JG 20 nr 2 - Reynaertgenootschap

149
daden’ (2423). In Le plaid daarentegen, is slechts één keer een equivalent van het
‘Nu hoert’ te vinden. Aan het begin van de biecht roept Renart uit: ‘Or entendez a
mes pechez!’ 13 Het gebruik van ‘Nu hoert’ is dus als overeenkomst tussen Reynaert
en de verteller en als voordrachtstechniek een aanwijzing voor Reynaerts vertellersrol.
De verteller beschrijft na het ‘Nu hoert hoe Reynaert sal verdoren’ het verdere verloop
van de gebeurtenissen, waarna Reynaert weer aan het woord komt. Omdat hij
weet dat hij sterven gaat, wil Reynaert zijn ziel niet belasten met het verzwijgen van
een moordcomplot. Na wat aarzeling aan de kant van de koning, krijgt hij uiteindelijk
de gelegenheid om het woord te voeren. Als een echte jongleur gebiedt
Reynaert zelf ook om stilte:
Hi sprac: ‘Nu zwighet overal,
Nadien dat es den coninc lief.
Ic sal hu lesen sonder brief
Die verraderen openbare, (2220-2023).
Reynaert zal zijn verhaal uit het hoofd voordragen, zoals het een jongleur betaamt.
Hij beschrijft dan hoe zijn vader een schat vindt en een verbond sluit met Isegrim,
Tibeert, Grimbeert en Bruun met als doel de koning te doden. Hij vervolgt dan met
‘Nu hoert wonder alle groot:’ (2270), een uitspraak die in het Franse chanson de
geste veelvuldig gebruikt werd (‘or oiez’) en ook aan het begin van Karel ende
Elegast te vinden is: ‘Hoort hier wonder ende waerhede!’ 14 Chansons de geste
waren voordrachtteksten, waarbij vaak vaste motieven en formules gebruikt werden
om het de jongleur makkelijker te maken de tekst te onthouden. 15 Het is heel goed
mogelijk dat met Reynaerts uitspraak verwezen wordt naar het genre van het
chanson de geste en daarmee naar een typische voordrachtsituatie.
Het was volgens Reynaert de bedoeling van de bondgenoten om na de koningsmoord
Bruun op de troon te zetten. Reynaert is hier van op de hoogte, omdat zijn
vrouw Hermeline op een ochtend Grimbeert ontmoette, die in een dronken bui zijn
mond voorbij praatte. Vervolgens beschrijft Reynaert hoe hij de schat ontdekt en
verplaatst, waardoor de samenzweerders geen goud meer hebben om de aanslag
te financieren. Dan volgt een opmerkelijke passage, die Reynaert aankondigt met
‘Nu hoert wat si hierbinnen daden / Die den coninc hadden verraden.’ (2423-2424).
Wat Reynaert vervolgens gedetailleerd beschrijft, is de rekrutering van een groot
aantal huurlingen door de samenzweerders. Maar Reynaert kan hier niet van op de
hoogte zijn, omdat dit alles geschiedde na de ontmoeting van zijn vrouw met
Grimbeert. Het verhaal is natuurlijk verzonnen, met Reynaert in de rol van alwetende
verteller. Het is echter opvallend dat niemand zich afvraagt hoe Reynaert dit allemaal
te weten is gekomen. De koning en de hofdieren denken dan ook dat ze een
ware geschiedenis te horen krijgen.
Op plotniveau vertelt Reynaert dus een verzonnen verhaal, dat door Nobel voor
waar aangenomen wordt. De koning is te geobsedeerd door de schat om te doorzien
dat Reynaert niet de waarheid spreekt. Voor de oplettende luisteraar van het
gedicht is het duidelijk dat Reynaert op poëticaal niveau als verteller optreedt en
aan de koning een fictief verhaal voordraagt. Reynaert maakt gebruik van vertellerstechnieken,
vertoont overeenkomsten met de dichter in de proloog en is een
alwetende verteller in zijn voordracht. Hier wordt Nobel, omdat hij Reynaerts verhaal
voor waar aanneemt, terwijl het duidelijk verzonnen is, te kijk gezet als iemand
die het procédé van fictie niet begrijpt.
Tiecelijn, 20, 2007