Dit is Brazilië

Dit Dit is is Brazilië
Een informatiefolder voor Nederlandse leerlingen over land, volk, geschiedenis,
economie, cultuur en de betrekkingen met Nederland.
Brazilië is een omvangrijk en uiterst gevarieerd land. Het heeft veel bijzonderheden die het alle waard
zijn te kennen. Het Braziliaanse volk heeft zijn wortels in verschillende landen. Het land kent een zeer
veelzijdige natuur, een dynamische economie en een bijzonder bloeiende cultuur. Maar Brazilië heeft
ook zijn moeilijkheden, zoals een slechte verdeling van de welvaart en regionale ongelijkheid. In de grote
steden zijn problemen op het gebied van de ruimtelijke ordening. Er is economisch, sociaal en op het
gebied van het milieu sprake van een sterke onderontwikkeling.
Amazonas
Roraima
Região Noord Norte
Região Noordoost Nordeste
Região Centraal-west Centro-Oeste
Zuidwest
Região Sudeste
Zuid
Região Sul
Grondgebied en bevolking
Brazilië is het grootste land van Zuid-Amerika en na Rusland, Canada, China en de Verenigde
Staten is het het op vier na grootste land ter wereld. Het land beslaat 8,5 miljoen km² (dat is ongeveer
de omvang van Europa en 200 keer zo groot als Nederland). Het grenst aan tien Zuid-Amerikaanse
landen. In het oosten ligt de Atlantische Oceaan. Brazilië heeft een kust van maar liefst 7.367 kilometer.
Het land bezit 20% van de biodiversiteit van de aarde. Het tropische oerwoud van de Amazone, dat 3,6
miljoen km² groot is, is een voorbeeld van deze ecologische rijkdom.
Brazilië heeft met 182 miljoen inwoners op vier landen na de grootste bevolking. De meerderheid
van de bevolking is, anders dan in Nederland, jong; 30% is jonger dan 15 jaar en 64% is tussen 15 en 65
jaar.
De grootste steden zijn São Paulo (10,8 miljoen inwoners) Rio de Janeiro (6 miljoen inwoners),
Salvador (2,6 miljoen inwoners) Belo Horizonte (2,3 miljoen inwoners), Fortaleza (2,3 miljoen inwoners),
Brasilia (2,2 miljoen inwoners) Curitiba (1,7 miljoen inwoners).
Brazilië is een federale republiek, met 26 staten en een federaal district, waar de hoofdstad
Brasilia, ligt. De officiële taal is het Portugees.
Brasilia(DF)

De geografie van Brazilië
Brazilië beslaat bijna de helft van het Zuid-Amerikaanse
grondgebied. Het is verdeeld in vijf politieke en geografische regio’s.
Elke regio heeft zijn typische bevolking en zijn eigen natuurlijke,
economische en culturele karakteristieken.
Het noorden, met zijn tropisch klimaat, beslaat het grootste deel
van het Braziliaanse grondgebied (45%). Vrijwel de hele regio
behoort tot het stroomgebied van de Amazone, de rivier met de
grootste hoeveelheid water ter wereld. Het gebied bestaat uit het
omvangrijkste tropische regenwoud op
aarde. Het Amazonebekken bezit de
rijkste biodiversiteit van onze planeet. Je
vindt er 10 à 20% van alle soorten: 1.5
miljoen gecatalogiseerde planten; 3000 vissoorten; 950 soorten vogels;
honderden reptielen, amfibieën en zoogdieren; het aantal soorten insecten is nog
onbekend. De gemiddelde hoogte van de bomen is zo’n 35 meter! Al deze
natuurlijke rijkdom moet natuurlijk goed bestuurd worden. Dat bestuur houdt zich
met velerlei zaken bezig zoals wetenschappelijk onderzoek en hoe de bevolking
gebruik kan maken van de natuurlijke hulpbronnen. Er zijn tal van maatregelen
genomen om de natuur te beschermen. Enorme gebieden hebben de status van
Beschermd Milieugebied, Nationaal Park en Biologisch Reservaat.
