ASTEN, LIEROP en SOMEREN zijn oude ... - Verasdonck

ASTEN, LIEROP en SOMEREN zijn oude nederzettingen aan de zuidgrens van de
Romeinse opslagplaats Fleodrodum (Vlierden). Deze nederzettingen bestaan sinds het
begin van onze jaartelling en werden pas veel later, in de 13 de eeuw met naam vermeld,
toen ze deel gingen uitmaken van het hertogdom Brabant.
Hendrik Ansemsz Verasdonck vestigde zich rond 1560 in Lierop op het familielandgoed
dat, in de 14 de eeuw al in het bezit was van zijn overgrootvader, de Schepen van Aerle,
Peter Verasdonck. De Hoeve stond in Lierop niet ver van de Otterdijk aan de kleine Aa en
het bijbehorende landgoed lag zowel in de heerlijkheden Asten, Someren en Lierop.
Hendrik Ansems Verasdonck had waarschijnlijk maar één zoon Joes, want het landgoed was bij
het overlijden van Joes Hendriks Verasdonck in 1614 nog steeds onverdeeld. Godefridus
Verasdonck nam bij het overlijden van zijn vader het landgoed in zijn geheel over van de
andere erfgenamen: Jan Janse bastiaans, getrouwd met Elisabeth Verasdonck, Johannes
Verasdonck en zijn vrouw Elisabeth van Bongardt en Hubertus Verasdonck, priester in Ois.
Pas in 1659 werd het landgoed tussen de kinderen van Godefridus verdeeld en werden er vanaf
die tijd Verasdonck’s geregistreerd in alle drie de dorpen: Asten, Lierop en Someren.
Zijn zoon Johannes Verasdonck erfde het Astense gedeelte van het landgoed. Hij stierf op de
hoge leeftijd van 83 jaar op de Wolfsberg in 1713. Zijn kleindochter Jenneke Verasdonck
trouwde in 1751 met Ysbrand Eysbouts, borgemeester van Asten en een voorouder van de
oprichters van de Koninklijke klokkengieterij Eysbouts. Nakomelingen van Johannes bleven tot
eind 19 de eeuw in Asten wonen. Van de twee broers van Johannes, verhuisde Gerard
Verasdonck naar Helmond in 1662 en bleef Willem Verasdonck en zijn kinderen op de
ouderlijke hoeve in Lierop wonen, waarna het landgoed werd opgesplitst. Het landgoed in
Someren, kwam aan Gerardus, de oudste zoon van Willem, wiens nakomelingen nog 3
generaties lang in Someren gebleven. Op het Lieropse deel van het landgoed woonden de
Verasdonck’s nog 4 generaties lang tot midden 18 de eeuw.
Kasteel Asten is wel het bekendste gebouw in de omgeving. In 1399 word er melding
gemaakt van t' Huys tot Asten. In 1432 wordt het in een koopacte vermeld als “steenen
huysinge int water met dobbele grachten met een voorgeborchte, daerinne staat eenen
peertstal ende schuyre met ander huysen.”
Midden 16 de eeuw worden de gebouwen tot één geheel als kasteel verbouwd. Bernard van
Merode, berucht om zijn heksenproces in 1595, heeft het kasteel verder omgebouwd tot een
echt renaissancekasteel, mede gefinancieerd door onteigeningen van door hem vervolgde en
gemartelde tovenaars en heksen uit de omgeving. Het kasteel was gebouwd in een L-vorm. De
hoofdvleugel was 24 m lang en 6 m breed en had een met leien bedekt zadeldak tussen
trapgevels. Dit bouwwerk had een kelderverdieping met nog twee bouwlagen erbovenop, en
natuurlijk een zolder. Aan beide uiteinden van de L-vorm was een vierkante toren aangebouwd
met een knopvormige spits. De voorhof was gebouwd in een U-vorm en bestond uit een
centraal poortgebouw met in de zijvleugels een soort hoeven. Hoewel het kasteel rond 1680
door Everard van Doerne wordt verbouwd, raakt het in de achttiende eeuw in verval, omdat
het in bezit komt van vaak absente Hollandse regenten. Die het sporadisch gebruiken als jacht-
en zomerverblijf, slechts nu en dan verhuurd aan derden of bewoond door 'kasteleins'. In 1811
was nog sprake van een groot en schoon Kasteel met dubbele Grachten omgeven, en met een
zeer grooten Voorhof, of Bassecour. Gelijktijdig met de voortschrijdende aantasting van de
Heerlijke rechten, takelt het kasteel in de negentiende eeuw verder af. Na 1892 werd het
kasteel zelfs niet meer bewoond. Boeren kwamen stenen uit het kasteel slopen en een schouw
werd gestolen. De uiteindelijke eigenaar, baron Clemens van Hövell tot Westerflier, besloot tot
een restauratie die in 1938 gereed kwam. Hij bleef eigenaar, maar jonkheer van der Heuyden
tot Doornenburch ging er wonen. In 1944 werd het kasteel echter grotendeels verwoest door
een Duitse granaat.
