pdf rapport - MJPO

Onderzoek flora en fauna
Landschapspark Susteren
Monitoring faunapassages en inventarisatie ecologische zones bij de N297
G.J. Brandjes
F. van Vliet
G. Hoefsloot

Onderzoek flora en fauna Landschapspark Susteren
Monitoring faunapassages en inventarisatie ecologische zones bij de N297
G.J. Brandjes
F. van Vliet
G. Hoefsloot
opdrachtgever: Provincie Limburg
8 januari 2007
rapport nr. 06-271

2
Status uitgave: eindrapport
Rapport nr.: 06-271
Datum uitgave: 8 januari 2007
Titel: Onderzoek flora en fauna Landschapspark Susteren
Subtitel: Monitoring faunapassages en inventarisatie ecologische zones bij de N297
Samenstellers: drs. G.J. Brandjes
drs. F. van Vliet
drs. G. Hoefsloot
Aantal pagina’s inclusief bijlagen: 72
Project nr.: 05-490
Projectleider: drs. G.J. Brandjes
Naam en adres opdrachtgever: Provincie Limburg
Postbus 5700, 6202 MA Maastricht
Referentie opdrachtgever: Brief met kenmerk 2005/53512 dd 15 november 2005
Akkoord voor uitgave: Directeur Bureau Waardenburg bv
drs. A.J.M. Meijer
Paraaf:
Bureau Waardenburg bv is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede voor schade welke voortvloeit uit toepassingen van
de resultaten van werkzaamheden of andere gegevens verkregen van Bureau Waardenburg bv; opdrachtgever vrijwaart
Bureau Waardenburg bv voor aanspraken van derden in verband met deze toepassing.
© Bureau Waardenburg bv / Provincie Limburg
Dit rapport is vervaardigd op verzoek van opdrachtgever hierboven aangegeven en is zijn eigendom. Niets uit dit rapport mag
worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook,
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever hierboven aangegeven en Bureau Waardenburg bv,
noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.
Het kwaliteitsmanagementsysteem van Bureau Waardenburg bv is door CERTIKED gecertificeerd
overeenkomstig BRL 9990:2001 / ISO 9001:2001.

Voorwoord
Provincie Limburg wil antwoord op de vraag hoe de zes locaties met faunapassages en
vier ecologisch ingerichte zones (eind 2005 opgeleverd) rond de N297n (verwachte
oplevering in 2007) functioneren, zowel per locatie als in het kader van de ecologische
verbinding tussen het Limbrichterbos en het IJzerenbos.
Provincie Limburg heeft Bureau Waardenburg opdracht gegeven om de monitoring van
deze faunapassages en een inventarisatie van de ecologische zones in 2006 uit te
voeren. Het voorliggende rapport bevat de resultaten van dit onderzoek.
Aan de totstandkoming van dit rapport werkten mee:
G.J. Brandjes projectleiding, veldwerk en rapportage
F. van Vliet veldwerk en rapportage
G. Hoefsloot veldwerk en rapportage
Vanuit de Provincie Limburg is het project begeleid door de heer R. Tilmans.
3

Inhoud
Voorwoord.........................................................................................................................................3
1 Inleiding.......................................................................................................................................7
1.1 Aanleiding.......................................................................................................................7
1.2 Doelstelling......................................................................................................................7
1.3 Ligging studiegebied ......................................................................................................8
1.4 Leeswijzer........................................................................................................................8
2 Opzet van het onderzoek ..........................................................................................................9
2.1 Onderzoekslocaties ........................................................................................................9
2.2 Methodiek.....................................................................................................................10
2.3 Eerder onderzoek..........................................................................................................13
3 Resultaten .................................................................................................................................15
3.1 Monitoring faunapassages...........................................................................................15
3.2 Inventarisatie ecologische zones..................................................................................23
4 Conclusies en aanbevelingen...................................................................................................45
4.1 Conclusies .....................................................................................................................45
4.2 Aanbevelingen..............................................................................................................49
5 Literatuur...................................................................................................................................51
Bijlage 1 t/m 4..................................................................................................................v.a. 55
5

1 Inleiding
1.1 Aanleiding
In 2004 is men begonnen met de aanleg van de N297n. Naar verwachting wordt de weg
in 2007 opgeleverd. Bij de aanleg van de N297n zijn op zes locaties faunavoorzieningen
aangebracht. De Provincie Limburg is met name geïnteresseerd in het functioneren van
deze voorzieningen, waaronder het ecombiduct over de N297n, dat eerder in
samenwerking met Bureau Waardenburg is ontworpen. Daarnaast wil de Provincie
Limburg inzicht krijgen in de ecologische ontwikkeling van vier eind 2005 ingerichte
ecologische zones (deze vier ecologische zones staan door middel van drie van de
faunapassages met elkaar in verbinding).
De ecologische zones en voorzieningen maken deel uit van de ecologische verbinding
tussen het Limbrichterbos en het IJzerenbos. De Provincie Limburg wil tevens weten hoe
deze gehele verbinding functioneert, in het licht van het functioneren van de
verschillende onderdelen. Bureau Waardenburg heeft de monitoring van de
faunapassages en een inventarisatie van de ecologische zones in 2006 uitgevoerd. Dit
onderzoek is gericht geweest op de volgende soortengroepen: flora, zoogdieren
(exclusief vleermuizen), vogels, herpetofauna, vissen, dagvlinders, libellen en
sprinkhanen voor wat betreft de vier ecologische zones en zoogdieren (exclusief
vleermuizen) en herpetofauna wat betreft de monitoring van de zes locaties met
faunapassages. Vleermuizen zijn door een ander onderzoeksbureau onderzocht en vallen
buiten het kader van deze studie. Alle soorten uit de genoemde soortengroepen zijn
onderzocht, dus niet uitsluitend beschermde soorten (in het kader van de Flora- en
faunawet), soorten van de nationale Rode Lijsten en flora en fauna op de Limburgse lijst
van bedreigde soorten. Het voorliggende rapport bevat de resultaten van het onderzoek.
Ook ‘kruipende insecten’ (bijvoorbeeld loopkevers) gebruiken regelmatig faunapassages.
Deze soorten zijn echter niet onderzocht. De reden hiervoor is dat sporen van insecten
niet op soort te determineren zijn. Bovendien zijn in het onderzoeksgebied geen
beschermde en/of bedreigde soorten ‘kruipende insecten’ te verwachten. Om toch
inzicht te krijgen in het gebruik van de faunapassages door algemene kruipende insecten
zou apart onderzoek – gericht op het vangen van levende exemplaren – uitgevoerd
kunnen worden. Dergelijk onderzoek, bijvoorbeeld met behulp van ‘pitfalls’, is echter
niet mogelijk zonder dat dit een beperkend effect heeft op het gebruik door zoogdieren
en herpetofauna en is daarom achterwege gebleven.
1.2 Doelstelling
Het onderzoek dient antwoord te geven op de vraag hoe de zes genoemde
faunapassages en de vier genoemde ecologische zones rond de N297n tot nu toe
functioneren, zowel per locatie als in het kader van de ecologische verbinding tussen het
Limbrichterbos en het IJzerenbos.
7

8
Wat betreft het onderzoek naar de functionaliteit van de faunapassages is de concrete
vraagstelling: welke soorten en aantallen dieren maken van de voorzieningen gebruik en
welke soorten niet (die naar verwachting wel in de omgeving van de passages
voorkomen)?
Wat betreft de functionaliteit van de ecologische zones is de concrete vraagstelling: hoe
ontwikkelt het ecologisch ingerichte gebied zich het eerste seizoen na aanleg, afgemeten
aan de vestiging en het voorkomen van (bijzondere) planten- en diersoorten?
1.3 Ligging studiegebied
Het onderzoeksgebied ligt ten zuiden van Nieuwstadt in Midden-Limburg. De reeds
aangelegde, maar nog niet in gebruik zijnde N297n loopt van de bestaande N295 tot
aan de Duitse grens (Roode Beek) over een traject van circa twee kilometer. Voor de
exacte ligging van de zes locaties met faunapassages en de begrenzing van de vier
ecologische zones wordt verwezen naar Hoofdstuk 2: Opzet van het onderzoek. Een
zevende faunapassage onder de N297n is beoogd langs de Roode Beek. Het viaduct
over de N297n cq. de faunavoorziening op deze locatie is echter nog niet aangelegd.
1.4 Leeswijzer
In hoofdstuk 1 worden de aanleiding, de doelstelling en de globale ligging van het
onderzoeksgebied behandeld. In hoofdstuk 2 komt de opzet van het onderzoek aan de
orde. Onderdeel hiervan zijn een korte beschrijving van de onderzoekslocaties en de
toegepaste methodiek. Hoofdstuk 3 bevat een overzicht van de resultaten in de vorm
van tabellen plus een uitgebreide toelichting. De basisgegevens van het onderzoek zijn
opgenomen in de bijlagen en op CD-ROM aan het rapport toegevoegd. Hoofdstuk 4
bevat de conclusies en aanbevelingen. In hoofdstuk 5 tenslotte wordt een overzicht van
de geraadpleegde literatuur gegeven.

2 Opzet van het onderzoek
2.1 Onderzoekslocaties
De ligging van de vier ecologische zones en de zes nieuw gegraven wateren is
weergegeven op kaart 1. De nummering van de ecologische zones (I t/m IV) en wateren
(P1 t/m 6) correspondeert met de resultaten van de inventarisatie (paragraaf 3.2). Ook
de ligging van de faunapassages is weergegeven op kaart 1. In totaal zijn zes locaties
onderzocht. Locatie 7 (onderdoorgang Roode Beek) is niet onderzocht. Het viaduct over
de Roode Beek (grens Duitsland) was ten tijde van het onderzoek namelijk nog niet
gerealiseerd. Tabel 1 bevat informatie over de zes onderzochte locaties. Locaties 2, 5 en
6 bestaan uit verschillende voorzieningen, die afzonderlijk onderzocht zijn. Foto’s van de
ecologische zones en de faunapassages zijn opgenomen in Bijlage 1.
Kaart 1. Ligging van het onderzoeksgebied met de vier ecologische zones (deelgebieden I t/m
IV), de zes aangelegde wateren (P1 t/m P6) en de zes onderzochte locaties met
faunapassages (1 t/m 6). Locatie 7 in nog niet gereed en ook niet onderzocht (zie
tekst).
9

10
Tabel 1. Specificaties van de onderzochte faunapassages (Viaduct Roode Beek is in 2006 niet
onderzocht).
Locatie Type passage Substraat Methode
1. Duiker Op de Vos loopplank in duiker hout inkt (plaat)
2a. Ecombiduct bovendek klein ecoduct (ingeplant) aarde zandbed
2b. Ecombiduct buis buis in klein ecoduct beton inkt (plaat)
3. Spoorwegonderdoorgang breed wegbermtalud N297n aarde zandbed
4. Kleinwildtunnel Sittarderweg betonnen, vierkante tunnel aarde zandbed
5a. Viaduct Geleenbeek west oever met stobbenwal aarde/keien zandbed
5b. Viaduct Geleenbeek oost oever met stobbenwal aarde/keien zandbed
5c. Viaduct Geleenbeek brug loopplank aan brug hout inkt (plaat)
6a. Viaduct Vloedgraaf west oever met stobbenwal aarde/keien zandbed
6b. Viaduct Vloedgraaf oost oever met stobbenwal aarde/keien zandbed
6c. Viaduct Vloedgraaf brug loopplank aan brug hout inkt (plaat)
(7. Viaduct Roode Beek - - -)
2.2 Methodiek
2.2.1 Monitoring faunapassages
Stobbenwallen op oevers, kleinwildtunnel, ecombiduct ‘bovendek’
Materiaal: zilverzand (zie foto 1).
Locatie sporenbed: midden onder of op het kunstwerk over de gehele relevante breedte
van het ‘passeertraject’ en met een ‘lengte in de looprichting’ van ca. 1,5 meter.
Bezoekfrequentie en -periode: controle eenmaal per week gedurende zeven weken in de
periode april-juni 2006 en gedurende zeven weken in september-november 2006.
Het betreft hier ‘overdekte’ situaties, met uitzondering van het ‘bovendek’ van het
ecombiduct. Het onderzoek is uitgevoerd met zandbedden van zilverzand (zeer fijn van
structuur en daardoor tevens geschikt voor het herkennen van sporen van amfibieën). Bij
elke controle is het sporenbed uitgelezen (eventueel gefotografeerd) en opnieuw in
conditie gebracht (= glad gerold met een kunststof buis). Door het zandbed ruim op of
onder het kunstwerk aan te brengen (en niet aan de uiteinden), vallen de sporen van
dieren die niet daadwerkelijk passeren, maar slechts aan de uiteinden rondscharrelen,
zoveel mogelijk buiten de resultaten.
Monitoring loopplanken en faunabuizen
Materiaal: triplex sporenplaten met papier en inktstempel.
Locatie: over de gehele breedte van de loopplank of buisbodem, aangebracht op enkele
meters vanaf de aansluiting van de plank of enkele meters in de buis.
Bezoekfrequentie en -periode: controle eenmaal per week gedurende zeven weken in de
periode april-juni 2006 en gedurende zeven weken in september-november 2006.

kikker
konijn
Foto 1. Voorbeeld van belopen zilverzandbed met sporen van kat, konijn, kikker en muis.
Voorbeelden inktprenten van egel (links) en steenmarter (niet op schaal).
kat
muis
11

