Valeria Reutava, Minsk - DOEN

Nieuwsbrief 2011 (1)
van de taalgrens t ussen Vlaanderen
en Wallonië werd toen gelegd.” (Anno,
Ontdek geschiedenis). De laatste zin is
vetgedr ukt. Het probleem van de taal
is nat uurlijk ook identiteitsprobleem
want de taal is één van de belangrijkste
middelen om infor matie door te geven,
en een essentiële voor waarde voor een
volk om zich identiek te voelen is het
gebr uiken van dezelfde communicatie
middelen, waarbij taal en cultuur heel
betrok ken zijn, daarom bij de vor ming
van identiteit is de f unctie van de taal
heel belangrijk.
Als we verder gaan kijken komt
deze taalkwestie in bijna ieder tijdperk
voor. De scher pe tegenstellingen t ussen
Vlaanderen en Wallonië kwamen
eigenlijk in de geschiedenis van België
rond de eeuw wisseling tevoorschijn en
leidde tot een openlijk sociaal conf lict
die nog de hele 20e eeuw duurde totdat
de taalgrens def initief werd vastgesteld.
Het staat buiten kijf dat het gebr uik
van het begrip van de taalgrens in de
historische context bepaalde associaties
bij de leerlingen moet oproepen die
met de hedendaagse zaken in het land
verbonden zijn. Dus het probleem van de
taalgrens en taalkwestie in Vlaanderen
creëer t ook een soor t groepsverbondheid
onder Vlamingen en heeft een aandeel in
het Vlaamse identiteitsvormingsproces.
Laten we nu ter ugkeren bij het begrip
“identiteit”. Ik heb het al in het begin
uitgelegd, maar ik heb nog niet gezegd dat
identiteit niet als iets vanzelfsprekends
gezien moet worden. Het besef van de
eigen identiteit ontstaat eigenlijk pas in
confrontatie met andere identiteiten en
is nooit dus vanzelfsprekend. We kunnen
het vooral zien als we de vor ming van
collectieve etnische identiteit bekijken
die in constant contact met andere
etniciteiten of volken treedt.
Vlaanderen kan in dit opzicht als een
goed voorbeeld dienen want die was in
de loop der eeuwen onder de dr uk van
andere super macht, en werd dus vaak
met andere volken geconfronteerd. In de
Vlaamse geschiedenisleerboeken vinden
we vaak vergelijkingen van Vlamingen
met hun buren die ooit één deel vor mden.
Zo wordt geschreven over de Nederlanden
in de tijd van Karel V die 17 noordelijke
en zuidelijke Nederlandse provincies
in de 16de eeuw heeft samengebracht:
“ De 17 provinciën, soms ook de Lage
Landen genoemd, waren nu verenigd.
Deze verzamelde gewesten besloegen
ongeveer de oppervlakte van de huidige
Benelux. Hun gemeenschappelijke
benaming is misleidend – daar voor waren
24
de verschillen in
bestuur en traditie
te groot – en slaat in
de eerste plaats op
de 17 feodale titels
van Karel V in de
Nederlanden”.
De strijd tegen
Spanje in die tijd
bracht katholieken,
de Zuidelijke
Nederlanden, en
protestanten –
de Noordelijke
N e d e r l a n d e n ,
weliswaar dichter
bij elkaar, maar even later, staat het in
het leerboek, “staken de tegenstellingen
t ussen de opstandelingen weer de
kop op”. Een paar eeuwen later als de
Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden
weer worden samengevoegd in 1815
ligt het accent in leerboeken steeds op
verschillen: “De laatste 230 jaar waren
ze evenwel ieder hun eigen weg gegaan
en eigenlijk voelden zij nog maar weinig
voor elkaar. Het Noorden was grotendeels
protestants, ter wijl het Zuiden st ug
katholiek was”. In vergelijking met
Noordelijke Nederlanden, die worden
grotendeels omschreven als verschillend
in traditie, wordt Spanje als een gezworen
vijand afgebeeld: Spaanse tirannie,
Spaanse Furie, Spaanse bezettingsmacht,
onverbiddelijke Spaanse her tog – met
zulke uitdr ukkingen wordt Spanje
omschreven. Een beeld van zo’n vijand
is heel belangrijk bij de vor ming van de
identiteit, want het helpt om een volk te
verenigen in de strijd tegen deze vijand.
Ze hebben dan een gemeenschappeloijke
vijand. Niet alleen Spanje, maar ook
de andere best uurders worden vijandig
afgeschilderd: Jozef II, de keizer van
Oostenrijk, wordt een verlicht despoot
genoemd, want hij vaardigde heel wat
wetten uit zonder rekening te houden
met plaatselijke tradities. Hij schafte
alle kloosters af die niet op gebied
van onderwijs en ziekenverpleging
werk zaam waren, beperkte bedevaar ten
en bepaalde zelfs het aantal kaarsen
op het altaar. Door zulke best uurders
k regen de Vlamingen het gevoel dat ze
door vijanden werden geregeerd die voor
hen vreemd waren. Het resultaat van de
eeuwenlange afhankelijkheid van andere
machtshebbers klin kt in het leerboek als
volgt: “De bewoners van onze gewesten
koesterden een diep wantrouwen zowel
tegenover de Verenigde Provinciën als
tegenover Fran k rijk”. Dit gevoel van
wantrouwen tegen de machthebbers,