het Onderwijsblad - De Algemene Onderwijsbond

NR.7
1 APRIL 2006
12 14
Openbaar onderwijs:
Afvalbak of fijn
pluriform?
het Onderwijsblad
Algemene Onderwijsbond 1 nieuws, achtergronden, opinie en AOb-service
Vermogens roc’s
en hogescholen
blijven groeien
28
Boosheid over
functiewaardering
hbo
OPPOTTEN
IN HBO EN BVE
14 g

Vermogens roc’s en hogescholen blijven groeien
‘Het ontbreekt echt
niet aan middelen’
Ondanks alle klaagzangen over bezuinigingen
gaat het de meeste hogescholen, roc’s
en vakscholen voor de wind. Er blijft geld
over, vermogens groeien. Vooral in het
beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie
(bve) worden de spaarpotten steeds vetter.
Maar er waait een nieuwe wind vanuit
Den Haag: oppotters worden ter verantwoording
geroepen. Waarom sparen voor
nieuwbouw terwijl de ongediplomeerde uitval
nog steeds ongekend hoog is?
Tekst Arno Kersten en Yvonne van de Meent
Beeld Typetank
Vorig jaar stuurden medewerkers van het roc
Friese Poort een brief aan het college van
bestuur waarin zij hun teleurstelling uitspraken
over de schraperige reiskostenregeling.
De 28 cent per kilometer die het bestuur
wilde vergoeden, is volgens de briefschrijvers
niet kostendekkend. Maar de pijn zit vooral
bij dienstkilometers die wel worden afgelegd,
maar niet worden vergoed omdat het bestuur
een rem wil zetten op het verkeer tussen de
locaties. Na druk van de vakbonden en de
medezeggenschapsraad (MR) is de kilometervergoeding
verhoogd naar 35 cent, maar op
het aantal kilometers wordt nog steeds
beknibbeld. “De regeling is nog steeds niet
riant”, moppert MR-lid Eddy Hoogers. “En
het heeft heel veel moeite gekost om die aanpassingen
erdoor te krijgen.”
De zuinigheid van het college van bestuur zit
het personeel dwars omdat Friese Poort een
van de rijkste roc’s in het land is. Het roc
heeft ruim tienduizend leerlingen en houdt
jaar in jaar uit geld over. De afgelopen vijf jaar
gemiddeld 4,5 miljoen euro per jaar; 7,5 procent
van de inkomsten. Het roc beschikt over
een eigen vermogen van 59 miljoen dat voor
tweederde is vastgelegd in gebouwen. Maar er
staat ook bijna twintig miljoen vrij besteedbaar
op de bank.
Collegevoorzitter Sjouke Tuinier is trots op de
‘noordelijke nuchterheid’ die het financiële
beleid kenmerkt. “Wij geven geen geld uit als
het niet nodig is. We hebben hier bijvoorbeeld
weinig externe consultants rondlopen
en we voeren zelf het management over de
nieuwbouwprojecten. Mede daardoor bouwen
we voor een heel laag bedrag per vierkante
meter.” De reiskostenvergoeding vindt
hij helemaal niet te karig. “Maar we zitten
over een groot gebied verspreid: van Dokkum
tot Emmeloord. Dat is een afstand van honderd
kilometer. Daarom proberen we het verkeer
tussen de vestigingen te beperken.”
Het onderwijs en het personeel lijden niet
onder de noordelijke zuinigheid, betoogt
Tuinier. Integendeel. In Dokkum,
Leeuwarden en Emmeloord staan spiksplinternieuwe
gebouwen en eind volgend jaar
wordt er een nieuw pand in Sneek opgeleverd.
Daarvoor hoefde Friese Poort niet aan te
kloppen bij een bank, de bouwkosten zijn
helemaal betaald uit eigen middelen. Op de
formatie wordt volgens Tuinier ook niet
14 het Onderwijsblad nr. 7z1 april 2006
beknibbeld en op het onderwijs is weinig aan
te merken. Tuinier: “Van de
Onderwijsinspectie en het Kwaliteitscentrum
examinering krijgen wij uitstekende beoordelingen.
Die rapporten zijn meer dan goed.”
Oppotten
Drie jaar geleden ontstond er opschudding
over het oppotten van geld in het onderwijs.
