Zoeken naar informatie over personen FelixArchief

FelixArchief
Zoeken naar
informatie over
personen

Inhoud
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Afkortingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1. Parochieregisters, burgerlijke stand en bevolkingsregisters
1.1 Parochieregisters. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.2 Burgerlijke stand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.3 Bevolkingsregisters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2. Andere bronnen
2.1 Algemene toegangen van het FelixArchief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.2 Gepubliceerde werken in de handbibliotheek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.3 Personen voor 1789 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2.4 Personen na 1789 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3. Emigratie
3.1 Informatie in Belgische archieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
3.2 Informatie in buitenlandse archieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
4. Contactgegevens bronnen buiten het FelixArchief
4.1 Dienst Burgerzaken (burgerlijke stand en bevolking) in Antwerpen
en de districten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
4.2 Belgische bronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
4.3 Buitenlandse bronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3

Inleiding
Deze brochure geeft een overzicht van de hulpmiddelen die u kan gebruiken om
informatie over een persoon op te zoeken in het FelixArchief.
Het FelixArchief probeert zoveel mogelijk toegangen in te voeren op de website
www.felixarchief.be. Voorlopig bestaan er zowel papieren inventarissen en steekkaarten
(zie inventaris LZ 68) in de leeszaal als online toegangen tot de archieven. De online
inventarissen bestaan in de vorm van eenvoudige tekstdocumenten en in de vorm van de
nieuwe ISAD-fiches.
Hoe ISAD-fiches raadplegen
In de volgende tekst verwijzen we u meteen naar de juiste inventaris in de leeszaal of
de juiste ISAD-fiche. ISAD-fiches vindt u online terug door op www.felixarchief.be de
zoekfunctie aan te klikken en onderaan ‘zoeken op fichenummer’ te selecteren. Heeft u
nog vragen? De leeszaalmedewerkers helpen u graag op weg, ook aan de telefoon.
Afkortingen
BIB= Bibliotheekwerk, aan te vragen zoals een archiefnummer
ISAD = International Standard Archival Description
LZ= inventaris in de leeszaal
MA= Modern Archief
PK= Privilegiekamer
4

1. Parochieregisters, burgerlijke stand
en bevolkingsregisters
1.1 Parochieregisters (ISAD-fiche 164)
Het houden van registers van dopen, huwelijken en overlijdens werd door de
kerkelijke wetgeving verplicht in 1563. Sinds 1943 bewaart het stadsarchief deze
registers voor de kernstad Antwerpen. Het gaat hier over de parochies die tijdens
het Ancien Régime tot Antwerpen behoorden. De meeste tafels en registers
werden gekopieerd omdat de originelen niet meer geraadpleegd mogen worden
wegens te fragiel. Het FelixArchief bezit microfilms van deze parochieregisters
die u vrij mag raadplegen in de leeszaal. Tegen een kleine kostprijs kan u ook
prints van deze microfilms nemen. De informatie op de microfilms via de
leeszaalcomputers overdragen op uw persoonlijke usb-stick of cd-rom, is gratis.
Hoe terugvinden
De inventaris van de parochieregisters
vindt u online in de vorm van ISADfiches.
Surf naar www.felixarchief.be,
selecteer de zoekfunctie en klik onderaan
op ‘zoeken op fichenummer’. De
parochieregisters hebben fichenummer
164.
Kernstad Antwerpen:
❑ Gedoopt in 1560-1796
❑ Gehuwd in 1527-1796
❑ Gestorven in 1504-1796
(de over lijdens- en begrafe nis registers
zijn helaas onvolledig, ook alfabe -
tische naam indexen ontbreken vaak)
5

1.2 Burgerlijke stand
In 1796 (Franse periode) werd de burgerlijke
stand ingevoerd. Sindsdien zijn gemeenten
verplicht om akten van geboorte, huwelijk
en overlijden op te maken. Deze akten
moeten in tweevoud opgemaakt worden:
– Eén exemplaar wordt neergelegd in het gemeentearchief (Voor Antwerpen worden
de akten die nog geen 100 jaar oud zijn, bewaard op de dienst burgerzaken, afdeling
burgerlijke stand. Akten ouder dan 100 jaar bewaart het FelixArchief ).
– Eén exemplaar wordt neergelegd ter griffie van de rechtbank van eerste aanleg (en
wordt na 100 jaar overgemaakt aan het rijksarchief).
Er werden ook jaarlijkse en tienjaarlijkse alfabetische namenlijsten van de akten opgesteld.
Wat vermelden de akten van burgerlijke stand?
U heeft deze registers nodig als u de afstamming van een bepaalde persoon wilt kennen.
Ze vermelden meestal geboorteplaats en – datum. Maar ook de naam en woonplaats van
zijn of haar ouders kan u via de akten van burgelijke stand terugvinden.
Welke akten bezit het FelixArchief?
De wetgeving omtrent de openbaarheid van bestuur staat toe dat de akten ouder dan
100 jaar vrij raadpleegbaar zijn op microfilm. Het FelixArchief stelt daarom de akten en
de tienjaarlijkse tafels van alle Antwerpse districten tot 1906 beschikbaar op microfilm.
U kan ze in de leeszaal raadplegen en er
eventueel afdrukken van maken tegen een
kleine vergoeding. Wie zelf een cd-rom of
usb-stick meebrengt, kan gratis een scan van
het document nemen en bewaren.
6

