Bevindingen en conclusies Expertmeeting 25 mei 2010 - Mobiele ...
Bevindingen en conclusies Expertmeeting 25 mei 2010 - Mobiele ...
Bevindingen en conclusies Expertmeeting 25 mei 2010 - Mobiele ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Symposium "Nationaal Register Mobiel Erfgoed"<br />
Hoe kan het register optimaal b<strong>en</strong>ut word<strong>en</strong> als leidraad voor beleid t<strong>en</strong> behoeve van het behoud<br />
<strong>en</strong> de pres<strong>en</strong>tatie van mobiel erfgoed?<br />
<strong>Bevinding<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>conclusies</strong> <strong>Expertmeeting</strong> <strong>25</strong> <strong>mei</strong> <strong>2010</strong><br />
- dd 100629 (na bespreking MCN-bestuur); gemaakt door Max Popma op basis van het verslag van<br />
Marc R<strong>en</strong>ss<strong>en</strong> (Hav<strong>en</strong>museum Rotterdam)<br />
Inleiding<br />
Op<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> welkom door Martine van Lier<br />
Martine van Lier heet de deelnemers van harte welkom. Zij is vicevoorzitter van de FONV, werkzaam<br />
bij BMC <strong>en</strong> initiatiefnemer <strong>en</strong> medeorganisator van het NRME-symposium.<br />
Introductie op de expertmeeting door Jaap Nieweg<br />
Jaap Nieweg is directeur van de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik <strong>en</strong> voorzitter van de stichting<br />
<strong>Mobiele</strong> Collectie Nederland (MCN), waarvan hij, met Arno van der Holst, medeoprichter is.<br />
Dit gebeurde eind jar<strong>en</strong> 1990 op advies van staatsecretaris Rick van der Ploeg <strong>en</strong> bij deze oprichting<br />
war<strong>en</strong> to<strong>en</strong> onder meer de vier koepelorganisaties <strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal belangrijke musea op het gebied<br />
van het mobiel erfgoed betrokk<strong>en</strong>. Tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> werkbezoek van e<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>d bewindspersoon, de<br />
Minister van OCW Ronald Plasterk, aan Rotterdam in november 2009 heeft deze zich uitgesprok<strong>en</strong><br />
voor e<strong>en</strong> Nationaal Register Mobiel Erfgoed als leidraad voor beleid t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van het mobiele<br />
erfgoed voor de Rijksoverheid. Tijd voor de vier sectorale registerorganisaties om tot e<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijk<br />
register te kom<strong>en</strong>.<br />
Doel van deze bije<strong>en</strong>komst van experts van binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> buit<strong>en</strong> het mobiel-erfgoedveld is om te bezi<strong>en</strong><br />
hoever we al zijn op de marsroute naar zo'n gezam<strong>en</strong>lijk NMRE.<br />
Toelichting achtergrond<strong>en</strong> bij het gezam<strong>en</strong>lijk Nationaal Register Mobiel Erfgoed<br />
Rein Schuddeboom is bestuurslid bij de stichting (MCN) <strong>en</strong> daar verantwoordelijk voor het opzett<strong>en</strong><br />
van het Nationaal Register Mobiel Erfgoed. De door ICN in sam<strong>en</strong>werking met RCE én de stichting<br />
MCN ontworp<strong>en</strong> methodiek van het Waardestell<strong>en</strong>d kader mobiel erfgoed spreekt hem bijzonder<br />
aan als basis voor e<strong>en</strong> dergelijke register. Rein b<strong>en</strong>adrukt dat het symposium bedoeld is om de<br />
contour<strong>en</strong> te schets<strong>en</strong> mbt de gew<strong>en</strong>ste situatie voor het NRME over zo'n drie tot vijf jaar.<br />
Toelichting op de conceptvoorstell<strong>en</strong> mbt het NRME door Max Popma<br />
Max Popma is ambtelijk secretaris bij de stichting MCN, beheerder a.i. van het Nationaal Register<br />
Mobiel Erfgoed <strong>en</strong> medeorganisator van het symposium. De discussies rond e<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijk NRME<br />
blijk<strong>en</strong> zich te conc<strong>en</strong>trer<strong>en</strong> rond e<strong>en</strong> drietal thema's:<br />
• Thema 1: Inv<strong>en</strong>tarisatie <strong>en</strong> register mobiel erfgoed<br />
• Thema 2: Cultuurhistorische waardestelling mobiel erfgoed<br />
• Thema 3: Operationele uitdaging<strong>en</strong><br />
Deze thema's staan tijd<strong>en</strong>s deze expertmeeting c<strong>en</strong>traal. Op elk thema wordt door gespreksleider<br />
Léontine Meijer - Van M<strong>en</strong>sch e<strong>en</strong> beknopte inleiding gegev<strong>en</strong>. Daarna vindt onder haar leiding de<br />
discussie plaats aan de hand van vooraf geformuleerde themavrag<strong>en</strong>, waarna Léontine e.a.a.<br />
sam<strong>en</strong>vat.<br />
<strong>Bevinding<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>conclusies</strong> <strong>Expertmeeting</strong> <strong>25</strong> <strong>mei</strong> <strong>2010</strong> - dd 100629 - blz 1
Thema 1: Inv<strong>en</strong>tarisatie <strong>en</strong> register<br />