Leo Lenssen, op dat moment collegevoorzitter
van roc ASA, gooide vlak voor prinsjesdag
2003 de knuppel in het hoenderhok. In het
tv-programma Buitenhof betoogde hij dat er
in het hoger onderwijs en de bve-sector twee
miljard euro ongebruikt op de bank staat. De
Kamer wilde meteen weten hoeveel onderwijsgeld
er op de plank blijft liggen. Die vraag
was niet een, twee, drie te beantwoorden
omdat het ministerie van Onderwijs tot dan
toe alleen in de gaten hield welke instellingen
failliet dreigden te gaan. Buitenproportioneel
spaargedrag werd niet in kaart gebracht. Maar
afgelopen zomer stuurde minister Maria van
der Hoeven nieuwe indicatoren naar de
Tweede Kamer waarmee ook oppotters geïdentificeerd
kunnen worden.
Onderwijsinstellingen hebben reserves nodig
om plotselinge krimp van leerlingaantallen
op te vangen. Terwijl de inkomsten dalen,
lopen de uitgaven voor personeel en huisvesting
immers gewoon door. Universiteiten,
hogescholen en roc’s zijn bovendien zelf verantwoordelijk
voor hun huisvesting en hebben
geld nodig om nieuwbouw te finan- h

Buitenissig spaargedrag
OPPOTTERS Solvabiliteit in % 2004 Gemiddelde rentabiliteit in % 2000-2004
Roc's
Roc Friese Poort 78 7,5
Roc A12 73 6,1
Deltion College 71 3,7
Arcus College 68 3,8
Mondriaan Groep 68 3,0
Graafschap College 65 6,6
Vakscholen
Sint Lucas (grafisch) 79 19,2
SVO Opleidingen (food) 79 11,9
Berechja Urk (visserij) 78 5,7
Grafisch Lyceum Rotterdam (grafisch) 68 8,4
De Eindhovense School (communicatie en media) 65 6,2
Hogescholen
Katholieke pabo Zwolle 81 11,8
Hogeschool voor de kunsten Amsterdam 73 7,1
Hogeschool Edith Stein 72 6,5
Hogeschool de Kempel 69 15,4
Hogeschool Leiden 63 7,9
Oppotters in hbo en bve
Wat is verstandige vermogensvorming en wat buitenissig spaargedrag?
De rekenmeesters van het ministerie van Onderwijs hebben
zich bijna twee jaar lang over die vraag gebogen. Keiharde criteria
zijn moeilijk te geven, daarvoor verschillen onderwijsinstellingen
teveel. De een heeft veel oude afgeschreven panden, terwijl de
ander net een nieuwe campus heeft betrokken. Daarom is bij het
opstellen van signaleringsgrenzen gekozen voor een ruime bandbreedte.
Pas als het eigen vermogen meer dan 60 procent uitmaakt van het
totale vermogen, oftewel als de solvabiliteit 60 procent bedraagt,
is de bovengrens voor gezonde vermogensvorming gepasseerd.
Daarnaast vinden de rekenmeesters dat er teveel geld op de plank
blijft liggen als een instelling in een boekjaar meer dan 3 procent
van de totale inkomsten overhoudt. De rentabiliteit is dan hoger
dan 3 procent.
Het Onderwijsblad is nog wat milder bij het identificeren van
oppotters. Alleen de instellingen die in 2004 een solvabiliteit hadden
van meer dan 60 procent en in de afgelopen vijf jaar gemiddeld
meer dan 3 procent van hun inkomsten overhielden kwamen
op de oppotterslijst. Deze noeste spaarders spekken hun toch al
imposante vermogens en verdienen de titel ‘oppotter’ dubbel en
dwars.
In het hbo blijken vooral kleine, monosectorale hogescholen buitenproportioneel
spaargedrag te vertonen. Hogeschool Leiden is
de enige middelgrote hbo-instelling op de lijst. In de bve zijn de
kleine, monosectorale vakscholen oververtegenwoordigd, maar
ook de kleine en middelgrote roc’s zijn nadrukkelijk aanwezig.
En met de Mondriaan Groep zijn ook de grote roc’s vertegenwoordigd.
