Jaarboek no. 87. 2008/2009 - Koninklijke Maatschappij voor ...

36 Diligentia
ze dezelfde situaties als een losse reeks van woorden zonder syntactisch verband (‘Viereck
rot, Ellipse blau, wegstoβen'). De syntactische elementen in de zinsconditie zijn vet
gedrukt in de figuur. Dit zijn onder andere de naamvalsmarkeringen van de lidwoorden,
de verbuigingsuitgangen van de adjectieven en de vervoeging van het werkwoord.
Deze elementen brengen het syntactisch verband in de zinnen aan (zie figuur 2).
rot
blau
blau
(S): 'Das rote Viereck, stoßt die blaue Ellipse weg'.
(The red square launches the blue ellipse)
(NP): 'rotes Viereck, blaue Ellipse wegstoßen'
(red square, blue ellipse, launch)
(W): 'Viereck, rot, Ellipse, blau, wegstoßen'
(square, red, ellipse, bleu, launch)
rot
Figuur 2. Voorbeeld van de stimuli in het PET-experiment (boven). Een beschrijving van de
visuele scene in een volledige, grammaticaal welgevormde zin levert een activatietoename
op in vergelijking met een beschrijving als een reeks losse woorden. De activatietoename is
zichtbaar in wit. Deze bevindt zich in de frontaalkwab van de linker hersenhelft, zoals te zien
(beneden) op een zij-, achter- en bovenaanzicht.
Als we de hersenactiviteit samenhangend met een beschrijving in de vorm van grammaticaal
welgevormde zin, vergelijken met die waarin dezelfde situaties als een reeks van losse
woorden beschreven worden, zien we toename van hersenactiviteit in de frontaalkwab van
de linker hersenhelft, in een gebied dat grenst aan en gedeeltelijk overlapt met het gebied
van Broca. Dit gedeelte van de cortex is dus kennelijk van groot belang voor het aanbrengen
van syntactische structuur in uitingen die uit meerdere woorden bestaan.
Tot nu toe heb ik met u onderzoek besproken dat te maken heeft met hoe wij spreken.
De keerzijde van spreken is luisteren, de keerzijde van schrijven is lezen. Bij luisteren
en lezen halen wij vliegensvlug woordinformatie uit ons mentale lexicon op. Om een
hele uiting te kunnen begrijpen, moeten wij die woordinformatie integreren in de voorafgaande
contextrepresentatie. Hoe doen wij dat? Welke hersengebieden zijn daarvoor
van belang?
Ik verwees reeds eerder naar resultaten die gebaseerd waren op het registreren van de
rot
Dwalen in de taaltuin
blau