p Open brief aan de minister-president p Twee versies van Karel ...

Foto: archief Stedelijk Museum Amsterdam
door Appel zelf is geschilderd.
Het schilderij laat zich dan het beste
omschrijven als een repliek, dat wil
zeggen een eigenhandige of eigentijdse
in het atelier vervaardigde
kopie. 13 Hoewel het vervaardigen
daarvan binnen de moderne kunst
geen gemeengoed meer is, is het
niet ondenkbaar dat dit gebeurde.
De enige inconsistentie is het ontbreken
van een signatuur, maar
daarvoor is een plausibele verklaring,
verstrekt door René Windig. Iedere
aanwijzing voor een andere hand
dan die van Appel ontbreekt en is
onlogisch. Dat Oiseau hem heel
dierbaar was, lijkt te worden bevestigd
doordat Appel het niet alleen
kopieerde maar er in 1952 ook nog
een kleinere versie van maakte
onder de titel Tijgervogels
Ludo van Halem is conservator
20ste-eeuwse kunst van het Rijksmuseum
Amsterdam en Ruud Schenk is conservator
moderne kunst van het Groninger
Museum
Noten
1. Deze echtheidsverklaring was in
2008 afgegeven ten behoeve van
de veiling van het werk bij veilinghuis
Perrin Royere Lajeunesse te
Versailles, waar Delaive het kocht.
2. S. Smallenburg, ‘Groninger Museum
kocht kat in de zak’, NRC
Handelsblad 27 juni 2009. Hierin
worden naast Delhaive en Koster
twee andere experts geciteerd die
menen dat het (mogelijk) om een
vervalsing gaat: Jan Nieuwenhuizen
Segaar en Rudi Fuchs.
3. René Windig werd in NRC Handelsblad
van 29 juni 2009 (bericht
getiteld ‘Appel maakte zelf een
kopie’) geciteerd dat het schilderij
voorzien was van ‘een handtekening
op de achterkant’. Aanvullend
vertelde hij ons dat Appel zijn
naam met potlood op het spieraam
had geschreven en dat het schilderij,
toen de kunstenaar eenmaal
beroemd was, in huize Windig
vaak van de muur werd gehaald
om bezoekers de signatuur aan de
achterzijde te tonen. Het schilderij
is in 1983-84 echter in opdracht
van het Groninger Museum door
Jan Diepraam gerestaureerd,
waarbij het oorspronkelijke spieraam
werd vervangen zonder dat
er documentatie van bewaard is
gebleven (restauratierapport in
Collectiearchief GM). Mogelijk
is de eventueel met potlood
vermelde naam op het spieraam
niet als ‘echte’ signatuur herkend,
aangezien het ‘verhaal’ van dit
schilderij juist was dat de signatuur
aan de voorzijde stond maar dat
die op verzoek door Appel zelf was
overgeschilderd.
4. Brief van 10 maart 1976 (archief
11 V ERENIGING REMBRANDT ZOMER 2011
GM). In het archief van de Vereniging
Rembrandt (Stadsarchief
Amsterdam) is geen aanvullende
informatie over de aankoop te vinden:
in de notulen van de betreffende
vergadering (11 juni 1976)
wordt alleen vermeld dat de steunaanvraag
van het GM gehonoreerd
wordt. De steunaanvraag betrof
een krediet: het schilderij kostte
50.000 gulden; daarvan werd
20.000 door het GM meteen zelf
betaald; aan de VR werd een lening
van 30.000 gulden gevraagd,
die in drie jaarlijkse termijnen werd
terugbetaald.
5. Appel had Oiseau tot en met 1978
nog in bezit, zo blijkt uit een
reproductiefoto van Henk van
der Vet in het Rijksbureau voor
Kunsthistorische Documentatie.
Daarna werd het verkocht aan een
Nederlandse verzamelaar. In 1991
Tijgervogel
Karel Appel
1952. Olieverf op doek, 47 x 59 cm
(huidige verblijfplaats onbekend)
wordt Willy d’Huysser Gallery in
Brussel als herkomst vermeld in de
tent. cat. Cobra-Post-Cobra, Oostende
(Provinciaal Museum voor
Moderne Kunst).
6. C. van Houts, Karel Appel: de biografie,
Amsterdam 2000, p. 177.
7. S. Vinkenoog, Het verhaal van Karel
Appel. Een proeve van waarneming,
Utrecht z.j. [1963], p. 77 ff.;
Van Houts, op.cit. (noot 6), p. 167.
8. Brief Karel Appel aan Tonie Sluyter:
‘Als je naar me toekomt, wil je dan
al die jutezakken meenemen en die
witte meelzakken, alles bij mekaar
zijn het er 15 geloof ik,’ geciteerd
in Van Houts, op.cit. (noot 6),
p. 167.
9. Zie M. Bax, ‘De Appelbar’, Jong Holland
3 (1987) 3, pp. 4-13.
10. Oiseau behoort tot een reeks schil-
derijen van dier- en vogelfiguren
die ternauwernood binnen het
beeldvlak passen (soms zelfs net
niet) en een gekleurde achtergrond
hebben. In de publicatie van M.
Ragon, Karel Appel. Schilderijen
1937-1957, Amsterdam 1988,
zijn ze als groep afgebeeld (nrs.
663-670). Oiseau (nr. 664) wordt
hier ten onrechte als ‘gouache’
omschreven.
11. Zie hierover http://www.aboutrestoration.eu/cursus/page003.html
(geraadpleegd op 17 mei 2011).
12. Onderzoek naar en het voorkomen
van ondertekeningen op andere
(vroege) schilderijen van Appel is
ons niet bekend.
13. H. Hutter, ‘Original – Kopie – Replik
– Paraphrase’, Bildhefte der
Akademie der bildenden Künste in
Wien (1980) 12-13, pp. 3-5.
Foto: archief Karel Appel Foundation