Bernard van Merode (1570 – 1640) was de zoon van Bernard van Merode, die een
vertrouweling was van Willem van Oranje. Hij studeerde rechtswetenschappen in
verschillende Europese steden en gebruikte de daar opgedane kennis om zijn heerlijke
rechten tot het uiterste te verdedigen, tegen de pastoor, de bevolking en het centrale

gezag. Vanaf 1595 was hij, door zijn huwelijk met Catharina van Brederode, die vrouwe van
Asten was, in het bezit gekomen van de heerlijkheid Asten. Hij was de 29 ste heer van Asten
sinds Albert van Cuijk (1170 † 1233). Vrijwel onmiddellijk begon hij met een zeer wrede
heksenvervolging, waaraan hijzelf actief aan de martelingen meedeed. Zowel de
plaatselijke bevolking als de kerk (pastoor) tegen protesteerden en bezwaarschriften naar
hogere autoriteiten sturen.
NOOT: Het Vierde Lateraans Concilie (1215) bepaalde dat geestelijken niet mochten
meewerken aan godsoordelen. Mede door de opkomst van de inquisitoriale procedure
waarbij niet langer partijen een klacht indienden, maar door de rechter een onderzoek ex
officio (= ambtshalve) werd ingesteld, verdween het godsoordeel snel. In de zestiende eeuw
ging men echter zogenaamde heksen weer wegen.
Ook op politiek gebied nam hij een dubbelzinnige positie in. Hij werd door de katholieke
autoriteiten bekritiseerd om zijn heksenvervolgingen en zijn sympathieën voor de
“Orangisten”, terwijl hij zelf zijn dochter naar een klooster stuurde. In de slotgracht van het
kasteel Asten is recentelijk een baardmanskruik gevonden met de afbeelding van de paus,
die in een duivel veranderde. Dergelijke symboliek was gebruikelijk in de propagandastrijd
tussen katholieken en calvinisten aan de vooravond van de Tachtigjarige Oorlog. Men
vermoedt dat Bernard van Merode deze kruik heeft weggeworpen toen hij uiteindelijk zijn
protestantse achtergronden heeft afgezworen. Na de dood van Bernard van Merode in
1640, werd de heerlijkheid Asten gekocht door Luitenant-kolonel in het spaanse legerJohn
de Salm Malgré, die het 16 jaar later in 1656 doorverkocht aan Everard van Doerne, die tot
1705 heer van Asten bleef.
Het heksenproces (1595). Jenneke Goessens uit Leende werd van hekserij beschuldigd, en
bij de waterproef bleef ze drijven. Bij het verdere verhoor werd zij gedwongen om de
namen van andere ´heksen´ te noemen, waarop acht arrestaties in Mierlo en zeven in
Lierop volgden. Binnen een week had het ´recht´ zijn loop gevonden. De slachtoffers
werden in ieder geval deze vrouwen, die werden vermoord door wurging, waarna ze
werden verbrand. Deze gerechtelijke moorden zouden hebben plaatsgevonden bij de
Hoenderboom op de Strabrechtse Heide bij Someren, terwijl Griet Mijnsheren, een demente
vrouw die men had beschuldigd van het bewaren van de pot met heksenvet, werd zelfs niet
gewurgd maar levend verbrand. Later probeerden de wereldlijke en de kerkelijke
autoriteiten deze gebeurtenissen te verbergen. Archiefstukken hieromtrent werden
ontvreemd. Slechts een dossier in het archief van de Raad van Brabant te Brussel bleef
bewaard.
De slachtoffers uit Lierop noemden weer namen van vier mensen uit Asten, namelijk Claes
Beusen, Peter Ceelen, Goedele Diepenbeek-Zanders, en Anna Ceelenen. Na marteling van
dezen volgden nog vier arrestaties: de vrouwen van Peter Ceelen en Claes Beusen werden
opgepakt. Ook Jutta Verschueren, de dienstmaagd van de pastoor en Jenneken van Mierlo-
Mertens. Bij de waterproef ging Peter Ceelen onder en werd vrijgesproken. De anderen
werden vreselijk gemarteld. Ook Bernard’s broer, Floris van Merode deed hier aan mee.
Onder begeleiding van de rector van het klooster Mariaschoot ging de pastoor naar
bisschop Ghisbertus Masius, die hem aanraadde beklag te doen bij de Raad van Brabant te
Brussel. Bernard van Merode vond de argumenten van de geestelijken falselijck ende
onrechtveerdigh, en vond dat de Raad zich niet mocht bemoeien met mich ende mijnder
heerlijckheid, maar de Raad bepaalde dat de waterproef niet meer mocht worden gebruikt.
Het jaar 1595 markeerde hiermee het einde van de heksenprocessen in Brabant.
Lierop ( Lirdob, Lindor , Leyendorp, Liedorp) betekent: 'dorp aan de Lije' ('waterloop).
Lierop heeft diverse buurtschappen: Lungendonk, Stipdonk, Hersel, Broekkant,
Achterbroek, Boomen, Oeijenbraak, Heieind, Moorsel, Berkeindje, Vaarsche Hoef,
Otterdijk en de Florastreet.
