NW Nuus 1 - Landbou.com

Ploeg jy jou rande in die grond in?
Eric Louw, NWK Landboubestuursdienste
Voordat op ’n geskikte bewerkingstelsel besluit word, is dit uiters
noodsaaklik om kennis te neem van die grondtipe en ander faktore in
die stelsel, soos klimaat, terrein, gewas en implemente. Die sukses van
’n bewerkingspraktyk is ’n interaksie tussen hierdie faktore en sal van
een gebied of land na die ander verskil.
Die doel met grondbewerking moet primêr wees om die bestaande struktuur
van die grond te behou of om swak struktuur te verbeter. Grondbewerking
moet ook daarop gemik wees om waterinfiltrasie te optimaliseer, om
verdamping te verminder, grondtemperatuur te manipuleer, gronddiepte of
effektiewe worteldiepte te verbeter en dus wortelontwikkeling te bevorder.
Bewerkingsmetodes beïnvloed die ontkieming van saad en wortelgroei
deurdat grondtemperatuur gemanipuleer kan word en verdamping verminder
kan word sodat daar op die optimale plantdiepte geplant kan word vir vinniger
ontkieming van die gewassaad. Die soort bewerking beïnvloed ook die
kwesbaarheid van die grond vir wind- of watererosie. Bogrond met ’n fyn
struktuur is vatbaar vir altwee hierdie soorte erosie, terwyl gronde met ’n
growwe struktuur meer stabiel is en minder erosiegevoelig is. Verkeerde
bewerkings kan tot fisiese, chemiese en biologiese degradasie van grond lei.
Grondbewerking kan verdeel word in primêre en sekondêre
bewerkingsaksies. Primêre grondbewerking het die regstelling van fisiese
beperkings soos ploeglae, die verbetering van waterindringing en die
vermenging van plantvoedingstowwe en ameliorante soos gips en kalk ten
doel. Die doel van sekondêre bewerkings is die voorbereiding van ’n gunstige
saadbed deurdat onkruide vernietig word, plantvoedingstowwe ingemeng en
goeie kontak tussen die saad en die grond bewerkstellig word.
VOOR- EN NADELE VAN GRONDBEWERKING
Voordat die boer op ’n geskikte bewerkingspraktyk besluit moet hy eers die
voor- en nadele van die voorgenome bewerkingsmetode oorweeg. Enkele
voor- en nadele word uitgelig:
Voordele
• Skoonbewerking vernietig / begrawe peste wat in die grond oorleef,
soos kopvrot by mielies en snywurm.
• Dit vermeng plantvoedingstowwe in die grond, soos fosfaatkunsmis
wat onbeweeglik is.
• Dit deurlug die grond.
• Dit stel verdigtingslae reg.
• Dit beheer die meeste vlak ontkiemende onkruide en jong onkruide.
• Dit vergemaklik sekondêre bewerkingspraktyke, soos
saadbedvoorbereiding.
•

