22.09.2013 Views

Stadsvisie - Gemeente Heerlen

Stadsvisie - Gemeente Heerlen

Stadsvisie - Gemeente Heerlen

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

Centrumstad<br />

Ondernemende stad<br />

Jeugdige stad<br />

Netwerkstad<br />

Energiek hart van Parkstad


<strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

Inhoud<br />

5 Van stadsdebat naar stadsvisie<br />

9 Van volgend naar sturend<br />

- Geschiedenis<br />

- Belangrijkste maatschappelijke ontwikkelingen<br />

- Van volgend naar sturend<br />

- Kans – samenwerking<br />

- Bedreiging – vervreemding<br />

- De afgelopen jaren – Op hete kolen en de Versnellingsagenda<br />

- <strong>Heerlen</strong> 2006: Het duurzaam winnen van Nieuwe Energie<br />

- <strong>Heerlen</strong> 2006: De mensen maken het verschil<br />

25 Van Coriovallum naar Corioforum<br />

- <strong>Heerlen</strong>: Centrumstad<br />

- <strong>Heerlen</strong>: Ondernemende stad<br />

- <strong>Heerlen</strong>: Jeugdige stad<br />

- <strong>Heerlen</strong>: Netwerkstad<br />

43 Energiek Hart van Parkstad Limburg in 2026<br />

48 Bijlagen<br />

<<br />

planten voor de<br />

toekomst


<strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

Van stadsdebat naar stadsvisie<br />

Steden veranderen continu, <strong>Heerlen</strong> is daar in<br />

de afgelopen 100 jaar een perfect voorbeeld<br />

van. Het is daarom van groot belang dat elke<br />

stad zijn best doet om het ontwikkelingsproces<br />

te herkennen, te volgen en zo veel mogelijk in<br />

positieve zin te beïnvloeden ten gunste van de<br />

stad als geheel. Een stadsvisie geeft aan waar de<br />

prioriteiten liggen. Dit betekent niet dat elke<br />

stadsvisie van toepassing is op elke stad, elke<br />

stad heeft dankzij haar ligging, geschiedenis,<br />

inwoners, cultuur, bedrijven etc. een unieke<br />

combinatie van kansen en bedreigingen.<br />

Dankzij de eigen kenmerken en identiteit kan<br />

elke stadsvisie de algemene doelstellingen<br />

(bijvoorbeeld het stimuleren van bedrijvigheid)<br />

voorzien van specifieke speerpunten of thema’s<br />

voor de betreffende stad.<br />

Een stadsvisie geeft antwoord op de lange-ter-<br />

mijnvragen: ‘wat willen wij’ en ‘wat moeten wij<br />

daarvoor realiseren’. De visie vormt daarmee de<br />

basis van de ‘hoe gaan wij het doen’, ‘wanneer<br />

gaan wij wat doen’ en ‘wat mag dat kosten’<br />

discussies in de maatschappelijke en politieke<br />

arena. Een stadsvisie is geen projectenlijst<br />

of uitvoeringsplan, het is een kaderstellend<br />

document waarin duidelijk wordt aangegeven<br />

welke randvoorwaarden gerealiseerd moeten<br />

worden om de stad zich zo goed mogelijk te<br />

laten ontwikkelen. Het is nadrukkelijk een visie<br />

van en voor de hele stad, de gemeente neemt als<br />

facilitator en stimulator van de stad het voortouw.<br />

Het is uiteindelijk in de samenwerking<br />

met burgers, werkgevers, instellingen, regionale<br />

partners en de politiek waar de stadsvisie gaat<br />

leven en haar sturende rol waar kan maken.<br />

De gemeente <strong>Heerlen</strong> en de regio hebben in de<br />

afgelopen jaren in het kader van o.a. de nota’s<br />

Op Hete Kolen en de Versnellingsagenda meerdere<br />

malen de discussie over de visie van de stad en<br />

de regio met de burgers en bedrijven gevoerd.<br />

Ook de gemeentelijke nota’s over de binnenstad,<br />

economie, cultuur en het meerjarig<br />

bestuurlijk programma zijn in de afgelopen<br />

twee jaar aanleiding geweest voor meerdere<br />

gesprekken met de stad. De uitkomsten van<br />

die gesprekken en de inhoud van die nota’s<br />

vormen, samen met eerdere visiedocumenten,<br />

de basis van de uiteindelijke stadsvisie. Er is<br />

kortom al veel beleid maar nu is het tijd om de<br />

centrale regie, de samenhang en de prioriteiten<br />

te bepalen. Deze prioriteiten moeten wederom<br />

in gesprek met de stad tot stand komen en om<br />

die reden zijn in januari 2006 een Vertrekpuntennota<br />

en een Dilemmanota beschikbaar gesteld<br />

en heeft er op basis van deze nota’s in februari<br />

2006 een openbaar stadsdebat plaatsgevonden.<br />

Naast het stadsdebat is er in meerdere media en<br />

gremia actief gesproken over de Vertrekpuntennota<br />

en hebben veel burgers en partners de moeite<br />

genomen actief bij te dragen aan de discussie.<br />

Op basis van de reacties en de gevoerde gesprekken<br />

is de Vertrekpuntennota aangepast en heeft<br />

het de vorm gekregen van de <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong><br />

2026 die nu voor u ligt.<br />

Een visie van en voor <strong>Heerlen</strong> kijkt niet alleen<br />

naar de rol en verantwoordelijkheid van de<br />

gemeente, ook de rollen en verantwoordelijkheden<br />

van burgers, werkgevers, regionale<br />

partners en de politiek komen aan bod. Juist<br />

omdat het de burgers en bedrijven/instellingen<br />

5<br />

durven en doen<br />

<<br />

oud treft nieuw


bomen onderweg<br />

Van stadsdebat naar stadsvisie<br />

zijn die een stad haar identiteit geven moeten<br />

zij de visie ondersteunen en uitdragen. De<br />

gemeente heeft naast haar dienstverlenende<br />

en regulerende taken de rol van ondersteuner<br />

voor kwetsbare inwoners, facilitator van de<br />

gemeenschappelijke voorzieningen en stimulator<br />

van kansrijke ontwikkelingen. Door samen<br />

met de stad een visie op te stellen is het voor de<br />

gemeente helder hoe zij deze taken moet invullen.<br />

Het is vervolgens een gemeenschappelijke<br />

taak van alle partijen om elkaar aan de visie te<br />

houden. Het gaat hier niet alleen om het extra<br />

stimuleren van bepaalde zaken maar ook om<br />

het tegenhouden van ontwikkelingen die in<br />

strijd zijn met de afgesproken uitgangspunten<br />

en de afspraak dat bij het maken van keuzes<br />

en prioriteiten telkens de doelstellingen van de<br />

visie leidend zullen zijn. Juist deze vervolgstap<br />

geeft de visie de meerwaarde die wij zoeken<br />

in de overgang van een stad die ontwikkelingen<br />

‘volgt’ naar een stad die ontwikkelingen<br />

‘stuurt’.<br />

6 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026 Van stadsdebat naar stadsvisie<br />