o Het wordt zinvol geacht e<strong>en</strong> wez<strong>en</strong>lijk onderscheid te mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> "inv<strong>en</strong>tarisatie" <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
"register" van mobiel erfgoed.<br />
o Dat onderscheid bestaat onder andere hieruit, dat object<strong>en</strong> in het Nationaal Register Mobiel<br />
Erfgoed (NRME) tot het "erfgoed" kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gerek<strong>en</strong>d. Object<strong>en</strong> in de inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
word<strong>en</strong> niet tot erfgoed gerek<strong>en</strong>d. Opname in het NRME geeft het object e<strong>en</strong> bepaalde waarde.<br />
Door e<strong>en</strong> toets aan de hand van minimale criteria wordt vastgesteld dat het hier in ieder geval om<br />
erfgoed gaat<br />
o Daarmee doet zich de vraag voor, wat erfgoed is <strong>en</strong> wanneer e<strong>en</strong> object tot erfgoed kan word<strong>en</strong><br />
gerek<strong>en</strong>d. 1 Duidelijk is, dat e<strong>en</strong> object pas echt erfgoed is, als er draagvlak bestaat voor het<br />
behoud ervan. In de sector weg bijvoorbeeld zou je kunn<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> auto van e<strong>en</strong> bepaald<br />
type tot pot<strong>en</strong>tieel erfgoed wordt, als er club voor wordt opgericht. Die club moet dan wel<br />
activiteit<strong>en</strong> ontplooi<strong>en</strong> met erfgoedrelevantie, zodat er e<strong>en</strong> maatschappelijke basis ontstaat voor<br />
het behoud van auto's van dat type. E<strong>en</strong> register als het NRME is voor zo'n club e<strong>en</strong> manier e<strong>en</strong><br />
waardevol deel van de sam<strong>en</strong>leving te zijn.<br />
o Maatschappelijk draagvlak kan echter niet het <strong>en</strong>ige criterium zijn. Als voorbeeld geldt het<br />
behoud van windmol<strong>en</strong>s, waar zoveel draagvlak voor bestond (toerisme!), dat bijna alle<br />
windmol<strong>en</strong>s in het Monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>register terecht kwam<strong>en</strong> <strong>en</strong> nu in het nationale<br />
Monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>bestand zwaar oververteg<strong>en</strong>woordigd zijn teg<strong>en</strong>over de andere soort<strong>en</strong><br />
monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Voor watermol<strong>en</strong>s daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> bestond veel minder draagvlak <strong>en</strong> deze zijn zwaar<br />
onderverteg<strong>en</strong>woordigd. Deskundig<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol blijv<strong>en</strong> spel<strong>en</strong> om onder de aandacht te<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> wat erfgoed is <strong>en</strong> wat niet.<br />
o Belangrijk onderscheid<strong>en</strong>d k<strong>en</strong>merk van e<strong>en</strong> register teg<strong>en</strong>over e<strong>en</strong> inv<strong>en</strong>tarisatie: Opname van<br />
e<strong>en</strong> object in het NRME br<strong>en</strong>gt voor de eig<strong>en</strong>aar / beheerder van dat object<br />
verantwoordelijkhed<strong>en</strong> met zich mee. Van de eig<strong>en</strong>aar/beheerder van e<strong>en</strong> object in het NRME<br />
wordt verwacht dat hij/zij zich als "hoeder van het erfgoed opstelt" <strong>en</strong> zich daarbij aan bepaalde<br />
principes <strong>en</strong> uitgangspunt<strong>en</strong> houdt, bijvoorbeeld op het gebied ontsluiting voor publiek <strong>en</strong><br />
pres<strong>en</strong>tatie in het algeme<strong>en</strong>.<br />
o Van belang is daarbij de wisselwerking: als de teg<strong>en</strong>prestatie voor het behoud <strong>en</strong> de pres<strong>en</strong>tatie /<br />
ontsluiting van het object moet de eig<strong>en</strong>aar / beheerder van dat object ook kunn<strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong> op<br />
faciliteit<strong>en</strong>, ontheffing<strong>en</strong> <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel subsidies. Hiermee word<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> / beheerders ook<br />
geënthousiasmeerd om hun mobiel erfgoed te behoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> te pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>. Ook dat is e<strong>en</strong><br />
onderscheid<strong>en</strong>d k<strong>en</strong>merk van e<strong>en</strong> register teg<strong>en</strong>over e<strong>en</strong> inv<strong>en</strong>tarisatie.<br />
o Naast het register is het de vraag of het zinvol is om e<strong>en</strong> aparte inv<strong>en</strong>tarisatie bij te houd<strong>en</strong>. De<br />
vraag is hoe die inv<strong>en</strong>tarisatie moet het<strong>en</strong>; toelatingscriteria voor de inv<strong>en</strong>tarisatie word<strong>en</strong><br />
vooralsnog niet nodig geacht.<br />
o Voor opname in het NRME moet<strong>en</strong> toelatingscriteria (of: minimale criteria) geformuleerd word<strong>en</strong><br />
