Valeria Reutava, Minsk - DOEN

Nogmaals moet er op gewezen worden
dat een hoogontwikkelde folklore zeker
niet alleen voorbehouden is aan Rusland.
Datgene wat de relatie t ussen Russische
folklore en Russische cult uur evenwel
haar bijzondere aard verleent is dat er
zoveel afzonderlijke en uiteenlopende
sferen uit de volkscult uur samen komen
in de “hoge” cult uur: spreekt men over de
invloed van de folklore in de Russische
cult uur, dan spreekt men én over muziek
– zowel klassieke als lichte muziek, én
over literat uur én over beeldende kunst
én over toegepaste kunst én architect uur
en dat alles vaak in de breedste zin van
het woord.
6.0. Afsluiting
In het begin van deze lezing is
aangetoond hoezeer de Nederlandse en
Russische def inities van folklore van
elkaar verschillen en dat er gesproken kan
worden van een pregnant onderscheid dat
ter uggevoerd kan worden op de betekenis
en status die de folklore in beide gebieden
heeft. In de Grote Van Dale wordt
bijvoorbeeld zang niet expliciet genoemd
als onderdeel van folklore, ter wijl zang
juist een van de wezenlijke onderdelen
van folklore is en zeker van de Russische.
Aan de hand van zang kan geprobeerd
worden te verklaren waarom folklore
in verschillende cult uren een eigen rol
speelt of juist niet speelt. Het gegeven dat
er overal gezongen werd dan wel wordt,
betekent niet vanzelsprekenderwijs dat
volkszang overal hetzelfde is: er kan
een verschil bestaan in geschakeerdheid
en in de mate van ontwikkeling van die
volkszang. Er zijn volkeren die bekend
zijn om hun zangcult uur en er zijn
volkeren die hierom minder of nauwelijks
bekend staan. Het is de vraag of een land
als Italië de baker mat had kunnen worden
van de belcanto en de opera, als er geen
hoogontwikkelde zangcultuur zou hebben
bestaan onder het volk en zoals bekend
heeft Italië een grote zangtraditie.
Men kan in zulke gevallen spreken van
een piramidemodel: de “hoge” cult uur r ust
op een brede, solide basis die gewor teld
is in de volkskunst. De “hogere” cult uur
heeft elementen in zich opgenomen uit
de volkskunst en dat verschijnsel wordt
– in elk geval in het desbetreffende land
– als een vanzelfsprekend, nat uurlijk
verschijnsel beschouwd. Zo kunnen grote
Italiaanse operazangers Napolitaanse
volksliedjes zingen en niemand die zich
daar laatdunkend over uit zal laten. En
men vergete Fjodor Sjaljapin niet, die het
zingen van Russische volkliederen beslist
niet beneden zijn waardigheid vond.*10
Door allerhande ontleningen door de
“hoge” cult uur aan de volkscult uur heeft
de volkskunst bijna automatisch een
bepaalde stat us en act ualiteit. Tegen
de achtergrond van zo’n omstandigheid
er vaar t men elementen uit de folklore
niet als dissonant, als fremdkör per,
maar worden deze eerder gezien als een
st uk gezamelijk cult ureel erfgoed dat
een eigen, volwaardige plaats inneemt
in het zelf bew ustzijn en bijgevolg in de
nationale cult uur. Anders gefor muleerd:
“hoge” cult uur en folklore zijn niet gelijk,
maar wel gelijkwaardig. Een dergelijk
automatisme is evenwel niet voor elke
cultuur, voor elk land in gelijke mate voor
de hand liggend: het moge evident zijn
dat een – door welke oorzaken dan ook –
afster vende of minder rijke volkscult uur
minder mak kelijk kan f ungeren als basis
of inspiratiebron voor de schone kunsten.
Daar mee is ook de stat us van de folklore
in die cult uur een andere: in zo’n geval
bevindt de eigen folklore zich in een
ander register. Hier st uit men op een
ingewikkeld samenspel van cultureelantropologische
bijzonderheden en
cultureel-historische processen dat de
houding ten opzichte van folklore in deze
of gene cultuur bepaalt.
De verbazing aan Nederlandse zijde
over de stat us van de folklore in de
Russische cult uur heeft vloeit voor t uit
een Nederlands perspectief, waarbinnen
volkskunst welhaast per def initie een
andere positie heeft en andere associaties
oproept dan in een Russische context.
Voor een beter begrip voor de plaats die
folklore inneemt in de Russische cult uur
dient dat perspectief te worden verbreed
en het beeld dat bestaat van volkskunst
te worden verdiept.
Moskou, oktober 2010
Noten
*1 Al dan niet afgedaan als
“Volendamse toeristen kitsch” op z’n
Russisch.
*2 Men den ke aan het ballet “De
v uurvogel” op muziek van Stravinskij,
men den ke aan “Ruslan en Ljudmila”,
“Sadko” van Rimskij-Korsakov, folkloreelementen
in bijna alle Russische opera’s
van Tsjaikovskij, Moessorgskij. Men denke
aan ar rangementen van volksliederen door
Rachmaninov, Tsjajkovskij en Borodin,
65
Nieuwsbrief 2011 (1)