Hoe terugvinden
De inventaris over de burgerlijke stand vindt u online in de vorm van ISAD-fiches.
Surf naar www.felixarchief.be, selecteer de zoekfunctie en klik onderaan op ‘zoeken op
fichenummer’. U heeft fichenummer 81 nodig.
Waar vind ik recentere akten?
De diensten burgerzaken in de ditrictshuizen bewaren de originele akten van
1906 tot heden. U kan deze registers niet zelf inkijken, maar u kan er wel
een uittreksel van opvragen. Hiervoor dient u wel de wet op de bescherming
van de persoonlijke levenssfeer te respecteren. In de praktijk betekent dit:
– Akten met betrekking tot uzelf kan u zonder bijzondere toelating opvragen.
– Voor andere akten minder dan 100 jaar oud heeft u een bewijs van afstamming in
rechte lijn nodig of een toelating van de Rechtbank van Eerste Aanleg
(Bolivarplaats 20, bus 2, 2000 Antwerpen).
1.3 Bevolkingsregisters (ISAD-fiche 87)
In de bevolkingsregisters liggen de resultaten van de tienjaarlijkse volkstellingen vast.
Elke gemeente houdt verplicht deze registers bij.
Wat vermelden deze registers?
Per adres vindt u er elke bewoner van dat adres. De registers geven niet alleen de namen
en voornamen van die personen, maar ook de burgerlijke stand (gehuwd, ongehuwd,
weduwe of weduwnaar), beroep, geboorteplaats en - jaar, laatste woonplaats, datum van
inschrijving op het huidige adres en bij een verhuis ook het nieuwe adres. Ook datum van
inschrijving in de gemeente en datum van overlijden kan u hier aantreffen.
Deze gegevens zijn interessant voor wie een gezinssamenstelling wil kennen. Naast de
ouders werden immers ook de kinderen ingeschreven. (opmerking: voor de jaren 1800-
1815 werden enkel de kinderen van of ouder dan 10 jaar ingeschreven).
Per bevolkingstelling (ongeveer om de 15 jaar) zijn de registers geordend per wijk en
vervolgens alfabetisch op straatnaam. Daarbij komen eerst de onpare en daarna de pare
nummers aan de beurt. Naargelang de grootte van de wijk zijn er meerdere boekdelen.
Van elke volkstelling bestaat er ook een alfabetische lijst op familienamen.
7

Welke registers bezit het FelixArchief?
Het FelixArchief bezit de bevolkingsregisters van alle districten van Antwerpen tot 1930
op microfilm. Volgens de regels ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer moeten
de registers minstens 75 jaar oud zijn vooraleer u ze op microfilm in de leeszaal mag
raadplegen.
U kan de microfilms bekijken in de leeszaal en tegen een kleine vergoeding er prints
van maken of gratis een digitale kopie opslaan indien u zelf een cd-rom of usb-stick
meebrengt.
Hoe terugvinden
De inventaris van de bevolkingsregisters vindt u
online in de vorm van ISAD-fiches. Surf naar
www.felixarchief.be, selecteer de zoekfunctie en
klik onderaan op ‘zoeken op fichenummer’. U heeft
fichenummer 87 nodig.
De alfabetische namenlijst van het district
Antwerpen voor de periode 1800-1815 kan u apart
raadplegen op de website. Onder de zoekfunctie
van de website vindt u ‘zoeken in bevolkingsregister
Antwerpen 1800 – 1815’.
Waar vind ik recentere bevolkingsregisters?
De diensten burgerzaken in de districtshuizen bezitten alle registers na 1930. Die mogen
niet zomaar ingekeken worden omwille van privacyredenen. Hou hiervoor rekening met
volgende voorwaarden:
- Gegevens uit de registers met betrekking tot uzelf kan u zonder bijzondere
toelating opvragen.
- Voor andere gegevens minder dan 100 jaar oud heeft u een bewijs van afstamming in
rechte lijn nodig of een toelating van de Rechtbank van Eerste Aanleg
(Bolivarplaats 20, bus 2, 2000 Antwerpen).
8

2. Andere bronnen
2.1 Algemene toegangen van het FelixArchief
❒ De zoekfunctie op de website www.felixarchief.be.
❒ Nota's van historici betreffende de geschiedenis van Antwerpen, online terug te
vinden onder ISAD-fiche 7479.
❒ De online bibliotheekcatalogus van Anet, beschikbaar via de zoekfunctie op
www. felixarchief.be. Dit is de internetcatalogus van onder andere de stads-
bibliotheek, de Antwerpse universiteitsbibliotheken en het FelixArchief.
2.2 Gepubliceerde werken in de handbibliotheek
De handbibliotheek is een kleine, veel geraadpleegde, selectie van de bibliotheekwerken
die het FelixArchief bezit. U vindt de boeken achteraan in de leeszaal van het FelixArchief.
Ze zijn ter plaatse vrij te raadplegen.
Algemeen:
❒ Biographie Nationale, index in deel 36
❒ Nationaal Biografisch Woordenboek, indices in deel 10 en 14
Specifiek over Antwerpen:
❒ Leopoldine de Boungne. Bibliographie van Kan. Dr. Floris Prims. Met indexen naar
het volledig werk van Floris Prims.
❒ F. PRIMS, Geschiedenis van Antwerpen, 28 delen + 1 deel “Register”
met indexen
9

❒ F.PRIMS, Antverpiensia,
24 delen, index in deel 20
❒ MERTENS en TORFS, Geschiedenis van Antwerpen, index in deel 8
❒ Tafels op de Graf- en Gedenkschriften
❒ Antwerpen 1860-1960, index in deel 2, 1961-1965, 1966-1970
Antwerpse kunstenaars:
❒ Liggeren Sint-Lucasgilde
❒ Antwerpse schilders (van de oudste schilders tot halverwege de 19e eeuw). Zie
boek Geschiedenis van de Antwerpse schildersschool, Antwerpen 1883 van F. Van den
Branden. Ook een kopie van de nota’s voor het boek vindt u terug in de handbibliotheek
in de leeszaal. (online ISAD-fiche 18078)
Tip: raadpleeg ook steeds de gespecialiseerde literatuur over de beroepsgroep,
nationaliteit, periode, ...waartoe de door u gezochte persoon behoorde.
2.3 Personen voor 1789
Personen van een eerder belangrijke Antwerpse familie:
❒ Genealogische Nota's van Bisschops en Donnet. Zie ISAD-fiches 18059 en 18065.
Alfabetische namenlijst ook in LZ 26. De nota’s zelf kunnen op microfilm ingekeken
worden.
❒ Historische nota’s van de Burbure, PK # 2931: 10 registers en 4 registers met een
alfabetische namenlijst (ISAD-fiche 18164). Te raadplegen in de handbibliotheek
van de leeszaal.
❒ Genealogisch Fonds (LZ 16). Online ISAD-fiche 142.
Inwoners van Antwerpen, juiste periode niet noodzakelijk gekend:
❒ Poortersboeken voor 1464-1795, zie LZ 29 in de leeszaal.
10