Die zoud<strong>en</strong> zoveel mogelijke geme<strong>en</strong>schappelijk moet<strong>en</strong> zijn (zie onder <strong>en</strong> bij ook thema 3:<br />
operationalisering)<br />
o Met "selectie aan de poort" van het register moet zeer zorgvuldig omgegaan word<strong>en</strong>; m<strong>en</strong> kan op<br />
e<strong>en</strong> later tijdstip spijt krijg<strong>en</strong> van het uitsluit<strong>en</strong> van object<strong>en</strong>. Het is verstandig eerst te bekijk<strong>en</strong> of<br />
e<strong>en</strong> object als mobiel erfgoed in het register ingeschrev<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong>, om pas daarna e<strong>en</strong><br />
cultuurhistorische waardestelling uit te voer<strong>en</strong> (zie thema 2).<br />
o Bij alle vier de sectorale registers speelt de Nederlandse relevantie van het object e<strong>en</strong> rol. In de<br />
sector rail gaat het daarbij ook om de (voormalige) Nederlandse koloniën.<br />
1 In verband met het symposium is daarvan door MCN e<strong>en</strong> werkdefinitie gegev<strong>en</strong> in de begripp<strong>en</strong>lijst op de<br />
website van MCN: http://www.mobiel-erfgoed.nl/kolom2_meer_symposium_begripp<strong>en</strong>.htm<br />
Hier wordt ook ingegaan op e<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel definitieverschil tuss<strong>en</strong> "mobiel erfgoed" <strong>en</strong> "historische<br />
vervoermiddel<strong>en</strong>".<br />
<strong>Bevinding<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>conclusies</strong> <strong>Expertmeeting</strong> <strong>25</strong> <strong>mei</strong> <strong>2010</strong> - dd 100629 - blz 2
o E<strong>en</strong> object met Nederlandse relevantie kan zich (nog) in het buit<strong>en</strong>land bevind<strong>en</strong>.<br />
o Vaak gaat het in de registers niet zozeer om het object zelf, maar om het type, dat het object<br />
repres<strong>en</strong>teert. 2<br />
o Naast de Nederlandse relevantie speelt één of andere vorm van leeftijdscriterium e<strong>en</strong> rol. De<br />
leeftijd verschilt per sector. De verschill<strong>en</strong>d lijk<strong>en</strong> <strong>en</strong>ige relatie te verton<strong>en</strong> met de verschill<strong>en</strong> in<br />
(soms technische, soms economische) afschrijvingstijd tuss<strong>en</strong> de sector<strong>en</strong>.<br />
o E<strong>en</strong> interessant verschil tuss<strong>en</strong> sommige van de registers is het "leeftijdscriterium" versus het<br />
"buit<strong>en</strong> di<strong>en</strong>st gesteld zijn". Het laatste criterium kan relevant zijn bij bedrijfsmatig gebruikte<br />
vervoermiddel<strong>en</strong>, meestal niet bij vervoermiddel<strong>en</strong> die voor het plezier word<strong>en</strong> gebruikt.<br />
o Het gevaar bestaat, dat bij te strak vasthoud<strong>en</strong> aan het leeftijdscriterium, mobiel erfgoed verlor<strong>en</strong><br />
gaat. Oplossing zou zijn aan " spotting" te do<strong>en</strong>; mogelijk bedreigde soort<strong>en</strong> vervoermiddel<strong>en</strong> te<br />
volg<strong>en</strong> <strong>en</strong> bij de leeftijdsgr<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> "ja, mits / nee, t<strong>en</strong>zij" beleid te voer<strong>en</strong>.<br />
o Ook komt het voor dat erfgoed vóór de "kritische leeftijd" al in e<strong>en</strong> museale collectie wordt<br />
opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, waarmee het (per definitie) erfgoed wordt. 3<br />
o Er heerst het gevoel dat de toelatingscriteria van de vier deelregisters goed naast elkaar kunn<strong>en</strong><br />
bestaan <strong>en</strong> dat ev<strong>en</strong>tuele verschill<strong>en</strong> uitlegbaar zijn.<br />
o De toelatingscriteria (bijvoorbeeld buit<strong>en</strong> di<strong>en</strong>ststelling of leeftijd, Nederlandse relevantie) zijn<br />
minimale criteria; e<strong>en</strong> minimale, maar ge<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de voorwaarde voor eeuwigdur<strong>en</strong>de in<br />
opname in het NRME. Er is brede cons<strong>en</strong>sus over de w<strong>en</strong>selijkheid van de uitgebreidere<br />
beschrijving van het object. Daartoe is de Objectbeschrijving voor het mobiel erfgoed ontwikkeld. 4<br />
o Hoewel brede cons<strong>en</strong>sus bestaat over de w<strong>en</strong>selijkheid van de objectbeschrijving, zijn de<br />
sectorale registers nu nog niet allemaal op deze objectbeschrijving gebaseerd. Het is, zeker in de<br />
huidige overgangsfase, maar ook in e<strong>en</strong> later stadium, acceptabel dat object<strong>en</strong> uit de<br />
deelregisters kunn<strong>en</strong> doorschuiv<strong>en</strong> naar het NRME, zonder dat reeds e<strong>en</strong> volledige<br />
objectbeschrijving heeft plaatsgevond<strong>en</strong>. Hoe daar mee om te gaan, <strong>en</strong> welke periodes word<strong>en</strong><br />
gehanteerd, is e<strong>en</strong> kwestie van operationalisering.<br />
o In de monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>wereld wordt, net als in de erfgoedwereld in het algeme<strong>en</strong>, gepleit voor het<br />
