Valeria Reutava, Minsk - DOEN

hoogtepunten besproken en bek ritiseerd,
o.m. het ontstaan van moder ne
Nederland ten gevolge van ‘strijd tegen
het water’, onafgebroken wijzigingen
en verbeteringen van tegenwoordig.
In de naoorlogse omstandigheden
aldus Her mans is dit rationalistische
wereldbeeld allesbehalve constructief,
na de gruwelen van 1940 – 1945, die de
kleinigheid van vereerde Nederlandse
burger aan de orde hebben gesteld. Er is
geen sprake meer van herbouwen, men
moet andere aanpak ken uit proberen,
met name het leven in overeen komst
met de wetten van nat uur. De aan elkaar
tegengestelde zielige, door muggen
gebeten wetenschapper en grandioze
landschappen van het Noorden in ´Nooit
meer slapen´ communiceren de boodschap
van de auteur, de gewaardeerde morele
eigenschappen en eigenwijsheid van toen
moeten plaats maken voor het koesteren
van respect voor ´nat uurlijk leven´,
zonder te veel laatdunkendheid waar
Nederlanders vandaag geen goede reden
voor hebben.
Andere visuele component die in
de tekst van ´Nooit meer slapen´ ter
sprake komt is de spiegel. Alfred bezig
met het bouwen van zijn persoonlijke
geschiedenis in het algemeen en in het
bijzonder zijn car rière haalt telkens
een klein spiegeltje tevoorschijn om
zijn weerspiegeling te bekijken. Dit
pipkleine spiegeltje groeit als de roman
zich ontvouwt tot de enor me ´nat uurlijke´
spiegel waar de hele moderne samenleving
in kijkt om de belangrijkste vragen voor
zichzelf te beantwoorden. Menselijke
geschiedenis is eveneens visueel,
naar Alfreds mening. Er zijn aldus de
personage drie ontwikkelingsfases van
het zelf beschouwen, de eerste, waarin
men nog geen idee van zichzelf heeft.
De tweede fase begint als Narcissus zijn
weerspiegeling ontdekt in het water. De
derde fase komt pas met uitvinding van
fotograf ie. De kunst van fotograf isch
beeld maakt het duidelijk dat mens
meerdere af beeldingen heeft4. De
postmoderne periode die samen valt met
derde visuele fase toont nieuwe gezichten
waar men weer aan moet wennen en zijn
gedrag aanpassen. De kwestie van eigen
gezicht en als gevolg van scheppen
van eigen geschiedenis blijkt in de
roman van Her mans een existentiële
vraagst uk te zijn. Alfred wordt telkens
in de sit uatie van f ilosof ische keuze
geplaatst, hij stelt heleboel vragen en
daardoor zijn verdere levensf ilosof ie
for muleer t. De nat uur, het onder wer p van
Alfreds wetenschappelijke interesse kan
ook als spiegel geïnter preteerd worden.
De personage onderzoekt de natuurlijke
processen en gaandeweg begint zich als
onderdeel van de natuurlijke wereld te
zien en vindt daardoor zijn eigen plaats
in moderne geschiedenis.
Cees Noteboom (geb. 1933)
ziet de Nederlandse samenleving als
totale teleurstelling en onzekerheid
en tegelijker tijd het verlangen naar
een historisch houvast. In zijn
bekende roman ´Rit uelen´5 wordt een
poging tot her vinding van verloren
familiegeschiedenis en eigen plaats
in de maatschappij geanalyseerd.
Inni Wintrop, de hoofdpersoon, wordt
geconfronteerd met de realiteit van het
familieleven waar hij als verloren zoon
naar toe treedt. De Wintrops, een rijk
Brabants zakelijk gezin met de interessen
in de voormalige Nederlandse Indiё (!)
verenigen met Inni, hun nakomeling die
4 Willem Frederic Hermans. Nooit meer
slapen. De Bezige Bij, A´dam. – pp.41 -42
5 СейсНотебоом. Ритуалы. – М. : Текст. –
2005. – 192 с.
55
Nieuwsbrief 2011 (1)