De volledige lijst met alle instellingen vindt u op www.aob.nl
16 het Onderwijsblad nr. 7z1 april 2006

cieren. Ze mogen daarvoor leningen afsluiten
bij een bank. Volgens de rekenmeesters op
het ministerie kunnen onderwijsinstellingen
makkelijk de helft van hun investeringen in
nieuwbouw financieren met hypotheken. In
de dertig jaar waarin een gebouw wordt afgeschreven,
houden de rentekosten en renteinkomsten
elkaar dan in evenwicht.
Als de huisvesting op deze manier gefinancierd
wordt, heeft een instelling een eigen
vermogen nodig dat 30 tot 40 procent van
het totale vermogen uitmaakt. Oftewel een
solvabiliteit van 30 tot 40 procent. Bij instellingen
die op het punt staan een groot deel
van de bestaande panden te vervangen en
daarvoor een spaarpot hebben, kan de solvabiliteit
tussen de 50 en 60 procent liggen.
Maar instellingen met een solvabiliteit van 60
procent of meer, hebben voortaan wel iets uit
te leggen. Zeker als deze vermogende instellingen
daarnaast meer dan 3 procent van de
inkomsten overhouden en hun vermogen
daardoor groeit.
In hun jaarrekening over 2005 moeten
oppotters voor het eerst uitleggen waarom ze
zo’n hoog vermogen aanhouden. Uit onderzoek
naar de jaarrekeningen over 2004 dat is
uitgevoerd door het Onderwijsblad, blijkt dat
veertien van de veertig roc’s en zeven van de
dertien vakscholen een vermogen heeft dat
boven de oppotnorm zit. Acht van die toch al
rijke roc’s (waaronder Friese Poort) en vijf vermogende
vakscholen hielden in 2004 meer
dan 3 procent van de inkomsten over.
In het hbo is er voor vijf van de veertig instellingen
werk aan de winkel. Zij hebben een
solvabiliteit van meer dan 60 procent.
Hogescholen zijn door de bank genomen
minder welvarend dan roc’s en vakscholen.
Gemiddeld ligt de solvabiliteit in het hbo op
34 procent, terwijl in de bve-sector het
gemiddelde op 51 procent uitkomt. Toch is
de instelling met de hoogste solvabiliteit een
zelfstandige pabo.
De Katholieke pabo Zwolle heeft 700 studenten
en 72 medewerkers en houdt elk jaar geld
over. In 2004 ruim 400 duizend euro, 7,5 procent
van de inkomsten. In 2002 en 2003 bleef
zelfs 15 procent van het budget onaangeroerd.
Dankzij die overschotten steeg de solvabiliteit
in vijf jaar van 71 naar 81 procent.
Het spaartegoed was eind 2004 opgelopen tot
5,5 miljoen euro. Een flink deel van dat geld
Spaarpotten in de bve
Welvarend. Zo mag je de bve-sector gerust noemen. Het aantal deelnemers neemt
gestaag toe en daardoor groeien ook de inkomsten. In 2000 kwam er in totaal 2,4 miljard
euro binnen, in 2004 was dat 3,3 miljard, een toename van 36 procent. Rondkomen
is daardoor voor de overgrote meerderheid van de roc’s en vakscholen geen probleem.
In 2004 boekten 31 van de veertig roc’s en tien van de dertien vakscholen een positief
resultaat. In totaal bleef er in de sector 82 miljoen euro over.
Daarmee spekten de instellingen hun toch al aanzienlijke vermogens. Eenderde van de
roc’s en de helft van de vakscholen heeft een eigen vermogen dat boven de oppotnorm
van het ministerie van Onderwijs uitkomt. Bij slechts drie instellingen is de vermogenspositie
zwak te noemen, en zeven instellingen zouden wel wat meer vet op de botten
mogen hebben. Gemiddeld komt de sector uit op een solvabiliteit van 51 procent, wat
dicht in de buurt komt van de bovengrens van 60 procent die het ministerie van
Onderwijs hanteert.
Waarom sparen roc’s en vakscholen zoveel? Dat wordt uit de jaarrekeningen niet altijd
duidelijk. Sommige instellingen hebben grootse nieuwbouwplannen en zetten daar
flinke bedragen voor opzij. Want de bouwkosten worden bij voorkeur uit eigen middelen
betaald. In 2003 werd slechts 12 procent van de investeringen in nieuwbouw met
geleend geld gefinancierd. Wat weer aangeeft hoe rijk de bve-instellingen zijn, want
welke burger kan een nieuw huis kopen zonder bij de bank aan te kloppen?