7


<strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

Van volgend naar sturend<br />

Geschiedenis<br />

<strong>Heerlen</strong> is een jonge en dynamische gemeente,<br />

centrumstad van de regio Parkstad Limburg<br />

gelegen in het Zuidoosten van Nederland. De<br />

stad ligt aan de grens met Duitsland en is<br />

buurgemeente en partner van Aken. <strong>Heerlen</strong><br />

vormt tezamen met twee andere middelgrote<br />

Zuid-Limburgse steden, Maastricht en Sittard-<br />

Geleen het ‘Tripool Zuid-Limburg’. Tripool<br />

vormt de kern van één van de 6 Nationale<br />

Stedelijke Netwerken en 13 Economische<br />

Kerngebieden die door het Rijk zijn benoemd in<br />

de Nota Ruimte. Ook is <strong>Heerlen</strong> als grensgemeente<br />

actief in de Euregio Maas-Rijn en het stedelijk<br />

netwerk Maastricht, Aken, Hasselt, <strong>Heerlen</strong> en<br />

Luik (MAHHL).<br />

<strong>Heerlen</strong> kent een lange geschiedenis als<br />

vestigingsplaats, maar is een jonge stad, zij<br />

heeft in de 20e eeuw een onstuimige groei tot<br />

stad gekend als gevolg van de komst van de<br />

mijnindustrie. Het aantal inwoners steeg in de<br />

periode van 1900 tot 1965 van 7.000 naar<br />

75.000 inwoners. De stad is in deze jaren<br />

opgebouwd rondom de mijnen en heeft zich<br />

daarmee feitelijk ontwikkeld als een stad van<br />

buurten in een netwerk en niet zoals de meeste<br />

steden in Nederland als een stad die zich vanuit<br />

een historisch hart (bijvoorbeeld een Kerk of<br />

gemeentehuis) concentrisch ontwikkelt.<br />

Eind jaren ‘60 ontstond er een zware crisis ten<br />

gevolge van het sluiten van de mijnen. De<br />

economie van de gehele regio werd zwaar<br />

getroffen en de werkgelegenheid holde<br />

achteruit. Met behulp van steun uit Den Haag<br />

en Europa is werkgelegenheid gecreëerd om de<br />

economie weer op gang te krijgen en de<br />

voormalige monocultuur om te vormen tot een<br />

meer heterogene economie. Ten gevolge van dit<br />

beleid zijn het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds,<br />

de Belastingdienst, het Centraal Bureau<br />

voor de Statistiek en de Open Universiteit in<br />

<strong>Heerlen</strong> gevestigd.<br />

De stad <strong>Heerlen</strong> is door de mijngeschiedenis en<br />

de daaropvolgende rijkssteun steeds afhankelijk<br />

geweest van grote werkgevers. Waar de<br />

mijnkoloniën en de in die periode prominente<br />

plaats van de kerk in de samenleving juist een<br />

sterke sociale band tot stand brachten in de<br />

buurten, brachten de ‘rijksdiensten’ vooral<br />

kantoorbanen en sociale versnippering. Het<br />

‘wij’ gevoel ging grotendeels verloren, de<br />

identiteit van <strong>Heerlen</strong> vervaagde waardoor ook<br />

de trots van de inwoners afnam. Het centrum<br />

van de stad kon deze leegte niet vullen omdat<br />

zij vanuit het verleden die rol niet had<br />

ontwikkeld, de binnenstad is in de mijntijd<br />

nooit de functie van koopcentrum ontstegen<br />

doordat de cohesie in de buurten zo sterk was.<br />

Ondanks een groei in de bevolking tot ca.<br />

96.000 in 2000, de maatregelen op economisch<br />

terrein, de investeringen (conversie) in de<br />

fysieke omgeving en het investeren in de sociale<br />

infrastructuur, is <strong>Heerlen</strong> er niet helemaal<br />

bovenop gekomen en kent de gemeente in<br />

vergelijking met andere middelgrote gemeenten<br />

(G27) nog relatief veel achterstanden. Vooral<br />

op de indicatoren bevolkingsgroei, werkgele-<br />

9<br />

jonge stad<br />

<<br />

eigentijdse inspiratie


koploper<br />

Van volgend naar sturend<br />

genheid, veiligheidsbeleving, ondernemersschap,<br />

opleidingsniveau en inkomen scoort<br />

<strong>Heerlen</strong> lager dan het gemiddelde.<br />

Belangrijkste maatschappelijke ontwikkelingen<br />

Vergrijzing en bevolkingsdaling<br />

<strong>Heerlen</strong> staat niet op zichzelf, de regionale,<br />

nationale, Europese en mondiale maatschappij<br />

staan niet stil. De vergrijzing en ontgroening<br />

slaan toe, in 2006 was 62% van de Nederlandse<br />

bevolking tussen de 20 en 65 jaar oud, in 2026<br />

is dat nog maar 57%. In diezelfde periode is de<br />

bevolking in de leeftijdscategorie 50-80 jaar<br />

gegroeid van 14% naar 21% van de totale<br />

bevolking (in Zuid-Limburg 25%). Ter verduidelijking:<br />

waar wij nu een verhouding 65-plussers<br />

tot beroepsbevolking hebben van 1:5 zal die<br />

verhouding in 2026 naar verwachting 1:3 zijn.<br />

De Vergrijzing is het gevolg van de geboortegolf<br />

na de Tweede Wereldoorlog, deze babyboomers<br />

worden de komende jaren senioren. De<br />

senioreneconomie zal er komen en een hele tijd<br />

blijven, maar ook weer gaan. Als deze vergrijzingsgolf<br />

eenmaal voorbij is zullen wij weer een<br />

gelijkmatigere demografische bevolkingsopbouw<br />

krijgen. De verwachting dat de Nederlandse<br />

beroepsbevolking vanaf 2011 en de totale<br />

bevolking vanaf 2035 zal gaan dalen, betekent<br />

dat onze regio voorloper is en daardoor een<br />

unieke kans heeft om zich als kennisregio op<br />

dit gebied te ontwikkelen.<br />

<strong>Heerlen</strong> en Parkstad Limburg lopen voorop in<br />

de ontvolking en hebben, als eerste stedelijke<br />

regio in Nederland, al sinds 1997 te maken met<br />

een daling van het inwoneraantal, een trend<br />

die nog jaren zal doorzetten (26.000 minder<br />

inwoners in 2026 t.o.v. 2006 oftewel -11%). Voor<br />

stad en regio is deze ontwikkeling een<br />

bepalende factor als het gaat om de visie. De<br />

bevolkingsaantallen dalen al, in de afgelopen<br />

10 jaar (1996-2006) is het aantal inwoners van<br />

<strong>Heerlen</strong> met 5000 gedaald tot 91.500. De stad<br />

kan deze ontwikkeling niet ontkennen en<br />

gezien de demografische prognoses moet de<br />

stad accepteren dat deze ontwikkeling realiteit<br />

is. De stad moet anders gaan denken, maar de<br />

onstuimige groei van de afgelopen 100 jaar<br />

maakt die omschakeling erg lastig. De focus van<br />

een krimpende stad is anders dan die van een<br />

groeiende stad, maar daarom niet minder<br />

kansrijk. Op het moment dat de stad accepteert<br />

dat ‘krimp’ en ‘vergrijzing’ realiteit zijn, is zij<br />

ook in staat om daarop in te spelen. Door zich<br />

te richten op de kansen die deze ontwikkelingen<br />

bieden (ruimtelijk, economisch, sociaal etc.)<br />

kan de stad werken aan de aantrekkelijkheid,<br />

economische structuur en de leefbaarheid van<br />

de stad. Door te investeren en de kansen te<br />

benutten die andere steden (nog) niet hebben,<br />

zullen wij het migratiesaldo positief beïnvloeden,<br />

waarschijnlijk niet in voldoende mate om<br />

de geprognosticeerde bevolkingsafname meteen<br />

te neutraliseren maar wel dusdanig dat de<br />

bevolkingsaantallen zich eerder dan verwacht<br />

zullen stabiliseren. Het doel is om de cyclus van<br />

krimp naar groei zo veel mogelijk te verkorten<br />

en de krimp in absolute getallen zo te beperken.<br />

10 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

11<br />

Individualisering van de samenleving<br />

De individualisering van de samenleving heeft<br />

een vermindering van de sociale contacten<br />

binnen de woonomgeving als gevolg gehad.<br />

Voor <strong>Heerlen</strong> heeft dit een groot effect gehad,<br />

onze stad is namelijk gebouwd op het fundament<br />

van de sociale cohesie binnen buurten. De<br />

individualisering heeft destijds tot een<br />

verminderde sociale controle geleid met als<br />

gevolg toenemende criminaliteit en overlast en<br />

dus een groeiend gevoel van onveiligheid.<br />

De afgelopen jaren is hard gewerkt aan de<br />

bestrijding van criminaliteit en overlast, met<br />

veel succes, en wij zien op dit moment dat het<br />

veiligheidsgevoel bij de burger weer toeneemt.<br />

Ook hier kan de geschiedenis van onze stad<br />

onze toekomst versterken. De sterke binding die<br />

<strong>Heerlen</strong>aren van oudsher hebben met hun<br />

eigen buurt kan het fundament zijn van een<br />

hernieuwde sociale binding van mensen met<br />

elkaar. Daar waar andere steden deze verbondenheid<br />

binnen de buurten nog moeten<br />

kweken zullen wij in <strong>Heerlen</strong> een beroep<br />

kunnen doen op de bestaande netwerken en<br />

principes van saamhorigheid.<br />

Mondialisering van de economie<br />

De mondialisering van de economie heeft<br />

enorme gevolgen voor onze regio. Arbeid is in<br />

Nederland duur en de grondprijs hoog, met als<br />

gevolg dat de landbouw en de maakindustrie<br />

onder steeds grotere druk komen te staan om te<br />

vertrekken. Juist deze twee sectoren zijn<br />

bovengemiddeld vertegenwoordigd in onze<br />

provincie. Grootschalige economische kansen<br />

op basis van comparatief voordeel doen zich<br />

niet meer voor op Nederlandse schaal maar op<br />

mondiaal niveau. De schaalvergroting betekent<br />

voor steden dat zij steeds meer met andere<br />

steden moeten gaan samenwerken terwijl er<br />

ook steeds meer aandacht moet zijn voor het<br />

onderscheidend vermogen van de eigen stad<br />

ten opzichte van de steden in een steeds wijdere<br />

omgeving. In een economie waar steden steeds<br />

moeten concurreren voor de vestiging van<br />

bedrijven en mensen moet een stad een<br />

duidelijke en onderscheidende visie hebben.<br />

<strong>Heerlen</strong> heeft wat betreft haar ligging, binnen<br />

Tripool en MAHHL, hierbij een groot voordeel<br />

ten opzichte van veel Europese steden. In de<br />

economie van de 21ste eeuw draait het niet<br />

meer om individuele steden maar om stedelijke<br />

netwerken en regio’s. Het is geen toeval dat de<br />

13 economische kernregio’s die door het Rijk<br />

zijn benoemd allemaal in of tegen een van de 6<br />

stedelijke netwerken liggen. Op een Europese<br />

schaal valt verder op dat <strong>Heerlen</strong> in een gebied<br />

ligt (Eindhoven-Leuven-Aachen Triangle) dat<br />

bekend staat als Technologische Topregio en<br />

omringd wordt door Europese economische<br />

kernregio’s zoals de Randstad, de Vlaamse Ruit<br />

en het Ruhrgebied. Mondialisering biedt vanuit<br />

dit perspectief kansen voor <strong>Heerlen</strong>.<br />

Van volgend naar sturend<br />

De regio en met name <strong>Heerlen</strong> hebben in de<br />

vorige eeuw een volgend karakter gekend. De<br />

ontwikkelingen kwamen zo snel en waren zo<br />

onvoorspelbaar dat de stad nauwelijks kon<br />

anticiperen. In de groeiperiode van de stad wist<br />

niemand waar het zou eindigen en dus ging<br />

topregio


een kwestie van kiezen<br />

><br />

nieuwe energie in de<br />

praktijk<br />

Van volgend naar sturend<br />

men pragmatisch te werk, de ontwikkelingsdruk<br />

was zo enorm dat het ook niet anders kon.<br />

De gemeente had er vooral belang bij om de<br />

groei niet te frustreren en deed er alles aan om<br />

de mensen en bedrijven de mogelijkheid te<br />

geven zich te vestigen en te groeien met als<br />

gevolg dat er op het gebied van bijvoorbeeld<br />

ruimtelijke ordening amper naar de samenhang<br />

werd gekeken. Woonbuurten werden in<br />

rap tempo gerealiseerd daar waar er ruimte<br />

was, om de steeds aanhoudende vraag aan te<br />

kunnen. De werkgelegenheid was leidend in<br />

het <strong>Heerlen</strong> van de mijnen.<br />

Na de sluiting van de mijnen was er vooral de<br />

angst voor leegloop van de stad, met name ten<br />

behoeve van de werkgelegenheid was men<br />

bereid alles te doen om bedrijven te behouden<br />

en/of aan te trekken. Vanuit de gedachte ‘nood<br />

breekt wet’ werd bijna elk investeringsinitiatief,<br />

hoofdzakelijk van fysieke aard, met open armen<br />

ontvangen. De stad hunkerde naar vernieuwing<br />

en duurzaamheid in een periode waarin<br />

weinigen bereid waren om in <strong>Heerlen</strong> te<br />

investeren, het kapitaal was leidend.<br />

Sinds het einde van de twintigste eeuw kent<br />

<strong>Heerlen</strong> een relatieve stabiliteit. De stad is<br />

begonnen aan de invulling van de randvoorwaarden<br />

voor haar economische basis en er<br />

ontstaat daardoor een beginnend zelfvertrouwen<br />

in de stad. De gemeente heeft de afgelopen<br />

jaren steeds meer invulling gegeven aan haar<br />

sturende rol door op verschillende terreinen<br />

beleid te ontwikkelen en ook door te zetten. Het<br />

beleid is echter sectoraal van aard, de integrale<br />

12<br />

doelstellingen bleven ongrijpbaar en om die<br />

reden is het stadsvisie traject opgestart. De stad<br />

en de gemeente moeten harde doelstellingen<br />

afspreken en deze vastleggen in beleid. De<br />

kracht van de stadsvisie ligt niet in de inhoud<br />

van het beleid, deze wordt immers in de<br />

afzonderlijke beleidsnota’s vastgelegd, maar in<br />

de verknoping van de inhoud naar integrale<br />

doelstellingen.<br />

Sturing geven is meer dan alleen aangeven<br />

welke kant wij op moeten, het is vooral ook<br />

aangeven wat wij niet moeten doen. Kiezen is<br />

opties verliezen. Dit vereist enorme bestuurskracht<br />

en daarom hebben de gemeenten in Parkstad<br />

Limburg op 15 november 2005 gezamenlijk<br />

gekozen voor de WGR+ status. Deze stap is van<br />

groot belang omdat zaken niet meer alleen op<br />

lokale effecten, maar ook op basis van hun<br />

regionaal effect worden beoordeeld. De<br />

gemeente zal in samenwerking met alle<br />

partners in de stad moeten zorgen voor<br />

dynamiek die past bij de uitgangspunten van<br />

deze visie. Er is een belangrijk aandachtspunt:<br />

in een stad gebeurt heel veel op initiatief van<br />

allerlei actoren, de stadsvisie wordt (hopelijk)<br />

vaak gebruikt als onderbouwing van de<br />

noodzaak van een initiatief. Vanuit de ervaringen<br />

in de vorige eeuw is echter duidelijk dat de<br />

kracht van integraal beleid ligt in het aangeven<br />

wat men vooral niet moet doen. In het verlengde<br />

daarvan zou de stad de afspraak moeten maken<br />

dat er geen initiatieven worden ondernomen of<br />

worden toegestaan die de speerpunten van deze<br />

visie op enigerlei manier aantasten.<br />

Niet alleen de overheid moet deze omschake-


1 + 1 = 3<br />

Van volgend naar sturend<br />

ling realiseren, samen met de burgers en<br />

bedrijven van deze regio zullen wij door keuzes<br />

en afspraken te maken kansen moeten creëren<br />

voor de stad als geheel.<br />

Kans – samenwerking<br />

<strong>Heerlen</strong> kent een groot aantal kansen en heeft<br />

veel potentie. <strong>Heerlen</strong> heeft zich de afgelopen<br />

jaren sterk gemaakt voor samenwerking, zowel<br />

binnen de gemeentegrenzen als daarbuiten.<br />

<strong>Heerlen</strong> is een stad van sterke buurten met een<br />

gezamenlijk stedelijk centrum. Door sterk in te<br />

zetten op buurten koestert <strong>Heerlen</strong> haar kracht<br />

en identiteit en door daarnaast hard te werken<br />

aan de binnenstad wordt gewerkt aan het<br />

versterken van de Euregionale koopstad<br />

<strong>Heerlen</strong>.<br />

Op bovengemeentelijk niveau doet <strong>Heerlen</strong> mee<br />

op meerdere schaalniveaus. Op de eerste plaats<br />

Parkstad Limburg. Dit regionaal samenwerkingsverband<br />

geeft <strong>Heerlen</strong> de benodigde<br />

massa om samen met haar partners regionale<br />

problemen aan te pakken en kansen op te<br />

pakken. Parkstad Limburg is een sterk<br />

verstedelijkt gebied met veel gemeenschappelijke<br />

kansen en problemen vanuit de gezamenlijke<br />

geschiedenis van de mijnen. <strong>Heerlen</strong>, als<br />

centrumstad van Parkstad Limburg kent 91.500<br />

inwoners, 4.000 bedrijven en 46.000 banen.<br />

Vanuit Parkstad Limburg perspectief zijn het<br />

245.000 inwoners, 10.000 bedrijven en 80.000<br />

banen. Mede gezien de regionalisatie van<br />

allerlei instellingen betekent deze schaalgrootte<br />

dat er veel slagvaardiger samengewerkt kan<br />

worden op operationeel, tactisch en strategisch<br />

niveau.<br />

De ontwikkeling van <strong>Heerlen</strong> kan niet los<br />

worden gezien van de ontwikkeling van<br />

Parkstad Limburg en visa versa. <strong>Heerlen</strong> is het<br />

centrum van Parkstad Limburg en is dan ook<br />

deels imagobepalend. Het centrum kan echter<br />

niet bestaan zonder de omliggende gemeenten<br />

die de centrumstad haar draagvlak bieden. De<br />

kracht zit in de steeds verdergaande samenwerking<br />

tussen partijen uit allerlei sectoren; van<br />

bestuurlijke samenwerking in een WGR+,<br />

institutionele en inhoudelijke samenwerking<br />

tussen onderwijsinstellingen, woningbouwcorporaties,<br />

de regionalisering van culturele<br />

instellingen zoals Parkstad Limburg Theaters<br />

tot de samenwerking tussen bedrijven in<br />

bijvoorbeeld de toeristische sector. Ook<br />

programmatische afstemming en krachtenbundeling<br />

met de provinciale overheid is een<br />

alliantie die extra krachten vrij moet maken. In<br />

elk van deze allianties zoekt men met name<br />

