Contactpersoon Marcel Langeveld Datum Ons kenmerk WSV ...

Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq
WEOM
T.a.v. de heer J. Olthoff
Postbus 8139
6710 AC Ede
Contactpersoon
Marcel Langeveld
Datum
RWS Noordzee
Postadres Postbus 5807, 2280 HV Rijswijk (ZH)
Bezoekadres Lange Kleiweg 34
Doorkiesnummer
070-336 68 48
Bijlage(n)
2
Uw kenmerk
25013/03b/JD/IJ
Ons kenmerk
WSV/
Onderwerp
ONTWERP-BESLUIT inzake aanvraag Wbr-vergunning offshore windturbinepark
'IJmuiden'
Geachte heer Olthoff,
I) PROCEDUREVERLOOP AANVRAAG WINDTURBINEPARK ‘IJMUIDEN’
Bij brief d.d. 21 juni 2006 is door WEOM, verder te noemen de aanvrager, een aanvraag
ingediend voor een vergunning krachtens de Wet beheer rijkswaterstaatswerken (hierna:
’Wbr’) voor het oprichten en in stand houden van een windturbinepark genaamd
‘IJmuiden’. Het park ligt in het zuidelijk deel van het blok ’Q7’ (conform blokindeling
Mijnbouwwet), zoals nader aangegeven in ‘Bijlage VIII bij de aanvraag.
Op 11 augustus 2006, 5 oktober 2006, 12 oktober 2006 en op 30 maart 2007 zijn
aanvullingen op de oorspronkelijke aanvraag ingediend. De ontvangen documentatie ten
aanzien van de vergunningaanvraag is opgenomen in bijlage 1.
Op 16 november 2006 is de vergunningaanvraag als volledig beoordeeld en heb ik
aangegeven de aanvraag verder in behandeling te nemen.
Op 21 december 2004, Staatscourant 2004, nr. 252, zijn de ‘Beleidsregels inzake
toepassing Wet beheer rijkswaterstaatswerken op installaties in de exclusieve
economische zone’ (hierna: ‘Beleidsregels’) vastgesteld. Artikel 4, tweede lid, van de
Beleidsregels bepaalt welke procedure van toepassing is op de voorbereiding van een
beslissing op een aanvraag voor een installatie in de exclusieve economische zone (hierna:
EEZ). Aangezien de voorliggende aanvraag dateert van na 1 juli 2005, is op het
Telefoon 070 336 66 00
Fax 070-390 06 91
Bereikbaar met tram 17 vanaf Den Haag HS en Den Haag CS, 5 minuten loopafstand vanaf station Rijswijk.
E-mail Marcel.Langeveld@rws.nl
Internet www.noordzee.org

WSV/
voorbereiden van de beslissing op de aanvraag de procedure van afdeling 3.4 van
toepassing.
Verder is de aanvraag getoetst aan het gestelde in het ’Integraal Beheerplan Noordzee
2015’ (hierna: IBN). Het IBN bevat een (integrale) beleidsuitwerking van de
‘Noordzeeparagraaf’ uit de Nota Ruimte. Het IBN heeft de status van een beleidsregel en
bevat onder meer een afwegingskader voor vergunningverlening en een nadere
begrenzing van gebieden met bijzondere ecologische waarden en de voor deze gebieden
te hanteren beschermingsregimes. De vergunningaanvraag is voorts getoetst aan de
‘Nadere specificatie van de vereisten voor een Wbr vergunningaanvraag voor een
offshore windturbinepark’.
De wijze waarop vergunningaanvragen worden behandeld, is nader beschreven in de
procedurebeschrijving ’Behandeling vergunningaanvragen Wet beheer
rijkswaterstaatswerken voor windenergie offshore’ (versie februari 2006).
Het milieu-effectrapport (hierna: ‘MER’), als onderdeel van de Wbr-aanvraag, heeft
gedurende 29 november 2006 tot en met 9 januari 2007 ter inzage gelegen. Van de
terinzagelegging is kennis gegeven door plaatsing in de Staatscourant van 29 november
2006, blz. 23. De ontvangen zienswijzen en de reactie daarop zijn opgenomen in Bijlage 2.
De vergunningaanvraag en het daarbij behorende MER is voor advies voorgelegd aan de
Commissie voor de milieu-effectrapportage (hierna: ‘Com mer’) en aan de wettelijk
adviseurs.
Op 19 februari 2007 (ref. WSV/0361) is verzocht om de aanvraagdocumentatie voor wat
betreft het MER aan te vullen. Dit naar aanleiding van opmerkingen van de Com mer
inzake nadere gegevens betreffende de toetsing aan het natuurbeschermingsbeleid. Op
30 maart 2007 heb ik de aanvullingen op het MER van u ontvangen (ref.
25013/JD/07/01).
Op 10 mei 2007 is het toetsingsadvies over het MER en de aanvulling daarop van de Com
mer ontvangen (brief met kenmerk 1514-95/Dr/ah, met rapport nr. 1514-94).
II) TOETSINGSKADER
Op grond van het bepaalde in artikel 2 van de Wbr is het verboden om zonder
vergunning gebruik te maken van een waterstaatswerk door, anders dan waartoe het is
bestemd, daarin, daarop, daaronder of daarover werken te maken of te behouden.
Ingevolge artikel 1, lid 1, juncto artikel 1, lid 2, Wbr wordt onder ’waterstaatswerken’
onder meer verstaan de bij het Rijk in beheer zijnde wateren, waaronder begrepen de
territoriale zee en de EEZ. De onderhavige locatie bevindt zich in de EEZ van de Noordzee
en is derhalve op grond van artikel 1, lid 2, Wbr een waterstaatswerk. Het oprichten en
behouden van het aangevraagde werk is daarmee vergunningplichtig op grond van de
Wbr.
2

