JG 20 nr 2 - Reynaertgenootschap

Een moderne graalroman?
178
De hebzucht (zie bijvoorbeeld p. 45 en p. 117) is overigens één van de vele bruggen
die de fictie met de historische realiteit verbindt. Vooral de overtuiging dat de
door Rosseel met de graal verbonden schat in de Graauwse klei te vinden zou zijn,
trekt allerlei beunhazen aan. Terwijl de ene de abdij der barnabieten wil ombouwen
tot gezondheidscentrum/schoonheidsinstituut/beautyfarm, willen anderen Fiens
hofstede opkopen om er een met allerlei faciliteiten aangevuld golfterrein of een
Graallandkliniek neer te poten. Feit is dat alle commercieel ingestelde personages
Rosseels artikel niet (goed) hebben gelezen. Op verschillende momenten in het
verhaal wordt eraan herinnerd dat het hem om een niet-materiële, zelfs ‘epistemologische
interpretatie’ van de graal te doen is (zie p. 47, p. 119, p. 128, p. 196). Zelf
zegt Rosseel: ‘Mijn studie is epistemologisch van aard, wetenschapskritisch. Ik heb
alleen maar willen aantonen dat er een coherent systeem van verbanden mogelijk
is, dat daarom nog niet waar hoeft te zijn’ (p. 119). Op dezelfde bladzijde stelt hij het
erg scherp: ‘De Reynaert en de graal doen er wat mij betreft eigenlijk niet toe. Mij
gaat het om het verhaal. Mij gaat het om het damhert’. Met dat laatste verwijst hij
naar een in de kloostertuin opgemerkt dier, waarover zich door zijn medebroeders
ooit een zinloze discussie heeft ontsponnen.
De vraag rijst natuurlijk waarom de graal dan toch door Rosseel zo breedvoerig
ter sprake wordt gebracht. Op die vraag kan de lezer zijn eigen antwoord verzinnen,
maar zeker is dat de graal allerminst als een tastbaar iets moet of hoeft te worden
gedacht. Voor Lucas Mingus is de opdracht die hij aanvaardt in ieder geval een stevige
aansporing om zichzelf te verkennen, en daarbij af te dalen in de kelders van
zijn verleden. Wanneer Lucas die in kaart brengt, is hij niet alleen bezig met een
gangenstelsel onder de hofstede van Fien, maar ook met de vele kamers die zich
in zijn hoofd bevinden. De ondergrondse gewelven hebben in dit verhaal niet alleen
een ruimtelijke functie, maar overduidelijk ook een metaforische betekenis (net als
in The Cask of Amontillado of The Fall of the House of Usher van Edgar Allan Poe).
Het kan geen toeval zijn dat Lucas zich gaandeweg de vraag stelt wie hij eigenlijk
is. Uit het hoofdstuk ‘Wie ben ik?’ (dat herinnert aan het Delphische ‘Mens, ken
jezelf’) blijkt dat hij als zoon van een moeder die zich in het Verdronken Land van
Saeftinghe heeft verdronken, aan de nodige verwarring toe is. De terugkeer naar
zijn geboortestreek is dus ook een moedige poging om zijn emotionele huishouding
op orde te stellen. En daarin speelt de zelfdoding van zijn moeder een cruciale rol.
‘En nu pas, nu pas kon hij huilen om haar dood. Om Fien, die ook jong weduwe was
geworden, maar die kranig verder had geleefd, in tegenstelling tot haar zus. Precies
dat verschil had extra zwaarte gegeven aan zijn overtuiging dat hij schuldig was aan
het verloren leven van zijn moeder. Aan haar dood’ (p. 108).
Het laat zich dan ook begrijpen dat hij in zijn dromen wel eens verdwaalt in ‘een
labyrint op verschillende niveaus’ en dat hij bijvoorbeeld in een ‘waterdroom’ met
zijn eigen kleinheid wordt geconfronteerd (p. 110-111). De ondergrondse gangen,
de dromen, de verstoorde, mogelijk oedipale verhouding met zijn moeder laten toe
de uiteindelijke verkenning onder zijn eigen domein te interpreteren als een dwaaltocht
in Lucas’ onderbewuste. Hij daalt uiteindelijk af in de ruimte van een troeblerend
verleden. Zijn zoektocht naar de graal is dan ook een zoektocht naar zijn eigen
identiteit. In tegenstelling tot de zakenlui die ‘toevallig’ zijn pad kruisen, is zijn motivatie
om de graal te vinden uitsluitend moreel van aard. ‘De graal is waar jij bent,
de graal ligt in jouw hart, in jouw achtertuin, niet bij de buurman waar het gras groe-
Tiecelijn, 20, 2007