naar een maximale complementariteit. Het<br />

eigen product wordt sterker door het te<br />

koppelen aan een ander top-product, de<br />

befaamde ‘1+1=3’ formule wordt veelvuldig<br />

toegepast. Deze samenwerking is geen luxe,<br />

onze regio kent veel problemen en de kansen<br />

liggen niet voor het oprapen. Het aanpakken<br />

van regionale problemen zoals de relatief hoge<br />

mate van armoede en het hoge percentage<br />

mensen dat niet deelneemt aan het arbeidsproces<br />

kan alleen regionaal omdat het gebied als<br />

één stedelijke entiteit gezien moet worden.<br />

Op interstedelijk niveau nemen <strong>Heerlen</strong> en<br />

14 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

15<br />

Parkstad Limburg actief deel aan o.a. de<br />

samenwerkingsverbanden Tripool Zuid<br />

Limburg, <strong>Heerlen</strong>-Aken, MAHHL, Eurocities en<br />

de G27 (de 27 middelgrote Nederlandse steden).<br />

Deze samenwerkingsverbanden zijn gericht op<br />

het samen, vaak ook met de provincie,<br />

optrekken richting Den Haag en/of Brussel, de<br />

uitwerking van stedelijke thema’s en de<br />

uitwisseling van best-practices. Door de<br />

komende jaren actief deel te nemen aan deze<br />

samenwerkingsvormen zorgt de stad voor een<br />

optimale middelen-multiplier ten gunste van<br />

de projecten en ontwikkelingen in de stad en de<br />

regio. Als de agenda’s van de deelnemende<br />

partijen eenmaal zijn afgestemd kan er<br />

vervolgens, dankzij een krachtige gezamenlijk<br />

lobby, voor subsidiemiddelen worden gezorgd.<br />

Deze middelen kunnen vervolgens zo efficiënt<br />

mogelijk worden ingezet dankzij de kennisuitwisseling<br />

tussen de partners.<br />

Tripool Zuid-Limburg is een in de Nota Ruimte<br />

erkend Economische Kerngebied en richt zich<br />

op dit moment op de thema’s bereikbaarheid<br />

en economie. Kijkend naar de toekomst is het<br />

voor alle partijen van belang dat steeds meer<br />

wordt gedacht vanuit het Zuid-Limburgs<br />

perspectief, het Nationaal Stedelijk Netwerk.<br />

Tripool is daarvoor de ideale schaal. Elk van de<br />

drie centrumsteden behartigt binnen Tripool<br />

de belangen van ieders eigen stad maar ook van<br />

haar eigen regio. Deze vorm van samenwerking<br />

zorgt er voor dat de belangen van zowel ‘stad’<br />

als ‘ommeland’ worden gewaarborgd.<br />

De samenwerking met de buurgemeente Aken,<br />

deels direct en deels via de regionale schaal,<br />

kent twee speerpunten Nieuwe Energie en<br />

bereikbaarheid. Optimale weg- en spoorverbindingen<br />

zijn voor Aken en Parkstad Limburg<br />

randvoorwaarden om verdergaande samenwerking<br />

te realiseren op bijvoorbeeld het gebied<br />

van de ruimtelijke ordening (bijvoorbeeld een<br />

grensoverschrijdend structuurplan) en met<br />

name het economisch terrein waar grote<br />

kansen liggen binnen het thema Nieuwe<br />

Energie.<br />

Onze stad en regio liggen ver van onze<br />

nationale hoofdstad, een situatie waar onze<br />

(buitenlandse) buursteden zich ook in<br />

bevinden. De perifere ligging in de verschillende<br />

landen betekent dat deze steden en<br />

regio’s niet de volledige aandacht hebben van<br />

hun nationale overheden. Door samen te<br />

werken over de nationale grenzen heen kan er<br />

echter een metropool van Europese schaal<br />

ontstaan. Met ruim 1,7 miljoen inwoners is<br />

MAHHL een Europees stedelijk netwerk van<br />

formaat, tellen wij daar de inwoners van het<br />

ommeland bij dan spreken wij over een Euregio<br />

met bijna 4 miljoen inwoners.<br />

Ten slotte zijn er in Europees verband voor<br />

<strong>Heerlen</strong> volop mogelijkheden in de sfeer van<br />

samenwerking met vergelijkbare Europese<br />

gemeenten of vergelijkbare projecten, hetzij via<br />

rechtstreekse contacten hetzij via het instrument<br />

Eurocities. Voorbeelden van succesvolle<br />

bestaande operaties in dit verband zijn het<br />

mijnwaterproject, de samenwerking in het<br />

kader van vergrijzing en de ontwikkelingen


trots<br />

Van volgend naar sturend<br />

aangaande (eu)regionale lightrailverbindingen.<br />

Netwerken is niet voorbehouden aan de<br />

overheid, ook de bedrijven en instellingen in<br />

onze regio werken goed samen. De Ontwikkelingsmaatschappij<br />

Parkstad Limburg, de Corio<br />

League en MKB Parkstad zijn hier goede<br />

voorbeelden van. Het samenwerken met<br />

branchegenoten is al jaren een gewoonte maar<br />

wij zien steeds meer dat de samenwerking met<br />

leveranciers, afnemers of zelfs onverwante<br />

organisaties ook vruchten oplevert. Hier gaat<br />

het niet om het bundelen van krachten maar<br />

het samenbrengen van kennis. Juist deze<br />

kruisbestuiving levert meerwaarde op doordat<br />

nieuwe product-markt combinaties worden<br />

bedacht. Juist op de gebieden van productinnovatie<br />

en procesinnovatie liggen onze kansen,<br />

dit soort samenwerking is de voedingsbodem<br />

voor innovatie en is derhalve onmisbaar.<br />

Bedreiging – vervreemding<br />

Een gezonde stad ‘leeft’, de gezondheid van een<br />

stad is dus niet primair afhankelijk van<br />

bijvoorbeeld het aantal inwoners of het<br />

gemiddeld opleidingsniveau. De binnenstad<br />

van <strong>Heerlen</strong> heeft een aantal uitdagingen als<br />

het gaat om het verlevendigen van de stad. De<br />

belangrijkste zijn aantrekkelijkheid en<br />

veiligheid, alleen een veilige en aantrekkelijke<br />

(binnen)stad zal mensen de straat op krijgen.<br />

Met de veiligheid zit het objectief gezien erg<br />

goed en er zit een positieve ontwikkeling in de<br />

veiligheidsbeleving. Wat betreft de aantrekkelijkheid<br />

wordt er hard gewerkt aan een aantal<br />

blikvangers in de stad, zowel in zin van de<br />

fysieke ontwikkeling als de invulling daarna.<br />

De levendigheid die zich hierdoor ontwikkelt<br />

zal op zijn beurt bedrijvigheid aantrekken met<br />

een positieve cyclische ontwikkeling als gevolg.<br />

Met een sterk vergrijzende bevolking en een<br />

laag gemiddeld inkomen moet de stad echter<br />

extra waken voor vervreemding. De stad is er<br />

primair voor de eigen inwoners en niet voor<br />

toeristen. De doelstelling is om meer mensen in<br />

de binnenstad te krijgen, dit betekent niet dat<br />

wij alleen nieuwe mensen moeten aantrekken,<br />

onze grootste potentie zit juist in het vaker<br />

trekken van de eigen inwoner naar hun eigen<br />

centrum. Als, bijvoorbeeld, elke inwoner van<br />

Zuid Limburg een keer per jaar, elke inwoner<br />

van Parkstad Limburg een keer per maand en<br />

elke inwoner van <strong>Heerlen</strong> een keer per week het<br />

centrum van <strong>Heerlen</strong> zou bezoeken dan praten<br />

wij over ongekende aantallen. De werkelijkheid<br />

zal een realistischer beeld geven, maar toch,<br />

niet alle dromen zijn bedrog.<br />

Het is van belang dat de eigen inwoners zich<br />

samen met de stad ontwikkelen. Doen zij dit<br />

niet dan verliest de stad haar identiteit en zal er<br />

nooit een gevoel van trots en zelfvertrouwen in<br />

de stad ontstaan. Een stad moet het hebben van<br />

de eigen inwoners, zijn zij trots op hun stad en<br />

bezoeken zij vaak de binnenstad dan volgen<br />

spoedig de bedrijven en vervolgens ook de<br />

dagbezoekers.<br />

16 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

17<br />

De afgelopen jaren – Op hete kolen en<br />

de Versnellingsagenda<br />

In het voorjaar van 2004 is in het bestuur van<br />

Parkstad Limburg de structuurvisie Op hete kolen<br />

vastgesteld. Deze nota bevat een duidelijke visie<br />

voor de ontwikkeling van de regio voor de<br />

komende decennia. De nota gaat uit van vijf<br />

noodzakelijke regionale keuzes, zijnde:<br />

i) het leidend zijn van het landschap (de<br />

kracht van beekdalen en groene ruimte);<br />

ii) samenhang en samenwerking in de<br />

regio;<br />

iii) eenheid door verscheidenheid qua<br />

bevolkingsgroepen, woonmilieus,<br />

economische activiteiten en culturele<br />

mogelijkheden;<br />

iv) ecologische, economische en sociaalmaatschappelijke<br />

duurzaamheid;<br />

v) een meer extroverte houding (uitgaan<br />

van eigen kracht, kansen en potenties).<br />

Op basis van deze keuzes zijn zeven regionale<br />

ontwikkelingsrichtingen geschetst, te weten:<br />

1) Breineconomie en kennisactivering;<br />

2) Groene revitalisering;<br />

3) Zorg voor welzijn;<br />

4) Veelzijdige recreatie;<br />

5) Centrum voor cultuur;<br />

6) Regionalisering;<br />

7) Regionale ordening.<br />

In de uitwerking van deze richtingen heeft<br />

<strong>Heerlen</strong> een centrale plaats gekregen als<br />

energiek hart van de regio. Kansen voor<br />

<strong>Heerlen</strong> worden met name gezien in de<br />

samenwerking tussen kennisinstellingen en<br />

bedrijfsleven, het ondernemingsgestuurd<br />

onderwijs, de versterking van groen in en om<br />

de stad, de positie van de zorginstellingen in<br />

relatie tot bedrijfsleven/onderwijs enerzijds en<br />

burgers/leefbaarheid anderzijds, de versterking<br />

van de cultuur met nieuwe activiteiten/<br />

voorzieningen en het creëren van ruimte voor<br />

kunstenaars en ten slotte de ontwikkeling van<br />

hoogstedelijke woonmilieus.<br />

Vastgesteld kan worden, dat de doelstellingen<br />

van Parkstad Limburg die van <strong>Heerlen</strong> zijn en<br />

omgekeerd. De regionale woonvisie en het<br />

structuurplan sluiten hier nauw op aan en<br />

geven <strong>Heerlen</strong> de ruimte en de opdracht om<br />

zich daadwerkelijk te ontpoppen tot centrum<br />

van de regio met een hoogstedelijk woon- en<br />

leefmilieu.<br />

Op economisch gebied is in 2005 de Provinciale<br />

Versnellingsagenda 2012 opgesteld, in dit<br />

document worden de drie ‘Clusters van Kracht’<br />

van Zuid-Limburg/Tripool voor de komende<br />

jaren beschreven: Maastricht – Health Care en<br />

Cure, Sittard-Geleen – Chemie, en Parkstad<br />

Limburg – Nieuwe Energie. <strong>Heerlen</strong> wordt<br />

nogmaals expliciet genoemd in relatie tot de<br />

databank van Nederland in het kader van de<br />

inkomensgerelateerde dataverwerking en<br />

opslag. De kansen en mogelijkheden van de<br />

Tripool Zuid-Limburg liggen in de uitstekende<br />

Europese ligging, het arbeidspotentieel, de<br />

economische flexibiliteit, het kennispotentieel<br />

en het leefklimaat. De kansen voor <strong>Heerlen</strong> en<br />

Parkstad Limburg binnen dit kader liggen op<br />

het economische vlak niet alleen binnen<br />

><br />

een fantastische stad<br />

om in op te groeien


potentie<br />

Van volgend naar sturend<br />

Nieuwe Energie en databanken (hoe belangrijk<br />

ook), ook op het gebied van toerisme, senioreneconomie/pensioenen,<br />

innovatief en grensoverschrijdend<br />

onderwijs en toepassingen in<br />

sectoren medische technologie/zorg en<br />

duurzaamheid staat deze regio sterk.<br />

Deze potentie wordt versterkt door een zeer<br />

aantrekkelijk vestigingsklimaat in de vorm van<br />

de groene omgeving (ook binnen het verstedelijkt<br />

gebied Parkstad Limburg) en een zeer<br />

levendig cultureel aanbod. In deze stadsvisie<br />

wordt met name ingezet op het verder<br />

versterken van de sterke kanten van <strong>Heerlen</strong> en<br />

het aangrijpen en benutten van de gesignaleerde<br />

kansen. Uitgaan van de eigen kracht en<br />

dynamiek levert immers de beste basis voor het<br />

teniet doen van de zwaktes en bedreigingen.<br />

<strong>Heerlen</strong> 2006:<br />

Het duurzaam winnen van Nieuwe Energie<br />

<strong>Heerlen</strong> is een moderne stad waar experimenten<br />

en vernieuwing mogelijk zijn. <strong>Heerlen</strong> past<br />

in het rijtje steden Rotterdam, Tilburg en<br />

Enschede, steden met een (mono-)industrieel<br />

verleden die een aanzienlijke verandering<br />

(hebben) ondergaan en tegenpolen zijn van<br />

meer historische steden als Amsterdam, Breda,<br />

Hengelo en Maastricht. Het rijtje steden waarin<br />

<strong>Heerlen</strong> thuis hoort is te kenmerken als<br />

moderne steden met een vernieuwende<br />

uitstraling op het gebied van onder andere<br />

architectuur. Door de aanwezigheid in <strong>Heerlen</strong><br />

en Parkstad Limburg van een enorm arbeidspotentieel,<br />

bedrijventerreinen die bouwrijp zijn<br />

en een zeer aantrekkelijke omgeving is <strong>Heerlen</strong><br />

de perfecte broedplaats voor nieuwe economische<br />

ontwikkeling. Het cluster nieuwe energie<br />

speelt hierin een grote rol, een thema dat niet<br />

zomaar uit de lucht komt vallen.<br />

<strong>Heerlen</strong> en de gehele regio Parkstad Limburg<br />

zijn onlosmakelijk verbonden aan het thema<br />

energie. In de twintigste eeuw betrof het<br />

fossiele brandstoffen. Deze verbondenheid heeft<br />

de regio destijds een enorme impuls gegeven en<br />

heeft van deze regio de grootste stedelijk<br />

agglomeratie van Limburg gemaakt. In de<br />

eenentwintigste eeuw ligt de nadruk voor deze<br />

regio op de innovatie, productie en toepassingsmogelijkheden<br />

van milieuvriendelijke<br />

brandstoffen. In samenwerking met onze<br />

partners in Nordrhein Westfalen, met name<br />

Stadt Aachen, Städte Region Aachen, IHK<br />

Aachen, RWTH Aachen en Forschungszentrum<br />

Jülich, is de overgang naar deze ‘nieuwe’<br />

energie in gang gezet. Dit zal de komende jaren<br />

een impuls zijn voor deze regio met een<br />

uitstraling naar de gehele Eindhoven – Leuven –<br />

Aken Triangle (ELAT). Met de vestiging van<br />

Nederlands eerste zonnecellenfabriek en de<br />

uitvoering van het Mijnwaterproject zijn de<br />

eerste grote stappen gezet.<br />

Ook de stad krijgt steeds meer nieuwe energie.<br />

Met de renovatie van het Glaspaleis en de<br />

realisatie van de Woon- en autoboulevard is al<br />

veel energie opgewekt. De stad trekt steeds<br />

meer bezoekers. Over vijf tot tien jaar kent onze<br />

binnenstad drie blikvangers van formaat<br />

(Glaspaleis, Schouwburg, Maankwartier) met<br />

20 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

21<br />

daartussenin een kernachtig centrum met een<br />

natuurlijke ‘bloedsomloop’. In de buurten is en<br />

wordt geïnvesteerd in veiligheid, leefbaarheid<br />

maar ook in buurtvoorzieningen en woningbouw.<br />

<strong>Heerlen</strong> 2006:<br />

De mensen maken het verschil<br />

De enorme potentie van onze stad zit niet<br />

zozeer in de genoemde fysieke ontwikkelingen<br />

maar vooral in de inwoners zelf. In de mijntijd<br />

was <strong>Heerlen</strong> het bruisend koopcentrum van<br />

Zuid-Limburg, in de periode daarna bleven de<br />

bezoekers weg en verzwakte het centrum. Sinds<br />

de nieuwe impulsen van de afgelopen jaren<br />

zien wij weer een stijgende lijn. <strong>Heerlen</strong> is weer<br />

een winkelhart van de regio en is naast Aken en<br />

Luik de derde winkelstad van de Euregio. Het<br />

centrum van <strong>Heerlen</strong> beschikt over een steeds<br />

grotere diversiteit aan winkels en is goed<br />

bereikbaar, het wordt ook steeds drukker en<br />

gezelliger in onze stad. De komende jaren moet<br />

hard gewerkt worden om deze status te<br />

behouden. Indien wij de aantrekkingskracht<br />

van het centrum, ‘t Loon, de woonboulevard en<br />

de autoboulevard kunnen versterken en<br />

bundelen ten gunste van het geheel door deze<br />

gebieden beter aan elkaar te verbinden kunnen<br />

wij nog meer mensen verleiden en zelfs<br />

voorzichtig omhoog kijken in de eerdergenoemde<br />

rangschikking.<br />

Ondanks deze kansen moeten wij de problemen<br />

van deze stad niet uit het oog verliezen, de<br />

potentie die in de stad zit komt er niet vanzelf<br />

uit. De dynamiek en de trots op de stad onder<br />

de inwoners in algemene zin ontbreekt nog.<br />

<strong>Heerlen</strong> is sinds de mijnsluitingen een stad die<br />

aantoonbaar weinig ondernemingszin toont,<br />

waar een substantieel deel van de beroepsbevolking<br />

buiten het arbeidsproces staat, die een<br />

laag gemiddeld opleidingsniveau kent en<br />

waarvan de bevolking relatief arm en ongezond<br />

is. De sluiting van de mijnen bracht ontreddering<br />

bij velen, brak het weerstandsvermogen en<br />

veroorzaakte financiële en psychische problemen<br />

in veel gezinnen. Hoewel <strong>Heerlen</strong><br />

langzaam opkrabbelt is onze sociale structuur<br />

nog niet sterk genoeg. Er wonen nog altijd veel<br />

mensen die het moeilijk hebben, die te maken<br />

hebben met langdurige armoede, met een laag<br />

opleidingsniveau, met een slechte gezondheid<br />

en met beperkte sociale contacten.<br />

Versterking van de sociale structuur vereist<br />

langdurige investeringen in (de uitvoering van)<br />

sociaal beleid. Preventief beleid moet er op<br />

gericht zijn om verdere achterstanden te<br />

voorkomen en te bestrijden. Het grijpen van de<br />

kansen van onze stad kan enkel als wij<br />

investeren in de duurzame ontwikkeling van<br />

onze burgers. <strong>Heerlen</strong> is sociaal, <strong>Heerlen</strong><br />