❒ Registers Weeskamer voor 1576-1793, zie LZ 98-99-100 (Deze indexen vermelden
soms alleen de voogd. Om te weten wie de voogd was van een weeskind, raadpleegt
u best de eedboeken van de weeskamer, ISAD-fiche 31878.)
❒ Processen: zie ISAD-fiche 167
Inwoners van Antwerpen, periode ongeveer gekend:
❒ Schepenregisters voor 1394-1479, zie steekkaarten in de fichezaal
❒ Schepenregisters voor 1752-1790, zie steekkaarten in de fichezaal
Inwoners van Antwerpen, jaren juist gekend:
❒ Schepenregisters voor 1394-1479, zie nota’s van L.BISSCHOPS, ISAD-nummer
18059.
❒ Certificatieboeken voor 1488-1570, zie steekkaarten in de fichezaal.
❒ Coopers en comparanten in schepenregisters voor 1490-1645, zie ISAD-fiche 116
of LZ 5.
❒ Tafels op de requestboeken voor 1559-1797, zie ISAD-fiche 174472.
2.4 Personen na 1789
Personen wonende te Antwerpen:
in 1795-1796: telling van het jaar IV
❒ Zie alfabetische namenlijst per wijk, zie ISAD-fiche 86920 of inventarissen LZ 76
(inwoners) en LZ 9 (eigenaars). Bron digitaal beschikbaar op de leeszaalcomputers.
in 1795-1906: burgerlijke stand (geboorten, huwelijken, overlijdens)
❒ Zie alfabetische namenlijsten op microfilm (tienjaarlijkse tafels).
❒ Ook de akten zelf kan u in de leeszaal op microfilm raadplegen.
in 1800-1815: bevolkingsregisters
inventaris LZ 110
❒ Alfabetische namenlijst voor alle wijken. Raadpleegbaar op de website
www.felixarchief.be. in een aparte rubriek onder de zoekfunctie.
❒ De bevolkingsboeken kan u in de leeszaal op microfilm inkijken.
11

in 1816-1930: bevolkingsregister
inventaris LZ 110
❒ Alfabetische namenlijst op microfilm, in te kijken in de leeszaal.
❒ De bevolkingsboeken kan u in de leeszaal op microfilm inkijken.
in 1825-2005: zoek op familienaam in de bouwdossiers via het veld ‘aanvrager’.
Personen met handel, bedrijf of vrij beroep te Antwerpen:
❒ In 1806-1967: adresboeken in BIB, zie ISAD-fiche 5343.
❒ Bezoldigd vervoer: dossiers over de controle op taxichauffeurs; vergunnings-
en overtredingsdossiers, en meer... Zie ISAD-fiche 138009.
❒ Dossiers over het toekennen van standplaatsen op markten, zie ISAD-fiche 3184.
Personen te vondeling gelegd in 1813-1849:
❒ Zie ISAD-fiche 39551 of inventaris LZ 40.
Familiepapieren:
❒ Huwelijksaankondigingen, ISAD-fiche 9581.
❒ Overlijdensberichten, ISAD-fiche 9582.
❒ Bidprentjes, ISAD-fiche 9.
❒ Genealogisch Fonds (LZ 16), online ISAD-fiche 142.
Foto’s:
Het FelixArchief bezit duizenden foto’s. Onder de zoekfuctie op de website www.
felixarchief.be vindt u het online audiovisueel archief (kortweg AVA). Nog niet alle foto’s
zijn zichtbaar op de website, maar u vindt er al wel alle beschrijvingen. Foto’s die u niet
online kan bekijken, kan u opvragen in de leeszaal. Vooraf reserveren via de website is
aangeraden in dat geval, want fotomateriaal krijgt een specifieke behandeling waardoor
de wachttijd oploopt.
Personen die als vreemdeling in Antwerpen verbleven
(deze dossiers zijn openbaar vanaf 75 jaar na het afsluiten van het dossier)
❒ Inventaris Vreemdelingenzaken, ISAD-fiche 87085.
❒ Zie ook punt 3 ‘Emigratie’ verderop in deze brochure.
12

Personen die betrekkingen met de stad Antwerpen hadden:
als personeelslid (rekening houden met de regels van de openbaarheid, de dossiers zijn
openbaar vanaf 75 jaar na het afsluiten van het dossier):
❒ Naamdossiers uitdiensttredingen. Voor 1910 tot 1985. Alfabetische namenlijsten
aan te vragen bij de leeszaalmedewerkers (zie overdrachtslijsten).
❒ Naamdossiers uitdiensttredingen openbare reiniging: tot 1936 in een apart
klassement. Alfabetische namenlijsten aan te vragen bij de leeszaalmedewerkers
(zie overdrachtslijsten).
❒ Naamdossiers uitdiensttredingen politie en brandweer: vielen tot 1954 niet
onder het centraal personeelsbeheer. Alfabetische namenlijsten aan te vragen
bij de leeszaalmedewerkers (zie overdrachtslijsten). De naamdossiers van de
brandweer beginnen in 1940.
❒ Naamdossiers uitdiensttredingen van het personeel uit het onderwijs beginnen
in 1920. Alfabetische namenlijsten aan te vragen bij de leeszaalmedewerkers
(zie overdrachtslijsten).
14