In de noordoostelijke regio tref je een droge
woestijnsteppe, die in Brazilië de sertão wordt genoemd. Aan de kust echter is
het klimaat veel natter en vind je een overweldigende vegetatie van onder andere
palmen en kokospalmen. Langs de oevers van de São Francisco ontwikkelt zich
een moderne agro-industrie, met onder andere meloenen,
papaya’s, mango’s en druiven. De Rio São Francisco
wordt de rivier van de samensmelting genoemd, omdat die
door zes staten stroomt. Het dichtbevolkte noordoosten is, economisch gezien,
de minst ontwikkelde regio. Het toerisme, dat vanwege de schitterende stranden
en de historische steden zich ontwikkelt, is een groeiende economische factor.
Verder zorgen de petrochemische industrie, textielnijverheid en nieuwe
industrietakken voor verdere ontwikkeling.
Het zuidoosten is ook tropisch. Het vertegenwoordigt een grote variëteit aan
bodemgesteldheid. Er zijn gebergten, valleien en vlakten. Het is de belangrijkste
economische regio van het land. Stedelijke omgevingen als São Paulo, Rio de
Janeiro en Belo Horizonte bieden een veelheid aan economische activiteiten en
diensten. De landbouw concurreert op de wereldmarkt met producten als soja,
sinasappels, koffie, suiker/ethanol. Het industriële gebied in het zuidoosten levert
bijna 2/3 van het bruto nationaal product.
De regio centraal-west – waar zich de hoofdstad Brasilia bevindt – is met een
lage vegetatie bedekt. Het is een soort savanne, die in Brazilië cerrado wordt
genoemd. Je vindt er veel plantages van soja, maïs, katoen en veeteelt. In het
Pantanal – een wetland, dat drie keer zo groot is als Nederland – zijn de flora en
fauna buitengewoon mooi en gevarieerd. Het klimaat in deze regio is tropisch, met
veelvuldige zomerregens.
Het zuiden is de koudste regio van het land, waar het soms zelfs vriest en
sneeuwt. Er zijn naaldbomen en uitgestrekte grasvlakten, de pampa’s. Veel
steden hebben door de Duitse, Italiaanse en Oost-Europese kolonisatie nog
steeds Europese trekken. Het is de op één na meest ontwikkelde regio van het
land. De landbouw richt zich op de soja, er zijn grote kudden runderen en er zijn
veel pluimveehouderijen. De belangerijkste producten op industrieel gebied zijn
textiel, schoenen en ceramiek.

Het Braziliaanse volk
Het Braziliaanse volk stamt van een mengeling van rassen af.
Portugese kolonisators, oorspronkelijke indianen en Afrikanen vormden de basis.
Veel indiaanse gemeenschappen, die in de kuststreek van het
Braziliaanse grondgebied leefden, stierven door het kolonisatieproces
uit. Het waren niet alleen wapens maar ook de door de kolonisators uit
verre landen meegebrachte ziektes, die dit veroorzaakten. Toch herken
je in de bevolking duidelijk indiaanse trekken, vooral in het noorden en
noordoosten van Brazilië. Vandaag de dag koesteren ongeveer 220
indiaanse gemeenschappen, bij elkaar zo’n 450.000 mensen, hun
inheemse, van hun voorvaderen geërfde talen, zoals Tupi-Guarani,
Macro-Jê en Aruak. De laatste jaren heeft de regering 12,5% van de
oppervlakte van het Braziliaanse grondgebied (meer dan 1 miljoen km²)
ter beschikking van indiaanse gemeenschappen gesteld.
Miljoenen Afrikanen werden van de 16 e tot de 19 e eeuw gedwongen de
Atlantische Oceaan over te steken met als eindbestemming Brazilië. Daar
moesten ze als slaaf handwerk verrichten in de landbouw, de mijnen of als
huisslaaf bij families werken. De meerderheid van hen is afkomstig uit de
gebieden die tegenwoordig tot Nigeria, Benin en Angola behoren.