WSV/
Zoals hiervoor onder I is aangegeven, zijn op 21 december 2004 de Beleidsregels
vastgesteld. De Beleidsregels betreffen de toepassing van de artikelen 2, 3 en 6 van de
Wbr op installaties in de EEZ. De aanvraag is aan deze bepalingen getoetst.
Het MER is beoordeeld aan de hand van het bepaalde in Hoofdstuk 7 van de Wm en de
richtlijnen voor de milieu-effectrapportage, zoals die door mij voor deze aanvraag zijn
gegeven.
III) OVERWEGINGEN
De aanvraag is allereerst getoetst op de effecten van het windturbinepark op de
scheepvaartveiligheid. Deze toetsing leidt tot het volgende.
3.1 Afwegingskader
Zoals hiervoor onder II (Toetsingskader) reeds is overwogen, worden de territoriale zee en
de EEZ aangemerkt als ‘waterstaatswerk’ , c.q. ‘waterstaatswerken’ in de zin van artikel 1,
lid 1, jo. lid 2, Wbr.
Bij het beoordelen van een vergunningaanvraag in het kader van de Wbr voor
windturbineparken op een locatie binnen de EEZ moet rekening worden gehouden met de
effecten van het desbetreffende windturbinepark op de scheepvaartveiligheid. Gewezen
wordt op het bepaalde in artikel 3, lid 1, Wbr:
‘1. Weigering, wijziging of intrekking van een vergunning, alsmede
toepassing van de artikelen 2, tweede lid, en 6 kan slechts geschieden ter
bescherming van waterstaatswerken en ter verzekering van het doelmatig en
veilig gebruik van die werken, met inbegrip van het belang van verruiming of
wijziging anderszins van die werken.
De Beleidsregels geven in Hoofdstuk 3, ’Beschikking inzake vergunningverlening’, onder
artikel 5 hieromtrent nader aan:
‘Bij de voorbereiding en de vaststelling van een beschikking inzake het
verlenen, weigeren, wijzigen of intrekken van een vergunning wordt rekening
gehouden met:
a. het behouden van mogelijkheden voor een doelmatig en veilig gebruik
van de Noordzee door anderen dan de vergunninghouder,
b. de op de Noordzee betrekking hebbende onderdelen van de Nota Ruimte
waarvoor het regeringsstandpunt op 27 april 2004 aan de Voorzitter van de
Tweede Kamer is toegezonden (Kamerstukken II 2003/04, 29 435, nrs. 1-2),
en
c. andere op de Noordzee betrekking hebbende plannen en
gebiedsaanwijzingen op grond van de Wet op de waterhuishouding, de Wet
op de Ruimtelijke Ordening, de Natuurbeschermingswet 1998, de Flora- en
faunawet en de Wet milieubeheer.’
3

In de toelichting bij de Beleidsregels is verder vermeld:
WSV/
‘De verzekering van een veilig en doelmatig gebruik van waterstaatswerken
speelt in het kader van de WBR een centrale rol bij de toetsing van
vergunningaanvragen; dit komt tot uiting in artikel 5 van de beleidsregels,
dat betrekking heeft op de toetsing van aanvragen. Daarbij gaat het om
rechtmatig gebruik van de Noordzee door derden, zoals dat is geregeld in
artikel 58 van het VN Zeerechtverdrag.
In dat artikel ligt besloten dat de kuststaat bij de uitoefening van zijn
rechtsmacht in de EEZ ten aanzien van installaties en dergelijke rekening
moet houden met de voor alle staten in die zone geldende rechten van
scheepvaart, overvlucht, het leggen van onderzeese kabel- en buisleidingen
en ander rechtmatig gebruik van de zee.
Het beleid op dit punt houdt met name een locatiebeleid in, waarbij
rekening wordt gehouden met het ruimtebeslag van de installatie, met
inbegrip van de veiligheidszone die rondom de installatie moet worden
ingesteld (zie artikel 8 van de beleidsregels), in relatie tot benodigde ruimte
voor ander gebruik van de Noordzee.’
Ook uit het IBN (p. 27) blijkt dat het beleid van de Nederlandse overheid erop gericht is de
scheepvaartveiligheid op de Noordzee op hetzelfde niveau te handhaven en waar mogelijk
(permanent) te verbeteren:
‘…het door permanente verbetering verder verminderen van het aantal
significante scheepvaartongevallen in 2010 en 2020 tot onder de 25 per
jaar’.
Uit het hierboven aangehaalde wettelijk kader en de daarbij behorende
beleidsuitgangspunten volgt dat bij het ondernemen van een activiteit binnen de EEZ,
zoals het oprichten en behouden van een windturbinepark, uitdrukkelijk rekening
gehouden moet worden met de effecten daarvan op de scheepvaartveiligheid.
3.2 Effecten op de scheepvaartveiligheid: het MER
In de richtlijnen voor de milieu-effectrapportage voor dit initiatief zoals uitgegeven op 2
maart 2006 (hierna: ‘richtlijnen’) is een apart sub-hoofdstuk opgenomen (ref. par. 5.5)
omtrent Scheepvaart en veiligheid. Daarin staat vermeld:
‘Het beleid van de Nederlandse overheid is er op gericht het niveau van
scheepvaartveiligheid op de Noordzee te verbeteren. Het oprichten van
windturbineparken mag de scheepvaartveiligheid dus niet verslechteren.’
4

WSV/
In de richtlijnen wordt een methode voorgeschreven voor de berekening van effecten op
de scheepvaartveiligheid, zowel ten gevolge van het initiatief zelf, als van de cumulatieve
effecten van meerdere parken. Het betreft het zgn. SAMSON model 1 . Dit model is
ontwikkeld door het maritieme onderzoeksinstituut ‘MARIN’ te Wageningen en wordt bij
diverse Nederlandse en Europese maritieme projecten toegepast voor het beoordelen van
de scheepvaartveiligheid. Het SAMSON model wordt gebruikt om kansen op en
consequenties van verschillende soorten ongevallen op zee in te schatten. Daarbij wordt
een verkeersdatabase van de Noordzee als uitgangspunt gehanteerd.
Om de effecten van een windpark op de scheepvaart te kunnen berekenen is conform de
richtlijnen de nieuwe afwikkeling van het scheepvaartverkeer voor de situatie met het
windpark (of desgewenst: windparken) in SAMSON gemodelleerd. Voor de locatie van
het windpark is een nieuwe verkeersdatabase aangemaakt, waar het verwachte
veranderde vaarpatroon is ingebracht. Vervolgens zijn de ongevalskans modellen van
SAMSON toegepast voor het doorrekenen van de effecten van het windturbinepark voor
de scheepvaart.
Uit het model volgt dat de effecten gering zijn en op zichzelf acceptabel, al valt niet uit te
sluiten dat er over een periode van 3-5 jaar geen aanvaring met het windpark zal
voorkomen. Wel wordt een verhoogd risico geconstateerd van het raken van een
windturbine door een op drift geraakte ankerligger. In de MER (pagina 239) wordt
voorgesteld dit risico te beperken door het westelijk deel van het ankergebied niet te
gebruiken.
3.3 Effecten op de scheepvaartveiligheid: de nautische adviesgroep
Het SAMSON model geeft enkel de uitkomsten weer van berekeningen op basis van een
verkeersdatabase. Overige aspecten die van belang zijn bij het beoordelen van
scheepvaartveiligheid blijven daardoor buiten beschouwing. Om een volledig beeld te
krijgen van alle effecten van een windmolenpark op de scheepvaartveiligheid is daarom
een nautische adviesgroep in het leven geroepen.
Deze nautische adviesgroep heeft de opdracht gekregen een volledig, afgewogen en
onafhankelijk advies uit te brengen aan het bevoegd gezag over de ter beoordeling
liggende initiatieven voor windturbineparken vanuit het aspect ‘scheepvaartveiligheid’. De
adviesgroep bestaat uit Noordzee loodsen, ambtenaren van verschillende Verkeer en
Waterstaatsonderdelen, een radarexpert en een deskundige op het gebied van het
SAMSON model.
De nautische adviesgroep heeft zich bij het uitvoeren van haar opdracht uitgebreid laten
informeren en adviseren over de scheepvaart veiligheidsonderdelen in het MER van het
windturbinepark IJmuiden, het SAMSON model, de huidige verkeerssituatie in het
1 SAMSON: Safety Assesment Models for Shipping and Offshore in the North Sea, zie o.a. ook
p. 26/27 van de ’Richtlijnen milieu-effectrapporten offshore windturbineparken’, d.d. 2 maart
2006.
5

