Jaarboek no. 87. 2008/2009 - Koninklijke Maatschappij voor ...

Diligentia 77
Figuur 2. Neutrofielen van een 2-dagen-oud zebravisembryo worden massaal aangetrokken
naar het uiteinde van de staartvin na het aanbrengen van een verwonding. De neutrofielen
zijn hier zichtbaar gemaakt met behulp van een histochemische kleuring voor het
myeloperoxidase-enzym waardoor een zwart precipitaat ontstaat.
en zijn ze dus volledig aangewezen op hun aangeboren immuunsysteem. Uit proeven waarbij
bacteriën geïnjecteerd worden in 1-dag oude embryo’s blijkt dat embryonale macrofagen
al actief bacteriën kunnen opnemen (fagocytose) en dat deze cellen in staat zijn om
een niet-pathogene infectie (bijvoorbeeld E. coli) volledig op te ruimen [11]. Op de tweede
dag van de ontwikkeling is ook een tweede celtype van het aangeboren immuunsysteem
actief, de neutrofielen [12]. Deze cellen zijn herkenbaar aan de expressie van het enzym
myeloperoxidase (mpx) en bij een verwonding van het embryo reageren deze cellen door
onmiddellijke migratie in de richting van de verwondingplaats (figuur 2).
Het proces van hematopoiese, de vorming en ontwikkeling van bloedcellen, is sterk geconserveerd
tussen de zebravis en de mens, hoewel de locaties waar de hematopoiese plaats
vindt niet altijd hetzelfde zijn. Tijdens de embryogenese van alle gewervelde dieren, inclusief
de zebravis, treden twee golven van hematopoiese op [13]. De eerste golf, die bekend
staat als de primitieve hematopoiese, vindt plaats in de extra-embryonale dooierzak van
zoogdieren en op twee intra-embryonale locaties in de zebravis: de intermediaire celmassa
en het rostrale bloedeiland, die respectievelijk ontstaan uit posterior en anterior mesoderm.
De tweede golf, die bekend staat als de definitieve hematopoiese, begint bij zowel zoogdieren
als bij de zebravis in een regio bij de dorsale aorta (de aorta-gonad-mesonephros,
AGM). Later tijdens de embryogenese verplaatst de definitieve hematopoiese zich eerst
naar verschillende tijdelijke locaties [14]. Bij zoogdieren zijn dat de foetale lever en de
placenta en bij de zebravis een hematopoietisch weefsel in de staart vlak bij de urogenitale
opening. Vanuit deze tijdelijke locaties koloniseren de immuuncellen vervolgens de
organen waar de hematopoiese uiteindelijk actief blijft tijdens het volwassen leven. Eén
van deze organen is de thymus, waar T-lymfocyten zich ontwikkelen in zoogdieren zowel
als vissen. In zoodieren is het beenmerg de belangrijkste locatie van de ontwikkeling van
andere bloedcellen, inclusief de B-lymfocyten. Bij zebravissen, die geen beenmerg bezitten,
heeft het voorste gedeelte van de nier een belangrijke hematopoietische functie.
Hoewel de eerste precursors van de T-lymfocyten al tijdens de vierde dag van de ontwikkeling
van het zebravisembryo gedetecteerd kunnen worden, duurt het enkele weken voordat
het adaptieve immuunsysteem volledig functioneel is [13]. Van deze tijdelijke scheiding van
het aangeboren en adaptieve immuunsysteem kunnen we bij ons onderzoek goed gebruik
maken. Het biedt namelijk de mogelijkheid om de afzonderlijke functies van het aangeboren
immuunsysteem te onderzoeken, wat bijvoorbeeld in de laboratoriummuis niet zou
kunnen.
Toll-receptoren
Toll-receptoren (Toll-like receptors, TLRs) behoren tot de familie van zogenaamde patroon-
Zebravissen bij het ontrafelen van het immuunsysteem