Slavenhandel en –vervoer hielden pas in 1850 op, het einde van de
slavernij zelf was in 1888.
In de koloniale tijd waren behalve Portugezen, ook Fransen en Nederlanders in Brazilië. Maar pas aan
het eind van de 19 e eeuw en de eerste drie decennia van de 20 e eeuw, brachten grote
immigratiegolven, naast de meerderheid van Portugezen, massa’s immigranten van Duitse, Italiaanse,
Spaanse, Poolse, Japanse, Joodse en Arabische komaf, die eveneens de etniciteit van de
Braziliaanse bevolking beïnvloedden.
Deze immigranten vluchtten voor bittere armoede. Ze waren op zoek naar
nieuwe mogelijkheden en uitdagingen. Vooral het zuiden en zuidwesten
trok hen aan. Daar konden ze werken op de koffieplantages. Later
probeerden ze kleine stukjes grond te bemachtigen. In de regio’s waar ze
zich vestigden, veranderden
de immigranten de economie
en het culturele klimaat,
doordat ze hun tradities en
eetgewoonten meebrachten. Zelfs het Portugees
veranderde een beetje; het kreeg nieuwe woorden en een
eigen regionaal accent.
Door de invloed van al deze volkeren heeft Brazilië
vandaag een etnisch zeer diverse bevolking. De grote
meerderheid van de Brazilianen is het gevolg van de
vermenging van al deze rassen, van al deze mensen,
die uit alle delen van de wereld zijn gekomen.
Nederland in Brazilië
In 1948 is Holambra door Nederlandse immigranten gesticht. Deze
gemeente bevindt zich op 120 km afstand van São Paulo en is bekend als de
bloemenstad. Daar worden 1/3 van de sierbloemen in Brazilië gekweekt.

Cultuur
Het is de mixture, de vermenging van allerlei invloeden, die het best de geest van de Braziliaanse cultuur uitdrukt.
In de muziek, in de kunst, in de architectuur en in de keuken, alles in Brazilië is vermengd en multicultureel.
De cultuur in Brazilië weerspiegelt de grote variëteit aan landschappen en rassen die het volk samenstelden. Het
immense Amazonewoud is de bron van talloze mythen en tradities van de oorspronkelijke bevolking. De
vruchtbare kuststreek was het toneel van de eerste ontmoetingen tussen de indianen en de Portugese kolonisators
en verwelkomde later omvangrijke groepen Afrikanen. De zuidelijke vlakten werden het thuis van Italianen,
Duitsers, Japanners, Polen, Arabieren, Joden en anderen. Maar het was voornamelijk in de kuststeden waar de
vermenging van rassen, gewoonten, culturen en geloven plaatsvond, wat uiteindelijk leidde tot de Braziliaanse
beschaving. Alle regio’s getuigen van Brazilie’s diversiteit.
De samba is het meest kenmerkende ritme van Brazilië. Elk jaar, tijdens het carnaval,
paradeert en danst de bevolking in de straten in groepen die Sambascholen heten. De
mensen dragen schitterende carnavalskostuums en rijden op prachtig uitgedoste
wagens, die vaak actuele zaken voorstellen. In de bossanova heeft de samba zich
vermengd met jazz. Deze muzieksoort is internationaal een groot succes.
Capoeira is een mix van vechtsport en dans. Afrikaanse slaven in Brazilië creëerden
capoeira. Tegenwoordig wordt het op Braziliaanse scholen en op straten en pleinen
beoefend, maar ook in verschillende Europese landen, waaronder
Nederland. De capoeira wordt door het geluid van de berimbau
(boog met één stalen snaar en kalebas) en atabaque (tamtam)
begeleid. Andere regio’s vieren hun eigen carnaval en volksfeesten,
die alle hun eigen ritmes en dansen hebben, zoals Maracatu en
Bumba-Meu-Boi. Er zijn ook religieuze feesten, zoals die van Sint
Jan en Folia de Reis (letterlijk: waanzin der koningen), een feest dat tussen 24 december en 6
januari gevierd wordt.)