12
Het onderzoek is uitgevoerd door middel van de ‘inktmethode’. Bij elke controle zijn
twee papieren vellen, die zijn bevestigd op een triplex plaat aan weerszijden van een
door paraffine-olie en koolstof (mengsel) verzadigd inktstempel (absorptiedoek)
vervangen en geïnterpreteerd. Zie illustratie voor enkele voorbeelden van inktprenten.
De loopplank van Op de Vos (locatie 1) en de faunabuis van het ecomdiduct (locatie 2b)
betreffen ‘overdekte’ situaties. De loopplanken bevestigd aan de kunstwerken
(viaducten) Geleenbeek en Vloedgraaf zijn echter niet ‘overdekt’. Om de sporenplaten
met papier en inkt op deze planken te beschermen tegen neerslag zijn deze voorzien van
een dak van groen golfplaat.
Rond de faunapassages is tevens gezocht naar sporen in de modder en langs slikranden
etc. en naar uitwerpselen, haren, graafsporen etc.
2.2.2 Inventarisatie ecologische zones
De vier ecologische zones zijn in 2006 onderzocht op het voorkomen van flora,
zoogdieren, broedvogels, reptielen, amfibieën, vissen, dagvlinders, libellen en
sprinkhanen. Tevens is op alle bezoekdata een lijst van niet-broedvogelsoorten
bijgehouden, ten behoeve van de gebiedskarakteristiek.
Flora
De flora van Landschapspark Susteren is in twee onderzoeksronden geïnventariseerd: op
7 juni en 27 september 2006. Het onderzoeksgebied is op basis van de ruimtelijke
verdeling in vier ecologische zones onderzocht. Op iedere onderzoeksdatum zijn de vier
deelgebieden vlakdekkend doorlopen en zijn alle voorkomende soorten genoteerd.
Zoogdieren
Vanwege de gelijkmatige verdeling van de faunavoorzieningen over het gehele
onderzoeksgebied en de relatief grote ‘onderzoeksinspanning’ (de zandbedden en
inktplaten hebben 12 weken lang ‘doorlopend’ sporen verzamelend), vormen de
resultaten van de monitoring van de faunapassages een belangrijke basis van de totale
inventarisatie van zoogdieren. Aanvullend zijn zoogdieren rond de faunapassages en in
de ecologische zones geïnventariseerd aan de hand van zichtwaarnemingen en sporen in
de vorm van pootafdrukken, prooiresten, uitwerpselen, haren, graafactiviteiten, holen,
verkeersslachtoffers etc.
Vogels
De broedvogelinventarisatie is vanaf begin april tot in juni (zeven veldbezoeken)
uitgevoerd op basis van de richtlijnen van Van Dijk (1996). Per veldbezoek zijn alle
territorium- en nestindicerende waarnemingen op veldkaarten ingetekend. Na afloop van
het veldwerk zijn per soort de waarnemingen uit de verschillende ronden volgens vaste
criteria geïnterpreteerd (Van Dijk, 1996). De lijst van alle in Nederland voorkomende
vogelsoorten is genomen als uitgangspunt voor de inventarisatie, dus niet uitsluitend
‘bijzondere’ soorten. Het voordeel van het óók inventariseren van algemene soorten is
dat de verbanden met de vegetatie-ontwikkeling eenvoudiger zijn te leggen, vanwege

de relatief grotere aantallen vogels die vastgesteld worden (Van der Winden & Reitsma,
1996). Daarnaast zijn algemene soorten goed bekend bij een breed publiek hetgeen de
maatschappelijke promotie van Landschapspark Susteren bevordert.
Naast de broedvogelinventarisatie zijn tevens waarnemingen genoteerd van nietbroedvogels
die de ecologische zones bijvoorbeeld gebruiken om voedsel te zoeken
(vanuit de omliggende gebieden als broedvogel of tijdens de trekperiode). Dit vormt een
aanvulling op de totale soortenrijkdom van het gebied en geeft een ruimer beeld van de
betekenis van het gebied in ontwikkeling voor vogels.
Herpetofauna en vissen
Wat betreft reptielen komt in de omgeving van het onderzoeksgebied uitsluitend
levendbarende hagedis voor (Geraeds, 2006; RAVON, 2005; Bergmans & Zuiderwijk,
1986). Met name zonbeschenen, structuurrijke plekken en lijnvormige elementen in het
onderzoeksgebied zijn onderzocht op aanwezigheid van deze soort. Daarnaast is tijdens
de vlakdekkende inventarisatie van dagvlinders, libellen en sprinkhanen in de ecologische
zones tevens gelet op aanwezigheid van hagedissen, met name zonnende en/of
wegvluchtende exemplaren (‘ritsels’).
Amfibieën zijn geïnventariseerd in de zes aangelegde waterpartijen binnen de vier
ecologische zones aan de hand van zichtwaarnemingen (eieren, larven, juvenielen,
adulten) en geluidswaarnemingen (april-oktober 2006). Tevens zijn de zes waterpartijen
op 20 april en 24 juli 2006 met een schepnet bemonsterd.
Vissen zijn tegelijkertijd met amfibieën bemonsterd in de zes aangelegde wateren door
middel van een schepnet en op zicht met een verrekijker. Aanvullend zijn ook de
Geleenbeek en de Vloedgraaf geïnventariseerd (als referentiekader voor het
onderzoeksgebied). Ter plaatse zijn tevens enkele sportvissers geïnterviewd.
Dagvlinders, libellen en sprinkhanen
Dagvlinders, libellen en sprinkhanen zijn gedurende het gehele veldseizoen op geschikte
onderzoeksdagen (onbewolkt, windstil en warm weer) vlakdekkend geïnventariseerd in
de ecologische zones. In het voorjaar vond dit integraal aan de inventarisatie van flora,
broedvogels en herpetofauna en de moniotoring van faunapassages plaats. In de zomer
zijn veldbezoeken specifiek gericht op insecten verricht op 24 juli, 1 augustus en 15
september 2006. De inventarisatie is uitgevoerd met een verrekijker en – indien nodig
ten behoeve van determinatie – met een vlindernet. Sprinkhanen zijn tevens op geluid
geïnventariseerd. Tijdens ieder veldbezoek zijn alle soorten en aantallen geregistreerd.
2.3 Eerder onderzoek
In het kader van de inpassing van de N297n (‘operatie Bottleneck’) hebben reeds enkele
eerdere onderzoeken plaatsgevonden. Het betreft veldonderzoek naar flora en fauna in
het plangebied (Kurstjens et al., 2001; Kurstjens & Peters, 2000) en onderzoek naar het
meest geschikte type van en de meest optimale locatie voor een tweede orde ecopassage
13

14
(Brandjes & Smit, 2002). Laatstgenoemde onderzoek heeft geleid tot de aanleg van het
ecombiduct (locatie 2 van het huidige onderzoek).
Indien relevant worden de gegevens van deze eerdere onderzoeken bij de huidige
rapportage betrokken. Voor wat betreft het ecombiduct betreft dit met name een
vergelijking tussen de toenmalige verwachtingen en het huidige geconstateerde gebruik
door dieren (zie verder paragraaf 3.1 ‘Monitoring faunapassages’).

3 Resultaten
3.1 Monitoring faunapassages
Omstandigheden tijdens het veldwerk
In perioden van stabiel weer is een controlefrequentie van eens per week voldoende om
alle sporen van de gepasseerde dieren in een ‘open lucht’-situatie nog te herkennen. De
enige ‘open lucht’-situatie in het huidige onderzoek is het bovendek van het ecombiduct,
de overige situaties zijn ‘overdekt’, dan wel afgeschermd door een golfplaatconstructie.
Aanhoudende regen en wind leiden in een ‘open lucht’-situatie tot verlies van gegevens.
Het aantal ‘zuivere’ onderzoeksdagen op het bovendek van het ecombiduct is hierdoor
lager uitgevallen dan dat van de overige faunavoorzieningen (zie tweede rij in Tabel 2
‘Opnamedagen’).
Resultaten sporenonderzoek per faunapassage
Bijlage 2 bevat een overzicht van alle sporen (per looprichting) van alle vastgestelde
soorten per faunapassage per bezoekdatum. In Tabel 2 zijn deze gegevens samengevat.
Tabel 2. Samenvatting van de resultaten van de twee onderzoeksperioden in 2006: aantal
geregistreerde sporen (soort en aantal) op de zes locaties (elf ‘sublocaties’). Zie Tabel 1
voor de namen van de betreffende faunapassages.
Soort 1. 2a. 2b. 3. 4. 5a. 5b. 5c. 6a. 6b. 6c. Totaal
Opnamedagen 97 42 97 97 97 97 97 91 92 97 53
Egel 1 11 6 3 3 5
Mol 1 1
Hermelijn 1 1 4 +* 4
Bunzing 4 1 1 2 2 3 6
Steenmarter 1 1 3 1 1 7 6
Vos 9 1
Ree 1 8 2
Woelrat 2 1 2 3
Muskusrat 2 1
Bruine rat 306 2 22 12 +* 5
Bosmuis 6 5 205 13 1 1 5 42 8
Haas 4 1
Konijn 4 29 55 7 4 2 28 7
Kat 2 6 47 42 41 11 8 34 4 9
hagedis 1 1
salamander 1 2 5 3
pad 1 3 1 1 3 10 6
kikker 1 1 1 9 4
Totaal 3 6 5 8 8 10 12 1 6 13 1
* = uitsluitend enkele sporen gevonden buiten de beide onderzoeksperioden.
15

16
In totaal zijn in 2006 sporen van 18 soorten zoogdieren (exclusief mens en hond),
reptielen en amfibieën op de zandbedden en sporenplaten vastgesteld. Alle
faunavoorzieningen zijn gebruikt, de loopplanken aan de viaducten Geleenbeek en
Vloedgraaf echter uitsluitend door katten. Ook de derde loopplank van het onderzoek
(in duiker Op de Vos) is door aanzienlijk minder soorten (3) gebruikt dan de overige
voorzieningen (5 tot 13). Op doorlopende oevers met stobbenwallen zijn de meeste
soorten geregistreerd: 12 en 13 soorten op de oostoevers van de Geleenbeek
respectievelijk Vloedgraaf. Deze twee oevers met stobbenwallen zijn tevens de enige
twee ‘sublocaties’ waar zowel ‘salamander’ als ‘pad’ als ‘kikker’ zijn vastgesteld
(determinatie van amfibieënsporen op soort is niet mogelijk).
Op basis van verspreiding en terreinkenmerken hebben de sporen van ‘hagedis’,
‘salamander’, ‘pad’ en ‘kikker’ zeer waarschijnlijk betrekking op levendbarende hagedis,
gewone pad, bruine kikker respectievelijk kleine watersalamander (zie verder onder
Bespreking per soort).
In de duiker Op de Vos (locatie 1) zijn drie soorten vastgesteld. In het voorjaar was de
loopplank hier nog niet gerealiseerd, maar zijn op de zandbedden op de doorlopende
oevers zeer veel sporen van bruine rat vastgesteld. Deze soort ‘bewoont’ de locatie
klaarblijkelijk permanent en gebruikt de duiker niet zozeer (uitsluitend) als
‘passeermogelijkheid’. Daarnaast is in het voorjaar eenmaal een spoor van een egel
aangetroffen (tevens waren uitwerpselen van egel aanwezig). In het najaar is op de
tussentijds aangebrachte loopplank (naast opnieuw vele tientallen rattensporen) tevens
viermaal een bunzing vastgesteld.
Bij het ecombiduct (locatie 2) zijn negen soorten vastgesteld, zes op het bovendek
(locatie 2a) en vijf (deels dezelfde soorten als op het bovendek) in de faunabuis (locatie
2b). De enige soort die frequent is vastgesteld, is konijn (29 keer in de buis en vier keer
op het bovendek), de overige soorten gebruikten het bovendek en/of de faunabuis
incidenteel. Drie marterachtigen gebruikten het ecombiduct (hermelijn, bunzing en
steenmarter) waarvan uitsluitend bunzing zowel op het bovendek als in de buis is
vastgesteld. Het enige spoor van een amfibie (pad) op de locatie ‘ecombiduct’ is
vastgesteld op het bovendek. Op dit bovendek is ook het enige spoor van een reptiel
van het gehele onderzoek vastgesteld. Vrijwel zeker was dit spoor afkomstig van een
levendbarende hagedis (aangezien zandhagedis in de omgeving niet voorkomt). Deze
soort is ook waargenomen rond het ecombiduct (zie paragraaf 3.2). Het hagedissenspoor
liep dwars over het zandbed en het spoor vervaagde langs de rand van het
ecombiduct, zodat niet duidelijk is welke richting het dier uitging (zie Bijlage 2). Buiten
de onderzoeksperiode om zijn door derden tevens vos en ree op het ecombiduct
waargenomen (mond. med. dhr. Beusmans resp. dhr. Kerkvliet). Het totaal aantal
vastgestelde soorten op het ecombiduct in 2006 komt daarmee op 11.
Nog vóór de aanleg van het ecombiduct is ingeschat welke diersoorten van de
faunapassage gebruik zouden kunnen maken op basis van de dimensies en inrichting van

de faunapassage en op basis van de verspreiding van soorten en terreinkenmerken in de
omgeving (Brandjes & Smit, 2002). Uit een vergelijking tussen deze verwachte soorten
en de in het huidige onderzoek geconstateerde soorten (inclusief vos en ree) blijkt dat
alle vastgestelde soorten ook daadwerkelijk op het ecombiduct verwacht werden. De in
2006 niet op het vastgestelde soorten die op grond van Brandjes & Smit (2002) wel
verwacht werden, betreffen egel, mol, wezel, bruine rat, haas, ‘spitsmuizen’,
‘woelmuizen’, ‘salamanders’ en ‘kikkers’ (deze laatste vier soortengroepen zijn aan de
sporen te herkennen op soortniveau). Deze soorten worden in de toekomst wellicht nog
vastgesteld, evenals das en hazelworm, die momenteel nog niet in het onderzoeksgebied
voorkomen, maar hier wel verwacht worden bij het welslagen van de ‘robuuste
verbinding Limbrichterbos – IJzerenbos’ (Taken Landschapsplanning bv, 1998).
Op het zandbed van de onderdoorgang van de spoorbrug (locatie 3) zijn acht soorten
vastgesteld. Twee soorten zijn op deze locatie frequent vastgesteld: bosmuis (205 keer)
en konijn (55 keer), de overige soorten gebruikten de onderdoorgang incidenteel.
Dezelfde drie marterachtigen die op/in het aangrenzende ecombiduct zijn geregistreerd,
zijn ook op deze locatie vastgesteld: hermelijn, bunzing en steenmarter. Zowel kikker als
pad zijn de spoorwegonderdoorgang gedurende het onderzoek incidenteel gepasseerd.
De kleinwildtunnel onder de Sittarderweg (locatie 4) is eveneens door acht soorten
gebruikt. Het gebruik wordt gedomineerd door katten (47 registraties), terwijl ook
bosmuis en egel regelmatig zijn vastgesteld: 13 respectievelijk 11 keer. Opmerkelijk is de
waarneming van een mollenrit door deze tunnel. De kleinwildtunnel onder de
Sittarderweg is de enige locatie waar mol als passant is vastgesteld. De overige
doelsoorten van faunapasages die in deze tunnel zijn vastgesteld, betreffen bunzing,
konijn en pad.
De oevers met stobbenwallen langs de Geleenbeek (locatie 5) zijn gebruikt door 13
soorten: 10 op de westoever (locatie 5a), 12 op de oostoever (locatie 5b). De enige soort
die uitsluitend op de westoever is vastgesteld, is muskusrat (twee keer, enige plek van
het onderzoek). Hermelijn, bunzing en pad gebruikten uitsluitend de oostoever
(incidenteel). Beide oevers worden het meest bezocht door katten (42 en 41 keer),
gevolgd door bruine rat (22 en 12 keer). Doelsoorten van faunapasages gebruikten de
oevers minder frequent en bestonden naast de genoemde soorten uit egel, steenmarter,
woelrat, bosmuis (opvallend schaars: twee registraties) konijn en amfibieën (salamander,
pad en kikker). De loopplank die bevestigd is aan de zuidzijde van het viaduct (locatie
5c) is uitsluitend gebruikt door katten. Overigens is deze loopplank per abuis aan de
zuidzijde van het viaduct bevestigd. De loopplank zal daarom nog aan de noordkant
(waar de ecologische zone gelegen is) bevestigd worden.
De oevers met stobbenwallen langs de Vloedgraaf (locatie 6) zijn gebruikt door 14
soorten: 6 op de westoever (locatie 6a), 13 op de oostoever (locatie 6b). De enige soort
die uitsluitend op de westoever is vastgesteld, is woelrat (2 keer). Doelsoorten egel,
bosmuis, konijn, salamander, pad, vos en haas (voor beide laatste soorten de enige plek
van het onderzoek) gebruikten uitsluitend de oostoever. Het gebruik door deze soorten
17