3. Emigratie
Terugvinden van geëmigreerde of geïmmigreerde voorouders
Een in- of uitgeweken voorouder terugvinden is een niet zo voor de hand liggende zaak.
Maar met de hulp van documenten in verschillende binnen- en buitenlandse archieven
kan u de zoektocht tot een goed einde te brengen. Hou er rekening mee dat veel archieven
in de loop der jaren in rook opgegaan zijn of verwoest door oorlogsgeweld.
Wanneer u aan een zoektocht begint, is het zeer belangrijk om vooraf zo veel mogelijk
gegevens te verzamelen over de gezochte persoon. Probeer dus te vinden op welke
datum, met welk schip en met welke bestemming hij of zij vertrok of toekwam.
Om u te helpen, geven wij hieronder een overzicht van de in België en in het buitenland
beschikbare bronnen. De contactgegevens van deze instellingen vindt u achteraan in
deze publicatie.
3.1 Informatie in Belgische archieven
Bronnen in het FelixArchief Antwerpen
Uitgeweken inwoners van België
Het is belangrijk om de datum te kennen waarop een persoon in de gemeente van vertrek
in de bevolkingsregisters werd uitgeschreven. De registers zijn openbaar na 100 jaar. Voor
jongere dossiers dient u een aanvraag voor inzage van bestuursdocumenten in te dienen.
Vraag ernaar aan de balie of via de telefoon.
De meeste emigranten verbleven te Antwerpen in logementhuizen, de betere klasse in hotels.
Hotelregisters
Het FelixArchief bewaart een beperkt aantal hotelregisters in het fonds Modern Archief
(MA). Het is zeer moeilijk om iemand via deze registers op te sporen omdat er zelden
alfabetische indexen van bestaan. Ze werden uitsluitend chronologisch opgesteld. U kan
de inventarisnummers (MA # …) online reserveren of aanvragen in de leeszaal.
1801 - 1810
MA # 2641/1 tot en met MA # 2641/66
- chronologische registers van diverse hotels
- naam hotelgast, geen herkomst of bestemming opgegeven
15

1801 - 1813
MA # 2645/1 tot en met MA # 2645/8
- chronologisch register van acht verschillende hotels
- naam hotelgast, beroep, geboorte- en woonplaats, plaats uitreiking paspoort en
bestemming soms genoteerd
1858 - 1878, 1881 - 1886, 1897 - 1898
MA # 2669/1 tot en met MA # 2669/26 diverse hotels
- chronologische registers van 1858 tot 4 juni 1874
- alfabetische registers van 3 mei 1874 tot 1 juli 1878
- chronologische registers van 1881 tot 1898
- naam en voornaam hotelgast, beroep, leeftijd, geboorte- en woonplaats, vorige
verblijfplaats, bestemming (vanaf 1877 nog sporadisch genoteerd)
Logementhuizen
H1811 - 1821
MA # 2672
- chronologisch logementregister 1e wijk
- naam en voornaam gast, beroep, geboorte- en woonplaats, plaats uitreiking paspoort,
bestemming , achteraan alfabetisch register
1877 - 1885
MA # 2638/1 tot en met MA # 2638/4
- chronologische registers per logementhuis
- naam en voornaam gast, beroep, leeftijd, plaats van herkomst, geen bestemming vermeld
1877 - 1882
MA # 2638/1
Appelstraat 19, Burchtplein, Dambruggestraat 34, Pieter Potstraat, Sint-Walburgisplein,
Steen 4, Vestingstraat 5 en 7, Zakstraat 7, 9, 13, 14 en 16, Zand 22, Zilversmidstraat 1,
11, 16, 18 en 22, diverse
1879 - 1882
MA # 2638/2
Dambruggestraat 34, De Keyserlei 26, Pieter Potstraat, Sint-Walburgisplein, Steen,
Zakstraat 13 en 16, Zand 4, Zilversmidstraat 1 en 16
16

1880 - 1882
MA # 2638/3, 8e wijk
Breydelstraat 16, Dambruggestraat 34,
De Keyserlei 26, Handelslei 177,
Kuipersstraat 13,
Nassaustraat 2, Pieter Potstraat,
Sint-Janskaai 14, Stationstraat 17, Statielei 35 en 38, Stoelstraat 1, Zakstraat 13 en 16,
Zilversmidstraat 1, 2, 16, 17, 21
1883 - 1885
MA # 2638/4
Breydelstraat 16, Dambruggestraat 31 en 34, Kuipersstraat 13, Lange Pandstraat 4,
Oever 9,
Statiestraat 38, Van Arteveldestraat 69, Zakstraat 13, Zilversmidstraat 16 en 17,
Zirkstraat 11
1925 - 1979
BA # 688
Logementhuis van Jozef Sels, Lange Sint-Annastraat 1
- chronologisch register van logementhuis van 1925 tot 1946, daarna huurhuis tot 1979
- naam en voornaam gast, beroep, geboortejaar en -plaats, woonplaats, datum vertrek
en sporadisch bestemming
17

