Valeria Reutava, Minsk - DOEN

Oek raïense laag bijna geheel verdwenen:
de Oek raïense citaten zijn gewoon in het
Nederlands ver taald, zodat de exotische
leeser varing die de Russische lezer wel
heeft, verloren gaat. Ook hebben de
vertalers er indertijd voor gekozen om
de Oek raïense ter men in de tekst ‘weg te
ver talen’. Soms zijn daarbij Oek raïense
woorden verkeerd geïnter preteerd in
het Nederlands terechtgekomen. Als
voorbeeld noem ik ‘жинка’, dat in het
Oek raïens ‘vrouw’ betekent, maar niet
als zodanig is herkend en, ver moedelijk
vanwege de uitgang ‘ка’, ver taald is als
‘vrouwtje’. Andere ter men zullen door
een Russische lezer zonder probleem
begrepen worden, hoewel hij weet dat ze
uit het Oek raïens komen. Bijvoorbeeld
‘парубок’ ( jongen), ‘дивчата’ (meisjes).
Ook zijn er woorden die door een Russische
lezer meestal verkeerd geïnterpreteerd
worden, bijvoorbeeld ‘батог’ dat door
een Rus als ‘stok’ gelezen wordt, maar
volgens Gogols woordenlijst ‘кнут’
(knoet) betekent.
Om een nieuwe ver taling te
rechtvaardigen heb ik mij ten doel gesteld
om Gogols ‘Dikan ka’ niet alleen in
modern Nederlands te vertalen – zonder
iets toe te voegen, weg te laten of glad te
strijken – maar ook om er naar te streven
de Nederlandse lezer dezelfde, ‘exotische’
leeser varing te bezorgen als de Russische
lezer heeft bij het tot zich nemen van de
Russische tekst. Dit houdt in dat ik de
Oek raïense citaten bovenaan de verhalen
transcribeer in het Nederlands en, net
als in het origineel, onderaan de pagina
vertaal met de vermelding dat het hier
om Oekraïense fragmenten gaat (de
Nederlandse lezer is eraan gewend
dat buitenlandse citaten in de tekst
zelf onvertaald worden opgenomen,
voorzien van een apar te ver taling;
het cyrillisch is de Nederlandse lezer
echter niet machtig, vandaar dat ik heb
gekozen voor een transcriptie). Wat
de Oek raïense woorden (in Russische
transcriptie) in de teksten zelf aangaat,
heb ik gekozen voor een streektaal
die bij een Nederlandse lezer dezelfde
associaties oproept als het Oek raïens
bij een Russische lezer: een zachte,
zangerige, soms ver tederend aandoende
taal die dicht bij de moeder taal ligt. Al
meteen was me duidelijk dat ik voor
‘iets zuidelijks’ moest kiezen. Om te
voorkomen dat de Nederlandse lezer
‘Dikan ka’ in een concrete Nederlandse
geografische context plaatst, heb
ik gekozen voor een mengelmoes
van Limburgs/Brabants/Vlaams/
Duits en hier een daar een woordje
uit meer noordelijke dialecten. Gogols
woordenlijsten probeer ik nu naar ‘mijn
mengelmoes’ om te zetten en deze ook
in de ver taling toe te passen. Om de
Russische leeser varing zo dicht mogelijk
te benaderen, moet ik daar voor eerst
vaststellen welke Oek raïense ter men voor
een Russische lezer al dan niet duidelijk
zijn, door hem al dan niet cor rect
geïnterpreteerd worden, welke hem vaag
bekend voorkomen etc. Te dien einde leg
ik nu aan Russische moedertaalsprekers
Gogols woordenlijsten voor met het
verzoek aan te geven hoe zij de termen
inter preteren, zodat ik op basis daar van
mijn eigen ‘mengelmoeswoordenlijst’
kan maken.
Een paar voorbeelden: Gogols
‘батог’ (k noet) wordt bij mij ‘kwispel’;
‘парубок’ ( jongen) wordt bij mij
‘boersj’; ‘дивчата’ (meisjes) wordt bij
mij ‘meskes’; ‘цибул я’ (ui) wordt bij mij
‘siepel’ (dit laatste woord komt overigens
uit het Westerkwartiers, een dialect dat in
het westen van Noord-Holland gesproken
wordt, maar mij zacht in de oren klin kt
en een beetje zweemt naar het Duitse, in
het Nederlands ook bekende ‘Zwiebel’).
De door mij gekozen vertaalstrategie
is, op z’n zachts gezegd, nogal ambitieus,
en ik heb ook nog niet de zekerheid dat
het allemaal gaat lukken. Maar er is mij
veel aan gelegen om de Nederlandse lezer
een echte ‘Dikanka-ervaring’ te geven.
Ik houd u op de hoogte.
53
Nieuwsbrief 2011 (1)