Nadele
• Gedurende grondbewerking met ’n rysterplaatploeg word die bogrond
teen die skaar opgestoot en tuimel dit van bo af terug. Die vrugbare
humusryke bogrond word begrawe. Die ondergrond is gewoonlik hoër
in klei en laer in humus, wat tot die vorming van oppervlakkorse kan lei.
Indien die grond brak is, loog die natrium dieper in die grond in. Die
omkeeraksie van die skaarploeg bring die dieper natrium na bo, laat die
bogrond dispergeer en gevolglik raak die erosiegevaar al groter.
• Gedurende bewerking word suurstof in die grond ingewerk, wat tot die
versnelde oksidasie van organiese materiaal lei. Hierdeur gaan
waardevolle organiese materiaal verlore wat verder kon verrot om
humus en organiese verbindings soos humien- en fulviensure te vorm.
Dit kon die struktuur van die grond stabiliseer en vrugbaarheid verhoog.
Organiese materiaal, wat baie belangrik is in die voorkoming van wind-
en watererosie, gaan dus verlore. Plantvoedingstowwe – veral stikstof
en swael – verminder weens bewerking en die grond raak progressief
armer.
• Sekere onkruide word deur bewerkingstelsels versprei. Onkruide wat
goed aangepas is om vegetatief te versprei, soos die bolletjies van
uintjies, risome van kweekgras en lote van wandelende jood, word
effektief deur implemente versprei. Sade van onkruide, soos
duwweltjies, steek in trekkerwiele en versprei na ander lande.
• Kompaktering van grond deur swaar implemente en bewerking by
verkeerde voginhoude lei tot die vorming van ’n verdigte laag ongeveer
20 cm tot 30 cm onder die grondoppervlak, die sogenaamde ploegbank.
Hierdie laag verminder die diepte wat wortels kan indring. Water en
plantvoedingstowwe wat dieper in die grondprofiel is, is dus nie vir die
plant beskikbaar nie.
BESTUURSPLAN VIR GRONDBEWERKING
Nadat die boer die voor- en nadele van bewerking vergelyk het, moet hy ’n
bestuursplan vir sy spesifieke boerdery se grondbewerkings uitwerk. Die
volgende vrae kan as riglyne dien:
• Wat is die grond se klei-inhoud?
• Is daar enige beperking wat wortelontwikkeling sal verhinder en op
watter diepte kom die beperking voor?
• Is daar ’n groot onkruidprobleem?
• Is daar sigbare wind- of watererosieskade?
• Moet ameliorante toegedien word?
• Wat is die tipe en grootte van die saad wat geplant gaan word?
• Is dit ’n oorlêland waar vog bewaar moet word?
• Wat is die gemiddelde worteldiepte van die gewas wat geplant gaan
word?
• Hoe sal die bewerkingspraktyk die boerderywins beïnvloed? Die
vertakkingsbegroting moet moontlik weer onder oë geneem word om
die gelykbreekpunt van verskillende opsies te oorweeg.
IMPLEMENTE VIR PRIMêRE EN SEKONDêRE BEWERKING
• Rysterplaatploeë: Hierdie implement begrawe onkruidsaad en
oesreste diep in die grond, deurlug die grond beter, vernietig gronde se

struktuur verder, bevorder winderosie en word aanbeveel op swaarder,
goed gestruktuurde gronde.
• Skottelploeë: Die smeeraksie is minder, dit dring beter in onder droë
en harde toestande, het minder slytasie as rysterplaatploeë en die
grond word fyner opgebreek. Dit word nie vir sanderige gronde
aanbeveel nie.
• Beitelploeë: Dit maak die grond tot op 250 mm redelik goed los, lewer
die beste resultate as die grond redelik droog is en vorm
struktuureenhede. As die grond te droog is, vorm dit groot kluite wat
die vestiging van saailinge kan benadeel.
• Skeurtandbewerking (rippers): Dit word gebruik wanneer ’n diep
bewerking nodig is en die grond nie omgekeer moet word nie. Die grond
kan baie los wees na bewerking, wat nadelig kan wees vir kontak tussen
die saad en die grond.
• Skoffeleg: Werk goed in ruwe grondtoestande. Dit verseker ’n
onkruidvrye en fyn saadbed.
• Snyeg en kontrasnyeg: Dit lewer ’n gelyke saadbed, word vir die sny
van oesreste in korter hanteerbare stukke gebruik, vernietig jong
onkruid en opslag en breek die grond baie fyn op.
BEWERKINGSTELSELS
Die verskillende bewerkingstelsels het elk sy voor- en nadele. Om op ’n
geskikte bewerkingstelsel vir ’n spesifieke plaas en omstandighede te besluit,
is dit noodsaaklik om die volgende te oorweeg:
• Geenbewerking: Die brandstofrekening is heelwat laer as met ploeg,
daar kan betyds geplant word, die opbou van humusvlakke van grond
is moontlik, wortelsiektes word beperk, arbeidsbehoefte is minder,
vermeerdering van voordelige mikrobes in die grond vind plaas,
boerderybestuur moet uitmuntend wees, kalk- en fosfaattoedienings
kan nie in die grond ingemeng word nie, daar bestaan ’n groter uitgawe
aan landbouchemiese middels en duur nuwe of aangepaste planters is
nodig.
• Deklaagbewerking: Grondverdigting kan beter beheer word wanneer
diep skeurploegbewerkings uitgevoer word, die brandstofverbruik is
laer as met ploeg, wind- en watererosie word beter beheer, beter
onkruidbestryding is moontlik, plantsiektes en peste word moeiliker
beheer en grondvoorbereiding kan nie altyd tydig uitgevoer word nie.
• Minimumbewerking: Brandstofverbruik is laer as met ploeg, winderosie
is minder, bestryding van onkruid en insekte is makliker en plantsiektes
kom meer dikwels voor.
• Skoonbewerking: Goeie onkruid- en insekbestryding is moontlik, goeie
deurlugting van die grond vind plaas, dit is baie duur, die intensiewe
bewerking lei tot agteruitgang van die grond en verlaag dus ook die
potensiaal vir gewasproduksie op die lang termyn, dit veroorsaak
verdigtingslae direk onder die bewerkingsdiepte, dit veroorsaak vinnige
afbreek van organiese materiaal en sodoende ’n verlaging van die
grond se vrugbaarheid.
In TABEL 1 is ’n vergelyking van ’n paar aspekte betreffende die verskillende
bewerkingstelsels.

