshandleiding. Is ze volledig?, in de gevraagde
taal?, zijn de veiligheidsinstructies duidelijk
en volledig?
• Zijn er afspraken in verband met de opleiding van het
personeel dat met de machine te maken krijgt?
Eventuele tekortkomingen worden geformuleerd in een
brief en aangetekend verzonden naar de leverancier.
4.2 Het verslag voor indienststelling
Een verslag voor indienststelling door de PA of CPA van
de interne preventiedienst is verplicht voor het in gebruik
nemen van arbeidsmiddelen die niet voorzien zijn van
een merkteken van overeenkomst, aangebracht bij toepassing
van een uitvoeringsbesluit van de wet van 11 juli
1961. (b.v CE).
In onze school wordt er desondanks systematisch een
indienststellingsdossier opgemaakt. Het verslag wordt in
tweevoud opgemaakt: één exemplaar wordt bewaard
in de afdeling waar het arbeidsmiddel gebruikt wordt en
één exemplaar wordt bewaard bij de interne dienst
voor preventie en bescherming.
In onze school wordt er systematisch een
indienststellingsverslag gemaakt. Het omvat
een verzameling van alle documenten die
gebruikt werden voor het aanschaffen en in
dienst stellen van het arbeidsmiddel.
5 De opleiding
De machine moet kunnen werken, ingesteld en onderhouden
worden met aanvaardbare risico’s. De gebruikers
en verantwoordelijken van de arbeidsmiddelen dienen
een adequate opleiding te ontvangen, de nodige
informatie te krijgen en te beschikken over schriftelijke
instructies betreffende de werking, de gebruikswijze, de
inspectie en het onderhoud van het arbeidsmiddel.
De verantwoordelijken en de gebruikers
dienen een adequate opleiding te
ontvangen.
33
nieuws 143 juni 2004
VEILIGHEIDS
nieuws
5.1 Inhoud van de gebruikshandleiding
De gebruiksaanwijzing geeft aanwijzingen over de
omstandigheden waarvoor het arbeidsmiddel werd ontworpen.
De gebruiksaanwijzing houdt rekening met het
normaal en met het abnormaal te verwachten gebruik.
Indien abnormaal gebruik gevaren oplevert moet het
afgeraden worden.
De gebruikshandleiding moet tevens instructies en veiligheidsvoorschriften
verstrekken over:
• het onderhoud en de herstellingen
• het gebruik van het arbeidsmiddel
• het installeren
• het afstellen
• het monteren en demonteren
• het vervoer
Wanneer - met uitzondering van het gebruik - alle andere
werkzaamheden door gespecialiseerd personeel van
de fabrikant verricht worden en dit contractueel tussen
fabrikant en gebruiker vastligt, kan worden aanvaard
dat deze elementen in de aan de gebruiker overhandigde
gebruikshandleiding ontbreken.
6 Instructies en Veiligheid Instructie Kaarten
Gebruikers dienen geïnstrueerd te worden over het veilig
gebruik van het arbeidsmiddel. De instructies uit de
handleiding van de fabrikant worden verwerkt in de
opleidingscursus voor de leerlingen. De restrisico's worden
besproken met de TA of TAC, de leerkracht en de
preventieadviseur. De restrisico's worden geformuleerd in
korte en duidelijke slagzinnen. Deze slagzinnen samen
met de opsomming van de verplichte PBM's en de pictogrammen
maken deel uit van de veiligheid instructiekaart
die bij de machine aangebracht wordt.
7 Nazorg en instandhouding
De arbeidsmiddelen moeten gedurende hun ganse
gebruiksduur blijven voldoen aan de eisen die gesteld
werden bij de ingebruikname. Daarom moeten ze geregeld
onderhouden en goedgekeurd worden.
De arbeidsmiddelenrichtlijn verplicht zowel keuringen
voor indienststelling als periodieke keuringen wanneer
het arbeidsmiddelen betreft waarvan de veiligheid:
• afhangt van de wijze van installatie;
• op termijn - als gevolg van de gebruiksomstandigheden
- aan degradatie onderhevig is.
De bevindingen van voormelde keuringen moeten vastgelegd
worden in keuringsverslagen welke ter inzage
gehouden worden van de ambtenaren belast met het
toezicht.
Het keuringsverslag van de laatste periodieke keuring
dient het betrokken arbeidsmiddel bij zijn verplaatsingen
buiten de onderneming te vergezellen.

Het betreft hier:
• op voorhand geprogrammeerde periodieke keuringen;
• keuringen volgend op uitzonderlijke gebeurtenissen
(ombouw, ongeval, natuurverschijnsel), die schadelijke
gevolgen op het veiligheidsniveau kunnen gehad
hebben.
Het doel van deze keuringen ligt in de waarborg van
naleving van veiligheids- en gezondheidsvoorschriften
en iedere aantasting ervan tijdig op te sporen en te herstellen.