De investeringen in huisvesting nemen overigens af. In 2003 werd er 450 miljoen euro
besteed aan nieuwbouw en verbouw, in 2004 nog maar 350 miljoen. Uit de
Bedrijfsvoeringsmonitor bve-sector die de Bve-raad vorig jaar publiceerde, blijkt ook dat
roc’s en vakscholen steeds vaker de voorkeur geven aan huren. Slechts de helft van de
schoolgebouwen is eigendom van een roc of vakschool. De vette spaarpotten van de
bve zijn dus niet leeg als alle herhuisvestingsplannen zijn uitgevoerd.
In hun jaarrekeningen over 2005 hebben de instellingen dan ook heel wat uit te leggen,
want een berg geld op de bank laten staan voor barre tijden die misschien nooit aanbreken,
is er binnenkort niet meer bij.
wil directeur Toine van de Velde steken in een
nieuw kenniscentrum dat de doorstroom van
mbo’ers naar de pabo moet verbeteren. Geld
lenen bij de bank is niet nodig en doet Van de
Velde ook liever niet, want dan moet je rente
gaan betalen.
Volgens Harrie Beerhorst, voorzitter van de
MR van de Zwolse pabo, wordt er niet
geklaagd over de spaarzaamheid van de directeur.
“Het is echt niet zo dat er te weinig geld
naar het onderwijs en personeel gaat. De faciliteiten
voor studenten zijn goed, ze kunnen
bijvoorbeeld gratis kopiëren. In de Keuzegids
hoger onderwijs scoren we ook goed. Als docenten
zitten we ruim in het jasje, we krijgen veel
uren toebedeeld. En we zitten allemaal in
schaal 12. De directeur is gewoon slim bezig.”
Van de Velde houdt de pabo bewust klein: er
worden maar 150 studenten per jaar toegelaten,
terwijl het er makkelijk 300 zouden kunnen
zijn. De ruimtes in het gebouw worden
daardoor optimaal benut en de groepsgrootte
is ook precies goed. Roosterproblemen kent
de kleine pabo niet. “Het is organisatorisch
heel overzichtelijk”, vindt Beerhorst. En dat
is financieel gunstig. “Bij ons gaat het geld
niet in extra baasjes en bazinnetjes zitten.
Leden van het managementteam zitten
bovendien niet in een hogere schaal”, weet
de MR-voorzitter.
Directeur Van de Velde vindt zijn financieel
beleid heel goed te verdedigen. “Wij houden
bewust geld over, omdat de financiële risico’s
bij ons groter zijn dan bij grote hogescho- h
nr. 7z1 april 2006 het Onderwijsblad 17

len. Ook als de pabo minder in trek is, hebben
wij voor gezinnen te zorgen.” Over de
nieuwe financiële normen maakt hij zich niet
druk. “Het ministerie van Onderwijs controleert
elk jaar de jaarrekening en ik heb nog
nooit wat gehoord.”
Mager
Henry Dix, docent bij de Tias Business School
van de Universiteit van Tilburg en lector
ondernemen bij Fontys Hogescholen, plaatst
wel kritische kanttekeningen bij het financiële
beleid van de oppotters. Hij heeft de jaarrekening
van roc A12 bestudeerd. Het roc opereert
in de regio Ede/Arnhem en telt ruim
tienduizend deelnemers. De afgelopen vijf
jaar hield A12 tussen de 3 en 8 procent van de
inkomsten over en liep de solvabiliteit op van
68 naar 73 procent. Eind 2004 stond er 33
miljoen euro op de bank.
“In het jaarverslag geeft het bestuur aan dat
er een risicoanalyse is gemaakt en dat alle risi-
co’s voor 90 procent zijn af te dekken met 9
miljoen euro”, analyseert Dix. “Maar er is 33
miljoen aan liquide middelen beschikbaar.
Daarvan blijft dus 24 miljoen euro vrij
besteedbaar over. Daar kunnen aandeelhouders
- en dat zijn wij met z’n allen omdat het
om een publiek gefinancierde instelling gaat -
kritische vragen over stellen. Zo’n roc moet
kunnen aangeven waarom er zoveel geld
wordt opgepot. In het jaarverslag is sprake
van een masterplan huisvesting, maar dat
vind ik magertjes als verantwoording. Als je
een nieuw gebouw wilt neerzetten, kun je
gewoon geld lenen bij een bank. Met de lage
rentestand is dat toch geen enkel probleem”,
betoogt de accountant. Hij vraagt zich af
waarom het geld niet geïnvesteerd wordt in
het onderwijs, bijvoorbeeld in projecten om
voortijdig schoolverlaten te voorkomen.