De architectuur van Brazilië omvat prachtige
bouwwerken uit de Barok maar evenzeer het
Modernisme. Steden als Ouro Preto en Olinda, en de
kerken van Bahia, laten in harmonieuze vormen in
prachtig hout en goud het Katholicisme van Brazilië zien.
Aan de andere kant is Brasilia de supermoderne
hoofdstad van het land. Deze stad is op de tekentafel
ontworpen en volgens moderne stedelijke en
architectonische patronen gebouwd met als doel om vanaf 1960 als hoofdstad te dienen.
Elke regio heeft zijn eigen feestmaaltijd, maar de feijoada wordt beschouwd als de Braziliaanse schotel.
Ze wordt vaak aan bezoekers aangeboden, die niet uitgesproken raken over de pan met zwarte bonen,
tezamen gekookt met een grote mix van soorten gezouten, gerookt en vers vlees, geserveerd met
gesneden kool, sinasappels en farofa, (geroosterd cassavemeel). Als nagerecht een salade van
tropische vruchten: mango, meloen, ananas, guave (een 3 tot 12 centimeter grote vrucht die de vorm
heeft van een appel.), sinasappel en mandarijn, watermeloen, caqui (een kleine gele vrucht). Brazilië is
de op twee na grootste producent van fruit.
De Braziliaan eet veel vlees en families en vrienden plegen zondags samen te komen om te
genieten van een barbecue: stukjes rundvlees gegrild op het vuur en met alleen maar zout bereid.
Wat zal een Braziliaans gezin op een dag eten?
Het ontbijt: koffie met melk, brood met boter, kaas en banaan.
De warme middagmaaltijd: biefstuk, rijst, bonen, farofa, goiabada (een harde jam
van de guave-vrucht) en koffie toe.
Het avondeten: soep, een lichte snack, melkpudding.

Economie en Handel
Brazilië is een van de tien grootste economische wereldmachten, met in 2005 een bruto
nationaal product van 600 miljard euro’s. De munteenheid is de Real (R$).
Brazilië is een landbouwgrootmacht. Het beschikt
over reusachtige hoeveelheden grond, een gunstig klimaat -
waardoor twee of meer oogsten per jaar mogelijk zijn - en
voldoende water. De runderen lopen vrij in de wei en voeden zich
met gras. Toch biedt de landbouwsector aan ongeveer 1/3 van de
bevolking werk en levert een derde van het nationaal product.
Brazilië is er in de wereldhandel in geslaagd zich als grote
exporteur van landbouwproducten te manifesteren. De nog steeds
toenemende landbouwopbrengsten zijn veel meer het gevolg van
een hogere productiviteit en van moderne techniek dan van meer
landbouwgrond.
Wat veel minder bekend is, is dat Brazilië over een moderne en veelzijdige industrie beschikt die van
alles en nog wat produceert. Om enkele voorbeelden te geven: ertsen, staal, papier, chemische
producten, schoenen en kleding. Er zijn auto en vliegtuigfabrieken en fabrieken voor onderdelen.
Hieronder zie je in een tabel hoe belangrijk enkele van de
voornaamste Braziliaanse Plaats op
exportproducten zijn.
wereldranglist
Exportproduct
1e suiker
1e rundvlees
1e koffie
1e sinaasappelsap
1e reg. vliegtuigen
2e soja
2e kippenvlees
2e schoenen
4e staal
5e chemische producten
Brazilië is een land van enorme afstanden. De grootste afstand tussen twee punten in dit immense land
is even groot als een vlucht van Londen naar New York. Daarom heeft het zijn infrastructuur sterk
uitgebreid. Vooral de wegen en de luchtvaart zijn verbeterd, maar dit geldt ook voor de
telecommunicatiediensten, de mobiele telefoon en satellietverbindingen.
