Stadsvisie - Gemeente Heerlen

koploper
Van volgend naar sturend
genheid, veiligheidsbeleving, ondernemersschap,
opleidingsniveau en inkomen scoort
Heerlen lager dan het gemiddelde.
Belangrijkste maatschappelijke ontwikkelingen
Vergrijzing en bevolkingsdaling
Heerlen staat niet op zichzelf, de regionale,
nationale, Europese en mondiale maatschappij
staan niet stil. De vergrijzing en ontgroening
slaan toe, in 2006 was 62% van de Nederlandse
bevolking tussen de 20 en 65 jaar oud, in 2026
is dat nog maar 57%. In diezelfde periode is de
bevolking in de leeftijdscategorie 50-80 jaar
gegroeid van 14% naar 21% van de totale
bevolking (in Zuid-Limburg 25%). Ter verduidelijking:
waar wij nu een verhouding 65-plussers
tot beroepsbevolking hebben van 1:5 zal die
verhouding in 2026 naar verwachting 1:3 zijn.
De Vergrijzing is het gevolg van de geboortegolf
na de Tweede Wereldoorlog, deze babyboomers
worden de komende jaren senioren. De
senioreneconomie zal er komen en een hele tijd
blijven, maar ook weer gaan. Als deze vergrijzingsgolf
eenmaal voorbij is zullen wij weer een
gelijkmatigere demografische bevolkingsopbouw
krijgen. De verwachting dat de Nederlandse
beroepsbevolking vanaf 2011 en de totale
bevolking vanaf 2035 zal gaan dalen, betekent
dat onze regio voorloper is en daardoor een
unieke kans heeft om zich als kennisregio op
dit gebied te ontwikkelen.
Heerlen en Parkstad Limburg lopen voorop in
de ontvolking en hebben, als eerste stedelijke
regio in Nederland, al sinds 1997 te maken met
een daling van het inwoneraantal, een trend
die nog jaren zal doorzetten (26.000 minder
inwoners in 2026 t.o.v. 2006 oftewel -11%). Voor
stad en regio is deze ontwikkeling een
bepalende factor als het gaat om de visie. De
bevolkingsaantallen dalen al, in de afgelopen
10 jaar (1996-2006) is het aantal inwoners van
Heerlen met 5000 gedaald tot 91.500. De stad
kan deze ontwikkeling niet ontkennen en
gezien de demografische prognoses moet de
stad accepteren dat deze ontwikkeling realiteit
is. De stad moet anders gaan denken, maar de
onstuimige groei van de afgelopen 100 jaar
maakt die omschakeling erg lastig. De focus van
een krimpende stad is anders dan die van een
groeiende stad, maar daarom niet minder
kansrijk. Op het moment dat de stad accepteert
dat ‘krimp’ en ‘vergrijzing’ realiteit zijn, is zij
ook in staat om daarop in te spelen. Door zich
te richten op de kansen die deze ontwikkelingen
bieden (ruimtelijk, economisch, sociaal etc.)
kan de stad werken aan de aantrekkelijkheid,
economische structuur en de leefbaarheid van
de stad. Door te investeren en de kansen te
benutten die andere steden (nog) niet hebben,
zullen wij het migratiesaldo positief beïnvloeden,
waarschijnlijk niet in voldoende mate om
de geprognosticeerde bevolkingsafname meteen
te neutraliseren maar wel dusdanig dat de
bevolkingsaantallen zich eerder dan verwacht
zullen stabiliseren. Het doel is om de cyclus van
krimp naar groei zo veel mogelijk te verkorten
en de krimp in absolute getallen zo te beperken.
10 Stadsvisie Heerlen 2026
11
Individualisering van de samenleving
De individualisering van de samenleving heeft
een vermindering van de sociale contacten
binnen de woonomgeving als gevolg gehad.
Voor Heerlen heeft dit een groot effect gehad,
onze stad is namelijk gebouwd op het fundament
van de sociale cohesie binnen buurten. De
individualisering heeft destijds tot een
verminderde sociale controle geleid met als
gevolg toenemende criminaliteit en overlast en
dus een groeiend gevoel van onveiligheid.
De afgelopen jaren is hard gewerkt aan de
bestrijding van criminaliteit en overlast, met
veel succes, en wij zien op dit moment dat het
veiligheidsgevoel bij de burger weer toeneemt.
Ook hier kan de geschiedenis van onze stad
onze toekomst versterken. De sterke binding die
Heerlenaren van oudsher hebben met hun
eigen buurt kan het fundament zijn van een
hernieuwde sociale binding van mensen met
elkaar. Daar waar andere steden deze verbondenheid
binnen de buurten nog moeten
kweken zullen wij in Heerlen een beroep
kunnen doen op de bestaande netwerken en
principes van saamhorigheid.
Mondialisering van de economie
De mondialisering van de economie heeft
enorme gevolgen voor onze regio. Arbeid is in
Nederland duur en de grondprijs hoog, met als
gevolg dat de landbouw en de maakindustrie
onder steeds grotere druk komen te staan om te
vertrekken. Juist deze twee sectoren zijn
bovengemiddeld vertegenwoordigd in onze
provincie. Grootschalige economische kansen
op basis van comparatief voordeel doen zich
niet meer voor op Nederlandse schaal maar op
mondiaal niveau. De schaalvergroting betekent
voor steden dat zij steeds meer met andere
steden moeten gaan samenwerken terwijl er
ook steeds meer aandacht moet zijn voor het
onderscheidend vermogen van de eigen stad
ten opzichte van de steden in een steeds wijdere
omgeving. In een economie waar steden steeds
moeten concurreren voor de vestiging van
bedrijven en mensen moet een stad een
duidelijke en onderscheidende visie hebben.
Heerlen heeft wat betreft haar ligging, binnen
Tripool en MAHHL, hierbij een groot voordeel
ten opzichte van veel Europese steden. In de
economie van de 21ste eeuw draait het niet
meer om individuele steden maar om stedelijke
netwerken en regio’s. Het is geen toeval dat de
13 economische kernregio’s die door het Rijk
zijn benoemd allemaal in of tegen een van de 6
stedelijke netwerken liggen. Op een Europese
schaal valt verder op dat Heerlen in een gebied
ligt (Eindhoven-Leuven-Aachen Triangle) dat
bekend staat als Technologische Topregio en
omringd wordt door Europese economische
kernregio’s zoals de Randstad, de Vlaamse Ruit
en het Ruhrgebied. Mondialisering biedt vanuit
dit perspectief kansen voor Heerlen.
Van volgend naar sturend
De regio en met name Heerlen hebben in de
vorige eeuw een volgend karakter gekend. De
ontwikkelingen kwamen zo snel en waren zo
onvoorspelbaar dat de stad nauwelijks kon
anticiperen. In de groeiperiode van de stad wist
niemand waar het zou eindigen en dus ging
topregio