JG 20 nr 2 - Reynaertgenootschap

146
Nu wart Reynaert peelgrijn,
Ende zijn oem Ysingrijn
Ende Brune die ligghen ghebonden
Ende ziec van zeeren wonden. (3012-3015)
Dan concludeert hij het volgende:
Mi dinct ende ic wane des,
Dat niement so onspellic es
Tusschen Pollanen ende Scouden,
Die hem van lachene hadde onthouden
Dor rauwe die hem mochte ghescien,
Haddie hi Reynaerde doe ghesien. (3016-3021)
Reynaert is verkleed als pelgrim en Bruun en Isegrim liggen mishandeld en vastgebonden
op de grond. De verteller vindt de situatie hoogst vermakelijk en denkt
dat iedereen die dit gezien had, zou moeten lachen. Een mooie karakteristiek van
die lach geeft Van Daele: ‘Het is de meewarige, sarcastische lach van iemand die
de hofgemeenschap, zoals die hier wordt getekend, grondig veracht. Willem deelt
Reynaerts verachting.’ 10
Een andere overeenkomst tussen Reynaert en de verteller is de dubbelzinnigheid
van hun uitspraken, waardoor niet alleen de hofdieren, maar ook de luisteraars van
het gedicht in verwarring gebracht worden. Zo is de verteller behoorlijk dubbelzinnig
over de vos. Enerzijds heeft hij net als Reynaert plezier in de mishandeling van
de dieren, anderzijds typeert hij Reynaert frequent negatief, zoals ‘Den fellen metten
grijsen baerde.’ (60) of ‘die felle creatuere, / Die onghetrauwe Reynaert,’ (1700-
1701). Deze dubbelzinnige typering heeft er mede toe geleid dat er vele discussies
zijn gevoerd over de vraag of Reynaert als een positief of negatief personage
gezien moet worden.
Ook Reynaerts uitspraken zijn dubbelzinnig. Zo heeft Bruun bijvoorbeeld niet door
dat Reynaert het eerst over ‘crancke have’ (563) heeft en vervolgens over ‘Goeder
versscher honichraten’ (568). Ook Tibeert doorziet de tegenstrijdigheid niet dat
Reynaert ’s nachts niet naar het hof durft te reizen, maar wel zonder problemen
naar de woning van de pastoor gaat.
In branche I, Le Plaid, zijn al deze parallellen tussen verteller en vos niet aanwezig.
Het taalgebruik van beiden vertoont geen overeenkomsten. De Franse verteller
heeft geen dubbelzinnige houding tegenover de vos en hij typeert Renart consequent
negatief. De verteller in Van den vos Reynaerde is meer ambigu, zoals uit
bovenstaande verzen (3016-3021) blijkt. Verder is in de Franse bron het leedvermaak
minder aanwezig. De mishandelingen zijn korter beschreven en minder
gewelddadig. Zo worden aan de mishandeling en bespotting van Bruun en Tibeert
in Van den vos Reynaerde minstens twee keer zoveel verzen besteed dan aan die
van de beer en kater in Le plaid, en is de Vlaamse biecht van Reynaert veel langer
dan de Franse versie. Doordat een aantal misdaden van Reynaert veel uitvoeriger
verteld wordt, is de biecht uitgebreid van zo’n 90 verzen in de Franse tekst naar
ruim 250 in Van den vos Reynaerde.
De vele raakpunten tussen Reynaert en de verteller in Van de vos Reynaerde
laten zien dat er iets bijzonders aan de hand is met Reynaert. Dit wordt duidelijk bij
zijn voordracht aan het hof, waar Reynaert zelf optreedt als verteller.
Tiecelijn, 20, 2007