Jaarboek no. 87. 2008/2009 - Koninklijke Maatschappij voor ...

More documents

Recommendations

Info

26 Diligentia draaien ze allemaal in dezelfde richting en hetzelfde vlak om de zon. De HST heeft dit scenario op een prachtige manier bevestigd. In het centrale deel van de Orion- nevel, een bekend stervorminggebied, vond men een aantal kleine witte vlekjes, soms met een soort staartje eraan. In figuur 3a zijn een aantal ervan uitvergroot. We zien een soort schijfje met soms een heldere punt erin. Die heldere punt is een heel jonge ster, minder dan een miljoen jaar oud. Tegen een heldere achtergrond (rechts) zien we de schijfjes donker maar tegen een donkere achtergrond zien we ze licht (links). Men noemt die ‘proplyds’, een samentrekking van ‘Proto-Planetary Discs’. Het blijkt dat de schijfjes ongeveer tien maal zo groot zijn als ons planetenstelsel en voldoende materie bevatten om daaruit een aantal planeten te vormen. Hiermee zien we dus het eerste stadium van de mogelijke vorming van een planetenstelsel. Het meest bijzondere is echter het aantal proplyds dat men heeft ontdekt. In het centrale deel van de Orion-nevel blijkt de helft! van de heel jonge sterren omgeven te zijn door een proplyd. Dat is veel meer dan men had verwacht. Het betekent dat ruwweg de helft van de sterren wel eens een planeet of een planeten stelsel zou kunnen hebben! De laatste ademzucht van sterren Figuur 4. Proplyds in de Orion-nevel. Links: Prolyds = gas- en stofschijven rondom heel jonge sterren, eerst fase van vorming van planetenstelsel. Onder: Model voor het ontstaan van planetenstelsels Zware sterren, meer dan 8 keer zo zwaar als de zon, ontploffen aan het eind van hun leven als zgn. supernova, waarbij ze al hun gas met een snelheid van 10000 km/s de ruimte in slingeren. Maar de lichtere sterren, en dat zijn verreweg de meeste, doen het rustiger aan. Zij stoten tegen het eind van hun leven hun buitenlagen af met een snelheid van ongeveer 10 km/s. De zon zal dat ook doen over 4 miljard jaar. Dat komt omdat die sterren vlak voor hun einde gaan opzwellen en rode superreuzen worden. Rode superreuzen pulseren: ze zetten uit en krimpen in met een regelmaat van ongeveer een paar maanden tot een paar jaar. Elke keer als ze uitzetten, verliezen ze wat materie; dat is gas van de buitenste lagen dat de ruimte in vliegt. Na een honderdduizend jaar heeft de ster zo bijna al zijn gas uitgestoten. Alleen de ‘pit’ van de ster blijft over, een zgn. witte dwerg. Na een tienduizend jaar of zo zien we het uitgestoten gas als een prachtige nevel om de ster heen zitten. We noemen dat ‘ringnevels’. (Vaak ‘planetaire nevels’ genoemd maar dat is een foute naam: ze hebben niets met planeten te maken.) Het nieuwe heelal: ontdekkingen van de Hubble Ruimte Telescoop
Diligentia 27 Figuur 5. Planetaire nevels of ringnevels in allerlei vormen. Nevels die zijn uitgestoten aan het eind van het leven van sterren. Er is een grote verscheidenheid aan vormen! Figuur 5 toont een aantal HST opnamen van zulke nevels. Ze hebben een diameter van ongeveer een lichtjaar en het gas vliegt weg met een snelheid van ruwweg 50 km/s. Deze nevels hebben vaak prachtige vormen. We denken dat het komt omdat in een vorige fase van hun leven de sterren hard roteerden en toen veel gas verloren, dat door de rotatie als een soort gordel boven hun evenaar bleef hangen. Toen de sterren later gingen pulseren en massa uitstoten, kon dat uitgestoten gas niet bij de evenaar weg (daar zat een zware gasring omheen) en dus vloog het vooral in de richting van de polen. Vandaar dat de nevels vaak een soort langgerekte vorm hebben (ongeveer de vorm van een diabolo vroeger.) Afhankelijk van de hoek waaronder we die zien, kan zo’n de nevel dan verschillende vormen hebben. Figuur 6. Het raadsel van de Kattenoog-nevel (NGC6543) afstand 2700 lj. Links: het centrale deel van de Kattenoognevel. Boven: het centrale deel is omgeven door een aantal prachtig concentrische ringen. Onder: daaromheen zit een grillige nevel. Het nieuwe heelal: ontdekkingen van de Hubble Ruimte Telescoop
