Valeria Reutava, Minsk - DOEN

Nieuwsbrief 2011 (1)
Geschiedenis gevisualiseerd. Rol van visuele
steun in postmoderne proza van Nederland
(Jevgenia Yarmysh, KLU, Kiev)
Er zijn aantal onderzoeken ver richt
naar allerlei aspecten van Nederlandse
postmoder ne literat uur1, toch blijkt de
rol van visuele component in de tekst
buiten het wetenschappelijke interesse
te blijven. Niettemin vinden we dat van
belang in onze voordracht dit verschijnsel
nauwer te bekijken en het verband
t ussen visueel beeld en geschiedenis
toe te lichten. We gaan er van uit dat de
problemen van nationale geschiedenis en
moderne samenleving in de werken zoals
´Rit uelen´(1980) van Cees Noteboom en
´Nooit meer slapen´(1966) van Willem
Frederic Her mans centraal staan, en
proberen ze met behulp van visualiteit te
verklaren.
Het begrip van visualiteit of
visuele af beelding is niet helemaal
nieuw voor de literat uur wetenschap
van tegenwoordig. De correlatie tussen
beeld (foto´s, tekeningen, schilderijen
enz.) en onderwerpen die erdoor worden
weergegeven of liever gerepresenteerd
wordt behandeld in de boeken van
Linda Hutcheon en Susan Zontag2
1 Zie bvb. Hugo Brems. Altijd weer vogels
die nesten beginnen. Uitgeverij Bert Bakker, Adam,
2009.
2 Zie bvb. ‘On Photography’ (1980) van
Susan Zontag en ‘The Politics of Postmodernism’
54
in de VS, en de publicaties van Ludo
Beheydt, Katholieke Universiteit Leuven
(België)3over cult urele specif iek van
de Nederlandse samenleving in de 17de
eeuw, vor men een vaste bodem voor het
verdere best uderen van Nederlandstalige
postmoder ne teksten vanuit de ´visuele´
invalshoek. Visueel beeld wordt immers
in deze toespraak aangekeken als element
van de Nederlandse cult uur, die een
merkwaardige rol speelt in het uitdr ukken
van identiteitsvor men in de Lage Landen.
Aandacht aan verbeeldingging gekoppeld
met literaire verbeeldingsk racht nog in
de ´gouden´ 17de eeuw in de emblemata.
In die tijd ontstond eveneens het
beeldenparadigma waarin elk onder wer p
een sterk verband met zijn begrip
kreeg. De postmoderne Nederlandse
prozawerken namelijk de romans van
Noteboom en Her mans demonstreren de
neiging om bepaalde visuele associaties
aan belangrijke maatschappelijke
categorieën (geschiedenis, ver vreemding,
onzekerheid enz.) toe te schrijven.
De visies van Nederlandse
samenleving die Her mans en Noteboom
demonstreren in hun werken lopen
uiteraard uiteen, en tegelijker tijd vallen
samen wat verbeelding betreft. Willem
Frederic Her mans (1915 – 1995) ziet het
conf lict t ussen heden en verleden van zijn
land als tegenstelling van ‘nat uurlijk’ en
‘onnat uurlijk’ leven dat duidelijk wordt
gemanifesteerd in de af beeldingen van
Noorse landschap, waar de hoofdpersonage
heen gaat voor zijn onderzoek. Alfred
Issendorf af komstig uit ‘kunstmatige’
Nederlanden blijkt k rachteloos in de
‘nat uurlijke’ Noorse omgeving. Alfred
is gepor tretteerd als tegengestelde
aan zijn collega´s uit Noorwegen, zijn
gedachten over schitterende toekomst als
wereldberoemde geoloog zijn de gedachten
van veroveraarmeet passie voor herschapen
en herbouwen. In de gedachtegoed van
Alfred worden er traditionele historische
(1993) van Linda Hutcheon
3 Ludo Beheydt. De terugkeer van de
canon. Historisch besef en historisch houvast .
: http://www.deburen.eu/userfiles/files/De%20
terugkeer%20van%20de%20canon%20-%20
Ludo%20Beheydt.pdf