investeert in alle <strong>Heerlen</strong>aren.<br />

Binnen de welzijnsector zijn in dit opzicht veel<br />

positieve ontwikkelingen te zien. Er zijn veel en<br />

uiteenlopende culturele activiteiten en <strong>Heerlen</strong><br />

beschikt inmiddels over een goede culturele<br />

infrastructuur. De cultuursector moet een van<br />

de krachtbronnen van de ontwikkeling van de<br />

stad worden.<br />

welzijn


Europa naast de deur<br />

Van volgend naar sturend<br />

<strong>Heerlen</strong> heeft daarnaast ook uitstekende<br />

onderwijsinstellingen, vanaf het basisonderwijs<br />

tot en met universitair niveau. Onder andere<br />

vanwege de bestuurlijke schaalvergroting is de<br />

slagkracht van het onderwijs groot en zijn er de<br />

laatste jaren goed functionerende netwerken<br />

opgebouwd. De problemen waarmee het<br />

onderwijs geconfronteerd wordt zoals<br />

onderwijshuisvesting in een krimpende regio,<br />

voortijdige schoolverlaters, gebrek aan betastudenten,<br />

de aansluiting vmbo – mbo et cetra<br />

worden voortvarend aangepakt.<br />

In de buurten, en dan met name in de buurten<br />

met de grootste achterstanden, wordt door een<br />

breed scala aan maatregelen, met name gericht<br />

op de jeugd, gewerkt aan de kwaliteit van de<br />

omgeving, de sociale binding, de gezondheid en<br />

veiligheid.<br />

Andere steden zien <strong>Heerlen</strong>, op het gebied van<br />

welzijnsbeleid en met name de concrete<br />

toepassing er van, als voorbeeld. Dat moet in de<br />

toekomst zo blijven.<br />

22


<strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

Van Coriovallum naar Corioforum<br />

Een stad is een geconcentreerde verzameling<br />

van mensen, gebouwen, wegen en organisaties<br />

die is ontstaan omdat die plek voldeed aan een<br />

aantal randvoorwaarden. Wat zijn deze randvoorwaarden,<br />

waarom ontstaat er ergens een<br />

stad? Dit is samen te vatten onder het begrip<br />

‘forum’: de Romeinse term voor een (markt)<br />

plein en ontmoetingsplaats. De randvoorwaarden<br />

voor een ontmoetingsplek zijn al eeuwen<br />

hetzelfde: aantrekkelijkheid, bedrijvigheid,<br />

activiteit en bereikbaarheid.<br />

De oorspronkelijke naam van <strong>Heerlen</strong>, Coriovallum,<br />

heeft betrekking op de ‘goed gelegen<br />

legerplaats’ die zich hier twee duizend jaar<br />

geleden vestigde, op de kruising van twee<br />

Romeinse ‘Heerwegen’. De legervesting is al<br />

lang verdwenen. Om de doorontwikkeling van<br />

de stad te stimuleren/faciliteren moet de stad<br />

vooral aan de instandhouding en optimalisatie<br />

van de genoemde randvoorwaarden werken.<br />

Deze randvoorwaarden worden namelijk steeds<br />

door de groei van de stad aangetast waardoor<br />

de stad doorlopend aan zichzelf moet werken<br />

om deze op peil te houden. Deze stadsvisie<br />

legt de focus op juist die voorwaarden, zodat<br />

<strong>Heerlen</strong> een ontmoetingsplaats kan worden en<br />

blijven. Van Coriovallum tot Corioforum.<br />

De genoemde randvoorwaarden gelden voor<br />

elke stad, voor de specifieke kansen en bedreigingen<br />

van <strong>Heerlen</strong> kunnen deze vertaald<br />

worden naar vier speerpunten:<br />

• <strong>Heerlen</strong>: Centrumstad<br />

• <strong>Heerlen</strong>: Ondernemende stad<br />

• <strong>Heerlen</strong>: Jeugdige stad<br />

• <strong>Heerlen</strong>: Netwerkstad<br />

25<br />

Deze speerpunten delen één centraal visiethema,<br />

een thema dat onderscheidend is voor<br />

<strong>Heerlen</strong> als centrumstad van Parkstad Limburg:<br />

‘Nieuwe Energie’. Het verbindend en onderscheidend<br />

karakter van dit thema maakt het<br />

een uitstekende basis voor de visie van onze<br />

stad:<br />

• <strong>Heerlen</strong> 2026: Energiek hart van Parkstad<br />

verbinden<br />

<<br />

oase in het centrum


levendig<br />

Van Coriovallum naar Corioforum<br />

<strong>Heerlen</strong>: Centrumstad<br />

De functie van de centrumstad als ontmoetingsplaats<br />

wordt het beste geïllustreerd door de<br />

markten op de pleinen van alle grote steden. Op<br />

elke marktdag is duidelijk te zien dat deze extra<br />

bedrijvigheid elk centrum een extra impuls<br />

geeft, hoe groter de markt hoe groter de impuls<br />

en hoe krachtiger de uitstraling.<br />

<strong>Heerlen</strong> staat niet op zichzelf, het centrum van<br />

<strong>Heerlen</strong> is en blijft het centrum van Parkstad<br />

Limburg, een verzorgingsgebied van bijna een<br />

kwart van de totale (Nederlands-)Limburgse<br />

bevolking. <strong>Heerlen</strong> heeft ook institutioneel een<br />

nauwe relatie met haar regio en zal deze verder<br />

verstevigen door steeds te zoeken naar nieuwe<br />

en verdergaande samenwerkingsverbanden die<br />

gericht zijn op het aanpakken van de met name<br />

sociale/stedelijke problemen, het verzilveren<br />

van de economische kansen en het creëren van<br />

hoogwaardige fysieke (Euregionale) infrastructuur<br />

in de breedste zin.<br />

Om haar rol als centrumstad te kunnen vervullen<br />

zal <strong>Heerlen</strong> de regio moeten voorzien van<br />

een levendig koop- en verblijfscentrum, leefbare<br />

en aantrekkelijke hoogstedelijke woonmilieus,<br />

goede regionale bereikbaarheid en werkgelegenheid.<br />

Het gaat hier om de aantrekkelijkheid<br />

van de stad voor de inwoners van de stad, de<br />

inwoners van de regio en bezoekers uit de Euregio<br />

met als ultieme trekpleister een binnenstad<br />

met een hoog voorzieningenniveau.<br />

Als basisvoorwaarde moet de stad altijd blijven<br />

letten op de aantrekkelijkheid als het gaat om<br />

de bestrijding van vervuiling, criminaliteit en<br />

overlast. Het schoon, heel en veilig houden van<br />

de hele stad is als het ware geen prioriteit, maar<br />

een vereiste, een keiharde randvoorwaarde.<br />

Binnenstad:<br />

kwaliteit, diversiteit en levendigheid<br />

De binnenstad is het hart van stad en regio. Het<br />

is voor <strong>Heerlen</strong> en Parkstad Limburg dus van levensbelang<br />

dat het centrum van <strong>Heerlen</strong> bruist<br />

en een enorme aantrekkingskracht heeft. De<br />

binnenstad voldoet op dit moment niet aan dat<br />

beeld: de diversiteit in het winkelaanbod moet<br />

verder uitgebreid worden, de winkels liggen verspreid<br />

over een te grote oppervlakte, er liggen<br />

te veel winkels op solitaire plekken, er wonen te<br />

weinig mensen in het stadshart en de binnenstad<br />

heeft last van leegstand en onvoldoende<br />

natuurlijke looproutes en hoogwaardige en<br />

aantrekkelijke verblijfplaatsen.<br />

Het is daarom van belang dat de in de in 2006<br />

vastgestelde integrale centrumvisie genoemde<br />

ambities met betrekking tot het aantrekken van<br />

kleinschalige bedrijvigheid, het realiseren van<br />

een natuurlijke ‘bloedsomloop’ van looproutes,<br />

het stimuleren van wonen in en direct rondom<br />

de binnenstad en het realiseren van hoogwaardige<br />

pleinen en verbindingen met duidelijke<br />

‘groene’ structuren worden nagestreefd om de<br />

naam ‘PARK-STAD’ kracht bij te zetten; sturend<br />

naar het toekomstbeeld en niet de waan van de<br />

dag volgend. Deze hoogwaardigheid moet ook<br />

worden doorgetrokken naar de bebouwing in<br />

de binnenstad. <strong>Heerlen</strong> heeft een naam op het<br />

gebied van moderne architectuur en moet deze<br />

26 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

27<br />

vooral in de binnenstad uitdragen.<br />

De binnenstad moet levendiger worden door<br />

het gebied duidelijk te begrenzen waardoor<br />

er een duidelijk concentratiegebied ontstaat<br />

binnen de driehoek Maankwartier – Glaspaleis<br />

– Schouwburg. Aanvullend hierop moeten er<br />

wekelijks evenementen te bezoeken zijn in het<br />

centrum of in een van de drie pilaren van het<br />

centrum zodat de binnenstad niet alleen een<br />

fysieke aantrekkingskracht heeft maar ook de<br />

cultureel/sociaal binding bevordert. Een binnenstad<br />

bruist op de eerste plaats door de eigen<br />

inwoners, het is dus van belang dat zo veel<br />

mogelijk inwoners van Parkstad deelnemen aan<br />

de ‘centrumstad’. De volwaardige participatie<br />

van allochtonen verdient hierbij nadrukkelijk<br />

de aandacht. Het moet voor iedere inwoner<br />

mogelijk zijn deel te nemen aan de stedelijke<br />

samenleving. Zorginstrumenten zoals bijvoorbeeld<br />

thuishulp en vraagafhankelijk vervoer<br />

zorgen er voor dat ook de zwakkeren de mogelijkheid<br />

hebben om de binnenstad te bezoeken.<br />

Het speerpunt centrumstad concentreert zich<br />

sterk op de ontwikkeling van de binnenstad als<br />

verzamelplek, ontmoetingsplaats en winkelgebied<br />

voor inwoners en bezoekers. En plek<br />

waar iedereen zich thuis kan voelen en waar de<br />

moderne/jeugdige architectuur en een breed<br />

aanbod aan bedrijvigheid en culturele activiteit<br />

bezoekers inspireert.<br />

Woon- en werkmilieus: de groene vingers<br />

Een centrumstad is veel meer dan een binnenstad,<br />

als centrumstad moet <strong>Heerlen</strong> voorzien<br />

in een steeds veranderende woningbehoefte.<br />

Net als bij de binnenstad moet de kwaliteit en<br />

diversiteit centraal staan, zowel de woningen<br />

als de woonomgeving dienen aantrekkelijk<br />

te zijn voor zowel de inwoners als bezoekers.<br />

Er dient een duidelijke relatie te zijn met de<br />

binnenstad zodat de investeringen in de binnenstad<br />

niet tot een verzwakking maar juist tot<br />

een versterking van de buurten kunnen leiden.<br />

Met name op het gebied van woningbouw en<br />

woonmilieus dienen er op Parkstad Limburg niveau<br />

(woonvisie/structuurplan) goede afspraken<br />

gemaakt te worden zodat er niet overal juist wel<br />

of juist niet voor een bepaalde doelgroep wordt<br />

gebouwd.<br />

Parkstad Limburg staat bekend om haar ‘groene<br />

vingers’, dit zijn stukjes natuur en groen die<br />

het stedelijk gebied penetreren. Daarnaast ligt<br />

het gebied tegen het Heuvelland Zuid-Limburg<br />

aan. Via een uitgebreid netwerk aan recreatieve<br />

routes kan men vanuit de steden binnen<br />

enkele minuten genieten van het platteland.<br />

In een samenleving waar mensen steeds meer<br />

en langer in steden moeten verblijven wordt<br />

het belangrijker voor bedrijven en mensen dat<br />

zij eenvoudig toegang hebben tot de natuur. In<br />

deze regio moeten wij gebruik maken van de<br />

krimpende bevolkingsaantallen om juist in de<br />

dicht bebouwde gebieden ruimte te maken voor<br />

meer groen.<br />

Voor bedrijvigheid zijn de groene vingers en de<br />

groene omgeving belangrijke vestigingsvoorwaarden.<br />

Met name voor de kennisintensieve<br />

bedrijvigheid en bedrijvigheid in de sectoren


est minds Nieuwe Energie, zorginnovatie en ICT is het van<br />

belang dat zij de best minds kunnen aantrekken<br />

door hen die overal zouden kunnen werken<br />

juist naar hun bedrijf te trekken. Mensen die<br />

een keuze hebben gaan altijd naar de meest<br />

aantrekkelijke locatie.<br />

><br />

Cultura Nova<br />

Van Coriovallum naar Corioforum<br />

Het wonen tussen en aan het groen is al jaren<br />

een van de krachten van deze regio. Het verder<br />

ontwikkelen van aantrekkelijke woonmilieus<br />

moet deze kracht versterken. In samenwerking<br />

met onze partners moeten wij zorgen voor<br />

diverse types maar altijd kwalitatief hoogwaardige<br />

