JG 20 nr 2 - Reynaertgenootschap

Elke lezer zijn eigen Reynaert
166
Nu kun je met reden zeggen dat een kind van pakweg 12 jaar – voor wie dit verhaal
tenslotte in de eerste plaats bedoeld is – niets heeft aan het feit dat Verplancke de
middeleeuwse cultuur zo goed vat, of dat hij naar Jeroen Bosch verwijst. Dat is juist.
Maar het mooie aan zijn prenten is dus dat ze hun betekenis op verschillende
niveaus hebben: want je moet Bosch niet kennen om meteen de sfeer op te pikken
van de situatie. Kijk naar de lichaamstaal, de gezichtsuitdrukking, de houdingen en
je hebt genoeg informatie om de juiste conclusies te trekken. Deze prenten zijn
ongecompliceerd, erg visueel en ze werpen geen drempels op ondanks het feit dat
ze verankerd zijn in een cultuurhistorisch kader. De ‘emotionele laag’ van deze
prenten begrijpt ook een kind, en al de rest is surplus. En dat is dus heel wat.
Verplancke voegt historische, kunsthistorische kennis toe, er is een filosofische
betekenislaag… Het zal afhankelijk zijn van de lezer, van zijn leeftijd en van zijn
levenservaring in hoeverre die verschillende betekenislagen voor hem kunnen werken.
Frits van Oostrom zei dat elke tijd zijn eigen Reynaert verdient; ik denk dat elke
lezer in deze prenten van Verplancke zijn eigen Reynaert kan vinden.
Verplancke heeft tot slot ook een onovertroffen gevoel voor absurde, soms hardhandige,
humor. Dat maakt dat de erg grimmige taferelen waar de Reynaert vol van
zit, goed toegankelijk blijven, dat ook de hardste scènes toch geen weerstand
oproepen. Je kijkt en je lacht. En plots zie je dat wat daar gebeurt helemaal niet om
te lachen is. Je balanceert bij deze prenten voortdurend tussen lachen en gêne,
omdat je plezier vindt in iets wat op zich tragisch is. Maar de humor werkt drempelverlagend
en het is o.m. door deze humor dat een zodanig ruw verhaal onverkort in
beeld kan worden gebracht en dat het toch verteerbaar is, ook voor kinderen.
Dit zijn allemaal elementen die maken dat Reinaart de vos, de felle met de rode
baard een lange levensduur zal hebben en een zeer ruim publiek. Het is zeker een
geschikte versie voor kinderen en het is even zeker ook een uiterst boeiend verhaal
voor volwassenen want elk van de prenten zit boordevol verhaal. En het is een versie
die met recht een ‘klassieker’ mag worden genoemd. Naar Reynaert de vos kijken,
is in een spiegel kijken, dat was het in de dertiende eeuw en dat is het nog
altijd. Klaas Verplancke heeft het verhaal heel mooi opengeplooid in twee richtingen:
hij geeft een authentieke kijk op het middeleeuws verhaal en doet dat toegankelijk
en met een open geest in een beeldtaal van vandaag. Ze is geïnspireerd door
oude meesters, ze is gekaderd in de oude iconografie, maar het is een beeldtaal die
onmiskenbaar authentiek Verplancke is.
Tiecelijn, 20, 2007