Champignons in de klas - NMEGids.nl
Champignons in de klas - NMEGids.nl
Champignons in de klas - NMEGids.nl
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Een project van:<br />
NME Samenwerk<strong>in</strong>g<br />
<strong>Champignons</strong><br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>klas</strong><br />
Lessuggesties en werkbla<strong>de</strong>n<br />
Voor groep 1 t/m 6 van het basison<strong>de</strong>rwijs
Colofon<br />
Lessuggesties en werkbLa<strong>de</strong>n bij champignons <strong>in</strong> <strong>de</strong> kLas<br />
gemaakt <strong>in</strong> opdracht van:<br />
nme samenwerk<strong>in</strong>g amstelland & meerlan<strong>de</strong>n<br />
aalsmeer • amstelveen • diemen • haarlemmermeer • ou<strong>de</strong>r-amstel • uithoorn<br />
Vormgev<strong>in</strong>g b<strong>in</strong>nenwerk: papyrus diemen<br />
Vormgev<strong>in</strong>g omslag: edulon<br />
© januari 2012<br />
Adresgegevens<br />
nme samenwerk<strong>in</strong>g amstelland en <strong>de</strong> meerlan<strong>de</strong>n<br />
p/a nme centrum amstelveen<br />
postbus 4<br />
1180 ba amstelveen<br />
www.natuurmilieuweb.<strong>nl</strong><br />
e-mail: nme@amstelveen.<strong>nl</strong>
Inhoudsopgave<br />
1. I<strong>nl</strong>eid<strong>in</strong>g ................................................................................................................................... 3<br />
2. Leerdoelen en lessuggesties ................................................................................................. 5<br />
Bijlagen<br />
Groep 1 en 2 ............................................................................................................................. 5<br />
Groep 3 en 4 ............................................................................................................................ 11<br />
Groep 5 en 6 ............................................................................................................................ 17<br />
A. Werkbla<strong>de</strong>n ............................................................................................................................. 25<br />
1. Pad<strong>de</strong>nstoelen bekijken ................................................................................................. 27<br />
2. Kleurplaat pad<strong>de</strong>nstoelen .............................................................................................. 29<br />
3. Woordweb ...................................................................................................................... 31<br />
4. Woor<strong>de</strong>nbrij .................................................................................................................... 33<br />
5. Teken een pad<strong>de</strong>nstoel ................................................................................................... 35<br />
6. Hoe ziet mijn pad<strong>de</strong>nstoel er uit? ................................................................................. 37<br />
7a/b Waar groeit mijn pad<strong>de</strong>nstoel? ..................................................................................... 39<br />
8a/b Van kle<strong>in</strong> naar groot ..................................................................................................... 41<br />
B. Kon<strong>in</strong>g Herfst op bezoek ....................................................................................................... 43<br />
C. Opzegversje ............................................................................................................................ 45<br />
D. Recepten met pad<strong>de</strong>nstoelen ............................................................................................... 46<br />
E. Achtergrond<strong>in</strong>formatie en websites .................................................................................... 47<br />
F. Aansluit<strong>in</strong>g bij metho<strong>de</strong>n Natuuron<strong>de</strong>rwijs ....................................................................... 50<br />