afschaff<strong>en</strong> van de leeftijdsgr<strong>en</strong>s. In e<strong>en</strong> gemoderniseerde monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>zorg bestaat die<br />
leeftijdgr<strong>en</strong>s ook niet meer.<br />
o Gezi<strong>en</strong> de <strong>en</strong>orme aantal<strong>en</strong> die te verwacht<strong>en</strong> zijn, zal e<strong>en</strong> systeem word<strong>en</strong> ontwikkeld, waarbij<br />
eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> zélf hun object<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> inschrijv<strong>en</strong>.<br />
2 Zo neemt de Aviodrome, om e<strong>en</strong> repres<strong>en</strong>tatief beeld van de Nederlandse luchtvaartgeschied<strong>en</strong>is te aan<br />
het publiek te pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>, soms noodgedwong<strong>en</strong> z'n toevlucht tot e<strong>en</strong> buit<strong>en</strong>lands object. Als van e<strong>en</strong><br />
belangrijke ontwikkeling of e<strong>en</strong> beeldbepal<strong>en</strong>d vliegtuigtype in de geschied<strong>en</strong>is van de Nederlandse<br />
luchtvaart ge<strong>en</strong> Nederlandse repres<strong>en</strong>tant meer voorhand<strong>en</strong> is, wordt e<strong>en</strong> buit<strong>en</strong>lands exemplaar<br />
aangeschaft <strong>en</strong> in Nederlandse kleur<strong>en</strong> uitgedost.<br />
3 De Aviodrome probeert de laatste Fokker 100 te verwerv<strong>en</strong>. Dit vliegtuig repres<strong>en</strong>teert e<strong>en</strong> zeer belangrijke<br />
ontwikkeling in de Nederlandse vliegtuigbouw <strong>en</strong> is beeldbepal<strong>en</strong>d geweest in de Nederlandse luchtvaart.<br />
Het vliegtuig is echter relatief jong <strong>en</strong> zal niet aan de minimale criteria voor het Nationaal Register<br />
Vlieg<strong>en</strong>de Monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>.<br />
4 Zie: Erfgoed dat Beweegt, 2 e druk (2009), blz 23.<br />
<strong>Bevinding<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>conclusies</strong> <strong>Expertmeeting</strong> <strong>25</strong> <strong>mei</strong> <strong>2010</strong> - dd 100629 - blz 3
Conclusies "Inv<strong>en</strong>tarisatie <strong>en</strong> Register" m.b.t. het NRME als beleidsinstrum<strong>en</strong>t:<br />
• Er bestaat e<strong>en</strong> wez<strong>en</strong>lijk onderscheid tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> inv<strong>en</strong>tarisatie <strong>en</strong> e<strong>en</strong> register.<br />
• In het register is het mobiel erfgoed ingeschrev<strong>en</strong>, in de inv<strong>en</strong>tarisatie de object<strong>en</strong>, die<br />
(nog) niet als erfgoed zijn erk<strong>en</strong>d.<br />
• Opname van e<strong>en</strong> object in het NRME br<strong>en</strong>gt voor de eig<strong>en</strong>aar / beheerder van dat object<br />
verantwoordelijkhed<strong>en</strong> met zich mee op het gebied van behoud <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tatie.<br />
• Anderzijds mag de eig<strong>en</strong>aar / beheerder rek<strong>en</strong><strong>en</strong> op faciliteit<strong>en</strong>, ontheffing<strong>en</strong> <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel<br />
subsidies.<br />
• Voor erfgoed is maatschappelijk draagvlak nodig, maar ook het oordeel van deskundig<strong>en</strong>.<br />
• Voor opname in het NRME word<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijke toelatingscriteria geformuleerd,<br />
die per sector verschill<strong>en</strong>d kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> uitgewerkt.<br />
• Met "selectie aan de poort" moet zorgvuldig omgegaan word<strong>en</strong>.<br />
• In die toelatingscriteria spel<strong>en</strong> de Nederlandse relevantie <strong>en</strong> leeftijdscriterium /<br />
buit<strong>en</strong>di<strong>en</strong>ststelling e<strong>en</strong> rol.<br />
• Bij de leeftijdsgr<strong>en</strong>s wordt e<strong>en</strong> "ja, mits / nee, t<strong>en</strong>zij" beleid gevoerd.<br />
• Na opname in het NRME wordt binn<strong>en</strong> zekere tijd e<strong>en</strong> uitgebreidere beschrijving van het<br />
object uitgevoerd volg<strong>en</strong>s de Objectbeschrijving voor het mobiel erfgoed.<br />
• Er wordt e<strong>en</strong> digitaal systeem ontwikkeld, waarbij eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> zélf hun object<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
inschrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> de objectbeschrijving kunn<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>.<br />
Verdere besluitvorming nodig:<br />
• Als object<strong>en</strong> in de inv<strong>en</strong>tarisatie (nog) niet tot het mobiel erfgoed word<strong>en</strong> gerek<strong>en</strong>d, hoe<br />
word<strong>en</strong> deze object<strong>en</strong> dan g<strong>en</strong>oemd? Historische vervoermiddel<strong>en</strong>?<br />
