Valeria Reutava, Minsk - DOEN

Nieuwsbrief 2011 (1)
paasv uren. Folkloristische ambachten
zijn bijvoorbeeld die welke op een
markt voor oude ambachten worden
gedemonstreerd, zoals het vlechten van
manden en bijenkorven en het (nietmachinaal)
maken van klompen.
2.1.2. Russische definities
III. Nieuw encyclopedisch
woordenboek:
Folklore is volkskunst, meestal
vooral oraal; de gezamenlijke creatieve
activiteit van een volk, waarin zijn leven,
zijn levensbeschouwing, levensgevoel
en idealen worden weerspiegeld; dingen
die door een volk zijn geschapen en
die betekenis hebben in zijn alledaagse
bestaan, zoals poëzie (overleveringen,
liederen, scher tsliedjes, grappen,
sprookjes, epos), volksmuziek (liederen,
instr umentale muziek en toneelst ukken),
t h e a t e r (d r a m a’s , s a t i r i s c h e t o n e e l s t u k k e n ,
poppentheater), dans, architect uur,
beeldende en decoratieve toegepaste
kunst. Sommige onderzoekers rekenen
ook alle vormen van niet-professionele
kunst tot de folklore (amateurkunst,
waaronder ook volkstoneel).
IV. De Russische Wikipedia:
De Russische Wikipedia neemt
bovenstaande bron bijna letterlijk over,
maar voegt twee wezenlijke punten toe:
a. […] De creativiteit van een volk
vindt haar oorsprong in oude tijden en
wor telt daar mee, historisch gezien, in de
wereldcultuur. Het scheppende vermogen
van een etnos is de bron van nationale
ar tistieke tradities, het is het middel
waar mee het zelf bew ustzijn van een volk
wordt uitgedrukt.
b. Het is moeilijk een precieze
def initie te geven van “folklore” omdat
volkskunst niet statisch en onveranderlijk
is. Folklore bevindt zich constant in
een ontwik kelingsproces. Zo kunnen
volksliederen worden uitgevoerd in een
ar rangement met moder ne instr umenten
met hedendaagse thema’s, er kunnen
nieuwe sprookjes ontstaan met moder ne
thema’s, volksmuziek kan worden
beïnvloed door rock ’n roll, hedendaagse
muziek kan elementen van volksmuziek
in zich opnemen, beeldende en toegepaste
volkskunst kunnen worden beïnvloed
door grafische computerkunst, enz.
2.1.3. Wel of geen onderscheid t ussen
folklore en volkskunst
Het eerste wat opvalt is dat in de
Russische def inities er geen onderscheid
gemaakt wordt tussen folklore (gebr uiken,
overleveringen, bijgeloof e.d.) enerzijds en
volkskunst anderzijds. In de Nederlandse
def inities, zeker in de Grote Van Dale,
wordt dit onderscheid wel gemaakt. Als
60
volkskunst niet valt onder folklore, is het
in de context van dit betoog relevant ook
te kijken naar de def intie die de Grote
Van Dale van “volkskunst” geeft:
het voortbrengen van –, resp. wat
voor tgebracht wordt aan esthetisch
waardevolle voor wer pen door het volk,
soms met de bijgedachte aan iets naïefs,
iets primitiefs
3.0 Analyse van de definities
Deels vallen de definities samen, maar
de omschrijvingen verschillen duidelijk
qua diepgang en reikwijdte. Wat opvalt
aan de omschrijvingen uit de Grote Van
Dale is dat ze niet alleen kort en zakelijk
zijn, maar dat ze woorden bevatten als
bijgeloof en vooroordelen – begrippen
die geen positieve connotatie hebben. In
de definitie van “volkskunst” gebruikt
de Grote Van Dale de woorden naïef en
primitief – niet gekoppeld aan kunst
(“naïeve kunst” en “primitieve kunst”
hebben op zich geen pejoratieve bijklan k),
in welk geval ze een neutrale betekenis
zouden hebben, maar deze ter men staan
op zichzelf en daarmee zijn er wederom
twee ter men gebr uikt die eerder een
negatieve dan een positieve bijklan k
hebben, waar mee het eerder genoemde
“esthetisch waardevolle voor wer pen”
enigszins lijkt te worden ontk racht. De
def inities die de Nederlandse Wikipedia
geeft is weliswaar uitgebreid, maar is
dat hoofdzakelijk door haar vele zeer
concrete voorbeelden.
De def inities uit de Russische
bronnen staan in schril contrast met de
Nederlandse. Hier treft men begrippen
aan als creativiteit, weerspiegelde
levensbeschouwing en idealen. Volkskunst
heeft, zo wordt gesteld, betekenis voor
een volk in zijn alledaagse bestaan.
Folklore beslaat een veelheid aan
sferen: theater, architect uur, beeldende
en decoratieve toepaste kunst worden
nadrukkelijk genoemd – allemaal termen
die in Nederlandse def inities afwezig
zijn. Vanuit een Russisch perspectief
is folklore een verschijnsel met een
zekere diepgang, folklore wordt zonder
meer in een brede cult uur-historische
en kunsthistorische context geplaatst en
heeft welhaast f ilosof ische dimensies. De
omschrijving uit de Russische Wikipedia
legt een expliciet verband t ussen de
volkskunst enerzijds en de wereldcult uur
en nationale artistieke tradities
anderzijds.*7 Een ander wezenlijk punt
is dat folklore nadr ukkelijk als iets
levends, iets act ueels wordt gezien:
volkskunst heeft betekenis voor een volk
in zijn alledaagse bestaan, folklore is