G. Zoekkaart pad<strong>de</strong>nstoelen ..................................................................................................... 51<br />
LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
aanteken<strong>in</strong>g e n<br />
2 LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
1. I<strong>nl</strong>eid<strong>in</strong>g<br />
Maar Juf, je kunt toch helemaal geen pad<strong>de</strong>nstoelen eten?<br />
Die zijn toch giftig!<br />
Nou maar, je hebt wel champignons toch?<br />
O ja… dat zijn ook pad<strong>de</strong>nstoelen.<br />
Meester, ik heb gehoord van heksenkr<strong>in</strong>gen. Maar heksen bestaan toch<br />
niet? Waarom heten ze dan zo?<br />
Juf, <strong>de</strong> ‘rood met witte pad<strong>de</strong>nstoel’ die heet toch <strong>in</strong> het echt vliegenzwam?<br />
En paddo’s, wat zijn dat? Is dat echt drugs, juf?<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelen roepen bij k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren van alle leeftij<strong>de</strong>n verschillen<strong>de</strong><br />
associaties op. Het beg<strong>in</strong>t al met kabouters <strong>in</strong> <strong>de</strong> kleuterbouw. Maar ook<br />
voor <strong>de</strong> bovenbouw blijven pad<strong>de</strong>nstoelen spannend. Dat zal te maken<br />
hebben met <strong>de</strong> manier waarop ze groeien. De ene dag zijn ze er nog niet.<br />
En dan plotsel<strong>in</strong>g schieten ze als ‘pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> grond’. Daar moet<br />
meer achter zitten!?<br />
Deze handleid<strong>in</strong>g kunt u samen met het champignon kweekpakket gebruiken voor<br />
praktische lessen over pad<strong>de</strong>nstoelen <strong>in</strong> zowel <strong>de</strong> kleuterbouw, als on<strong>de</strong>r- en<br />
mid<strong>de</strong>nbouw. Met het kweekpakket voor champignons kweekt u met uw <strong>klas</strong> uw eigen<br />
champignons.<br />
U kunt <strong>de</strong>ze docentenhandleid<strong>in</strong>g overigens ook gebruiken zon<strong>de</strong>r het kweekpakket,<br />
maar mét is natuurlijk wel erg leuk voor <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren.<br />
In <strong>de</strong>ze handleid<strong>in</strong>g leest u wat u, naast het kweekpakket, per bouw nog meer kunt<br />
doen met het thema pad<strong>de</strong>nstoelen. Als het even kan, gaat u met uw <strong>klas</strong> naar buiten<br />
om pad<strong>de</strong>nstoelen te zoeken. Daarvoor hoeft u helemaal niet ver weg. Vaak staan ze <strong>in</strong><br />
het park of plantsoen om <strong>de</strong> hoek!<br />
Met een computer of digibord kunt u ook eenvoudig fi lmpjes laten zien over<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen. Bijlage E van <strong>de</strong>ze handleid<strong>in</strong>g verwijst u naar enkele sites met fi lmpjes<br />
over pad<strong>de</strong>nstoelen.<br />
Leeswijzer<br />
Deze handleid<strong>in</strong>g is opgesplitst <strong>in</strong> lessen voor kleuters, on<strong>de</strong>rbouw en mid<strong>de</strong>nbouw.<br />
Bij elke bouw is een on<strong>de</strong>rver<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g gemaakt <strong>in</strong> activiteiten voor <strong>de</strong> <strong>in</strong>troductie, <strong>de</strong><br />
ker<strong>nl</strong>es en <strong>de</strong> verwerk<strong>in</strong>gsles. U ziet dat er veel activiteiten staan beschreven. Daaruit<br />
maakt u een keuze, zoals u een keuze zou maken uit een menukaart <strong>in</strong> een restaurant.<br />
U kunt zo kiezen voor een drie-, vier- of vijf gangen menu.<br />
LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6<br />
3
In het lesschema staat een overzicht van al <strong>de</strong>ze lessen. Het verwijst steeds naar<br />
<strong>de</strong> activiteiten en <strong>de</strong> werkbla<strong>de</strong>n die u per les nodig hebt. De werkbla<strong>de</strong>n v<strong>in</strong>dt u<br />
<strong>in</strong> bijlage A achter <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze handleid<strong>in</strong>g.<br />