• Hoe wordt dit overzicht dan g<strong>en</strong>oemd? De Nationale Inv<strong>en</strong>tarisatie Historische<br />
Vervoermiddel<strong>en</strong>?<br />
• Hoe komt de inv<strong>en</strong>tarisatie tot stand? Ook uitsluit<strong>en</strong>d via de sectorale registers /<br />
inv<strong>en</strong>tarisaties (zie bijzonderhed<strong>en</strong>)?<br />
• In de monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>wereld wordt, net als in de erfgoedwereld in het algeme<strong>en</strong>, gepleit voor<br />
het afschaff<strong>en</strong> van de leeftijdsgr<strong>en</strong>s. Hoe gaat het mobiel erfgoed daarmee om?<br />
Bijzonderhed<strong>en</strong>:<br />
• Het kan niet voldo<strong>en</strong>de b<strong>en</strong>adrukt word<strong>en</strong>, dat waar "inschrijving", "registratie", "opname<br />
in het NRME" o.i.d. staat, eig<strong>en</strong>lijk wordt bedoeld: opname in één van de sectorale<br />
registers van het NRME, waarna, voor zover van toepassing, automatisch opname <strong>en</strong><br />
pres<strong>en</strong>tatie in het NRME volgt (zie conv<strong>en</strong>ant).<br />
<strong>Bevinding<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>conclusies</strong> <strong>Expertmeeting</strong> <strong>25</strong> <strong>mei</strong> <strong>2010</strong> - dd 100629 - blz 4
Thema 2 : Cultuurhistorische waardestelling<br />
o Algeme<strong>en</strong> gesteld, geeft e<strong>en</strong> cultuurhistorische waardestelling de red<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> object voor het<br />
nageslacht te bewar<strong>en</strong>. Die red<strong>en</strong> moet gecommuniceerd kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> (naar<br />
belanghebb<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, naar overhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> andere beslissers, naar het publiek).<br />
o E<strong>en</strong> cultuurhistorische waardestelling maakt bijvoorbeeld de restauratiebehoefte<br />
kwantificeerbaar <strong>en</strong> levert meer in het algeme<strong>en</strong> nuttige of zelfs noodzakelijke informatie t<strong>en</strong><br />
behoeve van (het beleid met betrekkin tot) behoud <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tatie van het mobiel erfgoed. Zo kan<br />
bijvoorbeeld de vraag word<strong>en</strong> beantwoord of van elk type al e<strong>en</strong> exemplaar is behoud<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
veiliggesteld....<br />
o Voor cultuurhistorische waardestelling zijn criteria nodig. De criteria voor het mobiel erfgoed<br />
lijk<strong>en</strong> vooral uit de museale wereld te kom<strong>en</strong> (bijvoorbeeld Deltaplan) <strong>en</strong> minder uit de<br />
monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>wereld (bijvoorbeeld criteria voor de landelijke <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>telijke<br />
Monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>registers). De Cultuurhistorische waardestelling voor het mobiel erfgoed zou, net als<br />
bij monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, ook kunn<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> om te bepal<strong>en</strong> hoe met het mobiel erfgoed om te gaan. In<br />
de "Monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>beschrijving" word<strong>en</strong> bijvoorbeeld de monum<strong>en</strong>tale, te bescherm<strong>en</strong> aspect<strong>en</strong><br />
van het object b<strong>en</strong>oemd. 5<br />
o In 2005 is het Waardestell<strong>en</strong>d kader mobiel erfgoed ontwikkeld, waar criteria word<strong>en</strong> aangereikt<br />
om e<strong>en</strong> cultuurhistorische waardestelling te kunn<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>.<br />
o Het Waardestell<strong>en</strong>d kader maakt nev<strong>en</strong>schikk<strong>en</strong>de waardestelling als, in aangepaste vorm,<br />
hiërarchische waardestelling mogelijk. Over de w<strong>en</strong>selijkheid van e<strong>en</strong> nev<strong>en</strong>schikk<strong>en</strong>de<br />
waardestelling bestaat brede cons<strong>en</strong>sus.<br />
o Het Waardestell<strong>en</strong>d kader maakt, in aangepaste vorm, ook hiërarchische waardestelling mogelijk.<br />
o Over de w<strong>en</strong>selijkheid van e<strong>en</strong> hiërarchische waardestelling zijn de m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> verdeeld. Bij<br />
sommige partij<strong>en</strong> (in de sector<strong>en</strong> rail <strong>en</strong> lucht <strong>en</strong> in de deelsector weg-museaal) bestaat hieraan<br />
e<strong>en</strong> duidelijke behoefte <strong>en</strong> daar gebeurt het ook al zo lang als de registers in die sector<strong>en</strong><br />
bestaan. Soms bestaat die behoefte op termijn of wordt de mogelijkheid op<strong>en</strong>gehoud<strong>en</strong> dat het<br />
ooit gebeurt (in de deelsector water-museaal).<br />
o Die hiërarchische waardestelling kan tot uitdrukking kom<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> letter, zoals in het Deltaplan<br />