WSV/
betreffende vaargebied, de effecten van windturbineparken op de radar en de
internationale ontwikkelingen met betrekking tot de bouw van windturbineparken op zee.
Q7 WP
Figuur: Ligging van het windturbinepark ‘IJmuiden’ (in geel met rode rand, ook aangeduid met
nummer 1 op de hieronder genoemde bronkaart) t.o.v. het ankergebied (= roze ‘ruitvorm’) en de
omliggende vaarroutes/scheepvaartroutes en t.o.v. andere parken/initiatieven en/of
gebruiksfuncties.
(bron: ’Windturbineparken gepubliceerde startnotities op 12 juni 2006’, www.noordzeeloket.nl).
Ten aanzien van het windmolenpark IJmuiden heeft de adviesgroep het volgende
overwogen en geadviseerd:
Invloed van de windturbineparken Q7 en OWEZ op het verkeersgedrag
Uit rapportages van het kustwachtcentrum en de verkeerspost IJmuiden blijkt dat schepen
de route tussen het in aanbouw zijnde windpark Q7 en het Offshore Windpark Egmond
aan Zee (OWEZ) mijden. Deze, destijds in het MER niet voorziene, verandering in
verkeersgedrag leidt in de praktijk tot grotere verkeersintensiteiten ten westen en ten
zuiden van het aangevraagde windpark IJmuiden.
Ook anderszins is sprake van gewijzigd verkeersgedrag. In de oorspronkelijke situatie, dus
zonder de windparken Q7 en OWEZ, kon het verkeer vanuit Texel naar IJmuiden de
noord gaande route van Hoek van Holland naar Texel Verkeersscheidingsstelsel snel
‘oversteken’. Door het omvaren rond de windparken Q7 en OWEZ is men nu langer bezig
deze noord gaande route te kruisen. Er is daardoor meer en langer kruisend verkeer en
daarbij is de manier van kruisen riskanter.
6
OWEZ
WP IJmuiden

WSV/
Volgens de nautische adviesgroep leidt realisering van het aangevraagde windmolenpark,
gelet op bovenstaand gewijzigd verkeersgedrag, tot een ontoelaatbare vergroting van de
kans op ongevallen. Wellicht ten overvloede, heeft de adviesgroep aangegeven dat
nieuwe berekeningen met modellering van het bovenstaande deze verminderde
scheepvaartveiligheid zullen aantonen.
Ligging van het park t.o.v. het ankergebied
Ten oosten van het aangevraagde windturbinepark ligt een ankergebied. De situatie ter
plaatse is als volgt:
• Het ankergebied wordt zeer intensief gebruikt, er liggen regelmatig 10-15
schepen ten anker.
• Schepen zullen, in lijn met goed zeemanschap, niet binnen 1 mijl van obstakels
ten anker gaan.
• Schepen gaan tegenstrooms ten anker, behalve als het zo hard waait dat de
gevolgen van de wind sterker zijn dan die van de stroom. Dan gaan ze tegen de
wind in ten anker.
• Schepen die, uit de zuid komend en op een zuidelijke koers ten anker moeten
komen, varen nu via de westelijke zijde van het ankergebied en draaien ten
noorden van het ankergebied tegen de stroom het ankergebied in.
• De overwegende stroomrichting langs de kust is ZZW en NNO.
De aanvrager stelt zelf in het MER dat realisering van het windturbinepark tot gevolg
heeft dat een extra risico ontstaat voor het raken van een windturbine door een op drift
geraakte ankerligger. In het MER (pagina 239) wordt voorgesteld dit risico te beperken
door het westelijk deel van het ankergebied niet te gebruiken.
Zoals hiervoor is aangegeven, wordt het ankergebied zeer intensief gebruikt. Uit
scheepvaartveiligheidsoverwegingen is het niet wenselijk dit gebied te verkleinen.
Gewezen wordt op het volgende.
In het ontwerp van een redegebied/aanloopgebied naar een zeehaven spreekt het voor
zich dat de 'lay-out' van dergelijke zeegebieden veilig en verantwoord dient te zijn.
Dergelijke ontwerpen worden onderworpen aan veiligheidsstudies alvorens ze kunnen
worden geïmplementeerd. Ankergebieden dienen aan de behoefte van het bewuste
zeegebied en de zeehaven(s) te voldoen. Grootte en bereikbaarheid van een
ankergebied of -gebieden zijn daarbij elementaire uitgangspunten die bijdragen aan de
veiligheid van het geheel. Het verkleinen van het ankergebied is daarmee in strijd.
Verplaatsing van het ankergebied is door de nautische adviesgroep bestudeerd maar geen
optie gebleken. Verplaatsing van het ankergebied naar het zuiden is onmogelijk. Daardoor
zou immers de gehele toegang naar IJmuiden worden geblokkeerd; de toegang vanuit het
noorden door de windturbineparken en de toegang vanuit het zuiden door het
ankergebied.
Verplaatsing naar het noorden, waarbij het ankergebied aansluit op het windpark Q7,
behoort evenmin tot de mogelijkheden. De zuidelijke vaart, die op een zuidelijke koers ten
7

