Open Boek-Voorlezen! - jsw

OPEN BOEK
JSW JAARGANG 92, FEBRUARI 2008
16
Voorlezen!
Jaarlijks reiken De Samenwerkende
Kinderboekwinkels een prijs uit: De
Kinderboekwinkelprijs. De prijs gaat naar
een opvallende uitgave die buiten de reguliere
bekroningen is gevallen, maar volgens
de mensen die dagelijks tussen de kinderboeken
zitten zeer de moeite waard is. In de
Groningse Kinderboekwinkel werd Gilgamesj
van Frank Groothof bekroond met De
Kinderboekwinkelprijs 2007.
Jos Walta
GILGAMESJ: EEN BIJZONDER KIJK-, LEES- EN LUISTERBOEK
Frank Groothof speelde de voorstelling Gilgamesj in vele theaters. Het boek is daar niet alleen een neerslag van, maar wekt door de rijk
uitgevoerde uitgave de interesse van kinderen en volwassenen voor het oudste verhaal ter wereld. Groothof vertelt het verhaal op eigen
wijze en in hedendaags taalgebruik, zoals dat hoort bij oude verhalen. Als verteller neemt hij de lezers mee van een kleitablet waar het
oorspronkelijke verhaal in spijkerschrift op stond naar de tijd van vijfduizend jaar geleden. De verteller licht toe en becommentarieert de
gezongen teksten, geschreven door Marjet Huibers. Op de bijbehorende cd staat de complete uitvoering met muziek van het Charivaritrio:
een boeiende luisterervaring. Het boek voegt er een originele kijkervaring aan toe: de stripachtige
illustraties van Karst–Janneke Rogaar omringen en verrijken de tekst. Voeg daar de inleiding
van Jan Paul Schutten aan toe, waarin het verhaal in een historische context wordt geplaatst,
en de uitgave wordt een veelzijdige totaalervaring. De muziekkeuze is verrassend divers.
DE ACTUALITEIT VAN OUDE VERHALEN
Gilgamesj gaat over een godenzoon die zich tot een tiran ontpopt. Omdat het volk zich over
hem beklaagde, besloten de goden een mens te scheppen: Enkidoe, die opgroeit bij de dieren.
Gilgamesj en Enkidoe staan eerst als rivalen tegenover elkaar, maar worden onverwacht vrienden.
Samen verslaan ze het monster Hoembaba. Als de godin Isjtar door Gilgamesj wordt afgewezen,
besluit ze hem te straffen door Enkidoe te laten sterven. Gilgamesj is ontroostbaar en
gaat uit angst voor de dood op zoek naar onsterfelijkheid. Die tocht brengt hem tot het inzicht
dat hij vergeet te leven.
Thema’s als: vriendschap en jaloezie, het omgaan met sterfelijkheid en de opdracht iets
van het leven te maken zijn van alle tijden. Het beleven van een verhaal van vijfduizend jaar
geleden vestigt op mythische wijze de aandacht op menselijke waarden en eigenschappen.
Het verhaal verbindt niet alleen heden en verleden, maar ook het hier met het daar.
Het speelt in het gebied van de Tigris en de Eufraat,

toen Mesopotamië geheten, nu Irak! Gezien de huidige politieke situatie een reden te meer
om dit verhaal te vertellen in het onderwijs. Sommige elementen uit het verhaal zijn al
bekend uit het Oude Testament: de zondvloed en de ark van Noach, de schepping van
Adam, de rouw van David om de dood van zijn vriend Jonathan.
Werkwijze om met deze uitgave in groep 7 en 8 aan de slag te gaan:
0. Luister zelf eerst naar de cd, lees de tekst mee en bekijk de illustraties
1. Presenteer het boek en vraag welke leerlingen informatie over Gilgamesj willen
opzoeken.
2. Verzamel de informatie die de leerlingen hebben gevonden en lees daarna de
inleiding uit het boek voor. Probeer met de leerlingen tijd en plaats te duiden.
3. Luister met de leerlingen naar de eerste twee nummers van de cd: ‘In de
allerhoogste toren’ en ‘O, da’s echt wat voor hem.’(In het boek gaat de tekst tot p.24.)
