Valeria Reutava, Minsk - DOEN

niet een afgesloten iets uit een voorbije
cult uur periode dat uitsluitend het
domein is van lief hebbers en etnografen.
In dit verband is het opmerkelijk dat
de kwalif icatie oud in geen en kele
voor handen zijnde Russische definitie
voorkomt, hoewel veel zaken uit de
Russische volkscultuur zonder meer uit
een voorbij tijdvak stammen.
Het verschil in def inities toont
ondubbelzinnig aan hoe groot het verschil
tussen opvatting van folklore is in de
Nederlandse en in Russische cult uur. Aan
Russische zijde zijn er andere dimensies,
is meer diepgang, volkskunst heeft een
aanzienlijke reikwijdte in r uimte en
tijd. I n een pogi ng du id i ng te geven a a n d it
aangetoonde onderscheid rijst de vraag
of de Nederlandse folklore enerzijds en
de Russische anderzijds hetzelfde zijn en
er alleen een verschil is in benadering en
def initie of dat het verschil in perceptie
in verband kan worden gebracht met
een wezenlijk anders-zijn van beide
volkskunsten. Anders gefor muleerd: is
er aan beide kanten slechts sprake van
“Volendamse toeristen kitsch” en wordt
deze aan Russische zijde om welke
redenen dan ook een betekenis en stat us
toegedicht die buitenpropor tioneel en
daar mee on rechtmatig is of zijn er
omstandigheden die de opvallende rol
van folklore kunnen verklaren? Om een
antwoord op deze vraag te k rijgen zal
nader in moeten worden gegaan op de
aard van de Russische volkskunst in de
breedste zin van het woord.
4.0. Eigenschappen van Russische
folklore
4.1. Enkele voorbehouden
Alvorens in te gaan op de
eigenaardigheden van de Russische
folklore dienen er enkele voorbehouden
worden gemaakt.
1. M e t R u s s i s c h e fol k l o r e wo r d t b i n n e n
het kader van deze verhandeling bovenal
authentieke folklore bedoeld. Men moet
zich realiseren dat de Russische folklore
zoals die zich nu manifesteer t in de vor m
van souvenirs, dans- en zanggroepen
e.d., een sterk gestyleerd, om niet te
zeggen geprofaneerd aftreksel is van de
authentieke folklore die inmiddels ook
voor ver reweg de meeste Russen ter ra
incognita is. Zo hebben de kost uums
waarin koren en zang- en dansgroepen
optreden weinig meer te maken met het
authentieke Russische volkskost uum
en doen souvenirs, hoe kunstig ook
gemaakt, alleen bij benadering den ken
aan authentieke toegepaste of decoratieve
volkskunst.
2. De Russische folklore is in de
Sovjet-periode veelv uldig gebr uikt voor
propagandistische doeleinden. Folklore
werd nadr ukkelijk gepresenteerd als
iets van het volk omdat folklore per
def initie ideologisch niet gedisk rediteerd
was. Folklore werd gepolitiseerd en
om die reden door velen afgewezen.
Deze omstandigheden lijken voor
velen in Rusland een onbevangen kijk
op folklore voor altijd onmogelijk te
hebben gemaakt. Het is in deze periode
dat de folklore ver regaand gestyleerd
en geprofessionaliseerd werd – en wel
in negatieve zin: door een teveel aan
perfectionisme ver werd folklore vaak
tot iets obligaats en levenloos. Veel van
wat nu is te zien en te beluisteren is een
voortzetting van die school, hoewel er
ook koren en kunstenaars zijn die, met
wisselend succes, proberen ter ug te keren
naar een authentieke stijl. In dit verband
dient er op gewezen te worden dat de
oorzaak van het aanzien van de folklore
in de Russische cult uur niet gezocht
kan worden in de rol die hij toebedeeld
k reeg tijdens het Sovjet-bewind.
Ironischer wijze is het Sovjet-regime, met
zijn off iciële positieve waardering voor
folklore, juist ver woestend geweest voor
de traditionele boerencult uur (men den ke
aan de rigoureuze collectivisatie van de
landbouw, aan de industrialisering, aan
een negatieve houding t.o.v. het verleden
die gecultiveerd werd). De inzet van
folklore door het Sovjet-regime voor
propagandische doeleinden worden in
dit betoog derhalve buiten beschouwing
gelaten.
4.2. Kenmerken en eigenaardigheden
van de Russische folklore
Bij het bespreken van de kenmerken
en eigenaardigheden van de Russische
folklore dient een derde voorbehoud te
worden gemaakt. Vele zaken die hier
genoemd worden gelden in meerdere of
mindere mate eveneens voor de volkskunst
v a n a n d e r e vol k e r e n , b i n n e n E u r o p a k o m e n
in dit verband met name Midden-Europa
en de Balkan in beeld. De invloed van
de folklore is, bijvoorbeeld op het gebied
van de muziek, in veel Midden-Europese
landen een algemeen bekend feit. Men
den ke daarbij voor Tsjechië aan de muziek
van Bedřich Smetana (1824 – 1884) en
Antonín Dvořák (1841 – 1904) en voor
Hongarije aan de destijds baanbrekende
composities van Béla Bar tók. Voor ts
dient in dit verband gewezen te worden
op de hoogontwikkelde zangcultuur
in Bulgarije die veel bekendheid heeft
gekregen door het koor “Le mystère des
61
Nieuwsbrief 2011 (1)