Januari 2013 - Vrijzinnig Vilvoorde

in een aantal landen is de situatie voor de
‘kafir’, de ongelovige, ronduit zorgwekkend.
De doodstraf is niet veraf. Heiner
Bielefeldt, rapporteur van de Verenigde
Naties op het gebied van vrijheid van
religie of overtuiging, beklemtoonde in
een eerste reactie dat er momenteel te
weinig aandacht wordt geschonken aan
het feit dat atheïsten ook rechten hebben
en bescherming dienen te genieten. De
internationale mensenrechtenverdragen
zijn er ook voor non-believers.
De ezelspassage
Wie herinnert zich nog het incident met
Van het Reve, die in 1966, een voorstel
voor een boek (eerder een bundel) ‘Nader
tot U’ bij de uitgever deponeerde. Deze
bevatte ook het verhaal ‘Brief uit Het Huis,
genaamd Het Gras’. Van het Reve beschrijft
er zijn ‘ontmoeting’ met God. Het
zou hem zuur opbreken. In Nederland kon
men (toen – sinds aanvang der dertiger
jaren) veroordeeld worden voor ‘smalende
godslastering’. Van het Reve werd voor
de rechtbank gedaagd en ging na een
veroordeling in hoger beroep. Hij pleitte
dit hoger beroep zelf. Hij ging in zijn betoog
in op het godsbegrip, verwees naar
de godsdienstvrijheid. Van het Reve verdedigde
met verve zijn ‘ezelspassage’.
Paradoxalerwijs had het pleidooi van Van
het Reve – die vrijgesproken werd – enerzijds
een scherper definiëren van dat wat
nu begrepen diende te worden onder
‘godslastering’ tot gevolg, anderzijds zou
het ‘Ezelsproces’ ook zorgen voor een
grotere voorzichtigheid bij de interpretatie
van wat nu ‘godslasterlijk’ geheten kon
worden.
Het zou ons te ver leiden om ondertussen
alle auteurs die in hun literaire productie
godsdienst en kerk hebben gehekeld op te
sommen en de reacties hierop te bespreken.
Werd bijvoorbeeld ook niet het werk
van Hugo Claus beschuldigd van blasfemische
accenten. Kardinaal Gustaaf Joos
verkondigde – ‘openhartig’ als hij was –
dat Hugo Claus en Jef Geeraerts smeerlappen
waren (de man had ook bedenkingen
bij het algemeen stemrecht en homoseksualiteit).
Vrijheid en godslastering
Het begrip ‘blasfemie’ is moeilijk te
‘vatten’. Voor de Grieken kwam het neer
op het ‘kwaad spreken’, het zeggen van
zaken die anderen ‘schade konden
berokkenen’. Voor het judeo-christianisme
betekende het, het ‘ijdel’ uitspreken van
de naam van God (zie de ‘Tien woorden’:
Gij zult de naam van de Eeuwige, uw God,
niet ijdel gebruiken.)
Hoort de overheid blasfemie te veroordelen.
Hoe moet dit dan worden begrepen
tegen de achtergrond van de gewaarborgde
individuele vrijheid? De founding
fathers van het prille België werden ook
met deze vraag geconfronteerd. Had
Willem I de ‘vrijheid van meningsuiting’,
niet proberen te beteugelen door geschriften,
beelden en prenten in bepaalde
gevallen strafbaar te stellen. Was de pers
niet gemuilkorfd geworden?
In het standaardwerk van Alfred Giron
(Dictionnaire de droit administratif,
43