Vreemdelingen aangekomen in Antwerpen
Vreemdelingen zijn vaak moeilijk terug te vinden. Alleen wanneer ze geruime tijd in
Antwerpen verbleven, werden ze geregistreerd en kan u ze in de vreemdelingendossiers
opsporen.
Pas 100 jaar na het afsluiten zijn die documenten openbaar. Jongere dossiers zijn enkel
te raadplegen door de betrokkene zelf of door zijn gemachtigde en na toelating van de
archivaris en het college van burgemeester en schepenen via het formulier aanvraag voor
inzage van bestuursdocumenten.
Vreemdelingendossiers: 1840 - 1970
Deze dossiers kunnen enkel worden teruggevonden via de alfabetische indexen die te
raadplegen zijn op microfilm. Een overzicht van deze indexen is te vinden in de inventaris
Vreemdelingenzaken (ISAD-fiche 87 of LZ 112).
Het dossiernummer dat u nodig heeft, vult u best in op het aanvraagformulier op de
website (onder ‘loket’). Zo komt u snel te weten welke microfilm u nodig heeft om dat
dossier te raadplegen.
Voor de gegevens van vreemdelingen die verbleven op het grondgebied van de districten
Berchem, Borgerhout, Deurne, Ekeren, Hoboken, Merksem, Wilrijk en Zandvliet,
wendt u zich best tot de respectievelijke districtshuizen.
Gegevens betreffende Oorderen, Lillo en Berendrecht vindt u eveneens in de inventaris
Vreemdelingenzaken.
Bronnen in het Provinciearchief Antwerpen
Hier vindt u archieven van 1861 tot 1906 met klachten over emigranten, onderagenten
der rederijen, krantenartikels, zaken over emigratie, reglementen, statistieken,
processen-verbaal opgesteld bij het vertrek der schepen.
De inventaris is opgenomen in een publicatie van de Vlaamse Vereniging voor
Familiekunde (VVF), werkgroep emigratie, onder leiding van Jan Vanderhaeghe.
(‘Emigranten naar Amerika’, ook beschikbaar in de handbibliotheek FelixArchief).
18

Bronnen in het Rijksarchief Antwerpen
Deze archiefdienst bewaart alleen een passagiersregister uit 1855 met opgave van alle
personen vertrokken uit Antwerpen, Belgen en buitenlanders. Alle andere registers
werden tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918) vernietigd. Dit register werd door
de Mormoonse Kerkgemeenschap geïndexeerd en bevat volgende gegevens: naam,
leeftijd, geboorteplaats, plaats uitreiking paspoort, naam schip.
De index werd gepubliceerd in The Antwerp Emigration Index (1855), Charles M.
Hall, Heritage International, Salt Lake City, 1979 (beschikbaar in de bibliotheek van
de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde, Van Heybeeckstraat 3, 2170 Merksem, tel.
03 646 99 88).
Bronnen in ht Rijksarchief Beveren
Hier worden dossiers bewaard van het Ministerie van Verkeer en Infrastructuur, meer
bepaald die van de Hoofdwaterschout van Antwerpen. Een inventarislijst is beschikbaar.
Deze dossiers behandelen allerhande onderwerpen van 1920 tot 1940. Er zijn een aantal
passagierslijsten uit dezelfde periode, helaas niet volledig. De lijsten vermelden naam,
voornaam, leeftijd, beroep, woonplaats, bestemming.
Bronnen in het Algemeen Rijksarchief Brussel
Belangrijk hier is het archief van het Ministerie van Justitie, Bestuur van openbare
veiligheid, Vreemdelingenpolitie.
Deze dossiers, de Algemene dossiers met nummers. 251 - 276, 283 - 289, bestrijken
de periode van 1830 tot 1914 en bevatten gegevens van emigranten die door de
Belgische overheid geregistreerd werden, evenals archiefstukken van geweigerden die
naar Antwerpen werden teruggestuurd, hier zonder bestaansmiddelen verbleven en
uiteindelijk werden gerepatrieerd.
Inventaire des archives du Ministère de la Justice, Administration de la Sûrete Publique,
(Police des Etranges): dossiers généraux (Regime Français - 1914), Solange Vervaeck,
Archives Générales du Royaume, Bruxelles, 1968 (Bibliotheek stadsarchief Antwerpen:
BIB # 5318).
19

Ook in het archief van het Bestuur van het Zeewezen zijn zaken terug te vinden in
verband met emigranten. De inventaris van dit archief is beschikbaar in de leeszaal te
Brussel en in het Rijksarchief Antwerpen.
Inventaris van het archief van het Bestuur van het Zeewezen, 1830 - 1976, Cyriel
Vleeschouwers, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 1979 (Bibliotheek stadsarchief
Antwerpen: BIB # 7400).
Bronnen in het archief van het Ministerie van Buitenlandse Zaken
Het archief bewaart de lijsten opgesteld door officier Eugène Venesoen, hoofd van
de emigratiedienst te Antwerpen vanaf 1892. Deze lijsten bevatten gegevens over
emigranten die rechtstreeks vanuit Antwerpen in 3e klasse naar Noord- en Zuid-
Amerika en Canada vertrokken. De meeste emigranten met bestemming Canada gingen
vaak via een Amerikaanse haven.
Toen Amerika in 1893 immigratiebeperkingen oplegde, kochten emigranten die het zich
konden veroorloven een biljet 2e klasse en omzeilden zo de nieuwe verordeningen. Ze
ontsnapten op deze manier aan de ondervraging door de emigratie-officier en kwamen
dan ook niet meer voor op de lijsten.
De volgende stukken kunnen ingekeken worden:
-Verslag per maand met een overzicht van het totaal aantal vertrokken emigranten,
ingedeeld per schip, vlag waaronder het schip voer, datum afvaart, naam kapitein en
naam schip.
1900 - 1903 dossier 295/I (maandverslagen van Belgische emigranten)
1904 - 1906 dossier 295/II (idem)
1907 - 1910 dossier 295/III (idem)
1909 - 1914 dossier 295/IV (lijsten van in Antwerpen ingescheepte Belgische emigranten)
- Statistieken van binnen- en buitenlandse emigranten (1900 - 1914).
De gegevens voor de periode 1 januari 1901 tot 31 juli 1902 (Noord-Amerika), 11 januari
1901 tot 31 juli 1902 en 1 januari 1903 tot 31 maart 1903 (Zuid-Amerika) werden reeds
verwerkt in de volgende publicaties:
- Vanderhaeghe, J., e.a., Emigranten naar Amerika. Antwerpen, Vlaamse Vereniging
voor Familiekunde, 1992.
- Bauwens, G., e.a., Emigranten naar Amerika: II periode 1903 - 1904, 1996.
- Deruyter, R., Emigranten naar Amerika: III periode 1905, 1998.
20