Brazilië drijft met alle regio’s op aarde handel. Jaarlijks koopt en
verkoopt het voor meer dan 150 miljard aan handelswaar. Nederland
is Brazilië’s vierde exportland, na de Verenigde Staten, Argentinië en
China. Met meer dan 50 ondernemingen op de Braziliaanse markt
behoort Nederland traditiegetrouw tot de drie grootste investeerders in
Brazilië.
Voor een ontwikkelingsland als Brazilië is het moeilijk een sterke economische groei in stand te houden.
En die groei is nodig voor meer welvaart en banen. Daarbij moet het milieu gespaard blijven. Bovendien
moet de welvaart zo verdeeld worden, dat vooral ook het armste deel van de bevolking er voordeel van
heeft.
Om uit de armoe te raken moeten jongeren de gelegenheid krijgen naar
school te gaan en die ook af te maken. Arme scholieren dringen
nauwelijks door tot de hogere opleidingen. Omdat het aantal armen in
Brazilië heel groot is, zijn hun behoeften op school ook enorm. Kijk maar!
Elke dag moeten de openbare scholen aan 37 miljoen kinderen – dat is
meer dan het dubbele van de totale bevolking van Nederland – een
middagmaal en twee tussendoortjes geven, voordat zij naar huis keren.

Het milieu en schone energie
Vier eeuwen menselijke industrie en landbouw is ten koste gegaan van bossen en wouden. Nu zijn wij
allen verantwoordelijk voor dit eeuwenoude probleem.
Zoals gezegd beslaat Brazilië een territorium van 8,5
miljoen km², waarvan 45% behoort tot het
Amazonegebied. Maar andere biotopen zijn even
belangrijk: de resterende oerbossen bij de kust - Mata
Atlantica worden ze genoemd - het enorme
moerasland van het Pantanal (een van de grootste
wetlands van de wereld), de cerrado met zijn
savannevegetatie, en de droge woestijnsteppe, de
sertão, die te lijden heeft onder een andere vorm van
bedreiging, de erosie door het halfdroge klimaat.
Er zijn in Brazilië 53 Nationale Parken, 26 Biologische
Reservaten en 21 Ecologische Staten, waarin het
milieu beschermd wordt.
Er bestaan verder nog andere
beschermde gebieden, waar onder andere de zeeschildpad, de bultrug (een
walvissoort) en de zeekoe worden bestudeerd. Het is verboden om mahonie en
andere soorten hardhout te exploiteren. Ook het vervoer van dieren en biopiraterij
is bij wet verboden.
Alcohol, benzine of beide? De keuze van de chauffeur...
Vanwege de drastische verhoging van de olieprijs besloot Brazilië in
1974, als eerste in de wereld, op grote schaal alcohol (ethanol) als
brandstof voor auto’s te gebruiken. Met het programma Proálcool (voor
alcohol) bevorderde de Braziliaanse regering het onderzoek naar
verbetering van technische mogelijkheden voor motoren van auto’s. Het
distributiesysteem van ethanol werd uitgebreid, zodat je bij elke
benzinepomp ethanol kon tanken. In 1985 reed al 96% van de auto’s die
in Brazilië gemaakt waren op ethanol. Na een tijdelijke terugslag bloeide
aan het eind van de jaren 90 het programma met nog meer kracht op.
Vandaag de dag heeft Brazilië de meest productieve industrie voor de
vervaardiging van ethanol uit suikerriet en dat tegen prijzen die lager zijn
dan die van benzine.
De winst voor het milieu is aanzienlijk. Ethanol is een energiebron die niet
op raakt. Het gebruik ervan reduceert de uitstoot van kooldioxide (CO2)
die anders door auto’s die op fossiele brandstof rijden, geproduceerd zou
zijn. Het levert daarom een bijdrage aan de bestrijding van het broeikaseffect.
In 2003 lukte het, dankzij Braziliaans onderzoek, een auto te ontwikkelen die rijdt op alcohol of benzine
of een mengsel van deze twee. Deze auto wordt Flexible Fuel genoemd. Hij rijdt op elke mogelijke
vermenging van alcohol en benzine. Tot augustus van 2006 waren meer dan 2 miljoen van deze
voertuigen geproduceerd en in gebruik gebracht.