Cultuurbehoud (A, B, C, D), maar ook in term<strong>en</strong> als brons, zilver <strong>en</strong> goud. Fonds<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
behoefte hebb<strong>en</strong> zo'n hiërarchische waardestelling bij de aanvraag tot subsidie. Zij zoek<strong>en</strong><br />
immers e<strong>en</strong> kader om vast te stell<strong>en</strong> of het object het juiste is om subsidie aan te verl<strong>en</strong><strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />
categorisering in bijvoorbeeld brons, zilver <strong>en</strong> goud zou daarbij help<strong>en</strong>.<br />
o In het register van de sector water is deze behoefte duidelijk niet aanwezig <strong>en</strong> wordt<br />
hiërarchische waardestelling ook niet op prijs gesteld. Er wordt wel hiërarchisch gewaardeerd,<br />
maar op auth<strong>en</strong>ticiteit. Daartoe zijn zeer nauwgezette criteria voor ieder type schip gedefinieerd,<br />
die gebruikt word<strong>en</strong> om object<strong>en</strong> van dat type op auth<strong>en</strong>ticiteit te beoordel<strong>en</strong>.<br />
o Hoewel cons<strong>en</strong>sus bestaat over de w<strong>en</strong>selijkheid van nev<strong>en</strong>schikk<strong>en</strong>de waardestelling, gebaseerd<br />
op het Waardestell<strong>en</strong>d kader mobiel erfgoed, zijn de sectorale registers nu nog niet allemaal<br />
gebaseerd op dat Waardestell<strong>en</strong>d kader. Het is, zeker in de huidige overgangsfase, maar ook in<br />
e<strong>en</strong> later stadium, acceptabel dat object<strong>en</strong> uit de deelregisters kunn<strong>en</strong> doorschuiv<strong>en</strong> naar het<br />
NRME, zonder dat reeds e<strong>en</strong> volledige beschrijving <strong>en</strong> waardestelling heeft plaatsgevond<strong>en</strong>. Hoe<br />
daar mee om te gaan is e<strong>en</strong> kwestie van operationalisering.<br />
o In het mobiel erfgoed is het operationeel behoud versus statisch behoud e<strong>en</strong> belangrijk item,<br />
waar altijd veel discussie over is. E<strong>en</strong> deel van het werkveld me<strong>en</strong>t dat operationeel behoud<br />
(beweg<strong>en</strong>) e<strong>en</strong> zeer wez<strong>en</strong>lijk onderdeel is van het mobiele erfgoed. Als beweg<strong>en</strong> niet langer<br />
mogelijk is, blijft het behoud achterwege totdat er niets meer van over is, zo is de red<strong>en</strong>ering. E<strong>en</strong><br />
5 Noot redactie: Bijvoorbeeld Neogotische ornam<strong>en</strong>tiek, kruiskozijn<strong>en</strong>, Hollandse dakpann<strong>en</strong>, hardst<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
dorpel, <strong>en</strong>z.<br />
<strong>Bevinding<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>conclusies</strong> <strong>Expertmeeting</strong> <strong>25</strong> <strong>mei</strong> <strong>2010</strong> - dd 100629 - blz 5
ander deel hecht meer aan materiële integriteit <strong>en</strong> auth<strong>en</strong>ticiteit <strong>en</strong> zweert daarom bij statisch<br />
behoud.<br />
o Enerzijds is er sprake van wederzijds respect t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van de standpunt<strong>en</strong> omtr<strong>en</strong>t statisch <strong>en</strong><br />
operationeel behoud. E<strong>en</strong> statisch vervoermiddel in e<strong>en</strong> museum kan net zo goed bijdrag<strong>en</strong> aan<br />
het repres<strong>en</strong>tatieve beeld van de Nederlandse mobiliteitsgeschied<strong>en</strong>is als e<strong>en</strong> var<strong>en</strong>d, vlieg<strong>en</strong>d of<br />
rijd<strong>en</strong>d monum<strong>en</strong>t. In sommige gevall<strong>en</strong> vindt e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>aar / beheerder operationeel behoud te<br />
preferer<strong>en</strong>, in andere gevall<strong>en</strong> juist statisch behoud.<br />
o Anderzijds wordt rijd<strong>en</strong>, var<strong>en</strong> <strong>en</strong> vlieg<strong>en</strong> als door veel eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> / beheerders als e<strong>en</strong> wez<strong>en</strong>lijk<br />
onderdeel van het mobiel erfgoed gezi<strong>en</strong> <strong>en</strong> leert de praktijk dat het meeste mobiel erfgoed in<br />
operationele staat wordt behoud<strong>en</strong>.<br />
o Het Waardestell<strong>en</strong>d kader biedt de mogelijkheid via het criterium "staat van het object" ook dat<br />
aspect in de Cultuurhistorische waardestelling mee te nem<strong>en</strong>.<br />
o Operationeel behoud als cultuurhistorische waarde biedt de mogelijkheid om opname in het<br />
register te koppel<strong>en</strong> aan faciliteit<strong>en</strong> die voor dat operationeel behoud noodzakelijk zijn<br />
(ligplaats<strong>en</strong>, vliegveld<strong>en</strong>, spoorlijn<strong>en</strong>, stallingruimte, ontheffing<strong>en</strong> op wet- <strong>en</strong> regelgeving, <strong>en</strong>z).<br />
Zak<strong>en</strong> die dan voor het "gewone verkeer" niet toegankelijk zijn, maar ook het blijv<strong>en</strong>d gebruik van<br />