Ook Jan van Setten, van huis uit bedrijfseconoom
en vorig jaar teruggetreden als collegelid
bij roc ASA, vindt het spaargedrag onbe-
Hbo bijna financieel gezond
Eind jaren negentig verkeerden tien hogescholen in ernstige financiële moeilijkheden.
Het eerste faillissement leek een kwestie van tijd. Maar die zijn, soms door fusies, voorkomen.
Sinds de eeuwwisseling is de financiële positie gestaag verbeterd. Zaten er in
2000 nog zestien hogescholen op of onder de kritische solvabiliteitsgrens van 20 procent,
in 2004 waren dat er zes.
Het Vangnet hbo, dat in 1998 door de sector zelf in het leven is geroepen om instellingen
te behoeden voor faillissement, herkent die ontwikkeling. “Toen we begonnen
volgden we bijna de helft van de hogescholen met meer of mindere attentie, nu nog
maar een paar”, zegt Peter Kasteleyn.
De afgelopen vijf jaar is het hbo er elk jaar in geslaagd om een positief bedrijfsresultaat
te boeken en dus geld over te houden. Het totale eigen vermogen groeide van 513 naar
800 miljoen euro, de gemiddelde solvabiliteit van 24 naar 34 procent. Daarmee heeft
het hbo bijna de streefwaarde bereikt die het Vangnet als gezond beschouwt.
Hogescholen hebben hun zaakjes nu beter op orde, zegt Kasteleyn. Toch wil hij niet
zeggen dat de sector er gezond bijstaat. “Gezonder dan voorheen, dat wel. De hogescholen
zijn beter in staat om de middelen te managen. Die middelen worden wel verhoudingsgewijs
steeds minder door bezuinigingen. Als ik naar de prognoses kijk van de
instellingen, dan zie ik dat de financiële positie zich nu een beetje stabiliseert.”
De grootste groep hogescholen zit onder het hbo-gemiddelde. Vooral kleinere instellingen
die opleidingen binnen een sector aanbieden, zitten ruimer in hun jas. Tussen 2000
en 2004 is het aantal oppotters toegenomen van een naar vijf. Maar té gezond bestaat
volgens Kasteleyn niet. “Vanuit financiën kijk ik daar wat anders tegenaan: je bent
gezond of je bent het niet. Uiteindelijk is het Vangnet niet zo met bovengrenzen bezig.
Wij kijken naar de ondergrens, de bovenkant is voor ons minder relevant.”
nr. 7z1 april 2006 het Onderwijsblad
grijpelijk. Bij roc ASA was hij verantwoordelijk
voor het financiële beleid en heeft hij
bewezen dat een instelling met een solvabiliteit
van 20 procent prima kan overleven.
“Maar de trend in de bve-sector van de afgelopen
vijf, zes jaar is oppotten. Dat is echt nergens
goed voor. De financiële risico’s in het
onderwijs zijn heel erg klein. Geen bedrijf in
de wereld weet een jaar van tevoren exact
hoeveel geld er binnenkomt.” Een bedrijfseconomische
verklaring voor het spaargedrag
is er daarom ook niet. “Er zijn eerder psychologische
factoren in het spel. Geld overhouden
voelt prettig, geld hebben geeft macht.”
Oppotten is schadelijk voor de sector, waarschuwt
Van Setten. “Als er elk jaar geld overblijft,
kan de overheid natuurlijk gaan denken:
het kan ook wel wat minder met de
bekostiging. Dat zou ontzettend jammer zijn,
want er is zoveel geld nodig om het onderwijs
bij de tijd te houden. Alleen al op het gebied
van ict. De computers staan er nu wel, maar
de digitale onderwijsinhouden moeten nog
helemaal ontwikkeld worden.”
Maar het gebrek aan lef is niet alleen de fervente
spaarders te verwijten, vindt Dix, de
overheid heeft ook boter op haar hoofd.