woonmilieus. Parkstad kan zich op dit<br />

gebied onderscheiden en ontwikkelen tot excellente<br />

woonregio. Parkstad is al de woonregio<br />

van Zuid-Limburg, bijna een kwart van alle<br />

Limburgers woont in Parkstad. Door het wonen<br />

in Parkstad nog aantrekkelijker te maken en<br />

de bereikbaarheid van de regio te versterken<br />

heeft de Regio de potentie om de woonregio<br />

van de Technologische Topregio te worden. De<br />

perfecte vestigingsplek voor jonge ondernemers<br />

en starters op de arbeidsmarkt, Parkstad weet<br />

aantrekkelijke woonmilieus om te zetten in<br />

economische groei.<br />

28


aanjagers<br />

Van Coriovallum naar Corioforum<br />

<strong>Heerlen</strong>: Ondernemende stad<br />

<strong>Heerlen</strong> en de mijnstreken zijn jarenlang de<br />

energiecentrale van Nederland geweest, de<br />

mijnen en de koempels hebben <strong>Heerlen</strong> op de<br />

kaart gezet waardoor binnen enkele decennia<br />

een stad van bijna 100.000 inwoners is<br />

ontstaan. De ondernemende stad draait om de<br />

bedrijvigheid en zelfontplooiing; de innovatie<br />

en de kracht van een gebied met bijna 250.000<br />

inwoners.<br />

De mijnsluiting was een voorspelbare, maar<br />

toch enorme klap voor deze regio. Nu, meer als<br />

40 jaar later, willen wij ons niet langer schikken<br />

in de rol van achtergestelde regio, een regio<br />

waarover besloten wordt. De afgelopen 10 jaar<br />

is er veel gebeurd, het begin is gemaakt in de<br />

draai van volgend naar sturend, en regio die<br />

over zichzelf beslist. Parkstad Limburg is nu een<br />

regio die werkt aan een duidelijk positief dagrecreatief<br />

en cultureel imago, die op onderwijs<br />

gebied de thuisbasis mag zijn van een aantal<br />

hoogwaardige instellingen en sinds kort met<br />

volle kracht inzet op de economische thema’s<br />

zorg, ICT, toerisme en natuurlijk het cluster<br />

Nieuwe Energie. Dit zijn de motoren van de economie.<br />

Zij kunnen zich echter niet ontwikkelen<br />

zonder een flexibele en grensoverschrijdende<br />

arbeidsmarkt.<br />

Economische speerpunten<br />

In de afgelopen jaren is in de regio een aantal<br />

kernthema’s benoemd die de basis moeten gaan<br />

vormen van de economische ontwikkeling.<br />

1) Nieuwe Energie;<br />

2) Toerisme;<br />

3) Detailhandel;<br />

4) Zorginnovatie en de toepassing ervan;<br />

5) Databanken/ICT.<br />

Deze clusters vormen de kern van de economische<br />

agenda van <strong>Heerlen</strong> en Parkstad Limburg<br />

en zijn complementair aan de prioriteiten van<br />

onze stedelijke partners in de Euregio.<br />

Op dit moment zien wij steeds vaker dat productie<br />

naar lagelonenlanden wordt verplaatst.<br />

Onze arbeidsmarkt staat daardoor onder zware<br />

druk om meer kennisintensief te worden. Er<br />

is een duidelijke relatie tussen productie en<br />

productinnovatie. Door vooral in te zetten op<br />

onderzoek en ontwikkeling in combinatie met<br />

onderwijs kunnen wij in ieder geval de eerste en<br />

tweede productiereeksen van nieuwe producten<br />

in de regio behouden. Deze eerste twee reeksen<br />

vergen immers goed geschoold en flexibel personeel,<br />

op het moment dat de productietechniek<br />

uitontwikkeld is zal de productie hoogstwaarschijnlijk<br />

naar het buitenland vertrekken.<br />

De noodzaak van het behoud van productiecapaciteit<br />

is onmiskenbaar, het is immers<br />

enerzijds niet voorstelbaar dat de kenniseconomie<br />

in Nederland te handhaven zou zijn<br />

op het moment dat er geen productie meer in<br />

Nederland plaats zou vinden en anderzijds is<br />

niet iedereen geschikt voor een baan in de kennisindustrie.<br />

De nadruk op de kenniseconomie<br />

en de technologische topregio betreft dus niet<br />

alleen het stimuleren van innovatie maar ook<br />

het veiligstellen van de daaraan gekoppelde<br />

maakindustrie.<br />

30 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

31<br />

Onderwijs, arbeidsmarkt en ondernemersschap<br />

De kwaliteit van het onderwijs bepaalt het<br />

onderscheidend vermogen van de kenniseconomie.<br />

De (productie)technieken van vandaag<br />

zullen over vijf jaar verouderd zijn, de medewerkers<br />

van vandaag zijn echter ook de medewerkers<br />

van over vijf jaar. Naast de startkwalificatie<br />

bij het toetreden tot de arbeidsmarkt<br />

wordt het steeds belangrijker dat men zich<br />

continu laat bij-/ omscholen om de ontwikkelingen<br />

bij te kunnen houden.<br />

Onze regio kent een laag gemiddeld opleidingsniveau<br />

en een lage arbeidsparticipatie, niet de<br />

kenmerken van een technologische topregio.<br />

Het economisch succes van de regio hangt niet<br />

zozeer af van bedrijven, maar van mensen. De<br />

beschikbaarheid van gemotiveerde, flexibele<br />

en gekwalificeerde arbeid is de belangrijkste<br />

vestigingsvoorwaarde voor bedrijven. Hier ligt<br />

de grootste uitdaging voor de regio.<br />

De ketenpartners moeten daarom blijven<br />

samenwerken om zaken als het voortijdig<br />

schoolverlaten intensief aan te pakken, steeds<br />

beter gekwalificeerde mensen af te leveren, de<br />

aansluiting van het onderwijs bij de (toekomstige)<br />

vraag van de arbeidsmarkt te verbeteren<br />

en het onderwijs zo aantrekkelijk mogelijk te<br />

maken. In overleg met de bedrijven kunnen vervolgens<br />

zeer gerichte opleidingen en stageplekken<br />

worden gegeven aan zowel starters op de<br />

arbeidsmarkt als doorstromers. De prikkel om<br />

te gaan en te blijven werken moet vooral een<br />

prikkel zijn om continu jezelf te ontwikkelen.<br />

Het zelfstandig ondernemersschap is in onze<br />

regio onderontwikkeld. Juist in een regio met<br />

zo veel hoogwaardige opleidingsinstituten en<br />

de enorme afzetmarkt in de Euregio zou het ondernemersschap<br />

moeten bloeien. Ondernemersschap<br />

is de bron van een stedelijke economie<br />

met dynamiek. Vanuit de opleidingsinstituten<br />

kan dit gestimuleerd worden maar het is, net<br />

als bij om- en bijscholing, vooral de burger<br />

die kansen moet krijgen, zien en nemen. Deze<br />

cultuurwisseling is zeker niet eenvoudig maar<br />

wel broodnodig voor een stad waar creativiteit,<br />

innovatie en jeugd belangrijk zijn. De kern<br />

ligt bij het bieden van perspectief op werk, dat<br />

betekent naast het genereren van banen ook<br />

het nadrukkelijk communiceren dat er banen<br />

zijn en het actief begeleiden van mensen naar<br />

duurzaam werk eventueel middels opleidingstrajecten.<br />

Vergrijzing als bron van energie<br />

De vergrijzingsgolf die de komende jaren over<br />

Parkstad Limburg slaat, wordt vaak als een<br />

negatieve en imagobepalende ontwikkeling<br />

gezien. Velen hebben een verkeerd beeld bij<br />

de vergrijzing, senioren zijn nog vele jaren na<br />

het bereiken van hun pensioenleeftijd uiterst<br />

actief. Deze senioren hebben een enorme<br />

ervaring opgedaan tijdens hun leven en zijn<br />

dus van grote waarde voor de maatschappij. In<br />

het verenigingsleven en het vrijwilligerswerk<br />

kunnen zij hun tijd en ervaring inzetten om de<br />

stad juist te verlevendigen. Voor jonge startende<br />

ondernemers kunnen zij als mentor en stimulator<br />

optreden. Ook voor de economie zijn de


Van Coriovallum naar Corioforum<br />

senioren een aantrekkelijke doelgroep, op het<br />

gebied van leisure ontwikkelt zich al een heuse<br />

senioreneconomie waarin standaardproducten<br />

worden aangepast om deze specifieke doelgroep<br />

aan te spreken.<br />

Op het moment dat senioren niet meer zelfredzaam<br />

kunnen zijn, zullen zij afhankelijk<br />

worden van de zorg door anderen. Doordat<br />

onze zorginstellingen door vergrijzing moeten<br />

en kunnen innoveren kunnen zij voor de kennisontwikkeling<br />

en werkgelegenheid zorgen<br />

die vervolgens vanuit deze regio geëxporteerd<br />

kan worden naar de rest van Nederland waar de<br />

vergrijzingsgolf pas later toeslaat. De focus van<br />

de samenwerkende zorginstellingen op nieuwe<br />

zorgconcepten en producten in de brede zin<br />

van health care & cure is voor de regio een<br />

grote economische kans, niet als grijze stad of<br />

regio maar als zorgspecialisten.<br />

De jeugd is onmisbaar, zeker in een regio die<br />

zich richt op cultuur, dynamiek, innovatie<br />

en een levendige binnenstad. De stad moet er<br />

voor waken dat de vergrijzing niet het imago<br />

van de stad gaat bepalen, dit zou immers een<br />

uitstroom van jeugd op gang kunnen brengen<br />

en de ontgroening verhevigen. De vergrijzing<br />

moet er juist voor zorgen dat de jeugd meer<br />

perspectief ziet in deze regio in de vorm van<br />

banen en opleidingskansen.<br />

De inwoners aan zet<br />

De afgelopen jaren is er door meerdere partijen<br />

geïnvesteerd in de bestrijding van een aantal<br />

problemen in de stad. Hierbij is steeds de focus<br />

geweest op een aantal investeringsbuurten.<br />

Dit zijn de buurten die ten opzichte van de<br />

stedelijke gemiddelden van de 27 grootste<br />

steden (G27) van Nederland het slechtst scoren<br />

op sociale indicatoren. Vanuit de gemeente is<br />

met cofinanciering vanuit het grootstedenbeleid<br />

en de Europese fondsen flink geïnvesteerd<br />

in verschillende investeringsbuurten en in<br />

verschillende projecten die de sociale betrokkenheid<br />

van de inwoners bij hun buurt en hun<br />

stad bevorderen.<br />

Het is de bedoeling dat de inwoners de kansen<br />

die dergelijke projecten bieden oppakken. Deze<br />

projecten hebben niet tot doel om mensen met<br />

subsidiegelden te onderhouden maar om juist<br />

de laatste barrière weg te halen, mede als voorbeeldfunctie<br />

voor anderen. De energieke stad<br />

moet zijn energie voornamelijk uit de eigen<br />

inwoners laten komen.<br />

Natuurlijk zijn er mensen die niet in een positie<br />

zijn om actief deel te nemen aan de ondernemende<br />

stad in economische zin. Voor deze<br />

mensen zullen er altijd vangnetten zijn om een<br />

menswaardig bestaan te garanderen. Dat betekent<br />

niet dat deze mensen geen plek hebben<br />

in de ondernemende stad. De ondernemende<br />

stad heeft immers ook een sociaal gezicht,<br />

<strong>Heerlen</strong> is een stad waar mensen met respect<br />

met elkaar omgaan. Burgers die actief zijn als<br />

32 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

33<br />

vrijwilliger, mantelzorger, organisator/deelnemer<br />

aan buurtactiviteiten of zelfs alleen een<br />

buurtgenoot op een of andere manier helpen,<br />

ondernemen actie waar de stad behoefte aan<br />

heeft. Het komt echter ook nog te vaak voor dat<br />

mensen zichzelf ten onrechte tot de allerzwaksten<br />

rekenen. Juist voor deze mensen is het van<br />

belang om weer bij de economie betrokken te<br />

worden om zo hun trots, terug te winnen.<br />

<strong>Heerlen</strong> kan de overige kansen die zijn<br />

genoemd nooit optimaal benutten zonder de<br />

inzet van de inwoners. Fundamenteel gaat het<br />

om het gevoel van zelfvertrouwen en trots van<br />

de inwoners, ten eerste in en op zichzelf en<br />

vervolgens op de eigen buurt, stad en regio. De<br />

basis van een energieke stad is een bevolking<br />

die ondernemendheid nastreeft, zichzelf wil<br />

ontplooien en bereid is zich in te spannen voor<br />

zichzelf, zijn buren, zijn buurt en zijn stad.


<strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

<strong>Heerlen</strong>: Jeugdige stad<br />

<strong>Heerlen</strong> is een jonge stad, zij bestaat als stad<br />

nog geen honderd jaar. De jonge stad kan de<br />

jeugd echter niet voldoende binden, met de ontgroening<br />

van de bevolking als gevolg. De vraag<br />

waarom de stad de jeugd niet weet te binden<br />

heeft vele antwoorden. Van de perifere ligging<br />

ten opzichte van de randstad tot het gebrek<br />

aan een jeugdcultuur tot een slecht imago, een<br />

ondermaats voorzieningenniveau, onvoldoende<br />

werkgelegenheid en dus weinig ontplooiingsmogelijkheden.<br />

Het gevolg van deze situatie is<br />

dat vaak juist de veelbelovende jeugd de stad<br />

verlaat. Het behouden van de jeugd voor de stad<br />

moet een van de prioriteiten zijn indien wij van<br />

<strong>Heerlen</strong> het bruisend hart van een innovatieve<br />

regio willen maken.<br />

De jeugd van vandaag is heel anders dan die<br />

van 30 jaar geleden en kan zeker niet als een<br />

homogene groep bestempeld worden. Het is<br />

daarom van belang dat de jeugd direct betrokken<br />

wordt bij de ontwikkeling van de jonge<br />

stad, meer van hetzelfde werkt niet meer. Het<br />

is tijd voor iets nieuws. De jeugd is steeds meer<br />

op zoek naar activiteiten, met name activiteiten<br />

gericht op de eigen belevingswereld. Door een<br />

brede vertegenwoordiging van de jeugd de mogelijkheid<br />

te geven om mee te denken en mee<br />

te beslissen over de jeugdige stad zullen zij een<br />

binding krijgen met de stad en daardoor ook na<br />

hun studie in stad willen blijven wonen.<br />

Studenten en het onderwijs<br />

<strong>Heerlen</strong> heeft een regionale onderwijsfunctie,<br />

en moet deze behouden door het brede onder-<br />

35<br />

wijsaanbod te behouden liefst verder uit te breiden.<br />

Toch wordt <strong>Heerlen</strong> door bijna niemand<br />

als studentenstad gezien. Dit heeft vooral te<br />

maken met het feit dat de meeste studenten uit<br />

de regio thuis blijven wonen tijdens hun studententijd<br />

en niet op kamers gaan in <strong>Heerlen</strong>.<br />

Daarnaast liggen de grootste onderwijsinstellingen<br />

niet in maar bij <strong>Heerlen</strong>-centrum waardoor<br />

de student van elders de instelling veel minder<br />

associeert met <strong>Heerlen</strong>. Tot voor kort maakte<br />

het negatieve imago van de binnenstad van<br />

<strong>Heerlen</strong> het niet tot een van de populairste<br />

uitgaanscentra. Het imago wordt beter en dat<br />

geeft <strong>Heerlen</strong> de potentie om uit te groeien<br />

tot studentenstad voor MBO en HBO. Door met<br />

name in te zetten op het trekken van studenten<br />

en jongeren naar de stad kan deze ontwikkeling<br />

worden versneld. Naarmate <strong>Heerlen</strong> haar rol<br />

als centrumstad oppakt en verwezenlijkt wordt<br />

vanzelf voldaan aan de eisen van de jeugd (winkels,<br />

pleinen, cultuur, horeca). Daarnaast zijn<br />

de huurprijzen in <strong>Heerlen</strong> beduidend lager dan<br />

de omliggende studentensteden Aken en Maastricht,<br />

een eigenschap die vooral bij studenten<br />

en pas afgestudeerden aanslaat.<br />

De onderwijsinstellingen en studentenverenigingen<br />

moeten hun relatie met de binnenstad<br />

uitbouwen om er zo voor te zorgen dat studenten<br />

en scholieren regelmatig de binnenstad<br />

bezoeken. Een goed cultureel, sportief, vrijetijds,<br />

woon- en winkelaanbod maakt dat de stad<br />

aantrekkelijk is voor studenten, ook om er te<br />

wonen. Het evident belang van de jeugd, zeker<br />

in een gebied dat krimpt, betekent dat het aantrekkelijk<br />

houden van de stad voor de jeugd en<br />

toekomst<br />

<<br />

studentenstad


creatieve broeinesten<br />

Van Coriovallum naar Corioforum<br />

het daadkrachtig aanpakken van jeugdproblematiek<br />

speerpunten voor de stad moeten zijn.<br />

Cultuur, uitstraling en evenementen<br />

Cultuur is de verbindende schakel in de samenleving,<br />

Parkstad Limburg is als regio jong maar<br />

beschikt over een enorme culturele potentie.<br />

Met de renovaties van onder andere het Glaspaleis<br />

en de Schouwburg heeft <strong>Heerlen</strong> haar<br />

rol als kloppend hart van de regio op cultureel<br />

gebied opgepakt. Binnen Parkstad Limburg is<br />

het van belang dat er wordt samengewerkt en<br />

afgestemd op een dusdanig manier dat middelen<br />

zo effectief mogelijk worden ingezet en<br />

evenementen zo goed mogelijk op elkaar aansluiten.<br />

Vanuit deze professionalisering moet<br />

het cultureel aanbod steeds verder kwalitatief<br />

en kwantitatief toenemen waarbij wel de couleur<br />

locale een prominente plek moet behouden.<br />

De jeugdige stad kenmerkt zich door vooral<br />

in te zetten op moderne en spraakmakende<br />

cultuur. Dit uit zich niet alleen in tentoonstellingen<br />

en evenementen maar ook in de<br />

architectuur en de inrichting van de openbare<br />

ruimte. De stad moet veel meer haar jeugdigheid<br />

uitbuiten en uitstralen. <strong>Heerlen</strong> moet juist<br />

niet nog meer van hetzelfde zijn als het gaat<br />

om cultuur, durf te kiezen voor het afwijkende<br />

en liefst ook het lokale.<br />

Voor de inwoners van alle buurten is het van<br />

groot belang dat er veel laagdrempelige activiteiten<br />

worden georganiseerd op lokaal niveau.<br />

Dit soort activiteiten zorgt voor sociale cohesie<br />

en geeft mensen een reden om hun huis uit te<br />

gaan. Doordat mensen elkaar beter leren kennen<br />

binnen een buurt ontstaat er een binding<br />

met de buurt en voelt men zich niet meer zo<br />

alleen, ook op straat, waardoor het subjectieve<br />

veiligheidsgevoel verbetert. Sport speelt hierin<br />

een grote rol, naast de positieve effecten op de<br />

gezondheid is gebleken dat met name sportprojecten<br />

gericht op de jeugd heel effectief zijn in<br />

het bevorderen van een saamhorigheidsgevoel.<br />

Het organiseren van evenementen is geen<br />

taak voor de gemeente, het zijn juist de eigen<br />

inwoners die gestimuleerd en geholpen moeten<br />

worden om dingen te organiseren.<br />

<strong>Heerlen</strong> barst van de creativiteit, voor de stad<br />

een enorm kapitaal dat niet alleen de stad<br />

gaat stimuleren maar ook nieuwe mensen en<br />

bedrijven moet aantrekken die steeds meer de<br />

creatieve broeinesten opzoeken. Evenementen<br />

en cultuur vormen een belangrijk deel van de<br />

basis van de economische en sociale ontwikkeling<br />

van onze stad, het draait om het binden en<br />

boeien van mensen.<br />

Levendigheid<br />

Een stad moet bruisen van verschillende<br />

soorten activiteiten waarbij vooral de mensen<br />

centraal staan. Markten, kermis, evenementen,<br />

detailhandel, horeca en de gezellige drukte<br />

zorgen er allemaal voor dat mensen naar het<br />

centrum komen. Leisure is een term die niet<br />

meer weg te denken is uit onze samenleving,<br />

mensen hebben behoefte aan vertier en vermaak.<br />

Parkstad Limburg is met name op dit<br />

36 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

37<br />

gebied, de dagrecreatie, zeer actief en krijgt<br />

steeds meer het imago van een gebied waar veel<br />

te doen en te beleven is voor jong en oud.<br />

Het speerpunt jeugdige stad slaat vooral op de<br />

levendige uitstraling van de stad en dan zeker<br />

niet alleen voor of door jongeren. De stad moet<br />

de frisheid van moderne architectuur en het<br />

energieke van de moderne cultuur uitstralen.<br />

De stad kan zich zo goed onderscheiden van<br />

andere (vaak historische) steden in de omgeving<br />

waardoor zij ook andere mensen en bedrijven<br />

kan aantrekken. Hoewel dit speerpunt bedoeld<br />

is om de stad aantrekkelijk te maken voor alle<br />

doelgroepen is het nadrukkelijk de bedoeling<br />

om de enorme potentie van het gebied,<br />

de jeugd die nu te vaak de regio verlaat, te<br />

behouden.<br />

moderne architectuur


<strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

<strong>Heerlen</strong>: Netwerkstad<br />

Op de plekken waar (water)wegen elkaar kruisen<br />

ontstaan ontmoetingsplekken voor reizigers<br />

en handelaren die vervolgens uitgroeien tot<br />

steden. Deze kruispunten hebben een enorme<br />

strategische waarde waardoor machthebbers er<br />

in het verleden vestingen, legerplaatsen, kastelen<br />

en kerken lieten bouwen. Dit alles zorgde<br />

voor een snelle groei van steden op deze locaties.<br />

<strong>Heerlen</strong> is 2000 jaar geleden vanuit deze<br />

randvoorwaarde ontstaan als nederzetting bij<br />

het kruispunt van twee belangrijke heerwegen<br />

Boulogne-sur-Mer naar Keulen en Xanten-<strong>Heerlen</strong>-Aken-Trier.<br />