WSV/
anker wil, kan het ankergebied niet via de westelijke kant benaderen. Een verplaatsing van
het ankergebied naar het noorden heeft bovendien tot gevolg dat hiermee de doorvaart
naar het noordwesten over een langer gebied wordt geblokkeerd.
Door aanleg van het windmolenpark verdwijnt de westelijke aanvaarroute van het
ankergebied. Schepen, uit de zuid komend die op een zuidelijke koers ten anker moeten
komen, kunnen daardoor alleen nog via de oostelijke zijde het ankergebied bereiken. Ten
zuid oosten van het ankergebied ligt echter het loodspunt. Schepen in de buurt van het
loodspunt zijn slecht manoeuvreerbaar, door de aanwezigheid van de loodsboot en door
het overstappen van de loods. Volgens de Internationale Bepalingen ter voorkoming van
aanvaringen op zee (1972), voorschrift 6, dient elk schip te allen tijde een veilige vaart aan
te houden. Daarbij dient rekening te worden gehouden met de verkeersdichtheid en de
manoeuvreerbaarheid van het schip, in het bijzonder wat betreft de afstand waarbinnen
gestopt kan worden en de wendbaarheid in verband met de heersende toestand.
Gelet hierop is het niet wenselijk om schepen die naar het ankergebied gaan door het
loodspunt te laten varen. Hierop wordt in het MER niet ingegaan terwijl dit volgens de
adviesgroep een aanvullend verhoogde kans op incidenten levert.
Uitwijkmogelijkheden voor schepen
Situatie:
• Het windturbinepark ligt op de kruising van de vaarroute van/naar IJmuiden en
een drukbevaren route van zuid naar noord (Hoek van Holland naar Texel
Verkeersscheidingsstelsel).
• De zuidkant van de drukbevaren IJ-geul ligt slechts 1 nautische mijl ten zuiden
van de zuidelijke begrenzing van het windturbinepark.
• Voorschrift 15 van de Internationale Bepalingen ter voorkoming van aanvaringen
op zee (1972) luidt: ‘Wanneer de koersen van twee werktuigelijk voortbewogen
schepen elkaar kruisen, zodanig dat zulks gevaar voor aanvaring medebrengt,
dient het schip dat het andere schip aan stuurboordzijde van zich heeft uit te
wijken en, wanneer omstandigheden het toelaten, te vermijden voor het andere
over te lopen’.
Gezien het vorenstaande belemmert de ligging van het windturbinepark IJmuiden de
uitwijkmogelijkheden van schepen in de volgende gevallen (zie ook de situatieschets
in bijlage 3):
• Als een uitgaand schip een binnenkomend geulgebonden schip en/of een
kruisend schip uit het noorden tegenkomt bij de zuidwest punt van het
windturbinepark, heeft het uitgaand schip geen uitwijkmogelijkheden naar
stuurboord. Bij aanwezigheid van een geulgebonden schip heeft het uitgaand
schip ook aan bakboord geen ruimte.
• De uitgaande vaart heeft door de aanwezigheid van het ankergebied een gebied
waar het naar stuurboord uitwijken belemmerd wordt. Door de aanwezigheid van
het windturbinepark wordt dit gebied zonder uitwijkmogelijkheden naar
stuurboord onaanvaardbaar verlengd.
• Het noord gaande scheepvaartverkeer van Rotterdam naar Texel zal door de
aanwezigheid van zowel windturbinepark IJmuiden als windturbinepark Q7 over
8

WSV/
een afstand van 5 mijl geen uitwijkmogelijkheid naar stuurboord hebben. Een
noord gaand schip, welke een uitgaand schip tegenkomt, komt bij zijn verplichte
uitwijkmanoeuvre (te) dicht bij het park met alle risico’s van dien.
De extra gevoeligheid voor ongevallen die de beperking in uitwijkmogelijkheden oplevert,
vormt volgens de nautische adviesgroep een verhoogde kans op ongevallen.
Beïnvloeding van het scheepsradarbeeld
In aanvulling op de conclusies in het MER op pagina 240, paragraaf 11.4.8 ‘verstoring van
de scheepsradar’ stelt de nautische adviesgroep dat recente waarnemingen vanaf schepen
in het betreffende vaargebied, alsmede radarproeven, leren dat de combinatie van de
aanwezigheid van de windturbineparken OWEZ en Q7, het ankergebied en de bestaande
scheepvaart ter plaatse reeds een zeer druk radarbeeld geeft.
De toevoeging van het aangevraagd windturbinepark IJmuiden geeft een nog drukker
radarbeeld. Het waarnemen van bewegende objecten wordt daardoor lastiger. Met name
het waarnemen en goed kunnen blijven volgen van kleine vaart (vissersschepen en
recreatievaart) wordt hierdoor bemoeilijkt. Het niet of laat waarnemen van bewegende
objecten vormt volgens de nautische adviesgroep een ontoelaatbare vergroting van de
kans op ongevallen.
Visuele navigatie
Het met het oog waarnemen van de omgeving blijft ondanks moderne instrumenten
belangrijk voor de veilige navigatie. In het vaargebied rondom het windpark is veel
achtergrondverlichting, onder andere door het industriegebied van Corus. De verlichting
van het windturbinepark, gecombineerd met de genoemde verlichting aan land zal de
kans op desoriëntatie van zeevarenden bij het visueel waarnemen van de omgeving
vergroten en beïnvloedt de kans op ongevallen negatief.
Advies van de nautische adviesgroep
De nautische adviesgroep komt na een gedegen analyse unaniem tot een negatief advies
over het vergunnen van het windturbinepark IJmuiden op basis van scheepvaartveiligheid.
Dit advies wordt ingegeven door de optelsom van de conclusies in het MER, inclusief de
uitkomsten van de SAMSON berekeningen daarin, plus bovengenoemde aanvullende
overwegingen die in de MER niet of onvoldoende zijn beschreven en beoordeeld.
3.4 Concluderend t.a.v. effecten op scheepvaartveiligheid
Op grond van artikel 3, lid 1, van de Wbr en artikel 5, sub a, van de Beleidsregels, waarbij
het veilig gebruik van de waterstaatswerken en het behoud van mogelijkheden voor een
doelmatig en veilig gebruik van de Noordzee voorop staat, stel ik op basis van
bovenstaande overwegingen vast dat het windturbinepark IJmuiden een onaanvaardbaar
negatief effect heeft op de veiligheid van de scheepvaart in en rondom het gebied van de
locatie waarop de vergunningaanvraag betrekking heeft.
9

