JG 20 nr 2 - Reynaertgenootschap

Ook in zijn Spiegel historiael komt deze terminologie terug:
Van Perchevale, van Galyote,
Van Egraveine, van Lancelote,
Vanden concinc Ban van Benowijc
Ende Behoerde dies ghelijc,
Ende van vele geveinseder namen,
Sone vandic altesamen
Cleene no groot inden Latine:
Dies docht mi verlorne pine,
Dat ict hier ontbinden soude; 18
De dichter van Van den vos Reynaerde gebruikt dezelfde bewoording als Jacob van
Maerlant. Door de terminologie van ‘geveinseder namen’ over te nemen en deze
woorden Nobel in de mond te leggen, maakt Willem de dichters die menen dat fictionele
literatuur leugenachtig is belachelijk.
Eerder in het gedicht werden deze dichters ook al geïroniseerd. Over het proces
van Reynaert deelt de verteller het volgende mee: ‘Nye hoerde man van dieren / So
scone tale als nu es hier / Tusschen Reynaerde ende dandre dier / Orconde den
ghenen die dat horden.’ (1869-1871a). Door zich zogenaamd te beroepen op getuigen,
pretendeert de auteur dat het proces echt heeft plaatsgevonden. Natuurlijk is
het verhaal fictief, dus niemand kan het proces gezien hebben. Op speelse wijze
verwijst de auteur zo naar het debat over fictie en ironiseert hij de tegenstanders,
de auteurs die grote waarde hechten aan de waarheid van teksten.
Om Nobel niet te hoeven begeleiden naar Kriekeputte, zegt Reynaert in de pauselijke
ban te zijn en daarom op pelgrimstocht naar Rome te willen gaan. Hij overtuigt
Belijn en Cuwaert met hem mee te gaan naar zijn hol, waar hij afscheid van
zijn gezin zal nemen. Reynaert krijgt Cuwaert zover dat hij mee het hol in gaat om
zijn vrouw te troosten, terwijl Belijn buiten blijft wachten. Eenmaal binnen wordt de
haas verorberd door de hele familie, waarna Reynaert de kop van Cuwaert in de
pelgrimstas meegeeft aan de onwetende Belijn. Aan het hof neemt Botsaert de tas
van hem over. Bij opening van de tas roept hij uit: ‘Helpe, wat lettren zijn dit?’ (3376).
De brieven zijn niets anders dan het hoofd van Cuwaert, waarmee Nobel pijnlijk duidelijk
wordt gemaakt dat Reynaerts verhaal verzonnen was en hij niet begreep dat
hij in plaats van een werkelijke geschiedenis een verzonnen verhaal voorgeschoteld
kreeg.
Conclusie
151
In tegenstelling tot Renart in Le Plaid, is het in het Vlaamse gedicht Reynaert zelf
die zijn vrijheid bewerkstelligt. Hij komt helemaal alleen te staan voor een grote
groep dieren, zoals een jongleur voor een luisterend publiek. Met Reynaerts redevoering
creëert de auteur een voordrachtsituatie, waarin Reynaert de rol van jongleur
en dichter van fictie aanneemt. Op poëticaal niveau wordt Nobel daarbij door
zijn onvermogen Reynaerts woorden op waarde te schatten, te kijk gezet als slechte
verstaander van fictie. Via Nobel maakt de dichter van Van den vos Reynaerde
de tegenstanders van fictie belachelijk. Zij die vast blijven houden aan het idee dat
fictie leugenachtig is, omdat ze verzonnen is, zijn net als de leeuw onmachtig de
Tiecelijn, 20, 2007