3.2 Informatie in buitenlandse archieven
Contactgegevens van de hieronder toegevoegde bronnen, vindt u achteraan in deze
publicatie.
Nationaal Archief Den Haag/ Nederland
Op 21 december 1847 vaardigde het Nederlandse Ministerie van Binnenlandse
Zaken het besluit uit over de Staat der Landverhuizers naar Noord-Amerika of andere
overzeesche gewesten. Vanaf deze datum moesten de gemeentebesturen jaarlijkse lijsten
samenstellen van personen die naar het buitenland emigreerden. Enkele gemeenten
reconstrueerden zelfs lijsten van de voorbije jaren, waarbij ze teruggingen tot 1835. Het
Algemeen Rijksarchief bewaart deze vrijwel complete jaarlijsten voor de periode 1848
tot 1877.
In 1877 werd het Bureau voor de Statistiek (nu CBS) met de rapportage belast. Daar
werden de gemeentelijke lijsten gecompileerd en gepubliceerd onder andere in de
Nederlandsche Staatscourant. De oorspronkelijke lijsten werden helaas vernietigd.
Het Algemeen Rijksarchief bezit eveneens nog lijsten daterend vóór 1848 en na 1880,
die in provincie- en gemeentearchieven werden gevonden.
Gemeentearchief Rotterdam/ Nederland
Hier wordt het archief van de Holland Amerika Lijn (HAL) bewaard. Daarin vindt u
ook informatie over de overname van de Red Star Line in 1939 door de Duitse reder
Arnold Bernstein. Het betreft enkel de overgenomen schepen Westernland en Pennland,
waarvan niet de passagierslijsten maar alleen de scheepsjournalen voor de jaren 1939 -
1940 bewaard bleven. Wel kan u in deze journalen de naam van de kapitein, het reisdoel
en de aankomstdatum vinden.
Er zijn ook passagestaten van de Holland-Amerikalijn (vanaf 1900) op microfilm in het
archief te vinden, met de namen van de passagiers, hun initialen en de plaatsen waar ze
aan en van boord gingen. In sommige gevallen werd ook de plaats van vertrek (Rotterdam
of Antwerpen) genoteerd. Nergens wordt er een bestemming genoemd. Helaas zijn de
passagestaten niet echt alfabetisch geïndexeerd, maar willekeurig op eerste letter van de
familienaam bij elkaar gezet. Aangezien de serie chronologisch is opgebouwd, dient u
toch bij benadering een vertrekdatum te kennen.
Het archief bezit verder niets over de Red Star Line.
21

Verenigde Staten van Amerika
Indien u archiefonderzoek in de Verenigde Staten wenst te doen, is het aangewezen om vooraf
contact op te nemen met de archiefdienst om zeker te zijn van de onderzoeksmogelijkheden
en om te informeren naar de openingstijden.
De belangrijkste bron zijn de passagierslijsten vanaf 1820, al zijn deze lijsten niet altijd
bewaard gebleven.
Voor de vroegere periode zijn verspreid over verschillende archiefdiensten soms lijsten terug
te vinden. Het beste overzicht hiervan vindt u in de publicatie van P. William Filby: A guide
to published arrival records of about 500 000 passengers who came to the United States and
Canada in the 17th, 18th and 19th centuries, Detroit, Gale Research Company, 1981.
Een andere bron zijn de aanvraagdossiers om de Amerikaanse nationaliteit te verkrijgen:
de naturalisatiedossiers. Voor de 19e eeuw geven deze dossiers weinig informatie over de
aankomstgegevens. Iemand moest zeker vijf jaar in de Verenigde Staten wonen vooraleer een
aanvraag kon worden ingediend. Deze archieven verschillen erg van staat tot staat. U neemt
hiervoor best contact op met de verschillende regionale archiefdiensten.
The National Archives and Records Administration (NARA)
De Amerikaanse nationale archiefdienst bezit de passagierslijsten, vanaf 1820, van de
emigranten die destijds in de Verenigde Staten aankwamen. Dit per haven van aankomst,
met volgende gegevens: naam, leeftijd, land van herkomst, eventueel naam van het schip en
datum van aankomst.
De passagierslijsten zijn onder ede opgestelde documenten die scheepskapiteins volgens de
wet, bij aankomst in iedere vreemde haven moesten voorleggen aan de douanebeambten
(Act of Congress, 2 maart 1819). Er kunnen tussen de verschillende havens grote verschillen
bestaan over de gegevens die in de passagierslijsten werden genoteerd. Na 1893 zijn over het
algemeen uitgebreidere gegevens terug te vinden.
In principe is het mogelijk de meeste passagierslijsten te raadplegen op microfilm. Voor de
meeste jaren zijn er ook indexen op kaart. Zonder index is het terugvinden van namen erg
moeilijk.
Een volledig overzicht van de bestaande microfilms werd gepubliceerd, maar is ook terug te
vinden op de website van de National Archives. .
De belangrijkste aankomsthavens vindt u hieronder met de beschikbare passagierslijsten:
22