18
varieerde van incidenteel (egel, haas en salamander: 3, 4 respectievelijk 5 keer) tot
regelmatig (vos en pad: 9 respectievelijk 10 keer) tot frequent (konijn: 28 keer). Buiten
de twee reguliere onderzoeksperioden zijn op de oostoever tevens enkele sporen van
hermelijn vastgesteld. Doelsoorten die beide oevers gebruikten, betreffen steenmarter,
ree, bosmuis en kikker. Bosmuis deed dit op de oostoever frequent (42 keer) en
vertoonde sterke binding met de stobbenwal, de overige drie soorten zijn regelmatig
geregistreerd (7 tot 9 keer). Op de westoever was het gebruik door steenmarter, ree,
bosmuis en kikker incidenteel (1, 1, 5 respectievelijk 1 keer). Het opvallend mindere
gebruik van de westoever ten opzichte van de oostoever (zowel in aantal soorten als
aantallen) is onder andere te verklaren doordat het achterland van de oostoever
interessanter is voor doelsoorten (meer bosschages, tevens een poel) en mogelijk ook
doordat de ‘loopstrook’ op de westoever vergezeld gaat van een voor fauna minder
aantrekkelijke asfaltweg (waarop bovendien het zandbed niet functioneel was). De
loopplank die bevestigd is aan de noordzijde van het viaduct (locatie 6c) is uitsluitend
gebruikt door katten. Gedurende het voorjaar werd de sporenplaat hier overigens
voortdurend gesloopt.
Bespreking sporenonderzoek per soort
Voor de bespreking per diersoort is het totaal aantal fysieke loopstroken gehanteerd (11)
en niet het aantal locaties (6).
De egel is op vijf loopstroken vastgesteld. In de kleinwildtunnel onder de Sittarderweg
zijn de meeste egelsporen geregistreerd (11). Op de overige loopstroken varieerde het
aantal sporen van 1 (duiker Op de Vos; niet op de plank, maar over de doorlopende
oever) tot 6 (westoever Geleenbeek). Egels lijken selectief smalle loopplanken te mijden
(Brandjes et al., 2001), dus op drie loopstroken worden (in de toekomst) geen
passerende egels verwacht: loopplank Op de Vos en de loopplanken aan de viaducten
over de Geleenbeek en Vloedgraaf. Op de overige vier loopstroken waar in 2006 géén
egels zijn vastgesteld, te weten het bovendek en de faunabuis van het ecombiduct, de
spoorwegonderdoorgang en de westoever van de Vloedgraaf, wordt deze soort in de
toekomst nog wel verwacht.
De mol gebruikt doorgaans geen kleinschalige faunapassages als loopplanken of
faunabuizen. Op faunapassages met een vergraafbaar bodemsubstraat worden echter
wel eens mollenritten aangetroffen. Zo ook tijdens het huidige onderzoek in de
kleinwildtunnel onder de Sittarderweg. In de toekomst kan gebruik door mollen nog
verwacht worden op het bovendek van het ecombiduct en op de oevers van de
Geleenbeek en Vloedgraaf.
De drie marterachtigen hermelijn, bunzing en steenmarter zijn vastgesteld op vier, zes
respectievelijk zes loopstroken. Het maximum aantal sporen van deze soorten op één
loopstrook is ten opzichte van andere soorten gering: 4 (oostoever Geleenbeek), 4
(loopplank duiker Op de Vos) respectievelijk 7 (oostoever Vloedgraaf) voor hermelijn,
bunzing en steenmarter. Gezien de relatief grote actieradius van deze roofdieren is het
goed mogelijk dat de gevonden sporen op verschillende locaties betrekking hebben op

dezelfde individuen. Marterachtigen kunnen (in de toekomst) op iedere onderzochte
loopstrook verwacht worden.
De wezel is de enige soort die op grond van verspreiding en terreinkenmerken (reeds) op
de faunapassages verwacht mocht worden (Broekhuizen et al., 1992), maar in 2006 niet
is vastgesteld. Het is niet duidelijk waarom registraties van deze soort vooralsnog
ontbreken. Wel is de wezel van de drie kleine marterachtigen standaard de minst
vastgestelde soort bij grootschalig onderzoek naar het gebruik van faunapassages
(Brandjes et al., 2001; Brandjes et al., 2002). Lokaal is mogelijk de dichtheid aan muizen
(voedsel voor wezels) nog onvoldoende hoog (kort na inrichting van de ecologische
zones). De verwachting is dat de kans op gebruik van de faunapassages door wezels in
de toekomst zal toenemen bij verdere ontwikkeling van gevarieerde, structuurrijke
ecologische zones met een gezonde muizenstand.
De enige loopstrook waar regelmatig (9 keer) sporen van een vos zijn vastgesteld, is de
oostoever van de Vloedgraaf. Vossensporen werden op meer locaties verwacht dan ze
zijn aangetroffen. Uitsluitend van smalle loopplanken is gebruik door vossen niet bekend.
Faunabuizen worden doorgaans wel door vossen geaccepteerd. Zowel op het bovendek
als in de buis van het ecombiduct werd gebruik door vossen verwacht. Hoewel de vos
hier in 42 respectievelijk 97 onderzoeksdagen niet is vastgesteld, is buiten de
onderzoeksperiode om wel een vos op/rond het ecombiduct waargenomen (mond. med.
dhr. Beusmans). Tevens zijn in deelgebied II en III sporen van vos waargenomen (zie
paragraaf 3.2).
Reeën gebruiken met verschillende regelmaat beide oevers van de Vloedgraaf om de
N297n onderlangs te passeren. De Vloedgraaf is de enige locatie waar reeënsporen zijn
aangetroffen. Het aantal gevonden sporen op de westoever is beduidend lager (1) dan
dat op de oostoever (8 registraties). Het is evident dat de duiker Op de Vos, de
faunabuis in het ecombiduct, kleinwildtunnel Sittarderweg en de beide loopplanken aan
de viaducten Geleenbeek en Vloedgraaf niet door reeën gebruikt kunnen worden
vanwege de beperkte dimensies van de voorzieningen. Het bovendek van het
ecombiduct, de onderdoorgang onder het spoor en de beide oevers van de Geleenbeek
zijn ruimer gedimensioneerd en kunnen in principe als faunapassage voor reeën
fungeren. Dit is op het bovendek van het ecombiduct inmiddels aangetoond door een
waarneming van dhr. L. Kerkvliet. Gebruik van het ecombiduct door reeën tijdens de
onderzoeksperiode is echter niet vastgesteld. Het gebruik van het ecombiduct door reeën
vindt daarom naar verwachting incidenteel plaats. De zeer ruim gedimensioneerde
oevers van de Vloedgraaf zijn in 2006 wel regelmatig door reeën gebruikt.
Na ingebruikname van de N297n kan het gebruik van de voorzieningen door reeën
enigszins veranderen. Door de ontstane verstoring door het verkeer (visuele
bewegingen, trillingen, verlichting en geluidshinder) kan het gebruik van de
faunapassages enerzijds toenemen (doordat oversteken buiten de faunapassages minder
aantrekkelijk wordt of zelfs onmogelijk door het aanbrengen van rasters), maar
anderzijds ook negatief beïnvloed worden doordat reeën zich minder vaak direct langs
19

20
de N297n ophouden. Per saldo echter zullen naar verwachting de oevers van de
Vloedgraaf regelmatig door reeën gepasseerd blijven worden en zal gebruik van de
overige faunapassages in relatief mindere mate optreden.
Woelrat en bruine rat zijn op drie respectievelijk vijf loopstroken vastgesteld. Muskusrat
is op één loopstrook vastgesteld (westoever Geleenbeek). Met name het aantal sporen
van bruine rat in duiker Op de Vos (306) is opmerkelijk (zie paragraaf 3.2). De westoever
van de Geleenbeek is de enige loopstrook waar alledrie de rattensoorten zijn vastgesteld.
Het gebruik door zowel woelrat als muskusrat is hier echter incidenteel. Ook op de twee
overige loopstroken waar woelrat is vastgesteld, is het aantal registraties uiterst gering (1
of 2). De uitheemse muskusrat en de onbeschermde bruine rat zijn doorgaans geen
doelsoorten van faunapassages.
‘Bosmuis’ is als enige muizensoort regelmatig op soortniveau gedetermineerd (foto 3),
sporen van overige muizensoorten kunnen niet met zekerheid worden gedetermineerd.
De meeste ongedetermineerde muizensporen hebben vermoedelijk echter eveneens
betrekking op (niet ‘galopperende’) bosmuizen. Muizen zijn vastgesteld op acht van de
elf loopstroken. Sporen ontbraken uitsluitend op de drie loopplanken. Loopplanken
worden doorgaans wel gebruikt door muizen. In de toekomst kunnen bosmuizen naar
verwachting dan ook op alle loopstroken verwacht worden.
Op locatie Vloedgraaf vertoonden de bosmuizen een duidelijke binding met de
stobbenwallen, die blijkbaar geschikt (deel)habitat voor deze soort vormen (42
registraties). Niet te verklaren is daarom de grote schaarste aan bosmuizen in de
stobbenwallen langs de Geleenbeek (twee registraties). Eveneens opmerkelijk in dit kader
is de hoge score van bosmuizen onder de spoorbrug (205 registraties, veruit de hoogste
score van het onderzoek), een locatie zonder stobbenwal. Het is een bekend fenomeen
dat gebruik van faunapassages door muizen in het najaar aanzienlijk frequenter is dan in
het voorjaar, dit in samenhang met de hogere muizendichtheid in het najaar (door jonge
aanwas) en de verhoogde activiteit van muizen in deze periode. Ook in de huidige studie
komt dit patroon naar voren (zie Bijlage 2).
Haas is uitsluitend (viermaal) vastgesteld op de zeer ruim gedimensioneerde oostoever
van de Vloedgraaf. De meeste overige faunapassages zijn voor deze soort te krap
(loopplanken, faunabuizen) en/of bieden te weinig ‘openheid’. Een uitzondering vormt
het bovendek van het ecombiduct waar weliswaar geen hazensporen zijn vastgesteld,
maar wel een aantal keer een haas vlakbij de loopstrook is waargenomen. Deze
waarnemingen vielen in een periode dat het zandbed op het bovendek steeds verwaaide
(dus ook de eventuele sporen van de haas onherkenbaar werden). Naar verwachting zal
de haas het bovendek van het ecombiduct (in de toekomst) kunnen gebruiken.
In tegenstelling tot de haas bewoont het konijn holen en heeft daarom geen aversie
tegen ‘krappe’ voorzieningen als buizen of kleinwildtunnels. Wel mijdt de soort
loopplanken. Het konijn is op zeven loopstroken vastgesteld. Frequent gebruik is
vastgesteld op drie locaties: de faunabuis in het ecombiduct (29 registraties), de

spoorwegonderdoorgang (55 registraties) en de oostoever van de Vloedgraaf (28
registraties). Elders is het gebruik marginaler. De soort is niet vastgesteld op de
westoever van de Vloedgraaf, maar wordt hier (in de toekomst) wel verwacht.
Katten vormen in principe geen doelsoort voor een faunapassage, maar het is op een
aantal loopstroken wel de meest frequent vastgestelde soort. In het huidige onderzoek
gold dit voor de kleinwildtunnel Sittarderweg en voor de beide oevers van de
Geleenbeek. Op de oostoever van de Vloedgraaf is uitsluitend bosmuis vaker
vastgesteld. Elders was het gebruik door katten marginaler. De enige twee loopstroken
waar geen kattensporen zijn gevonden, zijn duiker Op de Vos en het bovendek van het
ecombiduct (in de faunabuis van het ecombiduct zijn wel tweemaal kattensporen
gevonden). Van alle soorten is de kat op de meeste loopstroken vastgesteld (negen van
de elf).
Het bovendek van het ecombiduct is de enige voorziening waar het spoor van een
levendbarende hagedis is vastgesteld (zie Resultaten sporenonderzoek per
faunapassage). Deze soort komt voor langs de Vloedgraaf (Geraeds, 2006) en
vermoedelijk ook in de naburige spoorwegbermen. Het bermtalud van de N297n biedt
echter ook potentieel habitat voor deze soort (en is daar ook reeds waargenomen; zie
paragraaf 3.2). In de toekomst zou deze soort daarom ook van enkele andere
faunapassages kunnen profiteren. Vanwege de behoefte aan bezonning en warmte
zullen dit met name ‘niet-overdekte’ situaties betreffen (naast het bovendek van het
ecombiduct dus de loopplanken aan de viaducten Geleenbeek en Vloedgraaf) of
voorzieningen met een relatief weinig van de omgeving afwijkend microklimaat. De
ruime oostoever van de Vloedgraaf komt in dat kader eerder in aanmerking dan de
minder ruime oevers van de Geleenbeek en de koele kleinwildtunnel Sittarderweg is nog
minder geschikt. Naar verwachting zal de loopplank in duiker Op de Vos en de faunabuis
in het ecombiduct in het geheel niet door hagedissen benut worden. Voor wat betreft
het ecombiduct wordt dit gemis echter gecompenseerd door het reeds geaccepteerde
bovendek.
Amfibieën zijn op zeven van de elf ‘sublocaties’ (vijf van de zes locaties; uitsluitend in
duiker Op de Vos niet) vastgesteld. Padden zijn op meer loopstroken geregistreerd (6)
dan kikkers (4) en kikkers (foto 2) op meer loopstroken dan salamanders (3). Het gebruik
door amfibieën is op alle loopstroken incidenteel, met uitzondering van de oostoever van
de Vloedgraaf. Hier is in totaal 24 keer een amfibie gepasseerd (10 keer pad, 9 keer
kikker, 5 keer salamander). In de aangrenzende bosschage is een amfibieënpoel gelegen,
hetgeen het meer regelmatige gebruik door amfibieën op deze sublocatie verklaart. In
deze poel is het voorkomen vastgesteld van kleine watersalamander, gewone pad,
bruine kikker en poelkikker (Kurstjens et al., 2001), zodat de sporen van ‘salamander’,
‘pad’ en ‘kikker’ zeer waarschijnlijk betrekking zullen op hebben op deze soorten.
21

22
Foto 2. Afdruk van een springende kikker in (droog) zilverzand.
Bosmuis (tekening: Jeroen Brandjes) met rechts (foto 3) twee pootafdrukken van deze
soort in een zandbed, de voorvoet met vier tenen (onder), de achtervoet met vijf tenen.

