p Open brief aan de minister-president p Twee versies van Karel ...

More documents

Recommendations

Info

Berglandschap Hendrick Goltzius 1594. Pen in bruine inkt, 44 x 35,6 cm TEYLERS MUSEUM, HAARLEM afkomstig, zijn van groot belang geweest voor het ontstaan en de ontwikkeling van de Nederlandse genrekunst. Zij waren goed bekend met het werk van Pieter Bruegel, waarin het leven van de boer en de eenvoudige stedeling uitvoerig is verbeeld, en brachten de ideeën voor dit soort moralistische voorstellingen mee naar de Noordelijke Nederlanden. Door middel van prenten kwamen deze ‘moderne’ inventies snel en gemakkelijk onder de aandacht van andere kunstenaars. De aangekochte tekening wordt net als de werken in New York en Wenen omstreeks 1585-90 gedateerd. Ze stammen dus uit de tijd dat Van Mander pas kort in Haarlem woonde. Opvallend is dat ze niets laten zien van de gracieuze verjning van Spranger, die juist toen Van Manders grote voorbeeld was, maar teruggrijpen op de vormentaal en onderwerpen van Pieter Bruegel de Oude. De serie laat daarmee zien dat Van Mander het maniërisme af en toe terzijde schoof voor een ‘laag-bij-de-grondse’ uitdrukkingswijze en thematiek. Ze past in een trend, wel de ‘Bruegel Revival’ of ‘Bruegel Renaissance’ genoemd, die we bij meer noordelijke kunstenaars aan het einde van de 16de eeuw zien, zoals bijvoorbeeld Hendrick Goltzius. 16 VERENIGING REMB RANDT ZOMER 2011 Van Manders genretekeningen zijn dun gezaaid in Nederland. Alleen het Rijksmuseum heeft er twee, waarvan één recentelijk gekregen uit de collectie Van Regteren Altena. Het nu door Teylers Museum verworven blad is waarschijnlijk het laatste, aangezien zijn andere genretekeningen zich in museale collecties in het buitenland bevinden. Ook Van Manders geschilderde genrevoorstellingen zijn schaars. Er zijn er wereldwijd slechts twee bekend, die zich in de Hermitage in Sint-Petersburg en in een Nederlandse privéverzameling bevinden. TERUG IN HAARLEM Zoals ingewijden weten, bezit Teylers Museum een weergaloze groep tekeningen van Hendrick Goltzius. Werk van andere 16de- of vroeg-17de-eeuwse Nederlandse kunstenaars is, afgezien van dat van Jacques de Gheyn II, maar sporadisch aanwezig. Van Karel van Mander is er één tekening: een 1596 gedateerde Militaire campagne, naar een fresco van Giorgio Vasari in het Palazzo Vecchio in Florence, een atypisch werk van de meester. De laatste jaren is geprobeerd de representatie van de 16de eeuw uit te breiden. Zo is er werk gekocht van Pieter Coecke van Aelst, David Vinckboons, Jacob Matham, Dirck Barendsz. en Pieter Aertsen (de laatste twee met steun van de Vereniging Rembrandt). Behalve dat ‘Wie wat bewaart, die heeft wat’, een duidelijk hiaat vult in de vertegenwoordiging van de Nederlandse 16de eeuw in Teylers Museum, is het blad een bijzonder interessant voorbeeld van een vroege genrevoorstelling. Het museum bezit er van vóór 1650 amper tien. Een aanvulling op deze groep, en dan nog wel zo’n vroege, is dus bijzonder welkom. Verder is de tekening een excellent voorbeeld van de zogenaamde ‘Bruegel Renaissance’. Hiervan heeft Teylers Wie wat bewaart, die heeft wat Atelier van Hendrick Goltzius (Nicolaes Braeu?) naar Karel van Mander Ca. 1590-95. Gravure, 24,2 x 17,6 cm RIJKSMUSEUM, AMSTERDAM Museum met