SAMEVATTING
Om ’n geskikte bewerkingstelsel te kies is en bly ’n moeilike besluit. Die
belangrikste faktor om in ag te neem is die omstandighede op die
spesifieke plaas. Bogenoemde omstandighede sluit faktore in soos die
grondtipe, klimaat, terrein, implemente en gewas wat geplant gaan word.
Die produsent moet in gedagte hou dat die grondekosisteem met die tipe
bewerking wat hy uitvoer gaan verbeter of verswak. Die bewerkingstelsel
wat gekies en toegepas gaan word behoort die bewaring van grond as
natuurlike hulpbron ten doel te stel.
Die algemene tendens in die landbou is om weg te beweeg van
skoonbewerkingstelsels na stelsels van verminderde of geenbewerking.
Bogenoemde is as gevolg van die hoë brandstof- en meganisasiekoste
verbonde aan skoonbewerking en die gepaardgaande voordele vir
gewasverbouing in die grond ten opsigte van verminderde of
geenbewerking.
BRONNELYS
Brady NC, 1994. The Nature and Properties of Soils, 9th edition. Prentice
Hall, London.
Van der Watt HvH & Van Rooyen TH, 1995. A Glossary of Soil Science. 2nd
Edition. The Soil Science Society of South Africa, Pretoria.
Gepubliseer in Noordwes Nuus, Julie/Augustus 2010, NWK Bpk, Lichtenburg
TABEL 1: Vergelyking tussen verskillende bewerkingstelsels.
SKOONBEWERKING
(KONVENSIONEEL)
a. Grondstruktuur:
Bewerking in nat grond vorm
harde blink sooie.
Bewerking van droë grond laat die
grond verpoeier.
Grondstruktuur word vernietig.
b. Porievolume:
Swaar implemente veroorsaak ’n
ploegbank. Makroporieë gaan
verlore en die porievolume neem
af.
c. Voedingstatus:
DEKLAAG- / VERMINDERDE /
GEENBEWERKING
Weens die organiese
materiaalinhoud wat verhoog,
verbeter die struktuur.
Organiese materiaal hou die
struktuur in stand en verhoog
die weerstand teen verdigting.
Die makroporieë en porievolume
bly in stand.
Aerobiese (suurstofryke) Organiese materiaal beskerm

toestande ontstaan en mikrobes
floreer. Reserwe- organiese Nbronne
word omgesit na
anorganiese N-bronne wat
verbruik word. Derhalwe verlaag
die voedingstatus.
Weens erosie waai of spoel die
vrugbare kleifraksie weg en die
voedingstatus verlaag.
d. Temperatuur:
Die plantbedekking op die
grondoppervlak verminder. ’n
Groot verskil tussen dag- en
nagtemperature ontstaan in die
boonste grondlae, wat ontkieming
van saad beïnvloed.
e. Verdigting:
Weens die laer organiese
materiaalinhoud is die struktuur
onstabiel en is die weerstand teen
vervorming laag. Verdigting /
ploegbank kom vinniger / meer /
makliker voor.
die boonste grondlaag teen
wind- en watererosie. Die
vrugbare kleifraksie gaan nie
verlore nie. Organiese
materiaal komposteer en
verhoog die voedingstatus.
Grond kan tot 100% met
plantmateriaal bedek wees. Die
boonste grondlaag is koeler in
die somer en warmer in die
winter. Kleiner verskille tussen
temperatuuruiterstes.
Tandimplemente word gebruik –
min verdigting /
ploegbankvorming kom voor,
hoewel die bogrond weens
onbeheerde trekkerspore erg
kan verdig. Organiese materiaal
hou die struktuur in stand en
verhoog die weerstand teen
verdigting.