“Investeringen in onderwijs worden niet
beloond. Als het je lukt om de kwaliteit van
het onderwijs te verbeteren, krijg je geen
extra geld. Daarmee stimuleer je ondernemerschap
natuurlijk niet.” Bovendien hadden
toezichthouders veel eerder vraagtekens moeten
zetten bij het spaargedrag, vindt hij.
“Raden van toezicht, de Onderwijsinspectie
en ook de Tweede Kamer hebben het onderwerp
helemaal laten liggen. Maar ja, voor het
ministerie is het natuurlijk ook wel makkelijk
als scholen er warmpjes bijzitten. Dan hoef je
niet bang te zijn dat er instellingen failliet
gaan en dat er extra claims komen.”
Maar de oppotters zijn nu gewaarschuwd.
Hoewel Arjan van der Hout, portefeuillehouder
financiën in het bestuur van de Bve-raad,
meldt dat hij de nieuwe normen niet kent,
weten bestuurders van roc’s en vakscholen
wel uit welke hoek de wind waait. Bij
SintLucas, een voormalige schildersvakschool
in Boxtel waar tegenwoordig 1200 leerlingen
worden opgeleid tot vormgevers en restaurateurs,
is het roer al omgegooid. De vakschool
hield de afgelopen vijf jaar 15 tot 25 procent
van het budget over. Ondanks verbou- h
19

1
2
3
Instellingen spekken hun reserves
In het hbo en de bve blijft bijna ieder jaar geld over...
Resultaat uit gewone bedrijfsvoering bve
miljoen euro
80
70
60
50
40
30
20
10
0
-10
... daardoor groeit het eigen vermogen...
Eigen vermogen bve
miljoen euro
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
Solvabiliteit instellingen
Roc’s
Vakscholen
hbo
Resultaat uit gewone bedrijfsvoering hbo
Eigen vermogen hbo
...en is anno 2004 de vermogenspositie van een flink aantal instellingen meer dan royaal.
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44
zwak | solvabiliteit lager dan 20 procent
voldoende | solvabiliteit van 20 tot 35 procent
goed | solvabiliteit van 35 tot 60 procent
te royaal | solvabiliteit hoger dan 60 procent

wingen die helemaal uit eigen middelen zijn
betaald steeg de solvabiliteit van 61 naar 79
procent. Eind 2004 stond er 4,7 miljoen euro
op de bank en daarnaast heeft de vakschool
nog 6,7 miljoen euro belegd.
Collegevoorzitter Walther Tibosch nam vier
jaar geleden het roer over en heeft een eind
aan het oppotten gemaakt. “Het was hier te
zuinig en te schraal. Daarom hebben we
besloten meer middelen in te zetten in het
onderwijs. Er is extra personeel bijgekomen.
We hadden bijvoorbeeld maar een ict’er in
dienst, dat zijn er nu vier.” Omdat de
Onderwijsinspectie in 2000 veel kritiek had
op de kwaliteit van het onderwijs, is het curriculum
op de schop gegaan, is het onderwijsconcept
vernieuwd en wordt er gewerkt
aan het verbeteren van de examens. Externe
adviseurs begeleiden de veranderingen en
docenten worden vrijgesteld voor onderwijsontwikkeling.
Ook wordt er geïnvesteerd in
het opleiden van medewerkers. “De begroting
voor 2006 laat geen overschot meer
zien”, stelt Tibosch. Maar voor de enorme
reserves heeft hij nog geen bestemming. “Die
zijn voor een groot deel overbodig en kunnen
we in principe gebruiken voor extra
investeringen. Maar we gaan het geld natuurlijk
niet zomaar over de balk gooien.”