Bunzing, één van de 18 soorten zoogdieren en amfibieën die in 2006 reeds van de
faunapassages gebruik hebben gemaakt (tekening: Jeroen Brandjes).
3.2 Inventarisatie ecologische zones
Groeiplaatsen en vindplaatsen van beschermde soorten (met uitzondering van
zoogdieren en vogels die vrijwel allemaal beschermd zijn) en soorten van de (Provinciale)
Rode Lijst zijn weergegeven op kaart 2. Coördinaten van alle waarnemingen van
beschermde en/of bedreigde en/of zeldzame soorten (met een nauwkeurigheid van 10
meter), alsmede details over het type waarneming (vaste rust- en verblijfplaats,
zichtwaarneming, pootafdrukken, uitwerpselen etc.) zijn vastgelegd op een bij het
rapport bijgeleverde CD-ROM.
Flora
De inventarisatie van planten is verdeeld in vier deelgebieden (zie kaart 1 voor de
begrenzing van de deelgebieden). In totaal zijn 72 soorten vastgesteld. In Bijlage 3 zijn
de vastgestelde plantensoorten per deelgebied weergegeven. Een groot deel van de flora
heeft betrekking op algemene (pionier)soorten.
De ingerichte ecologische zones lijken – voorzover dat nu reeds te bepalen is – goed tot
ontwikkeling te komen met uitzondering van de ingeplante boompjes op het
ecombiduct. Uiteindelijke beplanting van het ecombiduct met de beoogde doelsoort
(meidoorn) dient echter nog plaats te vinden. Voor een goede beoordeling van de
ontwikkeling van de vegetatie en het aanslaan van de beplanting elders in het gebied is
het nog te vroeg (de inventarisatie vond reeds in het eerste seizoen na inrichting plaats).
23

24
Kaart 2. Groeiplaatsen en waarnemingen van beschermde en/of bedreigde planten- en
diersoorten in de vier deelgebieden (met uitzondering van beschermde soorten
zoogdieren en vogels) in 2006.
Deelgebied I. Binnen dit gebied liggen enkele recent aangelegde poelen en is een
watergang gegraven. De watergang stond op het moment van het eerste veldbezoek
nagenoeg droog, in september stond in de watergang circa 15 tot 20 cm water. Enkele
delen van het perceel zijn uitgerasterd en ingeplant met jonge bomen en struiken. Op de
hoger gelegen percelen domineren ingezaaide soorten zoals Engels raaigras, herik en
knopherik. Verder komen (pionier)soorten van ruderale stikstofrijke bodems voor zoals
margriet, gekroesde melkdistel en varkensgras. Rondom de poelen en op het talud van
de watergang groeien waterminnende soorten zoals blaartrekkende boterbloem en gele
waterkers.
Deelgebied II. Binnen dit deelgebied ligt een vrij grote waterplas en een kleine poel. Er
staan enkele grote zomereiken in laanverband (van de voormalige Trichterweg). Verder
zijn enkele grotere struiken en bomen aanwezig op de delen die niet opnieuw zijn
ingericht. Ook binnen dit gebied domineren ingezaaide soorten zoals herik, knopherik en
komen soorten van stikstofrijke, ruderale groeiplaatsen voor zoals klein hoefblad en
vogelwikke. Meest opmerkelijk was de aanwezigheid van een tiental exemplaren van de
brede wespenorchis (enige vastgestelde beschermde soort in het kader van de Flora- en
faunawet; foto 4) in de schaduw van de zomereiken in het gedeelte dat vrijwel niet door
de herinrichting beroerd is (centraal gedeelte deelgebied II). In de nattere delen waren
ook hier waterminnende soorten als blaartrekkende boterbloem te vinden.

Foto 4. Brede wespenorchis, beschermd inzake de Flora- en faunawet in 2006 en
waargenomen in deelgebied II van Landschapspark Susteren.
Deelgebied III. Binnen dit deelgebied is een grote oppervlakte aan water aanwezig. Veel
van de groeiplaatsen zijn nat en zandig van karakter. Rondom de plas is een duidelijke
opbouw te zien van echt waterminnende soorten als gele waterkers en blaartrekkende
boterbloem naar kruiden van drogere stikstofrijke groeiplaatsen zoals margriet, Canadese
fijnstraal en speerdistel. Opvallend is het voorkomen van polei in deelgebied III (zie kaart
2), een soort van de Nederlandse Rode Lijst van vaatplanten (tevens de enige
vastgestelde soort op de Provinciale Lijst van bedreigde soorten in Limburg). Verder zijn
uitsluitend nog algemene kruiden waargenomen, zoals ook aangetroffen in de andere
deelgebieden.
Deelgebied IV. Dit deelgebied bevindt zich aan de oostzijde van de spoorlijn. In dit
gebied zijn enkele delen uitgerasterd waar bomen en struiken zijn ingeplant. Ook zijn er
twee kleine poelen aangelegd. Verder zijn in dit deelgebied veel soorten bloemen
ingezaaid. Wat betreft aantal soorten is dit deelgebied floristisch gezien rijker dan de
andere deelgebieden (zie Bijlage 3). Soorten als cichorei, vlasbekje, klaproos, rood
guichelheil en grote pimpernel stonden in september nog volop te bloeien. Verder zijn in
juni langs het spoor wilde reseda en middelste teunisbloem aangetroffen.
25

26
Zoogdieren
Waarnemingen van (sporen van) zoogdieren op andere locaties dan de faunapassages
zijn weergegeven in Tabel 3.
Tabel 3. Waarnemingen van (sporen van) zoogdieren in de vier ecologische zones (DG =
deelgebied) in 2006. Getallen betreffen zichtwaarnemingen (het aantal waargenomen
exemplaren), ‘g’ = graafsporen, ‘p’ = ‘prooiresten, ‘u’ = uitwerpselen, ‘s’ = loopsporen
en ‘h’ = holletjes en ‘boulevards’.
Soort DG I DG II DG III DG IV
Egel 1 dood
Mol g g g g
Vos s p (patrijs) + u
Ree u u
Muskusrat s
Veldmuis h h h h
Haas 1 5 4 3
Konijn s + u 1 + s + u s + u
Een doodgereden egel lag op 1 augustus 2006 op de Langere Weg tussen het terrein
van Nedcar en deelgebied I. Molshopen zijn overal in het gebied aangetroffen. In de
uitgedroogde delen van de Limbrichterbeek zijn prenten gevonden van vos en
muskusrat. Van een dode patrijs rond de spoorlijn waren de veren afgebeten (daarom
een zoogdier en geen roofvogel) en ernaast lagen uitwerpselen van een vos.
Aangenomen wordt dat een vos de predator van deze patrijs was. Reeënkeutels zijn
gevonden in deelgebied I en IV. Haas en veldmuis zijn reeds talrijk in de ecologische
zones, in alle deelgebieden zijn exemplaren gezien respectievelijk zijn holletjes en
‘boulevards’ (platgetreden looppaadjes) gevonden. Sporen en keutels van konijnen zijn
in de deelgebieden II, III en IV gevonden. Tevens is langs het spoor in deelgebied III een
wegvluchtend konijn gezien.
Tijdens eerder onderzoek zijn in de vier deelgebieden géén zoogdiersoorten vastgesteld,
die niet óók tijdens de huidige studie zijn vastgesteld (Kurstjens et al., 2001; Kurstjens &
Peters, 2000). Wel zijn elders in het inpassingsgebied van de N297n – buiten de vier
deelgebieden – beverrat en dwergspitsmuis vastgesteld (beide langs de Vloedgraaf),
soorten die niet tijdens de huidige studie zijn vastgesteld, maar (op termijn) wel in de vier
deelgebieden verwacht worden.
Vogels
In Tabel 4 zijn de vastgestelde (territoria van) broedvogels in de ecologische zones
weergegeven. Het betreft vooral soorten van open, agrarisch gebied met opgaande
perceelranden.

Tabel 4. Vastgestelde soorten en aantallen broedvogels in de vier ecologische zones in 2006.
“Aantal” betreft aantal broedparen of territoria. “P3” = waternr. 3 in deelgebied III (DI
= deelgebied I, DII = deelgebied II, etc.).
Soort Aantal Bijzonderheden
Bergeend 1? Hele seizoen paar aanwezig bij water P3 (DIII)
Wilde eend 3 Tuin Op de Vos (DII), P3 (DIII) en sloot spoorlijn (DIII)
Torenvalk 1 Broedgeval onder de zuidkant van de spoorwegbrug (DII)
Kleine plevier 1-2 Twee paar rond P3 (DIII), broeden 2 e paar niet zeker
Kievit 2 Territoria noordzijde P3 (DIII) en oostelijk deel DIV
Scholekster 1 Territorium noordzijde P3 (DIII)
Fazant 2 Centraal deel DI en westelijk deel DIV (nabij de spoorlijn)
Patrijs 1 Wegberm N297n in DIV t.h.v. spoorlijn
Meerkoet 1 Nest in oostelijk deel van P3 (DIII)
Waterhoen 1 Territorium in de Limbrichterbeek (DII)
Houtduif 2 Op de Vos en eikenlaan (voormalige Trichterweg) in DII
Veldleeuwerik 1 Territorium oostelijk deel van DIV
Witte kwikstaart 3 Op de Vos (DII), rond P3 (DIII) en oostelijk deel van DIV
Gele kwikstaart 1? Centraal deel van DIV, broedgeval niet zeker
Heggenmus 2 Op de Vos (DII) en oude sparrenbegroeiing van DII
Winterkoning 1 Territorium tuin Op de Vos (DII)
Merel 3 Tuin Op de Vos (DII) en oude begroeiing van DII en DIII
Zanglijster 1 Territorium oude sparrenbegroeiing van DII
Zwartkop 4 Tuin Op de Vos (DII) en oude begroeiing van DII en DIII
Grasmus 2 Spoorwegberm en sparrenbegroeiing, beide DII
Bosrietzanger 1 Ruige begroeiing spoorwegberm DIII
Tjiftjaf 1 Territorium oude begroeiing DII
Koolmees 1 Territorium Op de Vos (DII)
Zwarte kraai 2 Nesten in eikenlaan t.N.v (DIII) en t.Z.v. N297n (DII)
Kauw 1 In schoorsteen restaurant Op de Vos (DII)
Ekster 1 Opgaande beplanting van de spoorwegberm in DIII
Vink 2 Territoria Op de Vos (DII) en in de eikenlaan (DII)
Kneu 1-2 Territoria in DI en DIV (broeden in DIV niet zeker)
Groenling 1 Territorium Op de Vos (DII)
Geelgors 1 Territorium rond de bestaande eiken en sparren van DII
In totaal hebben 28 vogelsoorten in de ecologische zones inclusief de (bestaande)
perceelsgrenzen gebroed of nestindicerend gedrag vertoond (meermalen zingend op
dezelfde locatie, ouders met voer, ouders alarmerend, bewoonde nesten of uitgevlogen
jongen waargenomen). Daarnaast kon het broeden van twee soorten in het geheel niet
vastgesteld worden: bergeend (paar langdurig aanwezig rond P3, nooit jongen gezien)
en gele kwikstaart (zich uitsluitend op 24 juli in deelgebied IV territoriaal gedragend).
27

28
Het aantal vastgestelde soorten broedvogels in de ingerichte ecologische zones is (nog)
relatief gering vanwege de zeer recente aanleg van het gebied. De broedplaatsen van de
meerderheid van de soorten in Tabel 4 betreffen reeds bestaande en gehandhaafde
perceelranden en lijnvormige elementen, zoals de spoorbermbegroeiing en de eikenlaan
(voormalige Trichterweg). Een klein deel van de soorten heeft in 2006 daadwerkelijk
geprofiteerd van de pioniersituatie in de ecologische zones: kleine plevier, kievit,
scholekster, meerkoet, fazant, patrijs, veldleeuwerik en kneu. De laatste drie soorten
staan op de Rode Lijst (Van Beusekom et al., 2005). Naar verwachting zal het aantal
soorten broedvogels bij verdere ontwikkeling van het gebied (sterk) toenemen.
In Bijlage 4 zijn alle in 2006 waargenomen overige vogelsoorten (niet-broedvogels in de
ecologische zones en broedvogels buiten de ecologische zones) weergegeven. Een aantal
van deze soorten broedt weliswaar niet in de vier ecologische zones (en ontbreekt
daarom in Tabel 4), maar wel rond de faunapassages Geleenbeek en Vloedgraaf
(bijvoorbeeld tuinfluiter en sprinkhaanzanger) of zelfs in de stobbenwal (wilde eend op
de oostoever van de Geleenbeek; dit nest is vroegtijdig uitgehaald door een vos of
marterachtige). Zie verder Bijlage 4.
Gedurende het veldseizoen is een aantal schaarse vogelsoorten in het gebied
waargenomen, voornamelijk als (pleisterende) doortrekker, zoals smelleken, witgatje,
paapje en tapuit (zie verder Bijlage 4).
Herpetofauna en vissen
Het aantal soorten reptielen, amfibieën en vissen in de ecologische zones is nog (zeer)
gering vanwege de zeer recente aanleg van het gebied. Opvallend is echter wel dat op
15 september 2006 reeds een adult vrouwtje levendbarende hagedis is waargenomen op
het noordelijke bermtalud van de N297n ter hoogte van het ecombiduct (km-hok 187-
337). Vermoedelijk bereikt deze soort het ingerichte gebied vanuit de aangrenzende
spoorwegberm. Van deze locatie is de levendbarende hagedis echter nog niet bekend
(Lenders, 1992; Zuiderwijk et al., 1992). Wel is een populatie aanwezig langs de
Vloedgraaf (Geraeds, 2006), o.a. waar de beek de N297n en de spoorlijn Roermond-
Sittard kruist, circa anderhalve kilometer ten oosten respectievelijk twee kilometer ten
noorden van het ecombiduct. Loopsporen van een levendbarende hagedis zijn tevens
vastgesteld op het bovendek van het ecombiduct (zie paragraaf 3.1). Geraeds stelt dat
de N297n ter hoogte van de Vloedgraaf een barrière voor de levendbarende hagedis
vormt (Geraeds, 2006). Het aangetroffen loopspoor van een hagedis op het bovendek
van het ecombiduct toont aan dat deze barrièrewerking ter hoogte van de spoorlijn en
deelgebieden II en III van de ecologische zone in ieder geval gemitigeerd wordt door de
aanwezigheid van het ecombiduct.
De spaarzame vangsten en waarnemingen van amfibieën en vissen in de zes wateren
van de ecologische zones zijn weergegeven in Tabel 5.

