JG 20 nr 2 - Reynaertgenootschap

150
Met de voordracht bereikt de vos zijn doel: de koning en koningin geloven hem. Ze
hebben hun zinnen op de schat gezet en leiden Reynaert weg van de hofdieren om
te achterhalen waar hij de schat verborgen heeft. Nadat de koning en zijn vrouw nog
gediscussieerd hebben over de betrouwbaarheid van het verhaal van de vos,
schenkt de koning Reynaert gratie op voorwaarde dat deze vertelt waar de schat
verborgen is. Wanneer de overeenkomst is gesloten, beschrijft Reynaert de plek
waar de schat zich bevindt. Die ligt begraven in het oosten van Vlaanderen, in het
bos Hulsterloe:
Mochti onthouden dit:
Een borne, heet Kriekepit,
Gaet zuutwest niet verre danen.
Heere coninc, ghi ne dorst niet wanen
Dat ic hu de waerheit yet messe.
Dats een de meeste wildernesse
Die men hevet in eenich rike. (2576-2583)
De verdere beschrijving van Kriekeputte is echter niet natuurgetrouw, maar een literaire
voorstelling. Reynaert beschrijft Kriekeputte als een locus terribilis, een literair
topos. 16 De plek waar de schat verborgen ligt, stelt hij voor als een verwilderde en
verlaten plaats waar bijna nooit iemand komt. De uitspraak van Reynaert ‘Heere
coninc, ghi ne dorst niet wanen / Dat ic hu de waerheit yet messe’, die voorafgaat
aan de beschrijving van Kriekeputte is dubbelzinnig. De plaats Kriekeputte bestaat
wel echt – Cuwaert kent de plek en bevestigt dit voor de koning –, maar de invulling
van de plek heeft Reynaert verzonnen. Dit is eveneens een aanwijzing voor de
status van de schat: ook die is niet echt. De koning is niet in staat deze dubbelzinnigheid
te doorzien.
De koning gelooft Reynaert vanwege de bestaande plaatsen en personen in het
verhaal. Bij fictie is de mogelijkheid voor het opnemen van elementen uit de werkelijkheid,
die het verhaal een grotere waarschijnlijkheid geven, aanwezig. Voor de
koning zijn deze namen juist bewijs dat het verhaal waar gebeurd is. Alleen met
betrekking tot Kriekeputte vraagt Nobel zich af of deze plaats wel echt is. De koning
denkt dat het een verzonnen naam, ‘een gheveinsde name’ (2635) is. Een soortgelijke
terminologie is ook te vinden in de proloog van Sinte Franciscus leven van
Jacob van Maerlant, een auteur die heel anders over fictie dacht dan Willem. In
deze tekst laat Maerlant blijken dat hij het betreurt dat bijna niemand nog de ‘waerheit
mint’. Een groot publiek is niet meer geïnteresseerd in verheven stof als heiligenlevens.
De mensen willen alleen nog maar luisteren naar verhalen met helden
die nooit hebben bestaan, waarnaar verwezen wordt met de ‘ghevensde namen’:
Cume is hi van mi bekent,
Die nu leest ende waerheit mint;
Maer Tristram ende Lanceloot,
Perchevael ende Galehoot,
Ghevensde namen ende ongeboren,
Hier of willen de lieden horen; 17
Tiecelijn, 20, 2007