Goltzius’ Bergachtig landschap uit 1594 een heel bijzonder exempel. Dit werk wordt wel gezien als evident in competitie met Bruegel gemaakt. Van dat interessante kunsthistorische fenomeen bezit het museum nu dus twee topvoorbeelden. Kortom, het is om tal van redenen bijzonder gelukkig dat Karel van Manders tekening ‘Wie wat bewaart, die heeft wat’ terugkeert naar de stad waar ze ruim 400 jaar geleden is vervaardigds Michiel C. Plomp Hoofdconservator Kunstverzamelingen Literatuur M. Leesberg, ‘Karel van Mander as a painter’, Simiolus 22 (1993/94), pp. 5-57 M. Leesberg, Karel van Mander. The New Hollstein Dutch & Flemish Etchings, Engravings and Woodcuts 1450-1700, Rotterdam 1999 (met uitgebreide introductie en appendix met de werktekeningen) H. Miedema (ed.), Karel van Mander: The lives of the Illustrious Netherlandish and German Painters, dl. II, Doornspijk 1995 E.K.J. Reznicek, Die Zeichnungen von Hendrick Goltzius, 2 dln., Utrecht 1961 From New York with Love. The drawings collection of Matthijs de Clercq, tent. cat. Haarlem (Teylers Museum) 2010
Frans Hals Museum Haarlem De koningin van Sheba voor de tempel van Salomo Salomon de Bray (Haarlem 1597-1664 Haarlem) 1657. Olieverf op paneel, 58,5 x 103 cm Resten van signatuur en datering onder linker pilaar: ...y 1657 Linksonder nog eens gedateerd: 57 6/5 Herkomst: Veiling Sotheby’s, New York, 27 januari 2011, nr. 238 Hoewel Salomon de Bray zowel een bekend architect als een invloedrijk schilder was, zijn er slechts twee architectuurstukken van hem bekend. Eén ervan is verreweg het interessantst: het toont de koningin van Sheba knielend voor de tempel van koning Salomo. Deze legendarische tempel wordt omschreven in de bijbel en gold als ideaalbeeld in de architectuur. In de 17de eeuw probeerden theoretici, prentmakers en architecten de proporties van dit bijzondere bouwwerk te reconstrueren. Ook enkele kunstenaars, onder wie Rembrandt, hielden zich bezig met dit vraagstuk. De Brays werk is – voor zover bekend – het enige bewaard gebleven schilderij uit de 17de eeuw van het interieur van deze tempel. Semiramis Salomon de Bray 1652. Olieverf op paneel, 99,5 x 83,5 cm FRANS HALS MUSEUM, HAARLEM Het Frans Hals Museum heeft dit unieke schilderij met steun van de Vereniging Rembrandt en de Mondriaan Stichting aan het begin van dit jaar kunnen aankopen bij het veilinghuis Sotheby’s in New York. Hiermee is het museum een sleutelstuk rijker van Salomon de Bray. 1 Het werk van deze Haarlemse kunstenaar, die aan het hoofd van de belangrijke schildersfamilie De Bray stond (zie kader op p. 21), was slechts mager vertegenwoordigd in de Nederlandse musea. Het enige andere stuk van zijn hand in het Frans Hals Museum is een halfguur, mogelijk bedoeld als portrait historié. Het nu aangekochte 17 VERENIGING REMB RANDT ZOMER 2011 schilderij is niet alleen een cruciaal werk in zijn oeuvre, maar sluit bovendien goed aan op de kerkinterieurs van Pieter Saenredam in de collectie. Terwijl De Bray een ideaalbeeld in de architectuur schetste, portretteerde Saenredam bestaande gebouwen – die op hun beurt soms ook weer op de legendarische tempel van Jeruzalem waren geïnspireerd, zoals de Nieuwe Kerk in Haarlem. MOMENT EN LOCATIE De koningin van Sheba voor de tempel van Salomo toont het moment waarop de zwarte koningin van Sheba – een land gelegen ter hoogte van het huidige Ethopië – de God van Salomo erkende (I Koningen 10). Zij stond bekend als de rijkste vrouw destijds; hij als de wijste man. Nadat de koningin Salomo talloze ‘raadselen’ had voorgelegd en zodoende doordrongen raakte van zijn wijsheid, zou ze hebben uitgeroepen: ‘Geloofd zij de HEERE, uw God, Die behagen in u heeft gehad, om u op den troon van Israël te zetten!’ (I Koningen 10:9). In de bijbel wordt niet verteld waar Salomo en zij waren toen de koningin tot dit inzicht kwam. Kunstenaars hadden dit oudtestamentische tweetal al diverse malen uitgebeeld, maar legden hierbij de nadruk op de ontmoeting van de twee, en niet zozeer op de religieuze erkenning. De Bray koos ervoor het respect dat de koningin toonde voor Salomo’s God uit te beelden door haar te laten knielen in het voorportaal van de tempel. Dit was naar alle waarschijnlijkheid zijn eigen vondst. Hij verlevendigde de voorstelling met anekdotische details. Koning Salomo is opgestaan uit zijn zetel om de koningin van Sheba te wijzen waar ze kan knielen. Achter hen is het interieur van de tempel te zien, waar in het wit geklede geestelijken een offer brengen. Vier zwarte jongetjes uit het gevolg van de koningin wachten op de trap in het voorportaal en rechts stroomt een groep nieuwsgierigen toe. Voor de tempel maken aan de schaduwzijde twee soldaten ruzie, terwijl aan de andere kant, in de zon, drie soldaten rustig tegen het gebouw aanleunen. Ook binnen in de tempel is een brede strook zonlicht zichtbaar. Belangrijker nog dan de uitwerking van het Bijbelverhaal is de uitbeelding van de legendarische tempel van Salomo. Deze neemt ook het grootste gedeelte van het beeldvlak in beslag en krijgt door de houdingen van Salomo en de koningin extra nadruk. De tempel is herkenbaar aan de namen op de koperen pilaren aan weerszijden van het voorportaal, waarvan de koning de rechter ‘Jachin’ (‘Hij zal bevestigen’) en de linker ‘Boaz’ (‘in Hem is onze kracht’) had genoemd.
Page 1 and 2: p Open brief aan de minister-presid
Page 3 and 4: De Vereniging Rembrandt is een part
Page 5 and 6: De Vereniging Rembrandt is een part
Page 7 and 8: Foto: Marten de Leeuw haalde het ni
Page 9 and 10: daar zijn correcties te zien, maar
Page 11 and 12: Foto: archief Stedelijk Museum Amst
Page 13 and 14: De Vereniging Rembrandt maakt zich
Page 15: Teylers Museum Haarlem ‘Wie wat b
Page 19 and 20: klassieke tempels verwant was aan d
Page 21 and 22: Noten een begaafd architect met int
Page 23 and 24: 23 V ERENIGING REMBRANDT ZOMER 2011
Page 25 and 26: De overlieden van het St. Lucasgild
Page 27 and 28: 27 VERENIGING REMBRANDT ZOMER 2011
Page 29 and 30: vermogende grofsmid Hendrik Scholti
Page 31 and 32: Koeienhoedster bij ochtendzon Camil
Page 33 and 34: museum dan ook meteen gewekt. De on
Page 35 and 36: BIOGRAFISCHE SCHETS Emmy van Leersu
Page 37: Museum Boijmans Van Beuningen Rotte
Page 40 and 41: Kunstvragen Elizabeth Stortenbeker
Page 42 and 43: NIEUWS VAN DE VERENIGING Fondsen...
Page 44 and 45: NIEUWS VAN DE VERENIGING Fusien Bij
Page 46 and 47: VERENIGING REMBRANDT ALGEMEEN De Ve
Page 48: WWW.VERENIGING REMBRANDT.NL Zijn uw

p Open brief aan de minister-president p Twee versies van Karel ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?