De bijlagen bevatten ver<strong>de</strong>r een verhaal en een versje, recepten en<br />
achtergrond<strong>in</strong>formatie.<br />
Kerndoelen<br />
De <strong>in</strong>houd van dit project sluit aan bij:<br />
kerndoel 40<br />
De leerl<strong>in</strong>gen leren <strong>in</strong> <strong>de</strong> eigen omgev<strong>in</strong>g veel voorkomen<strong>de</strong> planten en dieren<br />
on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n en benoemen en leren hoe ze functioneren <strong>in</strong> hun leefomgev<strong>in</strong>g.<br />
kerndoel 41<br />
De leerl<strong>in</strong>gen leren over <strong>de</strong> bouw van planten, dieren en mensen en over <strong>de</strong> vorm<br />
en functie van hun on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len.<br />
4 LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
Groep 1 en 2<br />
Lesschema<br />
Lesmoment<br />
Introductie<br />
Er komt iets b<strong>in</strong>nen:<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel<br />
2. Leerdoelen en lessuggesties<br />
Dit hoofdstuk beschrijft per doelgroep <strong>de</strong> leerdoelen en het lesschema<br />
en beschrijft <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> activiteiten.<br />
Leerdoelen<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen kunnen vertellen dat een pad<strong>de</strong>nstoel groeit en leeft. Dat je ze vaak <strong>in</strong><br />
<strong>de</strong> natuur v<strong>in</strong>dt, maar dat je ze ook <strong>in</strong> <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel koopt om op te eten.<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen kunnen <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een pad<strong>de</strong>nstoel benoemen: <strong>de</strong><br />
steel, <strong>de</strong> hoed.<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen on<strong>de</strong>rzoeken een pad<strong>de</strong>nstoel met al hun z<strong>in</strong>tuigen en kunnen<br />
vertellen over: <strong>de</strong> vorm, <strong>de</strong> grootte van <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel, hoe <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel<br />
aanvoelt, of ze hem lekker of vies v<strong>in</strong><strong>de</strong>n ruiken.<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen ont<strong>de</strong>kken dat een champignon eetbaar is. Maar ze kunnen ook<br />
vertellen dat pad<strong>de</strong>nstoelen vaak ook giftig zijn.<br />
Activiteit<br />
Tijds<strong>in</strong>dicatie<br />
<strong>in</strong> m<strong>in</strong>uten<br />
Bijlage<br />
LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6<br />
Nr werkblad<br />
Nodig<br />
1 20 - - Pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel<br />
Kweekpakket klaar maken 2 20 Zie gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g www.hobbychamp.<strong>nl</strong> - Kweekpakket champignons<br />
Filmpje bekijken 3 15 Zie www.schooltv.<strong>nl</strong>/beeldbank.<br />
Zoek naar ‘pad<strong>de</strong>nstoelen <strong>in</strong> het bos’<br />
Kern<br />
Elke dag volgen van<br />
kweekpakket<br />
- Computer met <strong>in</strong>ternet; digibord<br />
4 5 - - Kweekpakket<br />
Buiten pad<strong>de</strong>nstoelen zoeken 5 30 - - Bakjes, loepjes, spiegeltjes, zakjes<br />
Verhaal Kon<strong>in</strong>g Herfst vertellen 6 30 B - -<br />
Kleurplaat maken 7 30 - 2 Kleurplaat kopiëren<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelen knutselen 8 ? - Knutsel-materiaal<br />
Verwerken<br />
Herfst-ont<strong>de</strong>khoek 9 30 - - Zelf maken, verschillend materiaal<br />
Samen eten 10 30 D, u maakt het recept zelf - Ingrediënten pad<strong>de</strong>nstoelhapje<br />
Napraten over pad<strong>de</strong>nstoelen 11 20 - - -<br />
5
Introductie<br />
(activiteit 1 t/m 3)<br />
Voorberei<strong>de</strong>n<br />
• Koop een bakje gemeng<strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen <strong>in</strong> <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel.<br />
• Bestu<strong>de</strong>er <strong>de</strong> <strong>in</strong>structie om het kweekpakkt op te starten. Kies een groepje kleuters<br />
om je te helpen.<br />
