Januari 2013 - Vrijzinnig Vilvoorde

in de kerkban geslagen. De reactie was
verbolgen: de bisschoppen hadden zich
niet te bemoeien met privé-aangelegenheden
zoals lidmaatschappen van verenigingen.
Sluimerende antiklerikale sentimenten
kwamen in de loges nu ten volle
aan de oppervlakte. Tegenstanders van
een meer uitgesproken maatschappelijke
profilering van de vrijmetselarij werden
aan de kant geschoven.
© Universiteitsarchief VUB
Later nam de Stassart ontslag als
Grootmeester – nota bene op aandringen
van de bisschop nadat hij bij hem te
biechten was gegaan. De weg lag nu open
voor Verhaegen, onder wiens bezieling de
loges de ingeslagen weg van het
antiklerikalisme bewandelden.
Antiklerikalisme betekende in die tijd
zeker niet antireligiositeit. Nog in 1838 liet
het GOB een munt verspreiden met
daarop de boodschap ‘De Vrijmetselarij zal
leven – God wil het’. Verhaegen zelf was,
net zoals zowat al zijn tijdgenoten, een
gelovig man. Hij aanvaardde echter niet
dat de Kerk rechtstreeks in politieke aangelegenheden
of in het privé-leven
ingreep.
Liberalisme en antiklerikalisme
In de vrijmetselarij zag Verhaegen bijgevolg
een methode om tot politiek
bewustzijn te komen. Statutair gezien
mocht er echter niet ten volle over
thema’s van politieke en religieuze aard in
de werkplaatsen worden gesproken. Een
tussenoplossing drong zich op: vanuit de
loges werden paramaçonnieke verenigingen
opgericht waar vrijmetselaars en
niet-vrijmetselaars ten volle over politiek
en liberalisme konden debatteren zonder
dat daar maçonnieke rituelen aan te pas
kwamen. En zo ontstond in 1841, onder
impuls van Verhaegen, de Brusselse kiesvereniging
L’Alliance. Ook in andere
steden werden gelijkaardige liberale kiesverenigingen
opgericht.
Al deze kiesverenigingen kwamen in 1846
in congres samen. De gotische zaal van het
Brussels stadhuis werd afgehuurd, en op
14 juni 1846 kwamen een kleine 400
liberalen uit heel België er samen om de
Liberale Partij op te richten. Zelf zat
Verhaegen het Eerste Liberaal Congres
niet voor: deze opdracht was weggelegd
voor de jurist en ULB-medestichter Eugène
Defacqz, die in 1841 de Stassart als
Grootmeester was opgevolgd. Het congres
riep op tot electorale hervormingen, tot
hervorming van het openbaar onderwijs,
tot een beter leven voor arbeiders en
hulpbehoevenden en tot het zoveel
33