- Baltimore 1820 - 1948
- Boston 1820 - 1943
- New York 1820 - 1957
- Philadelphia 1800 - 1945
Een volledig overzicht van alle havens en bewaarde documenten vindt u terug in het boek:
American Passenger Arrival Records, Michael Tepper, Genealogical Publishing C°, 1996
(ISBN 0-8063-1380-3).
Een andere belangrijke publicatie is het werk van Allan Morton, het geeft een overzicht
van alle schepen die van 1890 tot 1930 aankwamen in de havens van New York, Boston
en Baltimore: Directory of European Passenger Steamship Arrivals, Genealogical Publishing
C°, 1993 (ISBN 0-8063-0830-3).
De National Archives in Washington bewaren de naturalisatiedossiers van het District of
Columbia, voor de periode 1802 - 1926.
The National Archives - Northeast Region
Sedert 1969 bestaan er ook een aantal regionale diensten van de National Archives. Naast
een aantal archieven van lokaal belang, bewaren zij ook grote verzamelingen microfilms en
de daarbij horende indexen.
Gezien het belang van de haven van New York als aankomstplaats van miljoenen immigranten,
worden hier alle films van de passagierslijsten en de bestaande indexen bewaard. Het gaat om
bijna 9 000 microfilms. U kan ze daar ter plaatse in een leeszaal raadplegen.
De naturalisatiedossiers vermelden hier slechts vanaf 1906 op een systematische manier de
gegevens over aankomst in de Verenigde Staten.
New York Municipal Archives
Geboorte-, huwelijks- en overlijdensregisters worden hier bewaard voor de verschillende
deelgemeenten van New York.
- Manhattan hoofdzakelijk vanaf 1847
- Brooklyn grotendeels vanaf 1866
- Bronx vanaf 1898 (voor de vroegere jaren moet men zoeken onder Manhattan)
- Queens vanaf 1898
- Richmond vanaf 1898.
Zij bewaren ook de lijsten van de volkstellingen zoals de New York City Census in 1890.
23

The New York Public Library
Deze afdeling maakt deel uit van de Humanities and Social Sciences Library. De Milsteinafdeling
is, volgens eigen zeggen, een van de grootste publieke verzamelingen van
genealogische gegevens in de Verenigde Staten.
National Park Service
Ellis Island Immigration Museum
Vanaf 1892 tot 1954 passeerden meer dan 12 miljoen mensen de immigratiediensten op Ellis
Island in New York; meer dan 70 % van alle immigranten kwam aan in New York.
Het museum werd op het eiland ingericht in de gebouwen waar vanaf 1892 tot 1954 alle
landverhuizers aankwamen die de overtocht in 3e klasse maakten.
In 1990 heropende het na een grondige restauratie zijn deuren. Het is het grootste
restauratieproject in de Amerikaanse geschiedenis. Verspreid over verschillende verdiepingen
wordt een duidelijk overzicht geboden van alle stadia die een emigrant moest doorlopen
alvorens een inreisvisum werd uitgereikt.
Op de American Immigrant Wall of Honor staan op dit ogenblik reeds de namen van
600 000 emigranten genoteerd. Deze namen vindt u terug via een computer opgesteld in de
toegangshal.
Wie bezig is met familiegeschiedenis heeft de mogelijkheid om een gratis Geneology
Workshop te volgen.
Verder is er ook The Ellis Island Oral History Program, een verzameling van 2 000 interviews
met immigranten, opgestart in 1973. De gesprekken worden nu opgenomen in een databank
die in de bibliotheek kan worden geraadpleegd.
De bibliotheek geeft ook praktische ondersteuning aan onderzoekers en behandelt de
briefwisseling met vragen over historisch onderzoek wat immigratie betreft.
Statue of Liberty - Ellis Island Foundation, Inc.
Het centrum opende op 17 april 2001. Op de website kan u, na een kosteloze inschrijving,
het register raadplegen. Ook reproducties van passagierslijsten en scheepsmanifesten kunnen
worden opgevraagd.
Tegen betaling kan u ook de naam van uw voorouders die als landverhuizers naar Amerika
kwamen, laten opnemen op de Wall of Honor.
24

4. Contactgegevens bronnen buiten het FelixArchief
4.1 Dienst Burgerzaken (burgerlijke stand en bevolking) in de stad en
de districten
In elk van de negen Antwerpse districten vindt u een districtshuis. Persoonsgegevens
van minder dan 100 jaar oud vindt u vaak bij hen terug. De contactgegevens van
de districtshuizen vindt u hieronder. Voor de meest recente informatie over deze
stadsdiensten, neemt u best een kijkje op de website www.antwerpen.be.
Districtshuis Antwerpen (postcodes 2000, 2018, 2020, 2030, 2050, 2060)
Lange Gasthuisstraat 21
2000 Antwerpen
tel. 03 338 34 11
district.antwerpen@stad.antwerpen.be
Districtshuis Berchem
Grotesteenweg 150,
2600 Berchem - Antwerpen
tel. 03 338 40 11
district.berchem@stad.antwerpen.be
Districtshuis Berendrecht - Zandvliet – Lillo
Antwerpsebaan 140
2040 Berendrecht - Antwerpen
tel. 03 568 38 10
district.berendrechtzandvlietlillo@stad.antwerpen.be
Districtshuis Borgerhout
Moorkensplein 1
2140 Borgerhout - Antwerpen
tel. 03 270 17 11
district.borgerhout@stad.anwerpen.be
25

Districtshuis Deurne
Maurice Dequeeckerplein 1
2100 Deurne - Antwerpen
tel. 03 338 45 11
district.deurne@stad.antwerpen.be
Districtshuis Ekeren
Veltwijcklaan 27
2180 Ekeren - Antwerpen
tel. 03 338 29 11
district.ekeren@stad.antwerpen.be
Districtshuis Hoboken
Marneflaan 3
2660 Hoboken - Antwerpen
tel. 03 338 30 11
district.hoboken@stad.antwerpen.be
Districtshuis Merksem
Burgemeester Jozef Nolfplein 1
2170 Merksem - Antwerpen
tel. 03 338 72 11
district.merksem@stad.antwerpen.be
Districtshuis Wilrijk
Doornstraat 3c
2610 Wilrijk
tel. 03 820 53 11
district.wilrijk@stad.antwerpen.be
26

