Heraut #44 - Ismus

Ai Wei Wei : Never Sorry (2011)
Van het Sundance Festival en aangeprezen als de film die de ‘nieuwe’ Culturele Revolutie
in China vastlegt, laat Alison Klayman in haar eerste documentaire zien hoe de Chinese
dissident en kunstenaar Ai Wei Wei zich door zijn leven beweegt; ‘I am a brand for
liberal thinking and individualism’. Hoewel het grote publiek waarschijnlijk niet bekend
zal zijn met zijn kunst (hij stortte miljoenen handgeschilderde zonnebloempitten in de turbinehal van
Tate Modern in Londen en is de architect van het Olympisch Stadion in Beijing, The Birds Nest), zal
een deel hem wel kennen als gevolg van zijn in de media breed uitgemeten gevangenschap in 2011. Hij
leefde drie maanden op droog brood, in ‘onmenselijke omstandigheden en onder permanente bewaking’
en op het internet wordt hij heilig, of God genoemd. De grens tussen kunst en activisme wordt
persoonlijk door hem weggevaagd; wanneer hij in elkaar wordt gerost door de lokale politie en daaraan
een hersenbloeding overhoudt, blogt hij foto’s vanuit zijn ziekenhuisbed. ‘If you don’t act, the dangers
become stronger.’’
Ai Wei Wei wordt ook wel de Chinese Damien Hirst of Andy Warhol genoemd; een kunstsuperster –
met bolle buik en lange baard heeft hij meer weg van een mediterende monnik, maar niets is minder
waar. Ai Wei Wei schopt tegen zijn moederland en zegt dat hij de enige is die echt om haar geeft. Hij
roept te pas en te onpas fuck in een samenleving die getemd en gekooid is en ziet zijn leven en zijn activisme
als een grote performance. Twitter is voor hem onmisbaar en hij legt op bijna neurotische wijze
elke beweging in zijn omgeving vast – alsof hij de staat op een fout wil kunnen betrappen en haar daarmee
ontmaskeren. ‘’You can’t just say that the system is flawed, you have to work through the system
and show it in all of its detail and that’s the only way you can ultimately make a critique.’’ De documentaire
vertelt zijn verhaal niet uit een bijzonder oogpunt, is artistiek gezien ook niet speciaal, maar het
geeft de essentie weer van een man die wellicht de Chinese burgers uit haar slaap kan schudden en aan
kan zetten tot een echte (culturele) revolutie. Wei Wei belichaamt de anti-beweging en het moge duidelijk
zijn dat deze film niet om zijn kunst draait, maar om zijn rebellie en hooliganisme.
5 Broken Cameras (2011)
Anders dan andere films maar ook van het Sundance, laat 5 Broken Camera’s het Israël/Palestina
conflict in een intiem, pijnlijk licht zien en wekt ze de nieuwsgierigheid van de kijker. Emad Burnat
(wiens beheerste stem de film omfloerst) en Guy Davidi filmen hoe hun hechte gemeenschap, een dorp
genaamd Bil’in, niet ver van de bezette westelijke Jordaanoever, reageert op de toename van de Joodse
nederzettingen en de houding van het Palestijnse leger. De gezinnen proberen zich staande houden
terwijl hen de grond onder de voeten letterlijk ontnomen wordt; verzet ontstaat en de gewone man probeert
zijn eigen contrarevolutie te ontketenen. De film raakt een gevoelige snaar, want te midden van
het voortslepend conflict laten de beelden de gevolgen zien voor de gezinnen die er eigenlijk niets mee
te maken hebben maar er onvermijdelijk in worden meegesleept. Je kan niet anders dan meegesleept
worden door de sympathieke bewoners en de jonge kinderen, wiens ouders ervan overtuigd zijn dat ze
hun kinderen sterk moeten maken door ze mee te laten lopen in hun wekelijkse protesten.
Emad stelt simpele vragen en legt met zijn camera’s alles vast; boosheid, woede, angst, tranen en een
geluksmoment dat bijna verdwaald oogt. Dat de beelden amateuristisch zijn, dat de techniek niet is om
over naar huis te schrijven; dat doet er allemaal niet toe. De beelden zijn recht toe, recht aan en laten
niets aan de kijker voorbij gaan. Het droge stof van het dorre landschap lijkt zich tastbaar te nestelen
in je keel en wanneer Phil, een dorpsgenoot, dodelijk gewond raakt bij ‘het hek’, voel je hoe de grond
na trilt van het schot en zijn lichaam dat de helling af dendert. 5 Broken Camera’s is een film die het
conflict terug bij de mens brengt. Misschien wel te dichtbij.
Meer zien? 1/2 Revolution over de chaos op het Tahrir-plein vorig jaar, geschetst met ruwe beelden en
daadkrachtige woorden. In Fishing without Nets doen de Somalische piraten het woord terwijl ze op
de strakblauwe zee dobberen en semi-automatische geweren vasthouden. In The Invisble War wordt de
positie van vrouwen in het Amerikaanse leger op penetrante wijze belicht, een kant die normaal gesproken
verborgen blijft.