Valeria Reutava, Minsk - DOEN

Nieuwsbrief 2011 (1)
gebak ken of tweemaal
gebakken), Oudfrans
“bescoit”... Geen
enkele Nederlander,
geen en kele Belg zal
je geloven als je zijn
alledaagse woorden
“ v r e e m d e l i n g e n ”
zult noemen: Bijbel,
apotheek, politie,
boter, muur, liter,
BIER, WIJ N etc. Je
wordt uitgelachen.
Die woorden zijn
nat uurlijk niet meer vreemd. Ooit als
gast geïntroduceerd in het Nederlands
zijn ze aangepast en geadopteerd door
het Nederlands. Ze gedragen zich als
alle overige “eigen” woorden. Die
woorden klin ken niet anders, niets
in hun uiterlijk doet nu den ken aan
een buitelandse af komst: de Bijbelse
f iguren, apothekerszoontje, politieauto,
muurschildering, bier tje, wijn kelder...
In alle opzichten is het woord
gehoorzaam aan de”binnentaalse” regels.
In de strenge taalkundige zin moeten
we bastaardwoorden (dineren, fabriek,
trakteren, zolderkamer, vakantieoord...)
en vreemde woorden onderscheiden (shag,
dr ug...). De tweede groep vor mt wel een
er niet bijzonder Nederlands uitziend
stelletje woorden waar van ik zeg – ik ken
ze toch! Nog een groep “hybride”woorden
– racEN, liftEN, lunchEN, accepterEN.
Nederlanse woorden? Ja, maar van
vreemde afkomst. Dat zijn morfologisch
aangepaste woorden (fonetisch nog niet
helemaal ver nederlansd en geaccepteerd –
vooral lunchen en racen). In het Russisch
heb je ook gelijksoor tig onverbogen
“oorspron kelijk klin kende” vor men van
кашне, пенсне, радио e.a.
Zoals de meeste talen zit het
Nederlands vol met de z.g. leenvertalingen,
die men niets anders er vaar t als “basis-,
eigenlandse woorden”. Neem: voetbal,
voor woord, invloed, levensloop,
wolkenkrabber, etc. Woordgroepen: voor
en contra, ar moede is geen schande, geld
stin kt niet... Een uitgebreid verhaal over
leenwoorden vindt men in de meeste
werken van N. van der Sijs.
Er moet gezegd worden ter ere van
de XVI eeuwse geleerden, sommigen van
wie hun stem durfden te verheffen tegen
het Latijn (!!!). Een van de grootsten van
ze was Simon Stevin, die niet alleen zijn
werken in het Nederlands schreef, maar
ook zijn academische colleges in die taal
verzorgde.
Het Nederlands (als metataal,
basisterminologie) zoog tegen die tijd
18
al voldoende vreemde ter minologische
woorden op en kon r ustig en kele decennia
verder doorgaan.
Ik wil niet dat men bij het lezen van
deze tekst indruk krijgt, dat het Latijn en
het Engels de oorzaak van verloedering
en ver waarlozing van het Nederlands
zijn. De meeste vreemde woorden zijn
nuttig. Sinds oudsher dringen er in de
bepaalde Nederlandse sferen woorden in,
vooral, waar de Nederlandse taal geen
passend en compact woord voor had: in
de oude tijd Romaanse talen - kanon,
kazer ne, netto, piano, sigaar, ravioli,
Duits – ransel, houwitser, bijdrage,
tijdschrift, überhaupt, Slavische –
doerak, perestroika... Ontzettend veel
woorden uit het Jiddisch en Hebreeuws,
Arabisch,Turks, Mar rokaans, Hongaars,
Zuid-Nederlands. In de moder ne tijd
– alledaagse woorden die met de
allochtonen meekwamen, ter men uit de
moder ne technologie, kook kunst, het
computerwezen.
Assimilitatie van de nieuwe woorden
verloopt nooit via de al van tevoren
aangelegde graf ische of fonetische wegen.
M.i. daar is een apar te verhandeling voor
nodig. Soms worden de mensen die “lenen”
“moeder taalmasochisten” genoemd.
Wat zijn de oorzaken – 1.een daar van
hebben we al genoemd (een eigen woord
ontbreekt, daarom – computer, maff ia,
pizza...), 2. nodige variatie (doelpunt -
goal), 3. korter variant (succesnummer
- hit), 4.compactheid (niet naar winst
strevende instelling - nonprof itinstelling),
5.vaak om maar te laten zien dat men dat
vervloekte Nederlands “anders” spreekt
(ik zie je, ik maak koff ie, so what? shit!
bij de weg...).
Het tijdschrift Onze Taal was
opgericht in de jaren 30 van de vorige
eeuw als een schriftlijke voor vechter van
louter Nederlands en tegen alle vreemde
invasies.In een van de nummers daarvan
schreef men ooit: “Door het voor tdurende
opentrek ken van laatjes met vreemde
woorden roesten de laden met goede