IV) BESLUIT
WSV/
Gezien bovenstaande overwegingen ben ik voornemens de voorliggende
vergunningaanvraag voor het oprichten en instandhouden van het windturbinepark
’IJmuiden’ af te wijzen.
Op grond van artikel 3:15, jo. 3:16, Awb stel ik belanghebbenden in staat gedurende 6
weken vanaf de datum van terinzagelegging van het ontwerp-besluit over het ontwerpbesluit
zienswijzen naar voren te brengen. Ik verwijs in dit verband naar de ‘mededelingen’
die bij dit ontwerp-besluit zijn gevoegd.
DE MINISTER VAN VERKEER EN WATERSTAAT,
namens deze,
DE HOOFDINGENIEUR-DIRECTEUR RIJKSWATERSTAAT NOORDZEE,
namens deze,
de directeur Water en Scheepvaart
mw. drs. E.M.J. Meijers
Bijlage 1: specificatie onderliggende documentatie bij de aanvraag
Bijlage 2: overzicht inspraakreacties terinzagelegging MER
10

MEDEDELINGEN
WSV/
Belanghebbenden kunnen tegen het ontwerp-besluit mondeling of schriftelijk hun
zienswijze gedurende 6 weken naar voren brengen. De termijn vangt aan met ingang van
de dag waarop het ontwerp ter inzage is gelegd.
Het ontwerp-besluit ligt gedurende reguliere openingstijden op de volgende locaties ter
inzage:
- de hoofdvestiging van Rijkswaterstaat Noordzee in Rijswijk
- de hoofdvestiging van Rijkswaterstaat Noord-Nederland in Leeuwarden
- de hoofdvestiging van Rijkswaterstaat Noord-Holland in Haarlem
- de hoofdvestiging van Rijkswaterstaat Zuid-Holland in Rotterdam
- de hoofdvestiging van Rijkswaterstaat Zeeland in Middelburg
- het ministerie van Verkeer en Waterstaat in Den Haag
- de hoofdvestigingen van de openbare bibliotheken in Groningen,
Haarlem, Den Haag en Middelburg.
U kunt uw zienswijzen ten aanzien van dit ontwerp-besluit kenbaar maken door deze tot
en met 1 november 2007 te sturen naar:
Inspraakpunt VenW
MER-en Windturbineparken Noordzee
(Ontwerp-beschikking Offshore windpark IJmuiden)
Postbus 30316
2500 GH Den Haag
Indien u uw zienswijze mondeling naar voren wenst te brengen dient u hiertoe een
afspraak te maken met:
Inspraakpunt Verkeer en Waterstaat,
mevrouw Marjo Kornman
Tel. 070-3519604
Voor vragen omtrent de te volgen procedure kunt u contact opnemen met:
Rijkswaterstaat Noordzee
de heer M. Langeveld, m.langeveld@rws.nl , tel. 070-33 66 848.
11

WSV/
BIJLAGE 1: SPECIFICATIE ONDERLIGGENDE DOCUMENTATIE BIJ DE AANVRAAG
ONDERLIGGENDE DOCUMENTATIE BIJ DE AANVRAAG
Uw vergunningaanvraag gaat gepaard met de volgende documenten en/of bijlagen:
1. Brief bij aanvraag vergunning (met kenmerk: 25013/JD/06/01d) met datum
21 juni 2006;
2. Document: Wbr vergunningaanvraag;
3. Bijlage III: Oprichtings-, constructie- en verwijderingsplan;
4. Bijlage IV: Verlichtingsplan;
5. Bijlage V: Veiligheids- en Calamiteitenplan
6. Contingency Plan Windpark IJmuiden (Engelstalige equivalent van
Calamiteitenplan);
7. Bijlage VI: Onderhoudsplan;
8. Bijlage VIIB: Certificaat en ontwerpdocumenten;
9. Bijlage VIII: Coördinaten Windpark IJmuiden;
10. Milieu Effect Rapport Offshore Windpark IJmuiden - Hoofdrapport -;
11. CD ROM, met bovenstaande documenten, o.m. ook met diverse extra
ontwerpdocumenten;
12. Brief (ref. nr. 25013/JD/06/01d, d.d. 11 augustus 2006) m.b.t. uw addendum
ontvangen op 11 augustus 2006;
13. Document: ‘Windpark IJmuiden - Addendum, Wbr vergunningaanvraag en
MER’, inclusief bijlagen (tevens op cd-rom);
14. ‘Toelichting bij Ontwerpdocumenten’, behorende bij Bijlage VIIB;
15. Document: ’Near Shore Windpark, Reference Turbine Foundation’ (doc. Nr.
10020244-31-10-SA-0102-D, Balast Nedam Infra);
16. Brief (ref. nr. 25013/03b/JD/IJ, d.d. 5 oktober 2006) m.b.t. uw tweede
addendum ontvangen op 5 oktober 2006;
17. Document: ‘Offshore Windpark Katwijk Milieueffectrapport, Addendum II’
(bevat diverse aanvullingen op oorspronkelijk ingediende aanvraag incl. MER
van 21 juni 2006, in 60-voud ingeleverd, incl. CD ROM);
18. Brief (ref. nr. 25013/JD/07/01) met Document t.a.v. aanvulling m.b.t. de
Memo van de Com mer: ‘Nadere uitwerking natuurbescherming MER
offshore Windpark IJmuiden’, d.d. 30 maart 2007.
12