de "op<strong>en</strong>bare" infrastructuur met dat gewone verkeer.<br />
6 Bij de Stichting Romeo in Rotterdam (historische trams <strong>en</strong> buss<strong>en</strong>) wordt e<strong>en</strong> duidelijk onderscheidt<br />
gemaakt tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> statische <strong>en</strong> e<strong>en</strong> operationele collectie. Met de operationele collectie word<strong>en</strong> elke<br />
zomer ritt<strong>en</strong> door de stad gered<strong>en</strong> met publiek; de statische collectie is ivm het behoud van de<br />
auth<strong>en</strong>ticiteit (materiële integriteit) voor eeuwig stilgezet.<br />
7 In het (rec<strong>en</strong>te) verled<strong>en</strong> was in de mol<strong>en</strong>wereld alle <strong>en</strong>ergie gericht op het maalvaardig houd<strong>en</strong> van<br />
(vooral) windmol<strong>en</strong>s. Teg<strong>en</strong>woordig wordt steeds vaker de vraag gesteld waarom alle windmol<strong>en</strong>s altijd<br />
zoud<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> mal<strong>en</strong>.<br />
<strong>Bevinding<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>conclusies</strong> <strong>Expertmeeting</strong> <strong>25</strong> <strong>mei</strong> <strong>2010</strong> - dd 100629 - blz 6<br />
6, 7
Conclusies "Cultuurhistorische waardestelling" m.b.t. het NRME als beleidsinstrum<strong>en</strong>t:<br />
• In 2005 is het Waardestell<strong>en</strong>d kader mobiel erfgoed ontwikkeld, waar criteria word<strong>en</strong><br />
aangereikt om e<strong>en</strong> cultuurhistorische waardestelling te kunn<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>.<br />
• Het Waardestell<strong>en</strong>d kader maakt nev<strong>en</strong>schikk<strong>en</strong>de waardestelling mogelijk. Na opname in<br />
het NRME wordt binn<strong>en</strong> zekere tijd e<strong>en</strong> dergelijke Cultuurhistorische waardestelling van<br />
het object uitgevoerd.<br />
• Het Waardestell<strong>en</strong>d kader maakt, in aangepaste vorm, ook hiërarchische waardestelling<br />
mogelijk. Over de w<strong>en</strong>selijkheid van e<strong>en</strong> hiërarchische waardestelling zijn de m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
verdeeld.<br />
• In het mobiel erfgoed is het operationeel behoud versus statisch behoud e<strong>en</strong> belangrijk<br />
item, waar altijd veel discussie over is. Het Waardestell<strong>en</strong>d kader biedt de mogelijkheid via<br />
het criterium "staat van het object" ook dat aspect in de Cultuurhistorische waardestelling<br />
mee te nem<strong>en</strong>.<br />
• Operationeel behoud als cultuurhistorische waarde di<strong>en</strong>t gekoppeld te word<strong>en</strong> aan<br />
faciliteit<strong>en</strong> die voor dat operationeel behoud noodzakelijk zijn.<br />
Verdere besluitvorming nodig:<br />
• Hoe om te gaan met de verschill<strong>en</strong>de inzicht<strong>en</strong> rond hiërarchische waardestelling?<br />
Sommige organisaties will<strong>en</strong> dit absoluut niet, andere wel.<br />
• Hoe om te gaan met de bestaande onwil om hiërarchische waardestelling uit te voer<strong>en</strong>?<br />
• Is er bij hiërarchische waardestelling e<strong>en</strong> vorm van weging nodig?<br />
• Moet cultuurhistorische waardestelling ingezet word<strong>en</strong> om te selecter<strong>en</strong>?<br />
Bijzonderhed<strong>en</strong>:<br />
• Het kan van belang zijn, te b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong> dat sommige sector<strong>en</strong> hiërarchisch waarder<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
andere alle<strong>en</strong> nev<strong>en</strong>schikk<strong>en</strong>d. Onderzocht kan word<strong>en</strong> of dat onacceptabele gevolg<strong>en</strong><br />
heeft voor e<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijk NRME, zoals dat gevoed wordt door de onderligg<strong>en</strong>de sectorale<br />
registers.<br />
<strong>Bevinding<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>conclusies</strong> <strong>Expertmeeting</strong> <strong>25</strong> <strong>mei</strong> <strong>2010</strong> - dd 100629 - blz 7
Thema 3: Operationalisering<br />
o Er zijn in het registratieproces aan aantal respectievelijke activiteit<strong>en</strong> te onderscheid<strong>en</strong>:<br />
aanvraag tot inschrijving<br />
inschrijving met informatie omtr<strong>en</strong>t de toelatingscriteria:<br />
- de "objectaanduiding" (die het object van andere object<strong>en</strong> onderscheidt)<br />
- bouwjaar<br />
- ev<strong>en</strong>tueel jaar van buit<strong>en</strong>di<strong>en</strong>ststelling<br />
- wat de Nederlandse relevantie is<br />
toetsing (controle) op toelatingscriteria<br />
beschrijving volg<strong>en</strong>s de Objectbeschrijving voor het mobiel erfgoed<br />
toetsing van de beschrijving<br />
cultuurhistorische waardestelling volg<strong>en</strong>s het Waardestell<strong>en</strong>d kader mobiel erfgoed; voorstel<br />
door de eig<strong>en</strong>aar / beheerder<br />