De wijzigingen en herstellingen worden genoteerd op de
‘opvolgingskaart’.
De opvolgingskaart wordt bij het machinedossier
gevoegd.
• Bij wijziging van een nieuwe machine met CE-markering,
of bij fundamentele wijziging van een bestaande
machine, heeft men dezelfde verplichtingen als de
fabrikant van een nieuwe machine.
• Bij een beperkte wijziging van een bestaande machine
zonder CE-markering kan men zich beperken tot de
toepassing van de minimumvoorschriften van de richtlijn
arbeidsmiddelen. Op het vlak van de formaliteiten
moet men er natuurlijk over waken dat het bestaande
verslag vóór indienststelling, de documenten met
betrekking tot de evaluatie van de risico’s, de instructies,…aangepast
worden aan de wijziging die aangebracht
werd.
• Wanneer een machine hersteld wordt in zijn oorspronkelijke
staat met originele onderdelen volstaat het om
dit te vermelden op de opvolgingskaart.
Besluit
!
Begrijpelijkerwijze moeten de Koninklijke Besluiten die
betrekking hebben op de machinerichtlijn en de
arbeidsmiddelenrichtlijn strikt worden toegepast. De
naleving ervan wordt gecontroleerd door de arbeidsinspectie
die o.a. als taak heeft om bij ernstige ongevallen
de verantwoordelijkheden vast te stellen. De onderwijsinspectie
wijst de scholen heel nadrukkelijk op dit probleem.
Scholen stellen echter vast dat de inspectie een 'inspectie-index'
hanteert die verder gaat dan de marginale
controlebevoegdheid - die het besluit van de Vlaamse
regering van 2 februari 1999 betreffende de wijze waarop
sommige bevoegdheden van de onderwijsinspectie
van de Vlaamse Gemeenschap worden uitgevoerd (B.S.
1 april 1999) - toestaat.
34
nieuws 143 juni 2004
VEILIGHEIDS
nieuws
Een arbeidsmiddel mag niet
zomaar aangepast worden !
Volgens Art. 7 § 4 van dit besluit zal de inspectie een
marginale controle uitoefenen op de voorwaarden
inzake hygiëne, veiligheid en bewoonbaarheid. Tevens
zal zij onderzoeken of de materieel bevoegde overheden
geen tekortkomingen hebben vastgesteld en/of
alle wettelijke vereiste veiligheidsattesten zijn afgeleverd.
Dit besluit stelt dus duidelijk waar de bevoegdheden liggen.
Voor de Wet Welzijn ligt de controlerende bevoegdheid
bij de federale overheid en haar diverse inspectiediensten
zoals de Technische inspectie, Medische
inspectie, Inspectie van de sociale wetten en voor de
Milieuwetgeving bij de Vlaamse gemeenschap.
Het is niet zozeer de gehanteerde inspectie-index zelf
waarmee de scholen het moeilijk hebben. Ze beschouwen
dit instrument trouwens als een belangrijk hulpmiddel
om zelf een zorgbeleid ten aanzien van personeel
en leerlingen vorm te geven. Maar wel de dringende
consequenties die de onderwijsinspectie hieraan verbindt.
Nijverheidsscholen van het katholiek secundair onderwijs
worden betoelaagd op basis van puntengewicht 22 wat
ongeveer € 800 per leerling vertegenwoordigt (schooljaar
2001-2002). Dit is ruim onvoldoende om de machines
te beveiligen, te investeren in nieuwe basisuitrusting, het
machinepark in stand te houden en ook nog tegemoet
te komen aan alle wenselijke noden.
De risico-analyses laten ruimte tot interpretatie van de
risicowaarden omdat leerlingen van het secundaire
onderwijs een risicogroep op zich vormen, mede door
hun soms moeilijk sociale achtergrond, de zeer jonge
leeftijd en het niet vertrouwd zijn met de aangeboden
arbeidsmiddelen.
De ervaring leert ons dat dit publiek zeer onberekenbaar
en daarenboven vindingrijk is in het omzeilen van aangebrachte
beveiligingen. Daar halve oplossingen geen
oplossingen zijn, zien wij ons derhalve genoodzaakt bij
de risicograadbepaling te kiezen voor een strenge aanpak.
De aankoopprocedure die ik beschreven heb in dit
eindwerk werd door de directie ingevoerd als een verplicht
te volgen procedure voor het bekomen van diensten
en arbeidsmiddelen.
Persoonlijk ben ik erg gelukkig met deze werkwijze.
Vroeger waren er dikwijls problemen bij de indienststelling.
Nu zijn deze problemen reeds bij “het voorstel tot
aankoop “ aan de orde.
Dankzij het invoeren van de specifieke verwervingsprocedure
en de positieve samenwerking met de directie
ben ik geslaagd in het behalen van de doelstellingen die
ik bij de aanvang van dit eindwerk vooropgesteld had.
Godfried Corstjens