Tabel 5. Vastgestelde soorten en aantallen amfibieën en vissen in de zes wateren van de vier
ecologische zones in 2006. “P1” = waternr. 1 etc. Zie kaart 1 voor de ligging van de
wateren.
Soort P1 P2 P3 P4 P5 P6
Amfibieën
Bastaardkikker 2 - 1 - - 1
‘groene kikker’ 2 - 4 - - -
Vissen
Goudwinde - - - - - 2
In het eerste seizoen na de inrichting van de ecologische zones is uitsluitend
bastaardkikker als soort vastgesteld in deelgebied I (P1), III (P3) en IV (P6). Daarnaast
zijn nog ongedetermineerde ‘groene kikkers’ gezien in P1 en P3 (vermoedelijk eveneens
bastaardkikkers). Het onderzoek aan de faunapassages heeft aangetoond dat tevens
‘pad’ (vrijwel zeker gewone pad) voorkomt in de deelgebieden II, III en IV. In de zes
wateren zijn in 2006 nog geen vissen gevangen. Uitsluitend twee uitgezette exemplaren
van de goudwinde (een uitheemse soort) waren op 24 juli 2006 aanwezig in P6.
De poelen zullen de komende jaren naar verwachting door meer soorten amfibieën en
vissen (bijvoorbeeld driedoornige stekelbaars) gekoloniseerd gaan worden. Behalve de
reeds voorkomende gewone pad en bastaardkikker kunnen de wateren, wat amfibieën
betreft, op basis van verspreiding en terreinkenmerken op korte termijn gekoloniseerd
worden door kleine watersalamander, bruine kikker en poelkikker vanuit De Rollen en
het stroomgebied van de Vloedgraaf (Kurstjens et al., 2001; Kurstjens & Peters, 2000;
Van der Coelen, 1992). Onder voorwaarden van bereikbaarheid door inrichting
(doortrekken van de ecologische zone tot aan de Vloedgraaf en Roode Beek) en beheer
kunnen op lange termijn zelfs kamsalamander en boomkikker zich vestigen vanuit de
bekende populaties van De Doort bij Echt, bijvoorbeeld via Hommelheide en het
IJzerenbos.
In de Geleenbeek zijn de volgende vissoorten gezien en/of gevangen: riviergrondel (één
adult exemplaar) en driedoornige stekelbaars (drie adulte mannetjes). In de Vloedgraaf
zijn baars en riviergrondel massaal vastgesteld (honderden exemplaren) en blankvoorn
en kopvoorn (Rode Lijst) in mindere mate (enkele respectievelijk circa 20 exemplaren).
Een lokale sportvisser verklaarde regelmatig in de Vloedgraaf te vissen en dan vooral
baars en kopvoorn te vangen. In 2001 zijn naast riviergrondel, blankvoorn en baars in de
Vloedgraaf tevens paling (32 exemplaren), driedoornige stekelbaars (109), tiendoornige
stekelbaars (4) en rietvoorn (één exemplaar) gevangen (Kurstjens et al., 2001). In 2001
zijn echter géén kopvoorns gevangen.
Dagvlinders, libellen en sprinkhanen
In Tabellen 6 t/m 8 zijn de in 2006 waargenomen soorten dagvlinders, libellen en
sprinkhanen in het onderzoeksgebied weergegeven. Van dagvlinders en sprinkhanen is
29

30
het totaal van de vier ecologische zones weergegeven; libellen zijn voornamelijk
gebonden aan de wateren waargenomen en daarom per deelgebied afzonderlijk
weergegeven. Indien voortplanting in de deelgebieden is vastgesteld of zeer
waarschijnlijk wordt geacht (bijvoorbeeld door grote aantallen dagvlinders bij de
gebruikelijke waardplanten, door paringswielen of eiafzet van libellen of door vele
zingende sprinkhaanmannetjes), dan is dit in de tabellen weergegeven met een “(v)” (zie
voor verdere details de bijgeleverde CD-ROM). Waarnemingen buiten de vier
ecologische zones, maar wel verricht binnen het huidige onderzoek (bijvoorbeeld bij de
faunapassages van de Geleenbeek en Vloedgraaf) zijn in de tabel apart weergegeven.
Tevens is in de laatste kolom van de tabellen toegevoegd van welke soorten dagvlinders,
libellen en sprinkhanen het voorkomen in de omgeving reeds bekend was op basis van
bestaande bronnen (uurhok van 5 x 5 km; Bos et al., 2006; NVL, 2002; Akkermans et
al., 2001; Kurstjens et al., 2001; Kurstjens & Peters, 2000; Kleukers et al., 1997). De
waarnemingen van beschermde en/of bedreigde soorten of soorten voorkomend op de
Provinciale Lijst van bedreigde soorten in Limburg zijn ingetekend op kaart 2.
In totaal zijn in het onderzoeksgebied in 2006 17 soorten dagvlinders waargenomen,
waaronder de landelijk schaarse tot zeldzame koninginnenpage (foto 5 en voorkaft),
oranje luzernevlinder (foto 6), gele luzernevlinder (foto 7) en het bruin blauwtje (foto 8).
De verspreidingskaarten van deze vier soorten in Limburg zijn weergegeven in Figuur 1.
Koninginnenpage en bruin blauwtje staan op de nationale Rode Lijst en zijn in Limburg
algemeen respectievelijk zeldzaam (Akkermans et al., 2001). Beide soorten zijn
gedurende het onderzoek slechts éénmaal in de ecologische zones gezien (zie kaart 2).
De koninginnenpage is een zeer mobiele soort en kan overal op geschikte terreinen
opduiken. Het waargenomen bruin blauwtje is vermoedelijk afkomstig uit aangrenzend
Duitsland, aangezien de dichtstbijzijnde (bekende) populaties in Limburg zich in Zuid-
Limburg bevinden (zie Figuur 1). Het is echter ook mogelijk dat de vestiging vanuit het
zuidwesten heeft plaatsgevonden, aangezien de soort de laatste jaren sterk is
toegenomen in natuurontwikkelingsgebieden langs de Maas (niet op kaart), o.a. in de
omgeving van Obbicht, Roosteren en Meers (interview dhr. B. Peters in het Limburgs
Dagblad, 4 januari 2007). Van de beide luzernevlinders (niet beschermd, géén Rode
Lijst-soorten, maar landelijk gezien wel schaars) zijn tijdens het onderzoek relatief veel
individuen geteld (zie Tabel 6). In Limburg stammen de meeste waarnemingen van deze
trekvlinders uit Zuid-Limburg en de Peelstreek (zie Figuur 1).
De drie koolwitjes vormden verreweg de meest waargenomen soorten dagvlinders. Met
name van het klein koolwitje zijn op enkele dagen meer dan 50 exemplaren
waargenomen (exacte aantal niet bijgehouden). Eveneens relatief talrijk in de vier
ecologische zones waren Icarusblauwtje, distelvlinder en dagpauwoog. De overige
waargenomen soorten zijn landelijk gezien algemeen, maar (nog) slechts sporadisch in
het onderzoeksgebied gezien: zwartsprietdikkopje (foto 9), kleine vuurvlinder,
argusvlinder, atalanta, kleine vos en gehakkelde aurelia. Bont zandoogje is uitsluitend
langs de Vloedgraaf gezien en niet in de ecologische zones.

Tabel 6. Soorten en aantallen dagvlinders in Landschapspark Susteren in 2006 in de vier
ecologische zones (EZ; (v) = zich zeer waarschijnlijk voortplantend). ‘Buiten EZ’ =
waargenomen buiten de ecologische zones, o.a. rond de Geleenbeek en Vloedgraaf.
Tevens zijn reeds bekende soorten dagvlinders van het betreffende uurhok (5 x 5 km),
waargenomen t/m 2003, weergegeven (+). Soorten die in 2006 niet door Bureau
Waardenburg zijn waargenomen, zijn cursief gedrukt.
Soort EZ Buiten EZ 5 x 5 km (literatuur)
Zwartsprietdikkopje 1 +
Groot dikkopje +
Koninginnenpage 1 1 +
Oranje luzernevlinder 9
Gele luzernevlinder 10 2
Citroenvlinder +
Oranjetipje +
Groot koolwitje >10 >10 +
Klein geaderd witje >25 (v) >10 +
Klein koolwitje >100 (v) >50 +
Kleine vuurvlinder 2 +
Icarusblauwtje 15 (v) +
Bruin blauwtje 1
Boomblauwtje +
Bont zandoogje 1 +
Argusvlinder 1 +
Koevinkje +
Atalanta 4 1 +
Distelvlinder 29 +
Dagpauwoog 16 (v) 5 +
Kleine vos 1 +
Gehakkelde aurelia 1 +
Landkaartje +
31

32
•
Figuur 1a. Verspreiding van de koninginnenpage (links) en het bruin blauwtje in Limburg in
1990-1999. Rode punten betreffen km-hokken met waarnemingen; de soorten planten
zich hier waarschijnlijk voort (bron: Akkermans et al., 2001). De zwarte punt indiceert
de ligging van het onderzoeksgebied.
•

• •
Figuur 1b. Verspreiding van de oranje luzernevlinder (links) en gele luzernevlinder in Limburg in
1990-1999. Gele vierkanten betreffen km-hokken met waarnemingen van zwervers; de
soorten planten zich in Nederland niet voort (bron: Akkermans et al., 2001). De zwarte
cirkel indiceert de ligging van het onderzoeksgebied.
33

34
Foto 5. Koninginnenpage, karakteristieke Limburgse dagvlindersoort, in 2006 waargenomen in
deelgebied IV van Landschapspark Susteren.

Foto 6. Oranje luzernevlinder, zeldzame trekvlinder in Nederland, regelmatig waargenomen in
Landschapspark Susteren in 2006.
Foto 7. Gele luzernevlinder, zeldzame trekvlinder in Nederland, regelmatig waargenomen in
Landschapspark Susteren in 2006.
35

36
Foto 8. Bruin blauwtje, Rode Lijst-soort, zeldzaam in Limburg, eenmaal waargenomen in
Landschapspark Susteren in 2006.
Foto 9. Zwartsprietdikkopje, een algemene, honkvaste soort en (daarom) in 2006 nog weinig
waargenomen in Landschapspark Susteren.

Voorheen waren uit het uurhok (5 x 5 km) waartoe het onderzoeksgebied behoort 20
soorten bekend (Bos et al., 2006; Akkermans et al., 2001; Kurstjens et al., 2001;
Kurstjens & Peters, 2000). In 2006 zijn hier door Bureau Waardenburg drie soorten aan
toegevoegd (oranje luzernevlinder, gele luzernevlinder en bruin blauwtje). Het totaal
aantal soorten dat inmiddels (t/m 2006) in dit uurhok is vastgesteld, komt daarmee op
23 (zie Tabel 6).
Het aantal soorten dat wel uit het uurhok bekend was, maar niet in het huidige
onderzoek is vastgesteld, is beperkt. Het betreft groot dikkopje, citroenvlinder,
oranjetipje, boomblauwtje, koevinkje en landkaartje. Op de citroenvlinder na zijn deze
soorten in 2001 en 2000 wel in het inpassingsgebied van de N297n buiten de vier
deelgebieden waargenomen, maar niet in het gebied van de huidige ecologische zones
(Kurstjens et al., 2001; Kurstjens & Peters, 2000). Uitzondering vormt het landkaartje
waarvan één exemplaar langs de Limbrichterbeek is waargenomen. De overige vier
soorten zijn uitsluitend langs de Roode Beek, de Vloedgraaf en in De Rollen
waargenomen. Voor al deze soorten is (binnen enkele seizoenen) geschikt habitat in de
ecologische zones aanwezig (of te verwachten). Met name citroenvlinder en
boomblauwtje werden in 2006 reeds in het gebied verwacht. Vanwege de beperkte
mobiliteit zal vestiging door groot dikkopje en koevinkje langer op zich laten wachten
dan vestiging door de overige soorten. Hetzelfde geldt voor het hooibeestje, een
landelijk algemene graslandsoort, die weliswaar niet bekend is uit de omgeving, maar op
langere termijn wel degelijk in het gebied verwacht wordt.
In totaal zijn in het onderzoeksgebied in 2006 20 soorten libellen waargenomen door
Bureau Waardenburg en nog eens vijf andere soorten door de ter plaatse geïnterviewde
faunadeskundige R. Geraeds (tengere pantserjuffer, kanaaljuffer, zuidelijke heidelibel,
zwervende heidelibel en geelvlekheidelibel). Voorheen waren uit het uurhok waartoe het
onderzoeksgebied behoort ‘slechts’ 18 soorten bekend (NVL, 2002; Kurstjens et al.,
2001). In 2006 zijn hier door Bureau Waardenburg en dhr. R. Geraeds 13 soorten aan
toegevoegd. Het totaal aantal soorten dat inmiddels (t/m 2006) in dit uurhok is
vastgesteld, komt daarmee op 31 (zie Tabel 7). De waarde van de ecologische zones
voor libellen is daarom uitzonderlijk hoog te noemen (in het eerste seizoen na aanleg).
Tot de waargenomen soorten behoren zeven landelijk gezien (zeer) zeldzame soorten:
zwervende pantserjuffer (foto 10), tengere grasjuffer, vuurlibel (foto 11), zwervende
heidelibel, zuidelijke heidelibel, bandheidelibel (foto 12) en zuidelijke oeverlibel (foto 13).
Deze laatste twee soorten staan tevens op de Rode Lijst (Wasscher et al., 1998).
De drie talrijkste soorten libellen van het onderzoeksgebied zijn watersnuffel (273
exemplaren geteld), lantaarntje (152) en gewone oeverlibel (70). Dit zijn ook landelijk
gezien zeer algemene soorten die in staat zijn nieuwe gebieden snel te koloniseren. In
deelgebied I (poel 1) zijn vier soorten vastgesteld: kleine roodoogjuffer, watersnuffel,
lantaarntje en gewone oeverlibel. In deelgebied II (de Limbrichterbeek, poel 2 en poel 4
die in de zomer is drooggevallen) zijn 13 soorten vastgesteld. Het mannetje tengere
37