Laat de leerlingen daarna in tweetallen het boek bekijken tot p.24.
4. De volgende lees- en luistersessie betreft de nummers 3 t/m 6 van de cd en de
bijbehorende tekst tot p.49.
5. Dan komen de nummers 8 t/m 10 aan de beurt en kan de tekst gelezen en de
illustraties bekeken worden tot p.64.
6. De laatste nummers komen aan de beurt en het boek kan daarna uitgelezen worden.
7. Afgesloten wordt met een presentatie van de gegevens die leerlingen over Gilgamesj
gevonden hebben.
Een voorbeeld van de verteltrant van Frank Groothof:
Volk van Oeroek:
Is dat hem nou? Dat ukkie! Moet die van Gilgamesj winnen?
Ukkie? Heb je die handen gezien!
Ik zet twee lammeren in op die baardaap, jongens,
Want hij is ietsje kleiner,
Maar veel steviger gebouwd dan Gilgamesj.
Ja, want hij komt zo uit de wildernis, die krijg jij niet kapot!
O nee? Wedden dat Gilgamesj wint?
Ik zet twee knollen en een zak graan op die aap.
Drie lammeren op die baardaap.
Sst jongens, daar komt de koning.
Twee zakken graan op de koning.
Ik durf niet te kijken.
Je moet kijken, je moet! Dit zie je maar één keer!
Enzovoort.
Andere uitgaven van uitgeverij Nieuw Amsterdam met Frank Groothof:
De Toverfluit met muziek van Mozart,
Orpheus en de Hellehond van de Hades over Orpheus
die zijn geliefde Jurieke uit het dodenrijk wil halen,
Het monster van het Labyrint over de mythe van Theseus
en de Minotaurus. Met muziek van J.S.Bach.
SERIE: KLASSIEK VOOR KINDEREN
Behalve bovengenoemde serie van uitgeverij Nieuw Amsterdam, is er een tweede belangrijke
serie beschikbaar voor het onderwijs: Klassiek voor kinderen van uitgeverij Gottmer.
De boekjes hebben het formaat van een cd. De klassieke verhalen worden verteld of
toegelicht door bekende ‘stemmen’ op muziek van beroemde orkesten. De verteltekst
werd door auteurs geschreven en de illustraties zijn van verschillende bekende kinderboekillustratoren.
Ook bij deze serie kan gesproken worden van een unieke kijk-, lees- en
luisterervaring. Anders dan de Groothofserie is hier de orkestuitvoering van een bekend
klassiek werk het uitgangspunt. Het verhaal versterkt door de illustraties maakt de muziek
toegankelijker.
Beide series kunnen een aanwinst zijn voor de schoolbibliotheek, mits de leerkracht het
initiatief neemt om de boeken onder de aandacht van de leerlingen in groep (6) 7 en 8 te
brengen.
Daarmee kan tevens de relatie met culturele en kunstzinnige vorming tot stand komen.
De auteur is adviseur leesbevordering en medewerker van
kinderboekwinkel de Boekenberg in Eindhoven. (www.boekenberg.nl)
Er zijn negen uitgaven beschikbaar, waaronder:
Doornroosje op muziek van Tsaikovski,
Orkest: Koninklijk Concertgebouworkest
Tekst: Elle van Lieshout en Erik van Os
Verteller: Jasperina de Jong,
Illustraties: Charlotte Dematons
De Schilderijententoonstelling van Moessorgski
Orkest: Berliner Philharmoniker
Tekst: Bette Westera
Verteller: Karin Bloemen
Illustraties: Philip Hopman
De Vuurvogel van Stravinsky
Orkest: London Philharmonic Orchestra
Tekst: Bette Westera
Verteller: Gijs Scholten van Aschat
Illustraties: Annemarie van Haeringen
Assepoester van Prokofjev
Orkest: Russisch Nationaal Orkest
Tekst: Marjolijn Hof
Verteller: Monique van de Ven
Illustraties: Martijn van der Linden
17
JSW JAARGANG 92, FEBRUARI 2008
OPEN
BOEK