De belangrijkste energiebron in Brazilië is de zogenaamde witte steenkool, de
watercentrales, die voor ongeveer 97% in de elektriciteitbehoefte van het land
voorzien.
Het gaat hier om een schone energiebron. Het vervuilt niet en geeft
geen broeikasgassen. De grootste waterkrachtcentrale van de
wereld heet Itaipu en staat in de Paraná-rivier.

...de naam ‘Brazilië’ is afgeleid
van een boom, de pau-brasil,
waaruit een rode kleurstof kan
worden gewonnen.
...meer dan de helft van de
sinaasappelsap die we in
Europa drinken uit Brazilië
komt.
... er meer dan 180 exotische
fruitsmaken voor ijsjes
bestaan.
AMBASSADE VAN BRAZILIË
Mauritskade, 19
2514 HD Den Haag
Tel: (070) 302 3959
Fax: (070) 302 3950
E-mail: brasil@brazilianembassy.nl
Weet jij dat....?
... de Braziliaan Alberto Santos-Dumont een
vliegtuigpionier was, die in 1906 met zijn 14-
Bis boven Parijs vloog.(De gebroeders
Wright hadden toen nog een grote katapult
nodig om hun vliegtuig te lanceren.)
Voor meer informatie
.... een Braziliaanse astronaut in 2006
de ruimte in ging, waar hij in het
Internationale Ruimtestation
wetenschappelijke experimenten
verrichtte.
.... elk van de achttien turbines van
de Waterkrachtcentrale in Itaipu
een geheel symfonieorkest kan
herbergen.
Verklarende woordenlijst
Barok: periode uit de kunstgeschiedenis van ongeveer 1550 tot 1750, die gekenmerkt wordt door rijke en overdadige versieringen
- Biodiversiteit: het aantal soorten dieren en planten dat in een gebied voorkomt - Biopiraterij: het illegaal handelen in dieren of
planten of andere natuurproducten - Biotoop: gebied waarin bepaalde dieren en planten voorkomen – Bruto nationaal product
(BNP): de totale economische productie van een land – Cartograaf: iemand die landkaarten maakt - Ethanol: brandstof
gewonnen uit plantaardig materiaal – Etniciteit: volkenkundig – Federale Republiek: republiek die bestaat uit verschillende staten
die een zekere zelfstandigheid hebben – Fossiele brandstof: olie en gas
Ambassade van Brazilië in Den Haag (geschiedenis, politiek, economie
handel en cultuur, “Nederlands Brazilië”):
www.brazilianembassy.nl
Brasil em Foco (multimediale presentatie)
www.mre.gov.br/cdbrasil/itamaraty/web/ingles/index.htm
Brazilië in thema’s: www.brasil.gov.br/ingles/
Landenpagina Brazilië: www.evd.nl/info/landen/land.asp?land=bra
Toerisme: www.embratur.gov.br
Nieuws: www.radiobras.gov.br
Video’s en foto’s van speciale beschermde gebieden: www.ibama.gov.br
Braziliaans Instituut voor Geografie en Statistiek: www.ibge.gov.br
Mauritshuis: www.mauritshuis.nl
Nederlands-Braziliaans Kamer van Koophandel: www.dutcham.com.br/country-info.htm
Museum van Moderne Kunst van São Paulo: www.mam.org.br
Waterkrachtcentrale van Itaipu: www.itaipu.gov.br
Vliegtuigfabriek: www.embraer.com
Werelderfgoed: whc.unesco.org/en/list
Muziek: www.brazilianhour.org
Braziliaanse kunst en cultuur: www.funarte.gov.br
Braziliaanse kunst en cultuur in Nederland: www.brazilie.net & www.brasileirosnaholanda.com
CONSULAAT-GENERAAL VAN BRAZILIË
Stationsplein 45 A2.202
3013 AK Rotterdam
Tel: (010) 206 2211
Fax: (010) 414 5167
E-mail: inf@kpn-officedsl.nl