Bekijk alvast één hoofdstuk in preview (pdf - 1 - Inverde

Koevaardeke (= Kooivaartje) en kooibos
van Merkem.
Valentijn (Falen, Phil) Decap was de
eerste kooier van de eendenkooi van
de Blankaart. Hij leerde de stiel van
zijn moeder Rozalie Dekeyrel, die in
Merkem kooide.
De eendenkooi van de Blankaart in Woumen
De jongste kooi van Vlaanderen
Toen Gustave baron de Coninck de Merckem in 1860 het domein
De Blankaart kocht, liet hij er een kasteel bouwen en
aan de oostelijke zijde van de Blankaartvijver een eendenkooi
inrichten. Het is de meest recent aangelegde Vlaamse kooi.
Kooibos en –plas zijn samen ongeveer 1,5 ha groot.
De kooi van de Blankaart is logischerwijze op deze van het nabije
Merkem geïnspireerd. Niet alleen de kooimannen, maar
ook de eigenaars, bewoners van het kasteel van de Blankaart
en het kasteel van Merkem, waren elkaars broers. De eigenaars
inspireerden zich, zoals in Merkem, bij herstellingen
aan de kooi na de Eerste Wereldoorlog in Meetkerke en in
Nederland. Het is waarschijnlijk dat de kooi wijzigingen onderging
in de loop der tijden. Logischerwijze leken de kooi en
de werkwijze in de kooi van Woumen aanvankelijk sterk op
die van Merkem. Mettertijd ontwikkelden zich toch een aantal
verschillen.
De kooi zelf was van het rogge­ei type met een langere oost-
en zuidpijp en twee kortere vangpijpen van ongeveer 15 meter.
De noordpijp was de beste vangpijp. Naast elke vangpijp
stonden zes tot acht kortschermen. Het afneembare vangfuiknet
was 4 meter lang en had 4 uit gele wiedauw (Salix x
rubens variëteit Basfordiana) vervaardigde hoepels. Zo bleef
het altijd mooi open om de vlotte vlucht naar het einde van
het fuiknet te vergemakkelijken. Er stond een kooihuisje met
een houten geraamte en rieten wanden.
Het kooibos van de Blankaart werd hoofdzakelijk aangeplant
met schietwilgen en Canadapopulieren en af en toe een es
of eik. In de struiklaag overheersten vlier, bramen, grauwe
wilg (en zijn kruisingen met geoorde en katwilg), éénstijlige
meidoorn, veldiep, vuilboom en hondsroos. Haagwinde, bitterzoet,
hop en valse wingerd maakten het kooibos vrijwel
ondoordringbaar, behalve op de kooipaadjes.
De kooiplas van Woumen was kleiner dan die van Merkem.
Lengte en breedte bedroegen ongeveer 50 m.
De kooiers van Woumen
De eerste kooiman, Valentijn (Falen, Phil) Decap, leerde de
stiel van zijn moeder Rozalie Dekeyrel, die in Merkem kooide.
Zijn broer René volgde zijn moeder op in Merkem en Valentijn
kreeg de kooi van de Blankaart toegewezen.
Zijn zoon Désiré volgde hem later op en die gaf op zijn beurt
zijn kennis door aan André Decap, de laatste kooier van de
Blankaart. Wat we nu weten over de kooi van de Blankaart,
is vooral aan de verhalen van André te danken, maar ook zijn
dochters konden nog heel wat details toelichten.
Vanaf zijn boerderijtje kon André Decap langs een paadje
(sletse) naar de kooi. Als het water te hoog stond, gebruikte hij
zijn schute. Van aan de Blankaartvijver liep een klein kanaaltje
door het rietmoeras tot aan het kooibos.
Het kooien in Woumen
Over het vangen zijn uiteenlopende gegevens vernomen.
Kooiman André Decap beweerde dat dit één keer in de voor-
en één keer in de namiddag gebeurde. Zijn kinderen Annie en
Cecile dachten later dat het alleen tijdens de voormiddag was,
omdat de “verse eenden” ’s nachts toekwamen en nadien zou
het vangen niet veel zin meer hebben gehad. Op topmomenten
werd wel eens vier tot vijf keer na elkaar gevangen, maar
dat was heel uitzonderlijk. Alleen als de wind uit het oosten
kwam, het heel koud was en er veel nieuwe eenden toekwamen,
gebeurde dat wel eens.
In Woumen werd er bijna altijd met twee mensen gekooid.
Kooier André Decap volgde achter de schermen het kooihondje,
terwijl iemand anders bij het begin van die rietvlaken bleef
zitten. Meestal was dat zijn dochter Cecile, die van haar tiende
tot haar twintigste in de kooi hielp. Cecile moest, als de eenden
ver genoeg in de vangpijp waren gevorderd, tevoorschijn
springen en met haar jas of een wit laken zwaaien. Soms deed
Cecile dit niet zelf, maar de eigenares van de kooi, mevrouw
Kempynck. Op die manier hield ze ook een oogje in het zeil
over de opbrengst van de vangst, zodat de kooiman haar
daarover niet te veel moest wijsmaken. André Decap trok het
hondje wel eens kleren aan om de eenden nog nieuwsgieriger
te maken. Dit zal toch wel bij een enkele keer gebleven zijn,
want geen van zijn beide dochters kon zich dat herinneren.
In de winter moest men soms ijs kappen om een pijp open te
houden. De losgekapte ijsschotsen werden onder het andere
ijs geduwd.
De staleenden, gemiddeld zo’n 15, werden met haver gevoederd,
maar ook met gerst, eendenkroos of oud brood, soms
tot 1600 kg per jaar. Om een stal tamme eenden te kweken,
gebruikte André Decap verschillende werkwijzen: eendeneieren
laten uitbroeden onder een kip en de jongen kortwieken
of pas uit het ei gekomen eendenkuikens vangen, thuis opkweken
en kortwieken of tijdens de laatste vangstdagen van
het seizoen enkele eenden kortwieken. Die laatste broedden
dan op de kooiplas of in de onmiddellijke omgeving. André
Decap ving buiten het jachtseizoen, in het voorjaar, ook zomertalingen
en kortwiekte ze vervolgens. Deze gingen dan
broeden in de grachtjes in de omliggende broeken. Soms zaten
er wel honderd koppels zomertaling indertijd! Het verschil
tussen de tamme eenden en de wilde eenden was op de plas
194 195
Désiré Decap op zijn schute, gefotografeerd
door botanicus Jean Massart
in 1912. Massart beschrijft de foto als
iemand die riet aan het maaien is op
de Blankaart.
De eendenkooi van de Blankaart, zoals
weergegeven in Priem (1998). De foto
is niet gedateerd.
André Decap met hond. Het is niet
helemaal duidelijk of dit een kooihond
was. André had ook nog tal van andere
honden en de familieleden zijn het niet
altijd eens over welke hond een kooihond
was en welke niet. In elk geval
is duidelijk dat de kooihonden niet tot
een bepaald, onmiddellijk herkenbaar
ras behoorden.