Ook bij roc Friese Poort is er sprake van een
kleine koerswijziging. Zolang de solvabiliteit
boven de 70 procent ligt, mag er meer geld
worden uitgegeven, meldt collegevoorzitter
Tuinier. Het was niet makkelijk om een
bestemming te vinden voor die extra uitgaven,
vindt hij. Hoewel er bij Friese Poort in
principe genoeg docenten rondlopen, wordt
het personeelsbestand toch uitgebreid met
vijftig fulltime eenheden. Krijgt Friese Poort
teveel geld als het zo moeilijk is een bestemming
voor de overschotten te vinden? “Dat is politiek
gezien natuurlijk een gevaarlijke conclusie”,
antwoordt Tuinier behoedzaam. “Omdat ik
mijn collega’s regelmatig spreek, kan ik u vertellen
dat de roc’s in 2005 weer heel goede
resultaten laten zien. De meeste houden geld
over. Ook wij hebben in 2005 geld overgehouden
en ons vermogen weer verder zien
groeien. Het ontbreekt in deze sector echt
niet aan middelen.” H
Van Haperen
Ton van Haperen
Leraar economie en lerarenopleider
Maffiapraktijken
We mikken op leraren die een jaar of tien werken en zich dan verder
willen verdiepen. Wij hebben het idee besproken met werkgevers. Op basis daarvan
denken wij dat het idee voor zulke ‘zware’ leraarsfuncties kansrijk is. Wij denken
aan inhoudelijke onderwijskundige specialisaties. We gaan selecteren op
motivatie en de capaciteiten om een voortrekker binnen de school te worden. Er
moet trek in de schoorsteen komen. De studie gaat waarschijnlijk 1 januari 2007
van start met 25 studenten en zal zo´n 15 duizend euro gaan kosten.’
Deze zinnen staan in het Reformatorisch Dagblad en komen van Marc Vermeulen.
De hoogleraar begint een opleiding voor leraren die zich verder willen ontwikkelen
in hun vak. Namens wie hij precies spreekt, wordt nergens duidelijk. Feit is wel
dat vakbond en werkgevers enthousiast zijn.
Wat vinden we hier nou van? Het is een beetje als met Marx. De analyse klopt,
maar de remedie is erger dan de kwaal. Want hoe gaat dit werken? Megabestuur
een, twee en drie kopen opleidingsplaatsen onder het motto ‘ik doe aan kwaliteit,
jij doet aan kwaliteit’. En inderdaad, de schoorsteen trekt. Vooral die van
Vermeulen, want hij haalt tegen de vier ton aan nascholingsgelden uit de markt.
De 25 zorgvuldig geselecteerde bollebozen zijn ook blij, even dan. Ze krijgen een
dagje studievrij, de collegae aan wie zij hun wijsheid straks doorgeven doen
ondertussen het werk. Dat zullen mooie bijeenkomsten worden, laat in de middag
als deze voortrekkers hun expertise delen met die domme arbeiders.
Een speeltje voor vergaderverliefde bestuurders en misdaad op klaarlichte dag, dat
is deze elite-opleiding. Welke idioot betaalt 15 duizend euro voor iets wat bestaat
in een veel goedkopere variant? Voor dit bedrag kunnen tien tweedegraders bij
een reguliere opleiding hun eerstegraads halen en promoveert een academicus
drie keer de wereld rond. Maar ze doen het niet hè, die ingekakte leraren. Hoe zou
dat nou toch komen? Omdat vakinhoudelijke achtergrond nul waardering kent
binnen de organisatie! Alles mag overal lesgeven, zolang ze maar in schaal 10
blijven. Vakinhoudelijke kwaliteitsverschillen niet belonen, maakt van het docentenkorps
stilstaand water en dat stinkt.
En het schandaal wordt groter. Ik werk namelijk op zo’n eerstegraads lerarenopleiding,
aan de Erasmus Universiteit. Wij leveren elk jaar twintig economen af, zijn
kostendekkend, maar we sluiten aan het eind van het jaar, want later zijn er misschien
minder aanmeldingen, dat risico is echt te groot voor de faculteit. Tilburg is
Rotterdam hierin voorgegaan, deze universiteiten zijn de free riders in onderwijsland.
Zij leiden geen leraren op, maar nemen wel leerlingen af. Waar gaat
Vermeulen met zijn tonnen heen? Naar de universiteit van Tilburg!
Sinds de decentralisering van de jaren negentig gaat de sector onderwijs met geld
om zoals Tony Soprano in de gelijknamige televisieserie. Old school maffiapraktijken
zijn het enige sturingsmechanisme. The bosses have a sit down en verdelen
de poet. Productief is Tony niet, hij herverdeelt waar anderen hard voor moeten
werken. Deel drie van de zesde serie is in de Verenigde Staten net uitgezonden en
te downloaden, gratis… dat is dan weer wel een verschil.
Zie voor het plan van Marc Vermeulen ook pagina 38 en 39 van dit nummer.
nr. 7z1 april 2006 het Onderwijsblad 21