WSV/
BIJLAGE 2: Overzicht inspraakreacties terinzagelegging MER
Toelichting: op de (gelijktijdige) terinzagelegging van 3 MER-en (incl. Wbr-aanvraag) ,ref.
Staatscourant nr. 233, 29 november 2006, p. 23, t.w. ‘IJmuiden’, ‘Katwijk’, ‘West Rijn’,
zijn in totaal 10 inspraakreacties ontvangen. Hieronder worden deze (samengevat)
weergegeven, incl. reactie van het Bevoegd Gezag.
N.B.: Inspraakreactie nr. 1 heeft geen relatie tot het Windpark IJmuiden (maar tot het park
West Rijn van initiatiefnemer Airtricity, inspreker is BP Nederland Energie B.V.). Deze
inspraakreactie zal worden behandeld bij de (ontwerp)-beschikking voor dat park.
Volgnummer: 2
Afzender: Ir. A.J. Rooseboom
13
Thorbeckelaan 176
Kernpunt(en) van de inspraak: Reactie van Bevoegd Gezag:
1 Tegen het toepassen van een 3,6 MW turbine wordt
bezwaar gemaakt. Temeer de stand der techniek
tegenwoordig al snel een 5 MW is en een reductie van
het aantal turbines noodzakelijk is voor minimalisering
(ALARA) van milieubelasting en arbeidsveiligheid.
2 Voor het gebruik van helikopters dient een paragraaf
onderhoud te worden opgenomen in het MER. Op de
aanlandingslocatie kent het gebruik van helikopters wel
degelijk milieuaspecten. Daarnaast ontbreekt bijlage VI
van het onderhoudsplan. Er wordt verzocht dit plan toe
te zenden en de inspraakprocedure hiervoor te
verlengen.
3 De helikopter mag alleen worden ingezet in
noodsituaties en niet voor onderhoudswerkzaamheden,
i.v.m. vermindering (ALARA) van de milieubelasting en
optimalisatie van de arboveiligheid (SAHARA).
2564 BT 'S-GRAVENHAGE
Inspraakreactie is niet relevant voor het voorliggende
ontwerp-besluit.
Meer algemeen kan worden gesteld dat de initiatiefnemer
niet verplicht is tot de keuze voor het Meest
Milieuvriendelijkste Alternatief (MMA) als de keuze voor een
ander alternatief afdoende wordt gemotiveerd.
Inspraakreactie is niet relevant voor het voorliggende
ontwerp-besluit.
Het onderhoudsplan is een onderdeel van de
vergunningaanvraag die ter informatie aan het MER is
toegevoegd. Voor de inspraak ligt nu alleen het MER voor.
Inspraakreactie is niet relevant voor het voorliggende
ontwerp-besluit.
Meer algemeen kan worden gesteld dat Arboregels buiten
deze m.e.r.-procedure vallen (betreft Arbowet, deze is ook
van toepassing op de EEZ).
4 Er wordt bezwaar gemaakt tegen het laten uitvoeren Inspraakreactie is niet relevant voor het voorliggende

van het onderhoud van de turbine door de voorgestelde
firma's. Als er onderhoud plaatsvindt dienen eigenaar en
autoriteiten te worden geïnformeerd. De bevindingen
kunnen dienen ter verbetering van
windenergieopwekking. Het rapporteren over bijna
ongelukken is slechts een arbo aspect.
5 Shell en Nuon moeten zich schriftelijk verplichten de
ontwikkeling van de windenergieturbine te promoten en
kennis te delen. Het louter commercieel draaien mag niet
de ambitie zijn van dit windpark. Voor de aanpak van de
mondiale klimaatverandering zijn andere ambities nodig.
Volgnummer: 3
N.B.: Deze inspraak richt zich voornamelijk tegen het
Windpark ‘Katwijk, maar inspreker geeft in de
toelichting bij diens inspraak aan dat ’ [dit] evenzeer van
toepassing [is] op de ander parken’)
WSV/
ontwerp-besluit.
Inspraakreactie is niet relevant voor het voorliggende
ontwerp-besluit.
Meer algemeen kan worden gesteld dat aspecten m.b.t.
“commercieel draaien” buiten de scope van deze m.e.r.-
procedure valt. Daarnaast wordt opgemerkt dat de kennis en
ervaringen met de huidige windparken alsmede de
rapportages in het kader van het MEP bijdragen aan het
vergroten van de kennis over de (milieu)effecten van wind op
zee.
Afzender:
14
Stichting Berkheide Coepelduijnen,
Katwijk
Drs. G. van Ommering
Santhorstlaan 20
Kernpunt(en) van de inspraak: Reactie van Bevoegd Gezag:
1 De stichting heeft ernstige bezwaren tegen de aanleg
van het windturbinepark Katwijk.
2 Het windturbinepark Katwijk is een van de eerste
parken in een reeks die het aanzien van de hele kust
dreigt te veranderen. De kust zal van Den Helder tot
Cadzand worden volgebouwd met windturbineparken
om de geplande 6000 MW te halen. Alleen de
uitsluitingsgebieden zullen van turbines worden
gevrijwaard.
2242 BG WASSENAAR
Zie onderstaande reacties op bezwaren.
Inspraakreactie is niet relevant voor het voorliggende
ontwerp-besluit.
Meer algemeen kan worden gesteld dat de kust niet geheel
zal worden volgebouwd; ook als op lange termijn een
capaciteit van 6000 MW wordt gehaald. Uitgezonderd het
windpark Egmond aan Zee kunnen de windparken alleen
buiten de 12-mijl zone worden vergund. Door deze afstand

3 In het MER Katwijk wordt niet ingegaan op het
cumulatieve effect van alle nog voor de kust te
ontwikkelen windturbineparken gezamenlijk. De
ecologische effecten van alle parken gezamenlijk zullen
veel sterker zijn dan de som van de ecologische effecten
van elk park afzonderlijk.
4 In het MER wordt onvoldoende ingegaan op de visuele
verstoring, zowel overdag als 's nachts, van het park.
Aangezien de trend bij turbines gaat richting groot,
groter, grootst, is het niet geruststellend dat op de
configuratie van het windpark nog varianten worden
onderzocht. Het is daardoor onduidelijk hoe groot de
visuele aantasting zou kunnen worden. Indien nu voor de
kleinste 3 MW wordt gekozen, is te verwachten dat deze
wordt vervangen/opgevolgd door een turbine van grote
afmeting.
5 Het park levert een uiterst beperkte bijdrage aan
energieproductie en CO2-reductie. Om maximaal 1,6%
van de Nederlandse energiebehoefte in 2020 te
realiseren zou de aanblik van de zee ernstig aangetast
worden, tegen hoge kosten en zonder dat daarmee
redelijk doel wordt gediend. Dat is maatschappelijk
onaanvaardbaar. Deze conclusie wordt ondersteund door
recente rapporten van gezaghebbende instellingen
waaronder WRR en CPB.
6 In verband met de aantasting van het landschap is de
plaatsing van windenergieparken met 5 MW turbines
binnen 50 km en 3 MW turbines binnen 40 km uit de
kust niet aanvaardbaar.
7 Windenergie is een heel dure manier om heel weinig
duurzame energie te produceren en CO2 te reduceren.
Het gaat ten koste van het landschap (op land) en de
zee. Het geld daarvoor kan veel efficiënter besteed
worden.
WSV/
en de beperkte helderheid van de lucht wordt de
zichtbaarheid van de parken sterk beperkt. Zie
www.noordzeeloket.nl voor een overzichtskaart.
In de Richtlijnen zijn een aantal scenario’s voorgeschreven om
de cumulatieve effecten van het windpark met andere parken
en activiteiten op zee te beschrijven. Deze zijn gebaseerd op
de redelijkerwijs te verwachten subsidieruimte voor
windparken destijds (‘1000 MW cumulatief’ voor de
eerstkomende jaren). Deze scenario’s zijn beschreven in een
aparte (cumulatieve) effectenstudie als onderdeel van het
MER.
Inspraakreactie is niet relevant voor het voorliggende
ontwerp-besluit.
De visuele verstoring van windturbines ’s nachts is nihil
aangezien de verlichting van de turbines niet sterk genoeg is
om zichtbaar te zijn aan de kust. Deze visuele verstoring van
het windpark is afdoende beschreven.
Het belang van windenergie op zee is beschreven in de Nota
Ruimte en het Integraal Beheerplan Noordzee 2015 (IBN) en
uitgangspunt voor de vergunningverlening van windparken
op zee.
Zie reactie onder 2, 4 en 5.
De efficiëntie van de productie van duurzame energie en
reductie van CO2-uitstoot d.m.v. windparken is op zichzelf
geen grond om voor dit initiatief geen positieve (ontwerp-)
beschikking af te geven. Verder wordt verwezen naar de
reactie onder 5.
15