4.2 Belgische bronnen
Rijksarchief Antwerpen
Wegens verbouwingen is het rijksarchief Antwerpen gesloten tot eind 2010. De
archieven werden overgebracht naar het rijksarchief Beveren, Kruibekesteenweg 39/1,
9120 Beveren, tel. 03 236 73 00.
De microfilms kan u raadplegen in de Sanderusstraat 81-85 in 2018 Antwerpen,
tel. 03 677 34 99.
rijksarchief.antwerpen@arch.be
http://arch.arch.be
Bronnen voor alle gemeenten van de provincie Antwerpen:
❒ microfilms van de akten van de burgerlijke stand tot 1906
❒ microfilms van de tienjaarlijkse tafels op de akten van de burgerlijke stand
❒ huwelijksbijlagen 1803-1906
❒ microfilms van de parochieregisters
❒ microfilms van de bevolkingsregisters tot 1900
Archiefhuis provincie Antwerpen
Parochiaanstraat 7
2000 Antwerpen
tel. 03 202 04 80
provinciearchief@admin.provant.be
http://www.provant.be/bestuur/kennismaking/provinciehuis/archief
Algemeen rijksarchief Brussel
Ruisbroekstraat 2-6
1000 Brussel
tel. 02 513 76 80
algemeen.rijksarchief@arch.be
http://arch.arch.be
Bronnen voor gans België (steeds ouder dan 100 jaar):
❒ microfilms van de parochieregisters
❒ microfilms van de akten van de burgerlijke stand tot 1906
❒ microfilms van de tienjaarlijkse tafels op deze akten van de burgerlijke stand.
27

Bronnen in het archief van het Ministerie van Buitenlandse Zaken
Karmelietenstraat 15
1000 Brussel
tel. 02 501 81 11
http://www.diplomatie.be/nl/archives/
francoise.peemans@diplobel.fed.be
Vlaamse Vereniging voor Familiekunde
Van Heybeeckstraat 3
2170 Merksem
tel. 03 646 99 88
vvf.administratie@telenet.be
www.vvfnationaalcentrum.be
Bronnen:
❒ microfilms, zie inventaris in handbibliotheek
❒ doodsbrieven, bidprentjes, kwartierstaten, kiezerslijsten, ...
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
Hendrik Conscienceplein 4
2000 Antwerpen
tel. 03 338 87 10
consciencebibliotheek@stad.antwerpen.be
http://www.consciencebibliotheek.be
Bronnen:
❒ zeer uitgebreide verzameling over de geschiedenis van Antwerpen en de Antwer-
penaren.
28

4.3 Buitenlandse bronnen
Nationaal Archief Den Haag/ Nederland
Prins Willem Alexanderhof 20
NL - 2595 BE Den Haag
Postbus 90520
NL - 2509 LM Den Haag
tel. algemeen: + 31 70 331 5400
tel. inhoudelijke vragen over archieven: + 31 70 331 5444
info@nationaalarchief.nl
http://www.nationaalarchief.nl
Gemeentearchief Rotterdam/ Nederland
Hofdijk 651 (bij station Hofplein)
NL - 3032 CG Rotterdam
Postbus 71
NL - 3000 AB Rotterdam
tel. + 31 10 267 5555
info@gar.rotterdam.nl
http://www.gemeentearchief.rotterdam.nl
The National Archives and Records Administration (NARA)
8601 Adelphi Road
College Park, MD 20740-6001
US - Washington DC 20408
tel. + 1 866 272 6272
http://www.archives.gov
The National Archives - Northeast Region
201 Varick Street (verhuis gepland in 2011)
US - New York NY 10014
tel. + 1 866 840 1752
newyork.archives@nara.gov
http://www.archives.gov/northeast/nyc
29

New York Municipal Archives
31 Chambers Street
US - New York NY 10007
http://www.nyc.gov/html/records/html/about/archives.shtml
The New York Public Library
The Irma and Paul Milstein Division of United States History, Local History and
Genealogy
Fifth Avenue and 42nd Street
Room 121
US - New York NY 10018-2788
Tel. + 1 212 930 0828
histref@nypl.org
http://www.nypl.org
National Park Service
Ellis Island Immigration Museum
New York City
US - New York NY 10004
tel. + 1 212 363 32 00
http://www.nps.gov/stli/serv02.htm
Statue of Liberty - Ellis Island Foundation, Inc.
History Center
17 Battery Place #210
US - New York NY 10004-3507
historycenter@ellisisland.org
http://www.ellisislandrecords.org
30

Tenzij anders vermeld, zijn alle in deze brochure gepubliceerde foto's eigendom
van het FelixArchief en mogen ze niet gereproduceerd worden zonder de
voorafgaande en uitdrukkelijke toestemming van het FelixArchief.
Opmaak en drukwerk: Grafisch Centrum stad Antwerpen
Wettelijk depotnummer: D/2010/0306/91
Verantwoordelijke uitgever: Inge Schoups, Oudeleeuwenrui 29, 2000 Antwerpen.
31

FelixArchief
Oudeleeuwenrui 29
2000 Antwerpen
tel. 03 338 94 11
fax 03 338 94 10
stadsarchief@stad.antwerpen.be
www.felixarchief.be
Buslijnen 17, 30, 34, 501, 502 en 503 hebben een halte 'FelixArchief'.
Tramlijnen 4 en 7 stoppen op 500 meter (Sint-Pietersvliet).
Busstation Franklin Rooseveltplaats op 1300 meter.
NMBS-station Antwerpen-Centraal op 1700 meter.
NMBS-station Antwerpen-Dam op 1500 meter.
www.delijn.be, www.nmbs.be
FelixArchief
www.felixarchief.be
03 338 94 11