De bereikbaarheidsnetwerken<br />

zijn echter niet de enige netwerken die voor een<br />

moderne stad in een globaliserende economie<br />

belangrijk zijn.<br />

Fysieke bereikbaarheid en openbaar vervoer<br />

Bereikbaarheid betreft de harde infrastructuur<br />

tussen en binnen de steden. Een optimale<br />

bereikbaarheid ontstaat op het moment dat<br />

mensen en/of goederen snel (tijd) en direct<br />

(afstand) naar hun bestemming gebracht kunnen<br />

worden. De grootste vijand van bereikbaarheid<br />

zijn files en omwegen. Maatregelen die<br />

de bereikbaarheid bevorderen zijn dan ook<br />

voornamelijk gericht op het voorkomen van<br />

deze negatieve verschijnselen. De buurten en<br />

toegangswegen verwerken gedurende de spits<br />

steeds meer verkeersbewegingen, met de nog<br />

steeds toenemende automobiliteit is het van belang<br />

dat de hoofdaders van het kloppend hart<br />

van de regio niet verstopt raken. Met de binnen-<br />

en de buitenring wordt flink geïnvesteerd<br />

in de lokale en regionale bereikbaarheid maar<br />

de aandacht voor dit thema mag daardoor niet<br />

verslappen.<br />

39<br />

Steeds meer bedrijven zijn afhankelijk van toeleveranciers<br />

en afnemers op zeer grote afstand,<br />

de luchtvaart en met name de scheepvaart zijn<br />

daarom nog steeds van eminent belang voor steden.<br />

Omdat niet elke stad kan beschikken over<br />

een eigen vliegveld en/of zeehaven is het van belang<br />

dat de bovenregionale en vaak grensoverschrijdende<br />

ontsluiting met deze voorzieningen<br />

over de weg en het spoor optimaal is. Een goede<br />

bovenregionale ontsluiting is onmisbaar, met<br />

name de A76/E314 speelt hierin een cruciale rol<br />

als de as die van Aken langs <strong>Heerlen</strong> richting<br />

de A2/E314, Maastricht-Aachen airport, haven<br />

Born en de steden Sittard-Geleen, Hasselt, Genk,<br />

Antwerpen, Leuven en Brussel voert. Het verder<br />

uitbreiden en optimaliseren van de spoorverbindingen<br />

voor zowel goederen als passagiers,<br />

met name richting Aken en Parijs moet een<br />

speerpunt zijn voor de komende jaren.<br />

Met de toenemende vergrijzing zijn er steeds<br />

meer mensen aangewezen op het openbaar<br />

vervoer inclusief het vraagafhankelijk vervoer.<br />

De kwaliteit van deze diensten moet hoog zijn<br />

en de gebruiksdrempel moet tot een absoluut<br />

minimum beperkt blijven om de mobiliteit van<br />

alle inwoners op peil te houden. In een stad<br />

waar maar 2% van de inwoners in de binnenstad<br />

woont is het voor de binnenstad essentieel<br />

dat er goede verbindingen zijn met de buurten.<br />

Op het niveau van Parkstad Limburg woont<br />

zelfs nog niet 1% van de bevolking in het kloppend<br />

hart van de regio, een goede regionale<br />

verbinden<br />

<<br />

<strong>Heerlen</strong> - Aken<br />

verbonden


grenzenloos<br />

Van Coriovallum naar Corioforum<br />

OV-dekking is van levensbelang indien de binnenstad<br />

van <strong>Heerlen</strong> haar rol als grootstedelijk<br />

centrum wil waarmaken.<br />

Sinds eind jaren tachtig van de vorige eeuw<br />

is er een nieuwe vorm van bereikbaarheid<br />

ontstaan, naast mensen en goederen worden nu<br />

ook kilobytes en megabytes vervoerd maar dan<br />

via communicatielijnen. Deze nieuwe elektronische<br />

snelweg kent dezelfde problemen als de<br />

klassieke snelweg (files en omwegen), het goed<br />

ontsluiten van datalijnen is daarom een integraal<br />

onderdeel van de bereikbaarheidsdiscussie<br />

geworden. Vooral de economische kansen<br />

die de stad en de regio hebben op het gebied<br />

van ICT en inkomensgerelateerde databanken<br />

vereisen een hoogwaardig datanetwerk om hun<br />

nationale potentie waar te kunnen maken.<br />

De bereikbaarheid moet continu de hoogste<br />

prioriteit krijgen aangezien bereikbaarheidsmaatregelen<br />

vaak jaren van voorbereiding kosten.<br />

Op het moment dat zaken vast beginnen te<br />

lopen is het in feite al te laat om in te grijpen.<br />

Bereikbaarheid is in grote mate bepalend voor<br />

het succes van de ‘centrumstad’ en de ‘ondernemende<br />

stad’.<br />

Grensoverschrijdend denken en samenwerken<br />

De enorme groei van <strong>Heerlen</strong> in de afgelopen<br />

honderd jaar bepaalt in vele opzichten de<br />

identiteit van de stad. Ook onze internationale<br />

oriëntatie komt hier uit voort. In die periode<br />

van explosieve groei zijn mensen vanuit heel<br />

Europa naar <strong>Heerlen</strong> gekomen om er in de<br />

mijnindustrie te werken. <strong>Heerlen</strong> bestaat hierdoor<br />

bijna uitsluitend uit mensen uit andere<br />

regio’s. Families die ook vóór 1900 in <strong>Heerlen</strong><br />

woonden zijn nu zwaar in de minderheid. Onze<br />

internationale oriëntatie en cultuur is ook in<br />

de toekomst een enorme troef. Doordat wij, ook<br />

historisch gezien, open te staan voor mensen<br />

uit andere landen en de culturele invloeden<br />

die zij meebrengen zijn wij als stad prima in<br />

staat de multiculturele samenleving niet alleen<br />

in sociale zin maar ook in economische zin te<br />

verzilveren. Dit historisch feit gecombineerd<br />

met onze internationale ligging maakt dat de<br />

internationale dimensie aan de kern ligt van<br />

onze identiteit en onze toekomstvisie.<br />

Veel mensen, waaronder ook onze ondernemers,<br />

zien hun regio als zijnde (Zuid) Limburg.<br />

De grensoverschrijdende dimensie, voor <strong>Heerlen</strong><br />

en Parkstad Limburg vooral richting Aken<br />

maar in principe het gehele MAHHL gebied<br />

wordt op dit moment nog onvoldoende door<br />

bewoners beleefd of door ondernemers benut.<br />

Burgers, ondernemers, kennisinstellingen en<br />

overheden zouden veel meer over de nationale<br />

grenzen heen moeten kijken als zij op zoek zijn<br />

naar personeel, producten, partners of nieuwe<br />

markten. In de provincie Nederlands Limburg<br />

wonen 1,1 miljoen inwoners in de Euregio wonen<br />

er bijna 4 miljoen. De directe thuismarkt /<br />

afzetmarkt is veel groter dan men denkt!<br />

Naast de geografische grenzen zijn er ook<br />

grenzen tussen de verschillende economische<br />

clusters. Limburg kent momenteel vier economische<br />

clusters van kracht elk met een eigen<br />

40 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

41<br />

kristallisatiepunt: nieuwe energie in Parkstad<br />

Limburg, chemie in Sittard-Geleen, health care<br />

& cure in Maastricht en agro/food in Venlo.<br />

Door deze clusters geografisch toe te kennen<br />

aan een regio ontstaan er in de gedachten van<br />

mensen grenzen aan de mogelijkheden. Juist<br />

nu dat onze regio zich moet gaan richten op<br />

innovatie is het van belang dat vooral clusteroverstijgend<br />

wordt samengewerkt, het is de<br />

combinatie van de vier clusters die onze regio<br />

binnen de Technologische Topregio zo uniek<br />

maakt en daardoor ook het voortbestaan van de<br />

individuele clusters waarborgt.<br />

Schakelen tussen schalen en de gezamenlijke<br />

verantwoordelijkheid<br />

<strong>Heerlen</strong> is een netwerkstad en schakelt steeds<br />

tussen schalen; van het strategische niveau van<br />

Eurocities tot het stoeptegel niveau van buurten.<br />

Dit is ook de kracht van een netwerkstad,<br />

op elk niveau actief meedoen zodat ook op elk<br />

niveau een optimaal resultaat wordt behaald.<br />

Voor de stad is het van belang dat de stad dit<br />

ook blijft doen omdat op die manier middelen<br />

optimaal worden benut.<br />

De meerwaarde van deze aanpak geldt niet<br />

alleen voor de stad en de gemeente, ook voor<br />

ondernemers en andere instellingen heeft het<br />

schakelen tussen schalen veel meerwaarde.<br />

Binnen Parkstad Limburg begint dit ook steeds<br />

verder vorm te krijgen doordat partijen zowel<br />

horizontaal (met concurrenten) als verticaal<br />

(met toeleveranciers en afnemers) gaan samenwerken<br />

om tot betere producten te komen.<br />

Naast de individuele en commerciële belangen<br />

bij het samenwerken mogen wij niet vergeten<br />

dat de samenwerking soms gewoonweg nodig<br />

is om gezamenlijke sociale problemen op te<br />

lossen. Dit levert vaak geen winst op, het kost<br />

meestal zelfs geld en moeite. Vaak haken er<br />

dan ook partijen af en ontstaat het free-riders<br />

gedrag (laat de anderen maar betalen). In een<br />

regio zoals Parkstad Limburg is er geen plaats<br />

voor partijen die weglopen voor de gezamenlijke<br />

verantwoordelijkheid. Onze regio heeft<br />

enorme problemen die niet door één partij<br />

opgelost kunnen worden en enorme kansen die<br />

niet door een partij tot bloei kunnen komen. In<br />

een echte netwerkstad wordt de samenwerking<br />

gezocht en wordt het maximale rendement<br />

behaald. Samenwerkingsrendement niet enkel<br />

in de vorm van geld of werkgelegenheid maar<br />

ook in de vorm van meer sociale cohesie en een<br />

toename van de trots op de eigen buurt, stad<br />

en regio.<br />

Wat betreft samenwerking is het streven dat<br />

burgers en bedrijven in <strong>Heerlen</strong> en Parkstad<br />

het principe ‘samenwerking’ of het nu economisch<br />

of sociaal van aard is, als vanzelfsprekend<br />

beschouwen. Alleen dan kan deze regio<br />

enerzijds haar economisch-innovatieve potenties<br />

waarmaken en anderzijds de maatschappelijke<br />

individualiseringsgolf bestrijden.<br />

simultaan


<strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

Energiek Hart van Parkstad Limburg in 2026<br />

De geschiedenis van <strong>Heerlen</strong> maar ook de vier<br />

speerpunten voor de toekomst: ‘centrumstad’,<br />

‘ondernemende stad’, ‘jeugdige stad’ en ‘netwerkstad’<br />

kennen allemaal het voor <strong>Heerlen</strong><br />

onderscheidend thema nieuwe energie. Koppelen<br />

wij dit thema aan de enorme onderlinge<br />

afhankelijkheid tussen <strong>Heerlen</strong> en haar directe<br />

omgeving dan is het centrale gedachte van een<br />

stadsvisie voor <strong>Heerlen</strong> evident: Energiek hart<br />

van Parkstad Limburg. Of het nu gaat om het<br />

opwindend effect van een bruisend centrum,<br />

de motivatie van het hebben van perspectief,<br />

de inspirerende werking van de moderne cultuur/architectuur<br />

of de verassend innovatieve<br />

uitkomsten van een nieuwe samenwerking:<br />

alles draait in <strong>Heerlen</strong> de komende jaren om<br />

deze positieve energie. Een positieve energie die<br />

vooral bedoeld is om de eigen inwoners weer<br />

trots te laten zijn op hun buurt en hun stad.<br />

De stadsvisie is de basis voor de keuzes die de<br />

komende jaren in <strong>Heerlen</strong> gemaakt worden.<br />

Verder draagt de visie bij aan het beeld dat<br />

<strong>Heerlen</strong> wil uitstralen en het imago dat daarbij<br />

past. In deze visie functioneert <strong>Heerlen</strong> in<br />

2026 als centrum van een regio van minimaal<br />

216.000 inwoners, waarbij afhankelijk van<br />

de problematiek en de benodigde aanpak en<br />

werkwijze op verschillende schalen geopereerd<br />

wordt. Zowel het bestuur als de organisaties, instellingen,<br />

bedrijven en burgers weten optimaal<br />

te profiteren van de mogelijkheden van <strong>Heerlen</strong><br />

en functioneren nu eens op de schaal van de<br />

buurt of de stad en dan weer op de schaal van<br />

de Parkstad, Tripool of de Euregio/MAHHL.<br />

43<br />

Toekomstbeelden: <strong>Heerlen</strong> en Parkstad in 2026<br />

<strong>Heerlen</strong> heeft zich in 2026 ontwikkeld als een<br />

stad waar de omslag van groei naar krimp<br />

bewust is gemaakt en mede heeft geleid tot een<br />

stad waar voldoende werkgelegenheid is van<br />

een adequaat niveau. Door snel en geconcentreerd<br />

aandacht te besteden aan de basisvoorwaarden<br />

werkgelegenheid, bereikbaarheid,<br />

levendig centrum en sociale cohesie heeft de<br />

regio zich ontwikkeld tot aantrekkelijke vestigingsplaats<br />

voor mensen en bedrijven. Dankzij<br />

de versterking van deze voorwaarden heeft de<br />

regio zich op basis van haar unieke kenmerken<br />

nog beter als excellente woonregio, economische<br />

grensregio en cultureel/creatief centrum<br />

kunnen profileren op provinciaal, nationaal en<br />

euregionale schaal.<br />

In een brede samenwerking hebben het bedrijfsleven<br />

en de opleidingsinstituten de omslag naar<br />

de kenniseconomie gerealiseerd en functioneert<br />

Parkstad Limburg ook daadwerkelijk<br />

als onderdeel van de Technologische Topregio<br />

Eindhoven-Leuven-Aken. Tripool Zuid Limburg<br />

heeft zich als gebied enorm versterkt in<br />

economische zin door ook nadrukkelijk over de<br />

landsgrenzen heen te kijken. Bedrijvigheid in<br />

de gehele euregio heeft zich weten te verenigen<br />

achter de clusters chemie, health care & cure en<br />

nieuwe energie. Men heeft het in dit verband<br />

ook steeds meer over de regio Aken-Parkstad, zeker<br />

als het gaat om de invulling van de thema’s<br />

nieuwe energie en mobiliteit.<br />

positief gevoel<br />

<<br />

‘nieuwe energie’


uurten<br />

Energiek Hart van Parkstad Limburg in 2026<br />

De economische bedrijvigheid concentreert<br />

zich rond de Westcorridor, van De Horsel tot<br />

Avantis, van Logistiek, via de woon- en autoboulevard<br />

(In de Cramer) en de GDV-voorzieningen<br />

(stationsomgeving), via Zorgvallei Parkstad, via<br />

Leisure en pleasure (stadionomgeving), naar de<br />

innovatieve industrie, duurzaamheid en handel<br />

(Avantis en Trilandis).<br />

Ten gevolge van de vergrijzing en het aantrek-<br />

ken van nieuwe bedrijven wordt de huidige<br />

werkloosheid en uitkeringsafhankelijkheid<br />

minimaal gehalveerd. De innovatieve zorgsector<br />

en de toepassingen op dat gebied hebben<br />

bijgedragen aan groei van de werkgelegenheid.<br />

Avantis is ten gevolge van het cluster Nieuwe<br />

Energie een economisch hart van de Euregio,<br />

waar inmiddels alle kavels gevuld zijn binnen<br />

het concept van grensoverschrijdend werkende<br />

bedrijven met veel werkgelegenheid op alle<br />

niveaus.<br />

De burgers van <strong>Heerlen</strong> en de regio wonen in<br />

het centrum dan wel in de buurten in woningen<br />

van hoge kwaliteit, woningen voor elke<br />

doelgroep en elk inkomen. Door de zeer aantrekkelijke<br />

en ruime woonmilieus, de unieke<br />

nieuwbouwconcepten, de groene omgeving,<br />

de nabijheid van meerdere stedelijke centra,<br />

het hoge voorzieningenniveau, de levendige<br />

sfeer en de goede bereikbaarheid is Parkstad<br />

de woonregio van Limburg geworden met een<br />

uitstraling en aantrekkingskracht die nog<br />

verder reikt.<br />

De binnenstad van <strong>Heerlen</strong>, het centrum van<br />

Parkstad Limburg kenmerkt zich verder als<br />

een modern vormgegeven gebied, waarin de<br />

centrumvoorzieningen zoals wonen, winkelen,<br />

cultuur en uitgaan voor de Euregio vorm en<br />

inhoud hebben gekregen. De binnenstad kent<br />

een geconcentreerd maar divers aanbod aan woningtypes,<br />

winkels en culturele voorzieningen.<br />

De popscene, de galerieën, de open kunstpodia<br />

op de pleinen, de continue reeks van activiteiten<br />

in Glaspaleis en Schouwburg en de groene<br />

linten hebben gezorgd voor een mix van doelgroepen<br />

in de straten. Jong en oud, arm en rijk.<br />

Het hoogstedelijk hart van Parkstad, binnen de<br />

driehoek Schouwburg-Glaspaleis-Maankwartier,<br />

heeft veel te bieden en heeft haar positie als<br />

Euregionale winkelstad weten te versterken.<br />

De buurten scoren on-Nederlands hoog op het<br />

gebied van sociale cohesie. De sociale binding<br />

uit het verleden is in ere hersteld. De multifunctionele<br />

buurtaccommodaties in combinatie met<br />

sterke buurtverenigingen hebben niet alleen<br />

gezorgd voor een brede mix van activiteiten<br />

voor diverse doelgroepen. Het mijnverleden,<br />

een periode die gekenmerkt werd door hard<br />

werken, technologische ontwikkeling, welvaart<br />

en sociale cohesie wordt nog steeds gezien als<br />

de oorsprong van het gebied. De genoemde kenmerken<br />

van toen maken nog steeds deel uit van<br />

de cultuur van de regio. Deze geschiedenis deelt<br />

de regio met de aangrenzende mijngebieden,<br />

het gebied van Düren tot Beringen (Grünmetropole).<br />

Deze verwantschap wordt gekoesterd en<br />

in samenwerking met partners in dit gebied is<br />

er voor gezorgd dat dit verleden zichtbaar blijft.<br />

44 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

45<br />

De bereikbaarheid van de stad is fors verbeterd.<br />

De investeringen vanuit de gemeente in de<br />

stationsomgeving, de ringwegen en de stations<br />

voor de light-rail zijn de aanjager geweest voor<br />

het doortrekken van de intercity verbinding tot<br />

het HSL-station Aken en de realisatie van een<br />

euregionale lightrail. De ontwikkelingen op<br />

Avantis hebben ertoe geleid dat een aftakking<br />

van de spoorverbinding ook dit bedrijventerrein<br />

ontsluit. De ringwegen hebben de toeristischrecreatieve<br />

functie van de regio verder<br />

versterkt, waardoor ook de waterrecreatie in<br />

Parkstad mogelijk is geworden en tevens het<br />

aantal verblijfsaccommodaties in het hogere<br />

segment in Parkstad is toegenomen.<br />

De aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt heeft<br />

geleid tot het daadwerkelijk realiseren van het<br />

fenomeen onderwijsstad. De aansluiting tussen<br />

primair onderwijs, voortgezet en hoger onderwijs<br />

en bedrijfsleven heeft geleid tot opleidingsactiviteiten<br />

door bedrijven in de scholen en tot<br />

onderwijsvormen in de bedrijven. Het principe<br />

van een leven lang leren is ingebed, waardoor<br />

de arbeidsmarkt snel en flexibel reageert op<br />

nieuwe technieken en zelfs stuwend is als het<br />

gaat om de innovaties. De regio Parkstad concurreert<br />

daardoor met de regio Eindhoven als<br />

het gaat om het aantal goedgekeurde patentaanvragen.<br />

Ondernemerschap is zowel in het MBO, HBO<br />

als WO onderdeel van elke afstudeerrichting<br />

geworden en middels de samenwerking tussen<br />

OU, RWTH en UM is er ook op academisch<br />

niveau een opleiding ‘Ondernemerschap in<br />

een Europese grensregio’ ontwikkeld. Het<br />

gezamenlijk onderwijsveld zorgt, ondersteund<br />

door het bedrijfsleven, voor een jaarlijks impuls<br />

van startende bedrijven waarbij grensoverschrijdende<br />

initiatieven eerder regel zijn dan<br />

uitzondering. Het relatief hoge aantal multinationale<br />

starters in dit gebied heeft tot gevolg<br />

dat de euregio steeds meer starters maar ook<br />

bestaande bedrijven uit andere regio’s weet te<br />

trekken die op zoek zijn naar samenwerking,<br />

advies en inspiratie.<br />

De inwoners van de stad voelen zich steeds<br />

meer <strong>Heerlen</strong>aar, zij bezoeken wekelijks de<br />

binnenstad en dragen de positieve boodschap<br />

over <strong>Heerlen</strong> en Parkstad uit aan derden. Door<br />

de vele activiteiten in de stad en de buurten is<br />

het saamhorigheidsgevoel flink toegenomen<br />

en het gevoel van onveiligheid verdwenen. De<br />

jeugd heeft haar plek in <strong>Heerlen</strong> gevonden en<br />

organiseert zelf een groot aantal evenementen<br />

met de steun van de gemeente, onderwijsinstellingen<br />

en het bedrijfsleven. Partijen hebben<br />

elkaar gevonden en <strong>Heerlen</strong> is uitgegroeid tot<br />

een levendige studentenstad. Het compleet en<br />

aantrekkelijk aanbod van onderwijs, studentenwoningen,<br />

activiteiten en horeca/detailhandel<br />

heeft <strong>Heerlen</strong> zelfs tot een van de belangrijkste<br />

onderwijssteden van de Euregio laten uitgroeien.<br />

Cultuuromslag<br />

Deze visie bevat de speerpunten waar de stad<br />

de komend twintig jaar mee aan de slag moet,<br />

het beantwoord de vragen ‘wat willen wij?’