• Kopieer <strong>de</strong> kleurplaat, bijlage A, werkblad 2.<br />
• Desgewenst: Zorg dat je een digibord kunt gebruiken. Zoek het fi lmpje op <strong>in</strong>ternet,<br />
zet het bij je favorieten.<br />
• Loop <strong>de</strong> herfstwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g voor, kijk waar je pad<strong>de</strong>nstoelen kunt v<strong>in</strong><strong>de</strong>n.<br />
• Zorg voor begeleid<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong> herfstwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g, verzamel bakjes, loepjes, spiegeltjes<br />
en zakjes. Geef elke begelei<strong>de</strong>r <strong>de</strong>ze mee. Spreek af waar je naar toe gaat.<br />
• Richt een herfst/pad<strong>de</strong>nstoelenhoek <strong>in</strong>.<br />
• Zorg voor knutselmateriaal.<br />
Beschrijv<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> activiteiten<br />
Activiteit 1: Er komt iets b<strong>in</strong>nen: Pad<strong>de</strong>nstoelen!<br />
Materiaal<br />
Een doosje met gemeng<strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel.<br />
Organisatie<br />
De leerl<strong>in</strong>gen zitten <strong>in</strong> <strong>de</strong> kr<strong>in</strong>g of aan hun eigen tafel.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Geef elke leerl<strong>in</strong>g een pad<strong>de</strong>nstoel uit het bakje.<br />
Stel waarnem<strong>in</strong>gsvragen. Laat <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren <strong>in</strong> stilte on<strong>de</strong>rzoeken.<br />
• Hoe voelt <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel? Hard? Zacht? Nat? Droog? Sponzig? Glad? Ruw?<br />
• Welke kleur heeft <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel?<br />
• Wat zie je aan <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel? Wijs aan: ‘<strong>de</strong> hoed’, ‘<strong>de</strong> steel’. Heeft jouw pad<strong>de</strong>nstoel<br />
ook een steel? Heeft hij ook een hoed?<br />
• Ziet jouw pad<strong>de</strong>nstoel er hetzelf<strong>de</strong> uit als die van je buurk<strong>in</strong>d? Wat zijn verschillen?<br />
Wat is er gelijk?<br />
• Hoe ruikt jouw pad<strong>de</strong>nstoel? V<strong>in</strong>d je het lekker of vies ruiken?<br />
• Zou je <strong>de</strong>ze pad<strong>de</strong>nstoelen kunnen eten? Ja… want ze komen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel. Durf je<br />
een hapje te nemen? Hoe smaken ze?<br />
Natuurlijk zullen <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren on<strong>de</strong>rtussen met elkaar praten. Maar maak er geen<br />
vraag- en antwoordspel van. Het gaat om <strong>de</strong> belev<strong>in</strong>g.<br />
Activiteit 2: Inrichten kweekpakket<br />
Materiaal<br />
Het kweekpakket pad<strong>de</strong>nstoelen; een plantensproeier.<br />
Kijk voor <strong>de</strong> gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g op www.hobbychamp.<strong>nl</strong>.<br />
Organisatie<br />
U maakt samen met een groepje van maximaal zes kleuters het kweekpakket klaar.<br />
Werk aan een grote tafel. Zorg dat u een goe<strong>de</strong> plaats kiest voor <strong>de</strong> kweekset. Een<br />
warme plek en later een koele. Lees daarvoor <strong>de</strong> gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g op www.<br />
hobbychamp.<strong>nl</strong> goed.<br />
6 LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
Kernactiviteiten<br />
(activiteit 4 t/m 8)<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Lees <strong>de</strong> handleid<strong>in</strong>g stap voor stap voor. Geef uw kleuters om <strong>de</strong> beurt een taak. Werk<br />
nauwgezet volgens <strong>de</strong> handleid<strong>in</strong>g, totdat <strong>de</strong> kweekbak klaar is.<br />
Stel vragen als:<br />
• Hoe v<strong>in</strong>d je het ruiken?<br />
• Waarom zou een pad<strong>de</strong>nstoel <strong>in</strong> het donker willen groeien?<br />
• Hoe lang zal het duren voor je <strong>de</strong> eerste pad<strong>de</strong>nstoelen ziet?<br />
• Wat moeten we doen om <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen te helpen groeien? (water geven)<br />