Page 1: NATUURKUNDIGE VOORDRACHTEN 2008-200
Page 4 and 5: ISBN 978-90-72644-21-3
Page 7: INHOUD Verslag over het seizoen 200
Page 10 and 11: 10 Diligentia plaats op 18 mei 2009
Page 12 and 13: NAAMLIJST VAN BESTUURSLEDEN sedert
Page 14 and 15: 14 Diligentia Voorzitter Bestuursle
Page 16 and 17: 16 Diligentia Naam: Jaar: Titel voo
Page 24 and 25: 24 Diligentia Zij bestaan dus eigen
Page 28 and 29: 28 Diligentia Een van de meest bijz
Page 30 and 31: 30 Diligentia Figuur 9. Links: de D
Page 33 and 34: DWALEN IN DE TAALTUIN HET SPREKENDE
Page 35 and 36: Diligentia 35 Ruim voordat de feite
Page 37 and 38: Diligentia 37 elektrische activitei
Page 39 and 40: Diligentia 39 hebben Colin Brown en
Page 41 and 42: Diligentia 41 Dom genoeg hadden we
Page 43 and 44: ZEER HOGE MAGNEETVELDEN: HOE EN WAA
Page 45 and 46: Diligentia 45 oppervlak in het spec
Page 47 and 48: Diligentia 47 BOX 3 Vanwege de rand
Page 49 and 50: PROTON-ESTAFETTE IN WATER door Prof
Page 51 and 52: Diligentia 51 Frequency (cm -1 ) Fi
Page 53 and 54: Diligentia 53 Figuur 5. Absorptieve
Page 55 and 56: Diligentia 55 Figuur 7 toont het si
Page 57: Diligentia 57 D=0.2 voor zowel H 2
Page 60 and 61: 60 Diligentia De dubbele helix van
Page 62 and 63: 62 Diligentia Het is deze dubbele s
Page 64 and 65: 64 Diligentia mentaire vormen van m
Page 66 and 67: 66 Diligentia staat ons niet langer
Page 68 and 69: 68 Diligentia Figuur 5. zijn grote
Page 70 and 71: 70 Diligentia zo hoog opliepen dat
Page 72 and 73: 72 Diligentia eenlopende facetten.
Page 74 and 75: 74 Diligentia Figuur 1. Ontwikkelin
Page 76 and 77:
76 Diligentia eigen DNA) zijn veel
Page 78 and 79:
78 Diligentia herkenningreceptoren
Page 80 and 81:
80 Diligentia De zebravis als model
Page 82 and 83:
82 Diligentia zouden diverse stappe
Page 84 and 85:
84 Diligentia 38. Zhang Y, Bai xT,
Page 86 and 87:
86 Diligentia Een nadeel van de vri
Page 88 and 89:
88 Diligentia Tabel 1 Wereldproduct
Page 90 and 91:
90 Diligentia zou het gevormde sili
Page 92 and 93:
92 Diligentia 1 = Magnesium 2 = Kat
Page 94 and 95:
94 Diligentia 1400 1200 1000 800 60
Page 96 and 97:
96 Diligentia Rek (%) 70 60 50 40 3
Page 99 and 100:
Inleiding EIWITTEN: STRUCTUUR EEN F
Page 101 and 102:
Diligentia 101 de entropie van de b
Page 103 and 104:
Diligentia 103 te herkennen. Er is
Page 105 and 106:
Diligentia 105 (Brejc et al., 2001)
Page 107 and 108:
INFLUENZA: EEN BEDREIGING UIT DE DI
Page 109:
Diligentia 109 in oktober 2009 de e
Page 112 and 113:
112 Diligentia Figuur 1. Schematisc
Page 114 and 115:
114 Diligentia daan [6]. Door te ki
Page 116 and 117:
116 Diligentia [7] Schouten S., Hop
Page 119 and 120:
Introductie QUANTUMSUPERPOSITIE EN
Page 121 and 122:
Diligentia 121 Figuur 2. Interferen
Page 123 and 124:
Diligentia 123 Quantumbits Een norm
Page 125 and 126:
Diligentia 125 Quantumgeheimschrift
Page 127 and 128:
Diligentia 127 bijvoorbeeld door de
Page 129 and 130:
Introduction IMMUNOLOGIE VAN DE HYG
Page 131 and 132:
Diligentia 131 The regulatory respo
Page 133 and 134:
Inleiding SERIEUZE GAME-TECHNOLOGIE
Page 135 and 136:
Diligentia 135 computers te leren z
Page 137 and 138:
Diligentia 137 heersing en humanita
Page 139 and 140:
Diligentia 139 Serious Games al met
Page 141 and 142:
Diligentia 141 van een centrale op
Page 143 and 144:
STATUTENWIJZIGING Akte van statuten
Page 145 and 146:
Diligentia 145
Page 147 and 148:
Diligentia 147
Page 149 and 150:
Diligentia 149
Page 151:
Diligentia 151
show all

Jaarboek no. 87. 2008/2009 - Koninklijke Maatschappij voor ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?