Jaarboek no. 87. 2008/2009 - Koninklijke Maatschappij voor ...

INFLUENZA: EEN BEDREIGING UIT DE DIERENWERELD
door
Prof. dr. A.D.M.E. Osterhaus
Afdeling Virologie, Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam
Influenza A virussen komen primair voor bij vogels, maar worden van tijd tot tijd ook
vanuit dit reservoir naar zoogdieren, waaronder de mens, overgedragen. Naast influenza A
virussen kennen we ook influenza B en C virussen. De influenza B virussen komen vrijwel
alleen bij de mens voor en veroorzaken doorgaans een relatief mild beeld van wintergriep.
Influenza C virussen daarentegen komen bij mensen en varkens voor en veroorzaken bij
de mens slechts een verkoudheid. Er zijn drie verschillende vormen van influenza bij de
mens: wintergriep, vogelgriep en pandemische griep.
De wintergriep komt in onze gematigde klimaatzone elk jaar wel in het najaar of in de
wintermaanden voor. Het ziektebeeld kenmerkt zich in het algemeen door een plotseling
optreden van een combinatie van de volgende symptomen: hoge koorts, hoesten, keelpijn,
ontstoken slijmvliezen van de luchtwegen, spier- en gewrichtspijn, koude rillingen en algehele
malaise. In de meeste gevallen is bedrust voor een dag of vijf aangewezen, waarna het
meestal nog één tot twee weken duurt voordat men geheel is opgeknapt. Vooral mensen in
de zogenaamde risicogroepen hebben een verhoogde kans om complicaties op te lopen.
Hiertoe behoren mensen met chronische hart- en vaatziekten, chronische luchtwegaandoeningen,
diabetes mellitus, chronisch nierfalen, mensen met een slecht functionerend
afweersysteem en tenslotte ook alle mensen boven de leeftijd van 60 jaar. Naar schatting
overlijden in Nederland jaarlijks tussen 1000 en 3000 mensen aan de directe of indirecte
gevolgen van influenza. Het gaat hierbij vooral om mensen in de risicogroepen. Daarom
wordt aan hen dan ook jaarlijks vaccinatie tegen wintergriep aangeboden.
Vogelgriep is een zelden voorkomend ziektebeeld bij de mens. Dit wordt veroorzaakt door
infectie met een vogelgriepvirus dat in de voorkomende gevallen doorgaans direct van
vogels op de mens wordt overgedragen. Deze infectie wordt dan vervolgens niet of niet
efficiënt van mens op mens overgedragen, waardoor het inderdaad tot sporadische infecties
beperkt blijft. De symptomen van vogelgriep bij de mens kunnen, mede afhankelijk
van het virus dat de infectie veroorzaakt, variëren van mild en bijvoorbeeld beperkt tot de
slijmvliezen rond het oog, tot zeer ernstig en dodelijk. Zo hebben we in 2003 in Nederland
ca. 90 gevallen gehad van infectie met het zogenaamde H7N7 virus, bij pluimveehouders,
ruimers en anderen die direct bij het ruimen van met dit virus besmet pluimvee betrokken
waren. Dit virus veroorzaakte grote sterfte onder pluimvee en in totaal moesten ca. 30 miljoen
kippen en kalkoenen worden geruimd. Alhoewel het merendeel van de infecties bij
de mens mild verliep, met ontsteking van de oogslijmvliezen als belangrijkste symptoom,
kwamen toch ook ernstiger influenza-achtige ziektebeelden voor en is zelfs een dierenarts
aan een longontsteking, veroorzaakt door dit virus, overleden. Hierbij dient vermeld te
worden dat aan allen die bij de ruiming van pluimvee waren betrokken preventief behandeling
met het antivirale middel oseltamivir werd aangeboden. Dit was niet het geval bij
de dierenarts, die slechts korte tijd op een besmet bedrijf aanwezig was geweest.
Natuurkundige Voordrachten Nieuwe reeks 87. Kennismakingslezing gehouden voor de Koninklijke
Maatschappij voor Natuurkunde ‘Diligentia’ te ’s-Gravenhage op 16 januari 2009.
Influenza: een bedreiging uit de dierenwereld