38
grasjuffer en met name de vier mannetjes en één vrouwtje zuidelijke oeverlibel langs de
Limbrichterbeek vormen hier de hoogtepunten.
Tabel 7. Soorten en aantallen libellen in Landschapspark Susteren in 2006, zowel ‘totaal’ als
voor de vier ecologische zones (DG = deelgebied; (v) = zich (zeer waarschijnlijk)
voortplantend) afzonderlijk. Tevens zijn reeds bekende soorten libellen van het
betreffende uurhok (5 x 5 km), waargenomen t/m 2001, weergegeven (+) alsmede een
aantal soorten die (tevens) waargenomen zijn door dhr. R. Geraeds in 2006 (•).
Soorten die in 2006 niet door Bureau Waardenburg zijn waargenomen, zijn cursief
gedrukt.
Soort DG I DG II DG III DG IV Totaal 5 x 5 km
Weidebeekjuffer +
Gewone pantserjuffer +
Zwervende pantserjuffer 2 2 •
Tengere pantserjuffer •
Houtpantserjuffer 10 (v) 10 +
Azuurwaterjuffer 5 (v) 15 (v) 20 +
Grote roodoogjuffer +
Kleine roodoogjuffer 1 10 (v) 35 (v) 46
Vuurjuffer +
Watersnuffel 2 20 (v) 250 (v) 1 273 +
Lantaarntje 20 (v) 30 (v) 100 (v) 2 152 +
Tengere grasjuffer 1 1 •
Kanaaljuffer •
Blauwe breedscheenjuffer +
Grote keizerlibel 14 (v) 14 +
Blauwe glazenmaker 1 1 +
Paardenbijter 2 2 +
Plasrombout +
Viervlek 1 1
Platbuik 1 1 2 +
Gewone oeverlibel 10 (v) 5 50 (v) 5 (v) 70 +
Zuidelijke oeverlibel 5 2 7
Vuurlibel 12 (v) 12 •
Bloedrode heidelibel 1 1 +
Zwarte heidelibel 1 1 +
Zwervende heidelibel •
Zuidelijke heidelibel •
Geelvlekheidelibel •
Bandheidelibel 3 (v) 3 •
Bruinrode heidelibel 5 (v) 10 (v) 15 +
Steenrode heidelibel 10 (v) 30 (v) 40 •

Foto 10. Zwervende pantserjuffer, vrij zeldzame libellensoort in Nederland, waargenomen in
deelgebied IV van Landschapspark Susteren in 2006.
Foto 11. Mannetje vuurlibel, zeldzame libellensoort in Nederland, talrijk in deelgebied III van
Landschapspark Susteren in 2006.
39

40
Foto 12. Mannetje bandheidelibel, zeldzame Rode Lijst-soort in Nederland, in 2006
waargenomen in deelgebied III van Landschapspark Susteren.
Foto 13. Mannetje zuidelijke oeverlibel, een zeer zeldzame Rode Lijst-soort in Nederland, in
2006 waargenomen in deelgebied II en III van Landschapspark Susteren.

In deelgebied III (de grote nieuwe waterplas poel 3) zijn 15 soorten libellen
waargenomen. Meest opmerkelijke soorten hier zijn vuurlibel en bandheidelibel.
Daarnaast zijn door dhr. R. Geraeds, die dit water enkele malen in 2006 bezocht heeft,
tevens o.a. de zeldzame zwervende heidelibel en kanaaljuffer en de uiterst zeldzame
zuidelijke heidelibel waargenomen (interview ter plaatse). In deelgebied IV (poelen 5 en
6) zijn vier soorten waargenomen: de zeldzame zwervende pantserjuffer, het zeer
algemene lantaarntje en de eveneens zeer algemene watersnuffel en gewone oeverlibel.
Deze laatste drie soorten zijn tevens de enige soorten die in alle vier de deelgebieden zijn
vastgesteld.
Tijdens eerder onderzoek zijn in de vier deelgebieden géén libellensoorten vastgesteld,
die niet óók tijdens de huidige studie zijn vastgesteld (Kurstjens et al., 2001; Kurstjens &
Peters, 2000). Wel zijn elders in het inpassingsgebied van de N297n – buiten de vier
deelgebieden – weidebeekjuffer, blauwe breedscheenjuffer en vuurjuffer vastgesteld
(langs de Roode Beek, de Vloedgraaf en De Rollen), soorten die niet tijdens de huidige
studie zijn vastgesteld, maar (op termijn) wel in de vier deelgebieden verwacht worden.
Er zijn tijdens het onderzoek negen soorten sprinkhanen in het onderzoeksgebied
waargenomen. Het betreft naast enkele (zeer) algemene soorten (Kleukers et al., 1997)
als grote groene sabelsprinkhaan, bruine sprinkhaan en ratelaar tevens het landelijk (nog)
schaarse zuidelijk spitskopje en de zeer zeldzame sikkelsprinkhaan (foto 14). Alle
waargenomen soorten hebben de ecologische zones binnen één seizoen gekoloniseerd,
met uitzondering van het gewoon doorntje dat uitsluitend langs de Geleenbeek is
aangetroffen. Sikkelsprinkhaan en snortikker zijn zelfs uitsluitend in de ecologische zones
gevonden. Van de sikkelsprinkhaan is het niet aannemelijk dat deze zich reeds in de
ecologische zones heeft voortgeplant (niet zingend gehoord, slechts één individu
gevonden in deelgebied IV, zie kaart 2).
Van de tien soorten die reeds uit het uurhok (waartoe het onderzoeksgebied behoort)
bekend waren (Kurstjens et al., 2001; Kurstjens & Peters, 2000; Kleukers et al., 1997),
zijn boomsprinkhaan, struiksprinkhaan, bramensprinkhaan, greppelsprinkhaan en
gouden sprinkhaan in 2006 niet in de ecologische zones waargenomen (zie onder).
Daarentegen zijn drie ‘nieuwe’ soorten aan het uurhok (5 x 5 km) toegevoegd:
sikkelsprinkhaan, zuidelijk spitskopje en gewoon doorntje. Het totaal aantal soorten dat
inmiddels (t/m 2006) in dit uurhok is vastgesteld, komt daarmee op 14 (zie Tabel 8).
De boomsprinkhaan en struiksprinkhaan zijn overdag met het ‘blote oor’ zeer moeilijk te
inventariseren en zijn mogelijk daardoor gemist. Deze soorten van opgaande begroeiing
zullen echter (nog) niet algemeen in het recent aangelegde, nog open gebied kunnen
voorkomen. Van de struiksprinkhaan is in 2001 een exemplaar waargenomen langs de
Roode Beek (Kurstjens et al., 2001). Geschikt habitat voor de bramensprinkhaan en
gouden sprinkhaan (vochtige bosranden en struwelen, rijk begroeide rivieroevers,
vochtige ruigten en dergelijke) komt momenteel (nog) weinig voor in de vier
deelgebieden. Laatstgenoemde soort is elders in het inpassingsgebied van de N297n
weliswaar niet waargenomen, maar de bramensprinkhaan komt algemeen voor langs de
41

42
Roode Beek, de Vloedgraaf, en in De Rollen (Kurstjens et al., 2001; Kurstjens & Peters,
2000). Voor de greppelsprinkhaan, waarvan een populatie aanwezig is langs de Bosgraaf
ten westen van deelgebied I, is momenteel reeds geschikt habitat in de ecologische
zones aanwezig (halfhoge, vrij vochtige tot vrij droge, voedselrijke vegetaties). Op korte
termijn kan daarom kolonisatie van de ecologische zones door genoemde soorten
verwacht worden, zowel vanuit het oosten (bramensprinkhaan) als vanuit het westen
(bramensprinkhaan en greppelsprinkhaan). In een later stadium van ontwikkeling van
het gebied (meer opgaande elementen) wordt tevens vestiging van boomsprinkhaan en
struiksprinkhaan verwacht en wellicht ook van gouden sprinkhaan (die momenteel niet
in de omgeving lijkt voor te komen en dus ‘van ver’ dient te komen).
Tabel 8. Soorten sprinkhanen in Landschapspark Susteren in 2006 met een globale indicatie van
voorkomen: zeldzaam = slechts één exemplaar of enkele exemplaren waargenomen;
algemeen = een tiental exemplaren waargenomen; zeer algemeen = overal in de
ecologische zones aanwezig, vele tientallen exemplaren waargenomen (en
waarschijnlijk ‘vele honderden’ aanwezig); (v) = zich voortplantend. ‘Buiten EZ’ =
waargenomen buiten de ecologische zones, maar wel rond de Geleenbeek en
Vloedgraaf (studiegebied). Tevens zijn reeds bekende soorten sprinkhanen van het
betreffende uurhok (5 x 5 km), waargenomen t/m 2001, weergegeven (+). Soorten die
in 2006 niet door Bureau Waardenburg zijn waargenomen, zijn cursief gedrukt.
Soort Indicatie ‘Buiten EZ’ 5 x 5 km (lit.)
Sikkelsprinkhaan zeldzaam
Gewoon spitskopje zeldzaam (v) algemeen +
Zuidelijk spitskopje zeldzaam (v) algemeen
Boomsprinkhaan +
Struiksprinkhaan +
Bramensprinkhaan +
Grote groene sabelsprinkhaan algemeen (v) algemeen +
Greppelsprinkhaan +
Gewoon doorntje zeldzaam
Gouden sprinkhaan +
Bruine sprinkhaan algemeen (v) algemeen +
Ratelaar zeer algemeen (v) algemeen +
Snortikker zeldzaam (v)
Krasser algemeen (v) algemeen +

Foto 14. Sikkelsprinkhaan, zeer zeldzame Rode Lijst-soort in Nederland, in 2006 waargenomen
in deelgebied IV van Landschapspark Susteren.
Onder alle in 2006 waargenomen insecten bevinden zich geen inzake de Flora- en
faunawet beschermde soorten. Wel staat een drietal soorten van de vastgestelde soorten
op Provinciale Lijst van bedreigde soorten in Limburg: bruin blauwtje, bandheidelibel en
zuidelijke oeverlibel. Deze soorten staan tevens op de nationale Rode Lijsten (Ommering
et al., 1994; Wasscher et al., 1998). Ook koninginnenpage en sikkelsprinkhaan staan op
de Rode Lijst (Kleukers et al., 1997).
43

4 Conclusies en aanbevelingen
4.1 Conclusies
Monitoring faunapassages
• In totaal hebben in 2006 18 soorten zoogdieren, reptielen en amfibieën één of
meer van de elf onderzochte faunapassages (zes locaties) gebruikt: egel, mol,
hermelijn, bunzing, steenmarter, vos, ree, woelrat, muskusrat, bruine rat, bosmuis,
haas, konijn, kat, (levendbarende) hagedis, salamander, pad en kikker.
• De brede, doorlopende oevers met stobbenwallen (Geleenbeek en Vloedgraaf)
zijn door meer soorten (6 tot 13) gebruikt dan de loopplanken in duiker Op de
Vos (3) en de loopplanken aan de viaducten Geleenbeek en Vloedgraaf (één
soort: kat). Het ecombiduct, de spoorwegonderdoorgang en de kleinwildtunnel
onder de Sittarderweg worden door een ‘gemiddeld’ aantal soorten gebruikt (5
tot 8).
• Van het ecombiduct zijn het bovendek en de faunabuis deels door verschillende
soorten en/of in verschillende frequentie gebruikt. Op het bovendek zijn
steenmarter, (levendbarende) hagedis en pad vastgesteld (en vos en ree door
derden), soorten die de buis niet hebben gebruikt. Hermelijn en kat zijn wel door
de buis gegaan, maar niet over het bovendek gelopen. Bunzing, bosmuis en
konijn zijn zowel op het bovendek als in de buis vastgesteld, bunzing en bosmuis
in vergelijkbare mate, maar konijn in de buis beduidend méér (29x) dan op het
bovendek (viermaal).
• Soorten die op vier of meer van de elf loopstroken zijn vastgesteld, zijn kat (op 9
loopstroken), bosmuis (8), konijn (7), bunzing (6), steenmarter (6), pad (6), egel
(5), bruine rat (5), kikker (4) en hermelijn (4).
• Soorten die op drie of minder van de elf loopstroken zijn vastgesteld, zijn woelrat
(3), salamander (3), ree (2), mol (1), vos (1), muskusrat (1), haas (1) en
levendbarende hagedis (1).
• Het maximum aantal vastgestelde sporen van een soort op een loopstrook is 306
voor bruine rat (duiker Op de Vos), 205 voor bosmuis (Spoorwegonderdoorgang),
55 voor konijn (idem), 47 voor kat (kleinwildtunnel Sittarderweg), 11 voor egel
(idem), 10 voor pad (Vloedgraaf oostoever), 9 voor kikker (idem) en vos (idem), 8
voor ree (idem), 7 voor steenmarter (idem), 5 voor salamander (idem), 4 voor
hermelijn (Geleenbeek oostoever) en bunzing (duiker Op de Vos), 2 voor woelrat
(Geleenbeek westoever en Vloedgraaf westoever) en muskusrat (Geleenbeek
westoever) en 1 voor mol (kleinwildtunnel Sittarderweg), haas (Vloedgraaf
oostoever) en levendbarende hagedis (ecombiduct bovendek).
45

