JG 20 nr 2 - Reynaertgenootschap

Reynaert als dichter van fictie
147
Bij globale lezing valt meteen op dat Van den vos Reynaerde ten opzichte van Le
plaid een stuk langer is. Branche I is circa 1620 verzen lang en Van den vos
Reynaerde ruim het dubbele: 3469 verzen. Dit verschil is voor een groot deel toe te
schrijven aan de invoeging van een voordracht van Reynaert. In branche I werpt
Renart zich na de ter dood veroordeling voor de voeten van de koning en smeekt
om genade. Tussen de uitspraak en het krijgen van gratie zitten zo’n 70 verzen. De
auteur van Van den vos Reynaerde lijkt niet tevreden te zijn met deze afwikkeling
en heeft honderden verzen toegevoegd, waarin Reynaert op eigen kracht zijn vrijheid
verwerft. Tussen de veroordeling en het krijgen van gratie zitten in Van den vos
Reynaerde ongeveer 900 verzen.
Reynaert krijgt de koning zover dat hij hem gratie verleent door het vertellen van
een verhaal over een complot tegen de koning, dat Reynaert voorkomen zou hebben
door de schat waarmee de samenzwering gefinancierd werd te stelen.
Langzamerhand wordt duidelijk dat Reynaert in deze voordracht de rol van verteller
en dichter op zich neemt. Niet alleen maakt hij gebruik van typische voordrachtstechnieken,
Reynaert vertoont ook opvallende gelijkenissen met de dichter
uit de proloog.
Reynaert verschijnt na drie keer gedaagd te zijn eindelijk aan het hof van koning
Nobel, waar hij na een proces wordt veroordeeld tot de strop. Maar Reynaert is niet
onvoorbereid:
Nu willic prouven dat ic mach
Te hove bringhen een baraet
Dat ic voer de dagheraet
In groter zorghen vant te nacht. (2042-2045)
In de proloog deelt Willem mee dat hij vele nachten wakker heeft gelegen bij het
schrijven van de Madocke. Op gelijke wijze heeft ook Reynaert ’s nachts zijn tekst
bedacht. Hij is dus niet alleen een voordrager van een verzonnen verhaal, hij heeft
het zelf gedicht.
Terwijl Bruun, Isegrim en Tibeert bezig zijn met het gereedmaken van de galg,
krijgt Reynaert toestemming een biecht uit te spreken. Reynaert gedraagt zich vervolgens
als een jongleur, een voordrager van een verhaal, en past zijn houding hierop
aan:
Reynaert stont als een drouve man
Ende sach al omme harenthare.
Daer so sprac hi al openbare: (2062-2064)
De houding van Reynaert bij deze zogenaamde biecht is een pose. Ze is heel
anders dan zijn zelfverzekerde houding bij zijn aankomst aan het hof alsof hij ‘sconinx
sone’ (1766) was, en nadat hij ter dood veroordeeld is en hij Bruun en Isegrim
aanspoort de galg voor hem gereed te maken.
Met luide stem begint Reynaert zijn verhaal met een religieuze topos: ‘Helpe,’ seit
hi, ‘Dominus!’ (2065), een roep om bijstand van God. De auteur gebruikt eveneens
een religieuze topos in de proloog: ‘God moete ons ziere hulpen jonnen.’ (10). De
vos vertelt vervolgens hoe hij op het slechte pad is geraakt. Hierbij heeft hij het over
Tiecelijn, 20, 2007