JG 20 nr 2 - Reynaertgenootschap

overtuigende manier met het Middelnederlandse dierenepos verbinden, bewijst de
onverminderde potentie van dit mysterieuze ‘voorwerp’. Uit het verhaal (zie p. 163)
en de afsluitende, ironische epiloog blijkt dat de graal voor meer dan één gat te vangen
is en voor vele doelen inzetbaar.
Een sleutelroman?
180
Wanneer Rosseel zijn graalhypothese te berde brengt, legt hij er de nadruk op dat
hij leeft ‘in literatuur, poëtica en retorica. In taal en fictie. Ik zoek alleen op dát
niveau’ (p. 47). Wat Rosseel onderzoekt of betoogt, heeft dus een louter fictioneel
karakter. En dat klopt natuurlijk volkomen, want de graal bestaat niet echt, evenmin
als de schat van koning Ermenrike. Hetzelfde kan worden gezegd van de personages
in Het leugenverhaal. Zoals Verhuyck in het al geciteerde Klara-interview
onderstreept, zijn alle actoren verzonnen, al opereren ze in een heel herkenbare
geografische ruimte. Wat voor Van den vos Reynaerde geldt, zou dus ook voor deze
roman kunnen gelden: imaginaire personages in een reële ruimte (Hulst,
Saeftinghe, Doel, Boudelo, Kriekeputte, Graauw), al haasten de auteurs zich om in
hun verantwoording ook ‘de topografie van Graauw’ imaginair te noemen (p. 319).
Toch kan men, bij nadere lectuur, niet ontkennen dat een paar personages erg
dicht op de huid zitten van bestaande of historische personen. Zelfs als het de
bedoeling niet was, kan ik de associatie van broeder Hiëronymus (de kloosternaam
van Rosseel, zie p. 242 en p. 257) met broeder Aloïs moeilijk onderdrukken. Al
behoort het fictieve personage tot de orde van de (wel degelijk bestaande) barnabieten
(p. 72) en is broeder Aloïs (alias Jaak Vandervee) een allang overleden hiëronymiet,
toch komen ze, behalve in hun broederlijke functie, ook in hun liefde voor
de Reynaertfilologie niet onaardig met elkaar overeen. En zelfs als de ene niets met
de andere gemeen heeft, is hier in ieder geval sprake van een leuk ‘spiegeleffect’ 16 .
Iets gelijkaardigs overvalt me ook bij het herlezen van de bladzijden waarin notaris
Notenbaert optreedt. Deze Vlaams-nationalist met grijs sikje is duidelijk van min of
meer rechtse signatuur en doet me onverminderd denken aan een Vlaamse politicus
die op zijn minst even rechts en bebaard is, en bovendien, net als Notenbaert,
advocaat van beroep/vorming. Hoewel professor Ludolf maar een kortstondig optreden
wordt gegund, doet de verwijzing naar ‘spruitjeslucht’ in de Nederlandse
samenleving (zie p. 191) me hoe dan ook denken aan professor Ton Anbeek, die in
vroeger jaren meer dan eens de beperkte horizon van de Nederlandse roman heeft
betreurd.
Toegegeven, bovenstaande subjectieve identificaties maken van Het leugenverhaal
geen sleutelroman. Maar er kan niet ontkend worden dat het boek zich gul van
de werkelijkheid bedient. Wie enigszins thuis is in de wereld van het ‘vossenonderzoek’,
kan bij de volgende karakteristiek wellicht alleen aan het ‘Reynaertgenootschap’
denken: ‘Er was zelfs een vereniging actief die elke letter van het middeleeuwse
epos al ontelbare keren had omgedraaid en toch steeds weer met nieuwe
inzichten en feitjes kwam aandragen’ (p. 51). De ‘fervente reinaerdianen’ waarvan
sprake op dezelfde bladzijde, publiceren in het tijdschrift Tiecelijn, waaraan Paul
Verhuyck zelf overigens menige bijdrage heeft geleverd. Voorts komen in de roman
een aantal skinheads voor die met Germaanse symbolen stoeien en zich bekennen
tot het gedachtegoed van dé leider en van een extreemrechtse Blikpartij. Natuurlijk
wordt met geen woord verwezen naar eender welke Vlaamse politieke partij, maar
Tiecelijn, 20, 2007