46
• Naar verwachting zal het gebruik van de faunapassages door zowel de
vastgestelde soorten als door de (nog) niet vastgestelde wezel met het verder tot
ontwikkeling komen van de ecologische zones toenemen.
• Gebruik van het bovendek van het ecombiduct door fauna (waaronder insecten)
zal met het meer begroeid raken van het ecoduct naar verwachting toenemen.
Wél is een blijvende onbeschaduwde (weinig begroeide) strook een vereiste voor
duurzaam gebruik door de levendbarende hagedis.
• Naar verwachting zullen de loopplanken aan de viaducten Geleenbeek en
Vloedgraaf in de toekomst door meer soorten dan uitsluitend kat gebruikt gaan
worden, zodra de N297n in gebruik is genomen. In de huidige situatie kunnen
veel dieren nog ongestoord het viaduct zelf oversteken.
• Zo kort na de aanleg van de faunapassages is het aantal diersoorten dat gebruik
maakt van de voorzieningen hoog. Hetzelfde geldt voor het aantal in de
ecologische zones vastgestelde soorten planten, dagvlinders en libellen, zo kort na
de inrichting van het gebied. Het aantal soorten broedvogels en amfibieën is
vanwege de recente aanleg nog relatief gering, maar de kolonisatie is in volle
gang en verloopt volgens verwachting. Vissen zijn in de nieuwe wateren nog niet
gevangen en/of waargenomen (behoudens twee uitgezette exemplaren van de
goudwinde, een uitheemse soort), hetgeen ook niet verwacht werd.
Inventarisatie ecologische zones
• In 2006 zijn in totaal 72 soorten planten vastgesteld. Een groot deel van de flora
heeft betrekking op algemene (pionier)soorten. Er is echter ook één beschermde
en één (Provinciale) Rode Lijst-soort vastgesteld: brede wespenorchis
respectievelijk polei. Wat betreft aantal soorten is deelgebied IV floristisch gezien
rijker dan de andere drie deelgebieden.
• De ingerichte ecologische zones lijken goed tot ontwikkeling te komen, met
uitzondering van de ingeplante boompjes op het ecombiduct. Voor de ecologische
zones geldt dat het aantal soorten – vanwege de recente aanleg en inrichting van
het gebied – nog aanzienlijk zal toenemen.
• Buiten het vastgestelde voorkomen van zoogdieren dankzij de monitoring van
faunapassages zijn ook (sporen van) vos, ree, muskusrat, veldmuis en haas in de
ecologische zones vastgesteld.
• In 2006 zijn in totaal 28 soorten broedvogels (exclusief de mogelijke broedvogels
bergeend en gele kwikstaart) in de ecologische zones (plus perceelranden)
vastgesteld, waaronder de schaarse kleine plevier (SOVON, 2002) en de Rode
Lijst-soorten patrijs, veldleeuwerik en kneu. Naar verwachting zal het aantal

soorten broedvogels bij verdere ontwikkeling van het gebied nog (aanzienlijk)
toenemen.
• Buiten de broedvogels hebben de ecologische zones tevens een betekenis voor
doortrekkers en wintergasten. Een aantal van de waargenomen soorten is landelijk
gezien schaars, zoals smelleken, witgatje, paapje en tapuit.
• Reptielen, amfibieën en vissen zijn in de ecologische zones nog weinig tot niet
waargenomen vanwege de zeer recente aanleg van het gebied. Bijzonder is wel
het reeds vastgestelde voorkomen van de levendbarende hagedis in deelgebied III.
Tevens is op diverse locaties ‘pad’ en bastaardkikker vastgesteld. De wateren
zullen de komende jaren naar verwachting door meer soorten amfibieën en vissen
gekoloniseerd gaan worden.
• Buiten de ecologische zones zijn in 2006 in de Geleenbeek en de Vloedgraaf
riviergrondel, driedoornige stekelbaars, baars, blankvoorn en kopvoorn
vastgesteld.
• In totaal zijn in het onderzoeksgebied in 2006 17 soorten dagvlinders
waargenomen, waaronder de Rode Lijst-soorten koninginnenpage en bruin
blauwtje en de landelijk schaarse oranje luzernevlinder en gele luzernevlinder. De
laatste drie soorten waren nog niet uit het betreffende uurhok bekend (totaal
aantal vastgestelde soorten in het betreffende 5 x 5 km-hok nu 23).
• In totaal zijn in 2006 in het onderzoeksgebied 25 soorten libellen waargenomen,
waaronder zeven landelijk gezien (zeer) zeldzame soorten: zwervende
pantserjuffer, tengere grasjuffer, vuurlibel, bandheidelibel, zuidelijke oeverlibel,
zwervende heidelibel en zuidelijke heidelibel (laatste twee soorten uitsluitend
waargenomen door dhr. R. Geraeds). Dertien soorten waren nog niet uit het
betreffende uurhok bekend (totaal aantal vastgestelde soorten in het betreffende
5 x 5 km-hok nu 31).
• In totaal zijn in 2006 in het onderzoeksgebied 9 soorten sprinkhanen
waargenomen, met name landelijk gezien algemene soorten, maar tevens het
schaarse zuidelijk spitskopje en de zeer zeldzame sikkelsprinkhaan. De laatste twee
soorten – alsmede het algemene gewoon doorntje – waren nog niet uit het
betreffende uurhok bekend (totaal aantal vastgestelde soorten in het betreffende
5 x 5 km-hok nu 14).
• De in 2006 waargenomen insecten zijn geen van alle beschermd inzake de Flora-
en faunawet. Wel staat een drietal soorten op Provinciale Lijst van bedreigde
soorten in Limburg: bruin blauwtje, bandheidelibel en zuidelijke oeverlibel. Deze
soorten staan tevens op de nationale Rode Lijsten, evenals koninginnenpage en
sikkelsprinkhaan.
47

48
• De betekenis van de ecologische zone voor insecten is in 2006 reeds zeer groot
gebleken (met name voor libellen) en zal in de toekomst naar verwachting alleen
nog maar toenemen.
Functioneren ecologische verbindingszone Limbrichterbos – IJzerenbos
• Het Limbrichterbos grenst direct aan het zuidelijke deel van deelgebied I over een
afstand van enkele honderden meters. Deelgebied I functioneert door deze
inpassing als volwaardig onderdeel van ‘robuuste verbinding Limbrichterbos –
IJzerenbos’. Reeën zijn reeds vastgesteld en ook andere ‘bodemgebonden’ soorten
als bunzing en bastaardkikker hebben het deelgebied snel weten te bereiken.
• Deelgebied I wordt via duiker Op de Vos verbonden met deelgebied II. De huidige
smalle loopplank in deze duiker lijkt niet te functioneren voor soorten als egel, vos
en haas. De effectiviteit van dit onderdeel van ‘robuuste verbinding
Limbrichterbos – IJzerenbos’ is daardoor beperkt. Deze effectiviteit kan sterk
vergroot worden door het droogleggen van de duiker (zie paragraaf 4.2
‘Aanbevelingen’).
• Deelgebied II wordt via het ecombiduct verbonden met deelgebied III. Het
ecombiduct functioneerde in 2006 o.a. voor de meest kritische van alle verwachte
doelsoorten – ree en levendbarende hagedis – en zal in de toekomst naar
verwachting door alle doelsoorten gebruikt worden. Deelgebieden II en III zijn in
2006 gekoloniseerd door schaarse broedvogelsoorten als kleine plevier en door
een aanzienlijk aantal zeldzame dagvlinder- en libellensoorten. De effectiviteit van
deze onderdelen van ‘robuuste verbinding Limbrichterbos – IJzerenbos’ is groot.
• Deelgebied III wordt via de spoorwegonderdoorgang verbonden met deelgebied
IV. De ruime onderdoorgang wordt reeds goed gebruikt en zal in de toekomst
naar verwachting door alle doelsoorten gebruikt worden. Deelgebied IV is in 2006
gekoloniseerd door soorten als patrijs, bastaardkikker en sikkelsprinkhaan. Tevens
zijn enkele zeldzame dagvlinder- en libellensoorten vastgesteld. De effectiviteit
van deze onderdelen van ‘robuuste verbinding Limbrichterbos – IJzerenbos’ is
groot.
• Deelgebied IV wordt via kleinwildtunnel Sittarderweg verbonden met het
agrarisch gebied tussen de Sittarderweg en de Geleenbeek. De tunnel wordt reeds
goed gebruikt en zal in de toekomst naar verwachting door alle doelsoorten
gebruikt worden, met uitzondering van ree. Aangezien het gebied ten oosten van
de tunnel nog niet ecologisch is ingericht, loopt de ‘robuuste verbinding
Limbrichterbos – IJzerenbos’ hier feitelijk dood. Hoewel de effectiviteit van
‘robuuste verbinding Limbrichterbos – IJzerenbos’ vanaf het Limbrichterbos tot
aan de Sittarderweg groot is en voor grotere zoogdieren en reptielen nog duidelijk
zal toenemen bij drooglegging van duiker Op de Vos (zie paragraaf 4.2

4.2 Aanbevelingen
‘Aanbevelingen’), is de effectiviteit van ‘robuuste verbinding Limbrichterbos –
IJzerenbos’ in de zone tussen de Sittarderweg en de Vloedgraaf nog zeer beperkt.
Het betreft hier vrijwel uitsluitend de gerealiseerde faunapassages bij de
Geleenbeek en de Vloedgraaf. De loopplanken (west-oost-richting) worden
nauwelijks gebruikt, de oevers langs Geleenbeek en Vloedgraaf (noord-zuidrichting)
worden zeer frequent gebruikt door vrijwel alle doelsoorten. In de
toekomst zullen de loopplanken, in tegenstelling tot de genoemde beekoevers,
niet door alle doelsoorten gebruikt worden. Soorten als egel, vos, ree en haas
worden niet verwacht op de smalle loopplanken. Naar verwachting zullen met
name marterachtigen, muizen en amfibieën van de planken gaan profiteren in de
toekomst. De frequentie van gebruik door deze soorten zal naar verwachting
bovendien toenemen indien het huidige agrarische gebied ten noorden van de
N297n tussen de Geleenbeek en de Vloedgraaf ecologisch ingericht gaat worden
(conform de doelstelling van de ‘robuuste verbinding Limbrichterbos-IJzerenbos’).
Algemeen
• Aanbevolen wordt om de faunapassages en de ecologische zones opnieuw te
monitoren in 2008, 2010 en 2016 (twee jaar, vier jaar en tien jaar na de huidige
nulstudie) om te toetsen of de faunapassages door alle doelsoorten in gebruik zijn
(worden) genomen en of de ecologische zones zich op de gewenste manier
ontwikkelen (hebben ontwikkeld). Met het oog op nog in te richten onderdelen
van ‘robuuste verbinding Limbrichterbos – IJzerenbos’ dient in genoemde jaren
tevens opnieuw beoordeeld te worden in hoeverre de verbinding dan inmiddels
functioneert conform de doelstelling.
Faunapassages
• Aangezien de aftakking van de Limbrichterbeek onder duiker Op de Vos als
afvoerende watergang is opgeheven, wordt aanbevolen om de duiker droog te
leggen. Hierdoor zal de kans op het gebruik van de duiker door diersoorten die
geen smalle loopplanken accepteren (egel, vos en haas) sterk toenemen.
Hetzelfde geldt voor das en hazelworm die evenmin smalle loopplanken gebruiken
en op termijn in het gebied verwacht worden bij het welslagen van ‘robuuste
verbindingzone Limbrichterbos – IJzerenbos’.
• Aanbevolen wordt om – naast het ontwikkelen van een meidoornhaag over de
gehele oostrand van het ecombiduct – permanent een onbeschaduwde (weinig
begroeide) strook te handhaven op het bovendek ten behoeve van gebruik door
de levendbarende hagedis.
• Aanbevolen wordt om de loopplanken aan de viaducten van de Geleenbeek en de
Vloedgraaf beter te laten aansluiten op de taluds door het aanbrengen van extra
49

50
aarde. In de huidige situatie komen sommige uiteinden van de planken enigszins
‘los’ van het talud door erosie.
Ecologische zones
• Aanbevolen wordt om poel 3 (deelgebied III) niet te verontdiepen. Het water is
lokaal ondiep en in andere gedeelten relatief diep. Dit is gunstig voor de algehele
dynamiek van de poel. De poel is momenteel zeer geschikt voor libellen en zal in
de toekomst bij handhaving van de verschillen in diepte tevens geschikt blijven
voor eventuele vestiging van kamsalamander en boomkikker. Deze soorten
kunnen zich op termijn vestigen vanuit de bekende populaties van De Doort bij
Echt, via Hommelheide en het IJzerenbos, indien de ecologische zone tot aan de
Vloedgraaf en Roode Beek wordt doorgetrokken en ten faveure van deze soorten
beheerd wordt. Ook een soort als das kan zich in de toekomst vestigen in de
huidige ecologische zones als de verbindingen met bestaande populaties in het
zuiden gerealiseerd worden (Van Moll, 2002).
• Aangezien de goudwinde een exotische, uitheemse soort is, wordt aanbevolen om
de twee exemplaren in poel 6 (deelgebied IV) elektrisch weg te vangen.
Aanwezigheid van deze vissen conflicteert met succesvolle voortplanting van
amfibieën.

