JG 20 nr 2 - Reynaertgenootschap

163
raden naar hebben, er werd naar andere literatuur verwezen… Klaas Verplancke
heeft met zijn prenten veel opgevangen van wat er in de tekst van Henri van Daele
verloren is gegaan. Hij doet met zijn prenten precies hetzelfde als de middeleeuwse
dichter en betrekt zo de lezer actief in zijn verhaal.
Zoals de middeleeuwse meesters
Het valt van af het begin op dat Klaas Verplancke voor zijn beelden inspiratie
gezocht heeft bij onder meer Pieter Bruegel en Jeroen Bosch. Op de openingsprent
zie je bijvoorbeeld hoe de twee blinde jongen van Isengrijn op Bruegels wijze (als
de blinde de blinde leidt, dan vallen ze beiden in de gracht) elkaar de weg wijzen en
op het tafereel waarin Bruun de beer door boer Lamfroot en meneer pastoor achternagezeten
wordt, zit er een klein, onopvallend figuurtje in de benedenhoek van
de prent, met zijn hoofd in een boek weggedoken (afb. 2). Bruegel schilderde frequent
dergelijke figuurtjes in de marge van het gebeuren en gaf op die manier commentaar
bij wat er zich op zijn schilderij afspeelt. Dit figuurtje, dat zich afwendt van
het geweld en de dubieuze seksuele moraal van de geestelijkheid die op de prent
te zien zijn, zegt dus veel over de maatschappelijke context waarin Reinaart opereerde.
Klaas Verplancke heeft zich voor het tafereel waarin Reinaart koning Nobel verleidt
met de onbestaande schat van Kriekeputte (afb. 3) direct geïnspireerd op een
paneel van Jeroen Bosch: ‘De goochelaar’. Een onnozele hals laat zich daarop in
de luren leggen door een goochelaar, terwijl intussen een handlanger bezig is zijn
beurs te stelen. Je herkent de opstelling, de figuren, een aantal details… Het is
overduidelijk en expliciet ontleend aan Bosch. Maar Verplancke neemt niet zomaar
een tafereel over en het is ook niet toevallig van Jeroen Bosch: Bosch brengt op dit
schilderij de dwaze mens in beeld, die zich weerloos overgeeft aan overduidelijk
bedrog. En dat is wat er ook gebeurt in dit verhaal: Reinaart de vos is iedereen te
slim af om de simpele reden dat de anderen zich zo gewillig laten bedriegen. De
mens wil bedrogen worden, Jeroen Bosch schilderde dat, Klaas Verplancke ook en
je moet maar eventjes om je heen kijken om te weten dat het een universeel verhaal
is en van alle tijden.
Verplanckes illustraties tonen veel Bosch-referenties maar in de meeste is de
inspiratie een stuk minder direct en hij doet ook veel meer dan zomaar een beeld of
een tafereel ‘citeren’. Hij speelt met symbolen die Bosch gebruikte (bv. de uil), hij
plaatst de oude symbolen in een nieuw kader of, andersom, brengt moderne elementen
in een middeleeuwse context. Dat maakt dat zijn prenten vaak iets dubbelzinnigs
hebben. Net als Bosch schildert hij zeer concrete uitbeeldingen van symbolische
zaken, een bijzonder efficiënte manier om de achterliggende betekenissen
van wat er uitgebeeld wordt, aan het publiek mee te geven. In Bosch’ tijd was het
merendeel van de mensen nog analfabeet, dus schilderde hij ‘verhalen’. Klaas
Verplancke visualiseert op een soortgelijke manier het geschreven verhaal voor
jonge tieners, die nog niet de leeservaring van de volwassene hebben. Daarbij heeft
hij met Jeroen Bosch gemeen dat hij in zijn bijzonder concrete beelden toch altijd
aan de anekdotiek voorbijgaat en het wezen van de mens in beeld brengt.
Tiecelijn, 20, 2007