Lierop is omringd door natuurgebieden als de Beuven, de Oeterd, de Vlerken, Oude
Gooren, en het stuifzandgebied met de Lieropse Heide, Stabrechtse Heide en de Herselse
Heide. Bekende waterlopen zijn de Kleine Aa, de Meervense Loop en de Vleutloop.

Lierop was in de vroege middeleeuwen een onderdeel van een domein dat in bezit was van
de Duitse keizer, die het in de 10e of 11e eeuw verdeelde tussen het kapittel van Sint-
Servaas in Maastricht en het Sint-Lambertuskapittel in Luik. Voor het wereldlijk bestuur van
hun grondbezit stelden deze kapittels vaak lokale heren als voogd aan.
In een akte van 1135, bij de oprichting van de abdij te Postel, stond dat de kerk van Lierop
de abdij zal toebehoren. Het wereldlijke gezag stond toen voor de helft onder Gerardus de
Werd en de andere helft onder de heer van Cuijk, die destijds ook heer van Asten was.
De abdij van Postel, die onder gezag van de abdij van floreffe viel, bewerkstelligde vele
ontginningen in Lierop en werden er hoeven gesticht te Moorsel, Boomen, Ter Hofstadt,
Ten Berge, en Ten Eijnde, de Stipdonkse hoeve met de Stipdonkse Watermolen op de Aa,
en het Slotje.
In 1155 claimde de Hertog van Brabant dat hij juridische zeggenschap had over de
bezittingen van de abdijen in zijn gebied. Bijna 175 jaar later, in 1328 kocht Lierop
gemeenterechten van Hertog Jan III van Brabant. De gemeente werd begrensd door
Eindehouts, Hoenderboom, Euvelwegen (Scorkene) bij Heeze, Bullingsberg, Stipdonk en
Vlerken (Vladeraken). Lierop kreeg dat jaar ook een schepenbank om zelf recht te spreken.
De Gelderse oorlogen leidden in 1543 tot een brandschatting door Maarten van Rossum,
en ook de Tachtigjarige Oorlog bracht ellende vanwege doortrekkende en gelegerde
troepen.
In Lierop heeft ooit een kasteeltje gestaan “Cast van Luerop”. Op een kaart van Jacob
Aertsz Colom “La Mayerie de Bolduc” (rond 1600) wordt het kasteel van Lierop afgebeeld
ter hoogte van de Oude Goorenweg. Op de kaart "Quarta pars Brabantiæ cujus caput
Sylvaducis" (1647) wordt het "Casteel tot Lierop" genoemd.
In 1621 werd de priorij van Postel onafhankelijk van die van Floreffe. Ruim 30 jaar later
werden de bezittingen aan deze abdij in 1648 onteigend door de Republiek der Verenigde
Nederlanden. Vervolgens eiste de inval van de Fransen (1672), de Spaanse successie-oorlog
(1702) en de Oostenrijkse successie-oorlog (1740 – 1748) hun tol en uiteindelijk in de 18e
eeuw kwamen deze bezittingen in handen van particulieren.
Someren (‘zeven moerassen’) is al in het stenen tijdperk bewoond. Uit die tijd zijn tal van
voorwerpen aan het licht gekomen, zoals pijlspitsen, strijdbijlen en strijdhamers. In 1991 is
een groot urnenveld gevonden uit +/- 600 v Chr en een graf van een inheems Romeins
soldaat, voorzien van enkele gereedschappen, voedsel en drank. Na de Romeinse tijd is in
Someren met de ontginning begonnen. Toen waren er Frankische boerderijen in het gebied
van Someren, die akkerbouw beoefenden. De eerste vermelding van Someren is in
documenten van de Abdij Postel uit 1212.
Windmolen 'Den Evert' aan de Einhoutsestraat. Dit is een standerdmolen uit 1543. Dit
was een voormalige banmolen van de abdij te Postel. Ze fungeerde als korenmolen. In
1738 vond een verbouwing plaats. Na 1915 kwam de molen stil te liggen en ze werd in
1954 gerestaureerd, waarna opnieuw verval , gepaard gaande met vandalisme, optrad.
De molen werd in 1979 verplaatst van het gebied bij Sluis 11, dat een bedrijventerrein
was geworden, naar de huidige locatie nabij het Natuurtheater. Daar is ze mooi gelegen,
maar de windvang is niet optimaal. Vanwege de slechte staat waarin de standaard
verkeert draait de molen niet meer.

In 1301 verkreeg Someren recht op zelfbestuur en gemeenterechten van hertog Jan II van
Brabant. Bestuur en rechtspraak vond sindsdien plaats via een schepenbank met zeven
schepenen. Het wapen van Someren bevat de Brabantse leeuw en moleneijzers van het
Peelland.
De Borgemeester, de Kerkmeester en de armmeester regelden respectievelijk de
financiële zaken, de kerkelijke zaken, en de armenzorg. In een document uit 1327 werden
de grenzen van Someren genoemd. De proost van Wassenberg, Arnold, verkocht toen
ook het gebruiksrecht van de gronden van de Sint Lambertuskerk te Luik aan de inwoners
van Someren. in Someren staat nog de banmolen van abdij Postel “Den Evert” uit 1543.