5 Literatuur
Akkermans, R.W., R.A.J. Pahlplatz & K. Veling, 2001. Dagvlinders in Limburg.
Verspreiding en ecologie 1990-1999. Natuurhistorisch Genootschap in
Limburg, Maastricht / De Vlinderstichting, Wageningen.
Bergmans, W. & A. Zuiderwijk, 1986. Atlas van Nederlandse amfibieën en reptielen en
hun bedreiging. Vijfde herpetogeografische verslag. KNNV Uitgeverij, Utrecht.
Bos, F., M. Bosveld, D. Groenendijk, C. van Swaay, I. Wynhoff & De Vlinderstichting,
2006. De dagvlinders van Nederland, verspreiding en bescherming.
Lepidoptera: Hesperioidea, Papilionidea – Nederlandse fauna 7. Naturalis,
KNNV Uitgeverij & EIS-Nederland, Leiden.
Brandjes, G.J., R. van Eekelen, K. Krijgsveld & G.F.J. Smit, 2002. Het gebruik van
faunabuizen onder rijkswegen. Resultaten literatuur- en veldonderzoek. DWW
Ontsnipperingsreeks deel 43. Rapport nr. DWW-2002-123. Bureau
Waardenburg bv, Culemborg.
Brandjes, G.J. & G.F.J. Smit, 2002. Tweede orde ecopassage N297n. Inrichtingsschets
een toelichting in het kader van de geplande wegaanleg. Rapport nr. 02-077C.
Bureau Waardenburg bv, Culemborg.
Brandjes, G.J., G. Veenbaas, I. Tulp & M.J.M. Poot, 2001. Het gebruik van
faunapassages langs watergangen onder rijkswegen. Resultaten van een
experimenteel onderzoek. DWW Ontsnipperingsreeks deel 40. Rapport nr. W-
DWW-2001-026. Bureau Waardenburg bv, Culemborg.
Geraeds, R.P.G., 2006. De Levendbarende hagedis langs de Vloedgraaf. Overleven in
voedselrijke en structuurarme vegetaties. Natuurhistorisch Maandblad 95 (7):
166-172.
Kleukers, R., E. van Nieukerken, B. Odé, L. Willemse & W. van Wingerden, 1997. De
Sprinkhanen en krekels van Nederland (Orthoptera). Nederlandse Fauna 1.
Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & EIS-
Nederland, Leiden.
Kurstjens, G. & B. Peters, 2000. Ecologisch veldonderzoek in het kader van operatie
Bottleneck. Deelgebied 1. N297n. Wissel, Ecologisch adviesbureau.
Kurstjens, G., H. Limpens & B. Crombaghs, 2001. Ecologisch veldonderzoek insecten,
vissen en vleermuizen in het kader van operatie Bottleneck. Deelgebied 1.
N297. Kurstjens, Ecologisch adviesbureau.
Lenders, H.J.R., 1992. Levendbarende hagedis. In: J.E.M. van der Coelen (red.).
Verspreiding en ecologie van amfibieën en reptielen in Limburg.
Natuurhistorisch Genootschap in Limburg, Stichting RAVON, Maastricht,
Nijmegen: 219-232.
Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie (NVL), 2002. De Nederlandse libellen
(Odonata). Nederlandse Fauna 4. Nederlands Natuurhistorisch Museum,
KNNV Uitgeverij en EIS-Nederland, Leiden.
Ommering, G. van, I. van Halder, C.A.M. van Swaay & I. Wijnhof, 1995. Bedreigde en
kwetsbare dagvlinders in Nederland. Toelichting op de Rode lijst, rapport IKC
Natuurbeheer nr. 18, IKC Natuurbeheer, Wageningen.
RAVON, 2005. Waarnemingenoverzicht 2003 & 2004. Reptielen, amfibieën en vissen,
nr. 20. Jaargang 7, nr. 2, pag. 46-64.
SOVON, 2002. Atlas van de Nederlandse broedvogels. Nederlands Natuurhistorisch
Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij en EIS-Nederland, Leiden.
Taken Landschapsplanning bv, 1998. Verbindend Landschap. Een natuur- en
landschapsvisie voor het gebied tussen Sittard en Maasbracht. Werknummer
1487-A.
51

52
Van Beusekom, R., C. Borggreve & P. Eekhout, 2005. Vogelnieuws 16 (2).
Themanummer Rode Lijst. Vogelbescherming Nederland.
Van der Coelen, J.E.M. (red.), 1992. Verspreiding en ecologie van amfibieën en reptielen
in Limburg. Natuurhistorisch Genootschap in Limburg, Stichting RAVON,
Maastricht, Nijmegen.
Van der Winden, J. & J.M. Reitsma, 1996. Adviezen voor verbetering van het
groenbeheer voor vogels in de wijk Hoograven, Utrecht. Rapport nr. 96.17,
Bureau Waardenburg bv, Culemborg.
Van Dijk, A.J., 1996. Broedvogels inventariseren in proefvakken. Handleiding Broedvogel
Monitoring Project. SOVON/CBS.
Van Moll, 2002. Verspreiding van de Das in Nederland 1995-2000. Expertisecentrum
LNV, rapport nr. 2002/150, Ede-Wageningen.
Wasscher, M., G.O. Keijl & G. van Ommering, 1998. Bedreigde en kwetsbare libellen in
Nederland. Toelichting op de Rode Lijst. Rapport IKC Natuurbeheer nr. 30, IKC
Natuurbeheer, Wageningen.
Zuiderwijk, A., G. Smit & B. Kruyntjens, 1992. De Nederlandse hagedissen in de jaren
tachtig. Analyse van waarnemingen en beschrijving van landelijke
verspreidingspatronen. Reptielen Natuurbeleidsplan. Lacerta 51 (1).

Bijlagen
53

Bijlage 1. Foto’s van het studiegebied (ecologische zones en faunapassages).
Deelgebied I. Zicht op de uitgerasterde beplanting en restaurant Op de Vos.
Deelgebied II. Zicht op een deel van de gehandhaafde eikenlaan (voormalige Trichterweg).
55

56
Deelgebied III. Zicht op de grote plas (P3).
Deelgebied IV. Zicht op de spoorwegbrug.

Deelgebied IV. Zicht op de meest oostelijke poel (P6).
Locatie 1. Loopplank in duiker Op de Vos.
57

58
Locatie 2. Ecombiduct, kijkend in zuidoostelijke richting.
Locatie 2. Ecombiduct bovendek (2a) en faunabuis (2b), kijkend in zuidelijke richting.

Locatie 3. Spoorwegonderdoorgang.
Locatie 4. Kleinwildtunnel Sittarderweg.
59

60
Locatie 5c. Loopplank aan het viaduct over de Geleenbeek (zuidzijde).
Locatie 6. Doorlopende oevers (6a en 6b) van de Vloedgraaf.

Locatie 6. Loopplank (6c) aan het viaduct over de Vloedgraaf.
61

Bijlage 2. Overzicht sporen en looprichting van zoogdieren en amfibieën per
onderzoeksdatum per faunapassage.
63

Bijlage 3. In 2006 vastgestelde plantensoorten per deelgebied.
Soort Deelgebied I Deelgebied II Deelgebied III Deelgebied IV
Akker-vergeet-mij-nietje 1 1 1 1
Akkerdistel 1 1 1 1
Akkerkers 1 1 1 1
Bezemkruiskruid 1
Bijvoet 1 1 1 1
Blaartrekkende boterbloem 1 1 1 1
Boerenwormkruid 1
Brede wespenorchis (FFW) 1
Cichorei 1
Dagkoekoeksbloem 1
Echte kamille 1 1 1 1
Engels raaigras 1 1 1 1
Framboos 1 1 1
Gekroesde melkdistel 1 1 1 1
Gele waterkers 1 1 1 1
Gestreepte winde 1 1 1 1
Gestreepte witbol 1 1 1 1
Gewone bereklauw 1 1 1
Gewone duivekervel 1 1 1 1
Gewone hennepnetel 1 1 1 1
Gewone raket 1 1 1 1
Grasmuur 1 1 1 1
Grote pimpernel 1
Grote teunisbloem 1
Grote vossestaart 1 1 1 1
Grote waterweegbree 1
Heermoes 1 1 1 1
Herderstasje 1 1 1 1
Herik 1 1 1 1
Kantige basterdwederik 1 1 1 1
Klaproos 1 1
Kleefkruid 1 1 1 1
Klein kruiskruid 1 1 1 1
Klein kruiskruid 1 1 1
Kleine brandnetel 1 1 1 1
Knopherik 1 1 1 1
Knopig helmkruid 1 1 1 1
Korenbloem 1 1 1
Kroontjeskruid 1 1 1 1
Kropaar 1 1
Kruipende boterbloem 1 1 1 1
Luzerne 1 1 1 1
Margriet 1 1 1 1
Melganzevoet 1 1 1 1
Middelste teunisbloem 1
Moerasdroogbloem 1
Paarse dovenetel 1 1 1 1
Perzikkruid 1 1 1 1
Polei (RL) 1
Ridderzuring 1 1 1 1
69

Soort Deelgebied I Deelgebied II Deelgebied III Deelgebied IV
Riet 1
Rode klaver 1 1 1 1
Rood guichelheil 1 1
Schijfkamille 1 1 1 1
Sint Janskruid 1 1 1
Smalle weegbree 1 1 1 1
Stijf havikskruid 1 1
Speerdistel 1 1
Stijf havikskruid 1
Tuinbingelkruid 1 1 1 1
Varkensgras 1 1 1 1
Vierzadige wikke 1 1 1
Vlasbekje 1
Vogelmuur 1 1 1 1
Vogelwikke 1 1 1 1
Wilde reseda 1
Wilgeroosje 1 1 1 1
Witte klaver 1 1 1 1
Zilverschoon 1 1 1 1
Zwarte nachtschade 1
Zonnebloem 1 1 1 1
Zwarte toorts 1
Totaal aantal soorten 51 56 55 59
70

Bijlage 4. Waargenomen vogelsoorten (niet-broedvogels en/of broedvogels
buiten de ecologische zones) gedurende het veldseizoen 2006.
Soort Aantal Opmerkingen
Aalscholver 1 overvliegend exemplaar op 13 april 2006
Blauwe Reiger + regelmatig zowel ter plaatse vissend als overvliegend
Nijlgans + diverse malen overvliegend waargenomen, nooit meer dan 3 exemplaren
Wilde Eend + broedend vr. in stobbenwal oostoever Geleenbeek (legsel v. 9 eieren nadien gepredeerd)
Buizerd + regelmatig boven de deelgebied aanwezig; broedvogel Limbrichterbos
Sperwer 3 in het gebied waargenomen op 13 april, 17 mei en 15 september 2006
Smelleken 1 vr. vliegend in noordelijke richting over het gebied op 26 januari 2006
Witgatje 1 foeragerend exemplaar langs de Geleenbeek op 13 april 2006 (doortrekker)
Watersnip 1 pleisterende doortrekker, opgestoten langs P6 in deelgebied IV op 15 september
Kokmeeuw + zowel ter plaatse bij P3 (maximaal 50) als regelmatig overvliegend
Stormmeeuw + zowel ter plaatse bij P3 (maximaal 10) als regelmatig overvliegend
Patrijs 4+ minimaal twee territoria buiten de ecologische zones langs de Geleenbeek en Vloedgraaf
Holenduif + broedvogel in de omgeving, regelmatig ter plaatse (foeragerend) in het gebied
Turkse Tortel + idem
Ransuil - komt voor in omgeving (mondelinge mededeling derden)
Steenuil - komt voor in omgeving (mondelinge mededeling derden)
Koekoek 1 gehoord langs de Vloedgraaf op 17 mei 2006
IJsvogel 1 exemplaar gehoord en gezien langs de Vloedgraaf op 22 september en 13 oktober 2006
Grote Bonte Specht + broedvogel in de omgeving (o.a. Limbrichterbos)
Groene Specht 1+ broedvogel in de omgeving (o.a. Limbrichterbos); gehoord op 20 april en 4 mei 2006
Veldleeuwerik + minimaal vier territoria op de landbouwpercelen rond de Geleenbeek en Vloedgraaf
Graspieper + talrijke doortrekker op 13 en 20 april 2006 en schaarse wintergast op 26 januari 2006
Boompieper + schaarse doortrekker op 15 september 2006
Grote Gele Kwikstaart 4 1 langs de Vloedgraaf op 15 en 22 september; 2 in deelgebied II en IV op 22 september
Gele Kwikstaart 1+ territorium langs het landbouwperceel tussen de Geleenbeek en de Vloedgraaf
Boerenzwaluw + talrijke doortrekker en broedvogel in de omgeving; foerageert regelmatig boven P3
Huiszwaluw + broedvogel in de omgeving; foerageert soms boven P3
Tapuit 3 doortrekker: 1 in deelgebied II en 2 in deelgebied IV op 15 september 2006
Paapje 7 doortrekker: 6 in deelgebied IV (15 september) en 1 langs de Vloedgraaf (22 september)
Zwarte Roodstaart 1 broedvogel in de omgeving, aanwezig bij viaduct Vloedgraaf op 14 april 2006
Roodborst + broedvogel in de omgeving (o.a. Limbrichterbos), soms in gebied belandend
Kramsvogel + talrijke wintergast op 26 januari 2006
Tuinfluiter 1 zangterritorium langs de Vloedgraaf op 4 mei 2006
Sprinkhaanzanger 1 zangterritorium in de de oeverzone van de Vloedgraaf op 20 april 2006
Goudhaantje 1 schaarse doortrekker langs de Vloedgraaf op 13 oktober 2006
Pimpelmees 1 territorium net ten zuiden van het gebied langs de N295, soms in gebied belandend
Staartmees + broedvogel in de omgeving (o.a. Limbrichterbos), soms in gebied belandend
Boomkruiper + broedvogel in de omgeving (o.a. Limbrichterbos), soms in gebied belandend
Roek + soms ter plaatse, maar voornamelijk overvliegend, broedvogel in de omgeving
Vlaamse Gaai + soms overvliegend, broedvogel in de omgeving (o.a. Limbrichterbos)
Spreeuw + broedvogel in de omgeving, regelmatig ter plaatse (foeragerend) in het gebied
Huismus + broedvogel in de omgeving, regelmatig te horen rond de bebouwing in de omgeving
Ringmus 50+ talrijke wintergast (omgeving Vloedgraaf) op 26 januari 2006
Keep 150+ zeer talrijke wintergast op 26 januari 2006 en schaarse doortrekker op 13 oktober 2006
Putter 1 schaarse doortrekker langs de Vloedgraaf op 15 september 2006
Geelgors 100+ grote wintergroep langs de Vloedgraaf op 26 januari 2006 (tevens broedvogel)
Rietgors 1 schaarse doortrekker in deelgebied III op 22 september 2006
71