Volgnummer: 4
Afzender:
WSV/
16
Luchtverkeersleiding Nederland
de heer, mevrouw S.L.M. Keulards
Postbus 75200
Kernpunt(en) van de inspraak: Reactie van Bevoegd Gezag:
1 De effecten van de windmolenparken op de ontvangst
van radio- en transpondersignalen zijn niet onderzocht in
het MER. Er wordt dan ook dringend verzocht een
aanvullend onderzoek te doen naar de effecten van
windmolenparken in de Noordzee op deze installaties. De
Luchtverkeersleiding Nederland adviseert dan ook de
Wbr-vergunningaanvraag niet af te geven.
2 De wettelijke taak van het veilig geven van
luchtverkeersdienstverlening binnen het
vluchtinformatiegebied Amsterdam, kan door de
realisatie van de windmolenparken niet meer worden
gegarandeerd.
1117 ZT SCHIPHOL
Inspraakreactie is niet relevant voor het voorliggende
ontwerp-besluit.
De effecten op radardekking en telecommunicatie zijn
onderzocht conform de Richtlijnen. Op dit moment wordt op
initiatief van de luchtvaartbranche aanvullend onderzoek
gedaan naar mogelijke effecten. De resultaten van dit
onderzoek kunnen van invloed zijn op de toekomstige
vergunningverlening van windparken op zee en de basis
vormen voor aanvullende voorschriften in de vergunningen.
Inspraakreactie is niet relevant voor het voorliggende
ontwerp-besluit.
Zie reactie op punt 1.
N.B.: Inspraakreactie nr. 5 heeft geen relatie tot het Windpark IJmuiden (maar tot het park
Katwijk van initiatiefnemer WEOM, inspreker is het college van B&W van de gemeente
Katwijk). Deze inspraakreactie zal worden behandeld bij de (ontwerp)-beschikking voor
dat park.
Volgnummer: 6
Afzender:
Q7
de heer, mevrouw P.J. Hesp
Postbus 818
Kernpunt(en) van de inspraak: Reactie van Bevoegd Gezag:
2003 RV HAARLEM
1 Q7 staat positief tegen de komst van meer windparken Het beleid is erop gericht 6000MW aan windparken op zee te

op zee. Er moet echter wel rekening worden gehouden
met de realisatie en exploitatie van het bestaande
windpark. Er kunnen mogelijk negatieve gevolgen zijn
voor de exploitatie, het is niet uitgesloten dat windpark
IJmuiden wind "wegvangt". Een verlies van 2 a 3 % leidt
dan tot een financieel verlies van € 1.500.000 per jaar.
Verplaatsing van het windpark IJmuiden zal dit tegen
kunnen gaan. De vergunningverlening voor IJmuiden
moet dan ook op de huidige locatie niet worden
afgegeven.
Volgnummer: 7
WSV/
realiseren. Een mogelijke beperkte onderlinge beïnvloeding
van de parken is niet altijd te vermijden.
Afzender:
17
Productschap Vis
de heer, mevrouw H. Demkes
Postbus 72
Kernpunt(en) van de inspraak: Reactie van Bevoegd Gezag:
1 Door de komst van windparken in zee zal de visserij
ernstig worden belemmerd in haar bedrijfsuitvoering. De
gebieden die in de Nota Ruimte zijn aangewezen als
voorkeursgebieden voor de plaatsing van windparken zijn
belangrijke gebieden voor de visserij.
2 In het MER is het noodzakelijk dat aan het onderzoek
ook de cumulatieve effecten worden toegevoegd. Het
betreft dan vooral onderzoek naar de gevolgen voor
trekvogels, vissoorten, opgroei- en paaigebieden van vis
en de scheepvaartveiligheid. De informatie is nu slechts
theoretisch van aard en niet wetenschappelijk
onderbouwd.
3 In het MER is geen nadere analyse gemaakt van de
cumulatieve effecten voor de scheepvaartveiligheid, maar
wordt volstaan met de term onveiliger.
4 De veiligheid op zee moet zoveel als mogelijk worden
gewaarborgd. Hiervoor worden wel suggesties gedaan,
maar een analyse van de uitvoerbaarheid daarvan
2280 AB RIJSWIJK ZH
De effecten op de visserij van het windpark is afdoende
beschreven. Er is een relatief zeer beperkt effect op het
visareaal dat echter geen aanleiding geeft om aanvullende
maatregelen voor te schrijven om deze terug te dringen
indien positief op het initiatief zou worden beschikt.
Voor wat betreft het onderdeel Natuur en Milieu is bij de
beoordeling vastgesteld dat voor een aantal soorten en
effecten daarop een passend beoordeling op grond van de
Habitatrichtlijn dient te worden uitgevoerd, hetgeen nu in het
MER ontbreekt. Gezien de gemaakte afwegingen op het
onderdeel scheepvaartveiligheid is dit in de huidige (ontwerp-)
beschikking niet (direct) aan de orde.
Een analyse van de cumulatieve effecten voor de
scheepvaartveiligheid is opgenomen in een cumulatieve
effectenstudie bij het MER. Een en ander is meegenomen bij
het voorliggende (ontwerp-)besluit.
Het aspect Scheepvaartveiligheid is integraal meegenomen bij
de afwegingen van het voorliggende (ontwerp-)besluit.