jeugd zet <strong>Heerlen</strong><br />

op de kop<br />

Energiek Hart van Parkstad Limburg in 2026<br />

en ‘wat moeten wij daarvoor realiseren’. Het<br />

gevaar is dat deze visie alleen gebruikt wordt<br />

om zaken die er in passen te stimuleren. Het<br />

is ook belangrijk dat deze visie als instrument<br />

gebruikt wordt om zaken die er niet in passen<br />

tegen te houden. Hier ligt de gezamenlijke verantwoordelijkheid<br />

van alle partijen in de stad<br />

om elkaar aan te spreken op gedrag dat niet in<br />

de lijn van de <strong>Stadsvisie</strong> ligt. De omslag van volgend<br />

naar sturend is mede aanleiding geweest<br />

voor het maken van deze stadsvisie, het succes<br />

van de visie is echter sterk afhankelijk van het<br />

vermogen van de stad om ook daadwerkelijk<br />

de cultuuromslag van volgende naar sturend te<br />

verwezenlijken.<br />

De uitgangspunten van deze visie zullen steeds<br />

meer deel gaan uitmaken van onze identiteit<br />

en imago. De dynamiek die al is ontstaan en die<br />

de komende jaren gegenereerd gaat worden zal<br />

dit verder versterken waardoor het vanzelfsprekend<br />

wordt wat wel en niet in <strong>Heerlen</strong> past. Tot<br />

dat moment blijft het bewaken van de uitgangspunten<br />

en de focus van deze stadsvisie actueel.<br />

De gemeente heeft hierin een duidelijke voor-<br />

beeldfunctie. De eerste stappen zijn gezet, het<br />

Meerjarig Bestuurlijk Programma 2007-2010<br />

en de Programmabegroting 2007 zijn geheel<br />

in de lijn van de beginselen van deze stadsvisie<br />

opgesteld en kunnen worden beschouwd als<br />

de eerste antwoorden op de vragen ‘hoe gaan<br />

wij dat doen?’, ‘wanneer gaan wij dat doen?’ en<br />

‘wat mag dat kosten?’. De gemeente en de regio<br />

zullen deze voorbeeldfunctie vertalen naar<br />

concrete toepassingen. Daarbij is het telkens de<br />

bedoeling dat alle projecten en besluiten worden<br />

getoetst aan de uitgangspunten, niet alleen<br />

of ze bijdrage aan een onderdeel van de visie<br />

maar ook of ze niet op een eenvoudige manier<br />

kunnen worden uitgebreid om zo aan te haken<br />

bij meerdere visiedoelstellingen.<br />

De gemeente zal in al haar dienstverlenende,<br />

regulerende, faciliterende, ondersteunende en<br />

stimulerende taken de visiethema’s uitdragen.<br />

De vraag aan de stad is om dit voorbeeld te volgen<br />

en samen mee te werken aan de ontwikkeling<br />

van ‘<strong>Heerlen</strong>: Energiek hart van Parkstad!’<br />

46 47


Bijlagen<br />

Bijlage 1<br />

Inventarisatie reacties op de ‘Vertrekpuntennota’ en de ‘Dilemmanota’<br />

Sinds het beschikbaar stellen van de Vertrekpuntennota en de Dilemmanota in januari 2006 zijn op<br />

meerdere manieren reacties verzameld:<br />

1) via een reactieformulier op de website van de gemeente<br />

2) via e-mail<br />

3) per reguliere post<br />

4) videoverslag stadsdebat<br />

5) na het stadsdebat verzamelde<br />

‘hartenkreten’<br />

6) gesprekken met maatschappelijke<br />

partners<br />

7) stadsdeelgesprekken<br />

8) media-inventarisatie (m.n. artikelen Limburgs Dagblad)<br />

9) reacties afdelingen en programma’s<br />

binnen de gemeentelijke organisatie<br />

De reacties variëren enorm qua inhoud en elke vorm van inventarisatie heeft daardoor eigen vooren<br />

nadelen. Het feit dat er geen alternatieven voor, of wijzigingen van, de vier centrale thema’s is<br />

voorgesteld is besloten om die indeling te gebruiken voor dit overzicht. Dit overzicht toont naast<br />

de zaken die in de stadsvisie verwerkt zijn ook de zaken die niet verwerkt zijn om inhoudelijke<br />

redenen of omdat ze eigenlijk het niveau van concrete uitvoering en dus een MBP benaderen.<br />

48 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

49<br />

Thema 0<br />

Algemeen - <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026 ‘Energiek hart van Parkstad’<br />

• Brede steun voor de vier gekozen thema’s, nadruk ligt op het thema Centrumstad;<br />

• <strong>Heerlen</strong> had te veel top-prioriteiten, de focus op 4 thema’s zorgt voor meer identiteit;<br />

• Maak lange termijn keuzes en blijf erbij, toon daadkracht en vasthoudendheid;<br />

• Zaken worden te vaak niet afgemaakt, zorg dat de <strong>Stadsvisie</strong> er komt;<br />

• Gebruik de positieve energie die het <strong>Stadsvisie</strong> debat genereert, vergooi deze kans niet;<br />

• Benadruk het onderscheidend vermogen van de regio, de internationale omgeving;<br />

• Plaats <strong>Heerlen</strong> duidelijk in zijn omgeving: Parkstad, Zuid Limburg en Aachen;<br />

• <strong>Heerlen</strong>aren zijn trots op hun stad, durf positief te zijn, heb ambitie, communiceer;<br />

• Het succes hangt ook af van het opstaan van natuurlijke leiders die het voorbeeld geven;<br />

• Er moet aandacht komen voor waarden en normen in de stad, respect voor elkaar;<br />

• Maak van energie het centrale thema, dit thema raakt de ziel van de stad en de inwoners;<br />

• De stadsvisie moet concreter, specifieker, tastbaarder;<br />

• Diverse opmerkingen over de dienstverlening van de gemeente, moet klantvriendelijker.


Bijlagen<br />

Thema 1<br />

Centrumstad<br />

• Zorg voor een sterke concentratie van het winkelgebied, waar dat niet kan zorg voor goede<br />

en aantrekkelijke verbindingen;<br />

• Het centrum heeft meer bewoners nodig maar niet alleen in het top-segment;<br />

• Het draait om levendigheid, creativiteit en kwaliteit voor jong en oud;<br />

• Zorg dat het centrum plekken heeft voor jeugd maar ook voor ouderen;<br />

• Wonen in het centrum heeft veel voordelen, beperkte overlast mag geen probleem zijn;<br />

• Zorg dat de buurten niet de dupe zijn van het stimuleren van centrumbewoning, zorg ook<br />

voor nieuwe inwoners en waak voor te veel grote en dure projecten;<br />

• Zorg dat de doorsteek Saroleastraat - Oranje Nassaustraat er komt;<br />

• Buurten buiten het centrum verdienen ook aandacht, met name de investeringsbuurten;<br />

• Er is behoefte aan een of meerdere bewaakte fietsenstallingen in de stad;<br />

• Pak de eigenaren van verloederde panden en plekken hard aan, leegstand bestrijden;<br />

• Kies voor kwaliteit en creativiteit in de ruimtelijk inrichting en architectuur;<br />

• Geef wonen en de uitstekende woonmilieus een duidelijkere plek;<br />

• Onderwijsinstellingen (ook Arcus en de Hogeschool) horen in het centrum;<br />

• Sluit het centrum af voor verkeer, haal parkeerplaatsen weg creëer ruimte voor activiteit;<br />

• Een mijnmonument of museum in het centrum;<br />

• Een krachtig centrum is ook goed voor de buurten en de hele regio.<br />

50 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

51<br />

Thema 2<br />

Ondernemende stad<br />

• Alles draait om werkgelegenheid, eigenlijk binnen elk thema;<br />

• Economische clusters ontwikkelen duurt decennia, kies en hou vol;<br />

• Maak keuzes, je economische clusters bepalen je imago, acquisitie moet gerichter;<br />

• Ondernemerschap is de bron van de dynamiek in de economie;<br />

• Vrijwilligerswerk en mantelzorg zijn ook werk;<br />

• De kosten van het onderwijs moeten omlaag;<br />

• De participatiegraad moet omhoog, draai de bezuinigingen op welzijn terug;<br />

• Duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen is in elke stad belangrijk;<br />

• In overleg met bedrijven zorgen voor meer stageplekken;<br />

• Geef toerisme een plek, al is het maar vanuit de potentie van Zuid-Limburg en Parkstad;<br />

• Toerisme en de potenties rondom de Sigrano Groeve;<br />

• Werk samen maar laat je niet leiden (met name door projectontwikkelaars).


Bijlagen<br />

Thema 3<br />

Jeugdige stad<br />

• Geef duidelijk aan hoe wij vergrijzing en bevolkingskrimp gaan gebruiken;<br />

• <strong>Heerlen</strong> is een jonge stad, wij zijn dus bijna allemaal allochtonen;<br />

• Ook ouderen houden van een jeugdige stad, gebruik onze mijngeschiedenis;<br />

• Zwembad in het centrum;<br />

• Moderne architectuur is goed maar koester de (kleine) parels uit het verleden;<br />

• Realiseer ruimtes waar studieverenigingen en jongerengroepen kunnen vergaderen;<br />

• Veel meer laagdrempelige culturele activiteiten, kleinschaligheid is een pré;<br />

• Perspectief bieden aan de jeugd om ze te binden;<br />

• Maak van het van Grunsvenplein een creatieve verzamelplek voor jeugd(cultuur);<br />

• Spanning en beleving;<br />

• Een basisschool in het centrum;<br />

• Het is te stil in de stad na 19:00;<br />

• De jeugd heeft de toekomst.<br />

52<br />

<strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

Thema 4<br />

Netwerkstad<br />

• Openbaar vervoer tussen dorpen/buurten onderling en naar de stad moet beter;<br />

• Openbaar vervoer zou gratis moeten zijn;<br />

• Verlies jezelf niet in de abstractie, zorg dat ambtenaren de buurten kennen;<br />

• Steden die niet bereikbaar zijn of te veel activiteiten buiten het centrum concentreren worden<br />

woonkernen en lopen langzaam leeg;<br />

• Er liggen miljoenen in Brussel, er is misschien meer mogelijk dan we denken;<br />

• Inspireer elkaar;<br />

• De treinverbinding naar Aachen (via Avantis) moet een speerpunt zijn;<br />

• De verschillende netwerken zijn in een steeds verder regionaliserende economie en arbeidsmarkt<br />

van steeds groter belang;<br />

• <strong>Heerlen</strong>, Parkstad en Zuid-Limburg zijn niet los van elkaar te zien, voeg daar de steden over<br />

de grens aan toe en je moet positief zijn over onze kansen.


Bevolking<br />

65-plussers<br />

Bevolkings-groei 2005<br />

Allochtonen<br />

Woningen<br />

Aandeel koopwoningen<br />

Werkgelegenheid<br />

Bedrijven<br />

Werkloosheid*<br />

Bijstand*<br />

Huishoudens laag inkomen<br />

Bijlagen<br />

Bijlage 2<br />

Statistische gegevens<br />

Kernindicatoren G27-steden 2006<br />

HRLN MAAS SITT ALKM ALMO AMER ARNH BRED DEVE DORD EIND EMME ENSC<br />

91528 120221 96576 94293 72031 137236 142217 169943 96808 118889 209310 108638 154267<br />

18% 17% 17% 13% 15% 12% 13% 15% 14% 14% 15% 16% 14%<br />

-1057 -1235 -479 +27 -262 +2330 +896 +1889 +1188 -374 +855 +21 +588<br />

7% 7% 6% 12% 13% 13% 17% 10% 12% 17% 15% 4% 14%<br />

44837 55554 43225 42363 30722 57169 64970 73975 40799 52752 94361 45976 66543<br />

46% 42% 60% 56% 57% 54% 38% 53% 48% 48% 46% 58% 47%<br />

44863 64159 47956 41238 33437 64204 80883 77478 38400 51449 119674 40672 64753<br />

4082 6010 4550 5920 3350 7470 7800 9150 4320 4400 11800 5550 7080<br />

11% 8% 9% 5% 10% 6% 11% 8% 7% 7% 7% 10% 11%<br />

7% 5% 4% 3% 5% 3% 7% 4% 3% 5% 4% 4% 5%<br />

14% 13% 10% 10% 13% 8% 10% 9% 10% 12% 11% 9% 14%<br />

Inkomen (in euro)<br />

16800 17200 18000 18100 16800 19800 18000 18800 17500 18300 18100 16200 16500<br />

* in een percentage van de 15-64 jarigen<br />

54 <strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

55<br />

GRON HAAR HELM HENG LEEU LEID LELY NIJM SCHIE sHER TILB VENL ZAAN ZWOL<br />

181113 146916 85615 81340 91769 118111 71518 159425 75399 134875 200251 92098 140138 112972<br />

11% 15% 12% 15% 15% 12% 9% 13% 15% 13% 13% 16% 14% 13%<br />

+509 +177 -214 +184 +20 -452 +658 +1210 -88 +897 +1183 -165 +321 +1072<br />

9% 13% 11% 10% 9% 14% 17% 12% 23% 10% 13% 11% 15% 8%<br />

82713 67323 36123 36219 44325 50809 29096 68023 35290 58323 84970 40625 60076 49144<br />

45% 48% 50% 55% 56% 46% 64% 40% 42% 49% 52% 53% 49% 52%<br />

101236 57996 29729 35966 54671 50512 25902 79585 28016 79785 85354 47696 49472 65442<br />

8550 11200 3360 4000 4670 4030 4160 7610 2750 9810 7680 4790 7720 4950<br />

9% 6% 9% 8% 10% 5% 8% 9% 8% 7% 6% 9% 6% 6%<br />

7% 3% 4% 4% 6% 4% 4% 6% 5% 4% 4% 4% 3% 3%<br />

14% 9% 11% 9% 13% 10% 12% 14% 12% 10% 11% 11% 8% 9%<br />

16700 18900 17500 17800 16900 19100 17800 17500 18200 18600 17300 16900 18300 18000<br />

Bevolking<br />

65-plussers<br />

Bevolkingsgroei 2005<br />

Allochtonen<br />

Woningen<br />

Aandeel koopwonen<br />

Werkgelegenheid<br />

Bedrijven<br />

Werkloosheid*<br />

Bijstand*<br />

Huishoud. laag inkomen<br />

Inkomen (in euro)


<strong>Stadsvisie</strong> <strong>Heerlen</strong> 2026<br />

Colofon<br />

Uitgave: <strong>Gemeente</strong> <strong>Heerlen</strong><br />

november 2008<br />

Coördinatie stadsvisie: afdeling Strategie & Control<br />

Fotografie: Guy van Grinsven, Arnaud Nilwik,<br />

Arjen Schmitz, Klaus Tummers e.a.<br />

Vormgeving: Zuiderlicht, Maastricht<br />

Drukwerk: Andidruk, Beek<br />

56

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!