- nev<strong>en</strong>schikk<strong>en</strong>d<br />
- hiërarchisch<br />
toetsing van de cultuurhistorische waardestelling door (e<strong>en</strong> commissie van) deskundig<strong>en</strong><br />
o Er is in principe overe<strong>en</strong>stemming, dat de informatie die moet per object word<strong>en</strong> vastgelegd in<br />
grote lijn<strong>en</strong> wordt weergegev<strong>en</strong> door de veld<strong>en</strong> van de g<strong>en</strong>oemde Objectbeschrijving <strong>en</strong> de<br />
criteria van het Waardestell<strong>en</strong>d kader.<br />
o De voorkeur gaat uit naar het door de eig<strong>en</strong>aar zelf lat<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong> van deze activiteit<strong>en</strong>. Toetsing<br />
(controle / schouw<strong>en</strong>) moet echter plaatsvind<strong>en</strong> door deskundig<strong>en</strong>. Liefst e<strong>en</strong> commissie van<br />
deskundig<strong>en</strong>, waar verschill<strong>en</strong>de soort<strong>en</strong> deskundighed<strong>en</strong> voorhand<strong>en</strong> zijn. Deze deskundig<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> onafhankelijk zijn.<br />
o Heel veel van de bedoelde deskundigheid is aanwezig in de sector<strong>en</strong> (scheepvaart, railverkeer,<br />
wegverkeer, luchtvaart). Ook wet<strong>en</strong>schappelijke sectorale deskundigheid is nodig.<br />
o Ook bov<strong>en</strong>sectorale (wet<strong>en</strong>schappelijke) deskundigheid is nodig.<br />
o Op het gebied van selectie <strong>en</strong> de onbek<strong>en</strong>dheid met welk doel dit di<strong>en</strong>t blijft e<strong>en</strong> bepaalde<br />
achterdocht bij de eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>/beheerders te lev<strong>en</strong> waardoor deze tot nog toe schoorvoet<strong>en</strong>d<br />
deelnem<strong>en</strong> aan vrijwilliger opname in het NRME.<br />
o Op operationeel vlak moet nog het nodige gebeur<strong>en</strong>. Dat gebeurt na het symposium, als op vorm,<br />
inhoud <strong>en</strong> procedures van het register door het symposium is geadviseerd <strong>en</strong> deze door MCN zijn<br />
vastgesteld. Dan wordt e<strong>en</strong> Plan van Aanpak ontwikkeld.<br />
<strong>Bevinding<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>conclusies</strong> <strong>Expertmeeting</strong> <strong>25</strong> <strong>mei</strong> <strong>2010</strong> - dd 100629 - blz 8
Conclusies "Operationalisering" m.b.t. het NRME als beleidsinstrum<strong>en</strong>t:<br />
• Er zijn in het registratieproces aan aantal respectievelijke activiteit<strong>en</strong> te onderscheid<strong>en</strong>,<br />
van aanmelding tot cultuurhistorische waardestelling, die grot<strong>en</strong>deels door de eig<strong>en</strong>aar /<br />
beheerder zelf kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> uitgevoerd.<br />
• Toetsing di<strong>en</strong>t te geschied<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> commissie van onafhankelijke led<strong>en</strong>, met e<strong>en</strong> breed<br />
scala aan deskundighed<strong>en</strong>.<br />
• De b<strong>en</strong>odigde informatie wordt weergegev<strong>en</strong> door de Objectbeschrijving <strong>en</strong> de criteria van<br />
het Waardestell<strong>en</strong>d kader.<br />
Verdere besluitvorming nodig:<br />
• Welke deskundighed<strong>en</strong> zijn te onderscheid<strong>en</strong>, naast de bestaande sectorale<br />
deskundigheid? Mobiliteit algeme<strong>en</strong>? Algeme<strong>en</strong>-maatschappelijke geschied<strong>en</strong>is?<br />
Cultuurhistorische waardestelling?<br />
• Hoe wordt "objectiviteit" gewaarborgd?<br />
• In de discussies duikt telk<strong>en</strong>s het begrip "docum<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>" op. Is het nodig dit als <strong>en</strong> aparte<br />
activiteit te definiër<strong>en</strong>? Of zit dat voldo<strong>en</strong>de vervat in de Objectbeschrijving <strong>en</strong> het<br />
Waardestell<strong>en</strong>d kader?<br />
• Ook blijft maar gevraagd word<strong>en</strong> wat de overheid van het NRME zou will<strong>en</strong>. Is dat de roll<strong>en</strong><br />
omdraai<strong>en</strong>? Of moet MCN juist met het register naar de overheid toe stapp<strong>en</strong>?<br />
• Hoe gaan we om met replica's?<br />
Bijzonderhed<strong>en</strong>:<br />
• B<strong>en</strong>adrukt moet word<strong>en</strong> dat de Objectbeschrijving <strong>en</strong> het Waardestell<strong>en</strong>d kader moet<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> beschouwd als hulpmiddel, niet als keurslijf.<br />
• Duidelijk moet zijn, dat operationele zak<strong>en</strong> pas aan de orde zijn na het symposium, als<br />
vorm <strong>en</strong> inhoud van het register door MCN zijn vastgesteld.<br />
<strong>Bevinding<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>conclusies</strong> <strong>Expertmeeting</strong> <strong>25</strong> <strong>mei</strong> <strong>2010</strong> - dd 100629 - blz 9