Jaarboek no. 87. 2008/2009 - Koninklijke Maatschappij voor ...

108 Diligentia
In 1997 was door ons voor de eerste maal aangetoond dat een voor vogels zeer gevaarlijk
H5N1 influenzavirus ook bij de mens een dodelijke infectie kan veroorzaken. Het virus
werd in grote hoeveelheden in de longen van een overleden jongetje in Hongkong aangetoond.
Nadat in Hongkong in totaal zes van de 18 met dit virus geïnfecteerde mensen waren
overleden en bekend was geworden dat vrijwel al deze mensen contact met pluimvee
hadden gehad, werd besloten om alle levende vogels die op de markten van Hongkong
worden verhandeld, te ruimen. Direct hierna werden inderdaad geen gevallen van deze
infectie meer bij de mens in Hongkong gezien. Dit bevestigde eveneens het aanvankelijk
vermoeden dat dit H5N1 virus niet – of in ieder geval niet efficiënt - van mens op mens
werd overgedragen. Vanaf 2003 zijn soortgelijke H5N1 virussen van pluimvee met enige
regelmaat bij de mens gevonden. Dit beperkte zich niet tot Zuidoost-Azië, maar het virus
verspreidde zich geleidelijk naar het westen, waarbij sterfte onder pluimvee door infectie
met dit virus geleidelijk in het Midden-Oosten, Europa en uiteindelijk ook in Afrika werd
waargenomen. Sporadische, veelal fataal aflopende infecties werden met enige regelmaat
bij de mens gevonden en uiteindelijk zijn meer dan 400 gehospitaliseerde gevallen gerapporteerd,
van wie meer dan 60% kwamen te overlijden. De grote vrees bestond dat dit virus
uiteindelijk toch zo zou veranderen dat het wel efficiënt van mens op mens overdraagbaar
zou worden. Immers een virus dat zo veel sterfte veroorzaakt en zich over de wereld zou
gaan verspreiden zou tot een ware pandemische catastrofe kunnen leiden.
In de afgelopen eeuw zijn we drie maal geconfronteerd met een wereldwijde uitbraak van
griep bij de mens: pandemische influenza. In 1918 werd de wereld getroffen door de zogenaamde
‘Spaanse griep’ die zo`n 50 miljoen mensen wereldwijd het leven kostte. In 1957
en 1968 waren het respectievelijk de ‘Aziatische griep’ en de ‘Hongkong griep’ die beide
‘slechts’ één tot enkele miljoenen slachtoffers eisten. Al deze virussen waren afkomstig uit
de dierenwereld. Het virus van de ‘Spaanse griep’ was waarschijnlijk een vogel-influenzavirus
dat via varkens bij de mens was terechtgekomen, terwijl de andere twee virussen
mengvormen van een vogel-influenzavirus en een zoogdier-influenzavirus waren.
De vraag rijst natuurlijk of we in deze eeuw en het huidige millennium ook weer met
influenzapandemieën te maken zullen krijgen en, wellicht nog belangrijker, in hoeverre
we er ons op kunnen voorbereiden. We weten inmiddels dat aan het begin van het jaar
2009 een pandemie veroorzaakt door een H1N1 virus afkomstig van varkens in Mexico
voor het eerst de kop heeft gestoken en zich vervolgens inderdaad over de gehele wereld
is gaan verspreiden.
De ernst van deze Mexicaanse grieppandemie lijkt vooralsnog enigszins mee te vallen.
Hij is op dit moment (september 2009) echter nog in volle gang en het is moeilijk te
voorspellen hoe ernstig hij uiteindelijk zal blijken te zijn en hoeveel slachtoffers hij uiteindelijk
zal maken. Belangrijk is dat we ons door de dreiging die uitging van het H5N1
vogelgriepvirus, in Nederland goed op een pandemische uitbraak van influenza hebben
voorbereid. Een goed surveillancesysteem is in Nederland door het Nationaal Influenza
Centrum geïnstalleerd. Bij de eerste introducties van het Mexicaanse griepvirus konden in
het begin alle gevallen worden opgespoord en behandeld met antivirale middelen. Aanvankelijk
werden ook alle contacten van deze patiënten behandeld. Geleidelijk aan bleek
het ondanks dat het in de zomer gebeurde, onmogelijk om alle gevallen op te sporen
en werd het in Nederland ook niet noodzakelijk geacht om patiënten zonder onderliggend
lijden te behandelen. Voor een derde deel van de Nederlandse bevolking waren uit
voorzorg antivirale middelen opgeslagen, zodat in ieder geval daaraan geen gebrek zou
ontstaan als het op grotere schaal nodig zou zijn. Inmiddels zijn we aan het begin van
het normale wintergriepseizoen beland. Op het zuidelijk halfrond hebben we gezien dat
de normale wintergriepvirussen grotendeels het veld hebben moeten ruimen voor het
pandemische Mexicaanse griepvirus. Voldoende vaccins zijn inmiddels besteld om de
gehele bevolking te vaccineren tegen het Mexicaanse griepvirus en de verwachting is dat
Influenza: een bedreiging uit de dierenwereld