ontbreekt. Het uitbreiden van de veiligheidszone wordt
niet als acceptabele mogelijkheid gezien.
5 Het MER geeft aanleiding tot bezorgdheid over de
effecten van het windpark. Volgens het voorzorgs-
beginsel dienen dan preventieve maatregelen te worden
genomen. Het opschorten van de vergunning wordt als
preventieve maatregel door de overheid voorgesteld.
6 De Nederlandse autoriteiten vinden het project Near
Shore windpark noodzakelijk voor het opdoen van kennis
en ervaring over wind op zee. Een vergelijking van dit
initiatief met het NSW lijkt dan ook noodzakelijk. In de
MER-en is deze vergelijkingen nu niet opgenomen.
WSV/
Zie reactie onder 2.
De kennis en ervaring van het windpark Egmond aan Zee is
door de initiatiefnemer niet in de vorm van een vergelijking
meegenomen in het MER. Desondanks zijn deze kennis en
ervaring afdoende beschreven in het MER.
N.B.: Inspraakreactie nr. 8 heeft geen relatie tot het Windpark IJmuiden (maar tot het park
Katwijk van initiatiefnemer WEOM en West Rijn van initiatiefnemer Airtricity, inspreker is
de heer Berenschot van Berenschot Advocatuur (namens E-Connection Project B.V.)).
Deze inspraakreactie zal worden behandeld bij de (ontwerp)-beschikking voor die parken.
N.B.: Inspraakreactie nr. 9 heeft geen relatie tot het Windpark IJmuiden (maar tot het park
West Rijn van initiatiefnemer Airtricity, inspreker is Wintershall Noordzee B.V.). Deze
inspraakreactie zal worden behandeld bij de (ontwerp)-beschikking voor dat park.
Volgnummer: 10
Afzender:
18
Kustvereniging EUCC
de heer, mevrouw A.H.P.M. Alman
Postbus 11232
2301 EE LEIDEN
Kernpunt(en) van de inspraak: Reactie van Bevoegd Gezag:
1 Een grootschalig initiatief als dit dient te worden
onderworpen aan een uitgebreid ruimtelijk
ordeningsproces. Hiervan is nog geen sprake geweest.
Inspraakreactie is niet relevant voor het voorliggende
ontwerp-besluit.
Meer algemeen kan worden gesteld dat het belang van
windenergie op zee is beschreven in de Nota Ruimte en het
Integraal Beheerplan Noordzee 2015 (IBN) en dit onderdeel
uitmaakt van de uitgangspunten voor de te maken

2 De serie windparken zal schade en risico's met zich
meebrengen voor:
- natuurbehoud door schade aan trekvogels en risico's
onderwaterleven
- landschapsbescherming door aantasting horizon
- kustrecreatie en kusttoerisme
- scheepvaart en pleziervaart inzake veiligheid
- kustveiligheid door beperking transport zandsuppleties
- visserij door verlies visgrond; wat vanuit natuurbehoud
positief wordt beoordeeld
3 De risico's en schade wegen niet op tegen een
onduidelijke winst voor de energievoorziening.
Windenergie is onevenredig kostbaar. De parken kunnen
zelfs risico's opleveren voor het Nederlandse of
internationale stroomnet (black-out).
4 Er wordt verwezen naar alle opmerkingen van de St.
Berkheide Coepelduijnen.
5 Het opstellen van afzonderlijke MER-en is onvoldoende
om de cumulatieve effecten te beoordelen. Een
strategisch rapport voor de gezamenlijke parken is beslist
noodzakelijk. De oprichting van parken mag niet
plaatsvinden bij afwezigheid van geïntegreerd beleid en
van een wettelijk ruimtelijk kader.
WSV/
overwegingen t.a.v. initiatieven voor windenergie op de
Noordzee. Daartoe behoort ook het uitvoeren van een
uitgebreide milieueffectrapportage. Inspraak op de plannen
vormt onderdeel van dat ruimtelijk ordeningsproces
De MER-en bevatten een beschrijving van de genoemde
aspecten, incl. de mogelijke effecten en incl. de cumulatieve
effecten.
Het aspect Scheepvaartveiligheid is integraal meegenomen bij
de afwegingen van het voorliggende (ontwerp-)besluit.
Voor wat betreft het onderdeel Natuur en Milieu is bij de
beoordeling vastgesteld dat voor een aantal soorten en
effecten daarop een passend beoordeling op grond van de
Habitatrichtlijn dient te worden uitgevoerd, hetgeen nu in het
MER ontbreekt. Gezien de gemaakte afwegingen op het
onderdeel Scheepvaartveiligheid is dit in de huidige (ontwerp-)
beschikking niet (direct) aan de orde.
Het belang van windenergie op zee is beschreven in de Nota
Ruimte en het Integraal Beheerplan Noordzee 2015 (IBN) en
uitgangspunt voor de vergunningverlening van windparken
op zee.
Zie reacties onder inspraakreactie 3.
Zie reactie onder inspraakreactie 3.3. en onder reactie 10.1
19

WSV/
BIJLAGE 3: Uitwijkmogelijkheden voor een uitgaand schip
Zuid gaand schip
Geulgebonden schip
(1)
WP IJmuiden
Situatieschets ‘Beperkte uitwijkmogelijkheden voor een uitgaand schip’
Toelichting: Van het uitgaande schip (vanuit de richting IJmuiden) wordt conform de
Internationale bepalingen ter voorkoming van aanvaringen op zee verwacht dat het
uitwijkt voor het zuid gaande schip dat van stuurboord in komt en waarmee het op een
aanvaringskoers ligt (1).
- Het uitgaande schip kan niet naar stuurboord uitwijken vanwege het windpark (2.)
- Het uitgaande schip kan geen rondtorn over bakboord ingaan om het zuid gaand
schip te ontwijken vanwege het inkomende geulgebonden schip (3).
- Het geulgebonden schip kan niet naar stuurboord uitwijken om ruimte te maken voor
het uitgaand schip omdat het dan de (nauwe) IJ-geul moet verlaten (4).
(3)
(4)
(2)
20
Uitgaand schip
1 Mijl
IJ-Geul