Activiteit 3: Filmpje bekijken<br />
Materiaal<br />
Laptop met <strong>in</strong>ternetaansluit<strong>in</strong>g, digibord.<br />
Organisatie<br />
Als u voor <strong>de</strong>ze activiteit kiest kunt u misschien het computerlokaal reserveren of <strong>in</strong> een<br />
lokaal met laptop en digibord gaan zitten.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Typ <strong>in</strong>: www.schooltv.<strong>nl</strong>/beeldbank. Zoek op ‘pad<strong>de</strong>nstoelen <strong>in</strong> het bos’. Scroll naar<br />
bene<strong>de</strong>n, tot u het fi lmpje v<strong>in</strong>dt. Laat het fi lmpje zien. Stel vragen als:<br />
• Heb je zelf wel eens pad<strong>de</strong>nstoelen gevon<strong>de</strong>n <strong>in</strong> het bos?<br />
• Wat heb je gezien aan <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen?<br />
• Hoe kun je <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rkant zien? (met een spiegeltje)<br />
• Hoe zien <strong>de</strong> zaadjes van <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel eruit?<br />
• Kun je een liedje z<strong>in</strong>gen over <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel met rood met witte stippen?<br />
• Waarom moet je pad<strong>de</strong>nstoelen niet plukken of omtrappen? (omdat ze mooi zijn en<br />
an<strong>de</strong>ren er ook van willen genieten).<br />
Activiteit 4: Elke dag volgen van het kweekpakket<br />
Materiaal<br />
Het kweekpakket.<br />
Organisatie<br />
Aan het beg<strong>in</strong> van <strong>de</strong> dag, <strong>in</strong> <strong>de</strong> kr<strong>in</strong>g.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Om <strong>de</strong> paar dagen bespreekt u met <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren hoe <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen groeien. Zet het<br />
kweekpakket met het <strong>de</strong>ksel erop <strong>in</strong> <strong>de</strong> kr<strong>in</strong>g. Laat <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen be<strong>de</strong>nken hoe het er <strong>in</strong><br />
<strong>de</strong> doos uit ziet. Doe daarna het <strong>de</strong>ksel eraf. Benoem <strong>de</strong> schimmeldra<strong>de</strong>n en als het<br />
zover is, <strong>de</strong> jonge pad<strong>de</strong>nstoeltjes. Eerst zijn ze een bolletje, daarna zie je <strong>de</strong> steel en <strong>de</strong><br />
hoed. De hoed groeit uit, on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> hoed zie je <strong>de</strong> plaatjes. Nu kun je ze eten.<br />
Activiteit 5: Buiten pad<strong>de</strong>nstoelen zoeken<br />
Materiaal<br />
Bakjes; potjes; plastic zakken; eventueel vergrootglazen<br />
Organisatie<br />
Ver<strong>de</strong>el <strong>de</strong> <strong>klas</strong> <strong>in</strong> groepjes. Zorg voor begelei<strong>de</strong>rs.<br />
LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6<br />
7
!<br />
Laat <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen geen pad<strong>de</strong>nstoelen plukken. U kunt eventueel wel pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
die op hout groeien meenemen. Maar breng ze later altijd weer terug. Gebruik voor <strong>de</strong><br />
tentoonstell<strong>in</strong>g <strong>de</strong> zelf geteel<strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen of pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> supermarkt.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Ga <strong>in</strong> <strong>de</strong> directe schoolomgev<strong>in</strong>g of naburig park op zoek naar pad<strong>de</strong>nstoelen en an<strong>de</strong>re<br />
herfstmaterialen. Verzamel met <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen d<strong>in</strong>gen die met <strong>de</strong> herfst te maken<br />
hebben (bla<strong>de</strong>ren, kastanjes, beukennootjes). Natuurlijk gaan ze ook op zoek naar<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen. Als een leerl<strong>in</strong>g een pad<strong>de</strong>nstoel v<strong>in</strong>dt, laat ze er dan (met een<br />
vergrootglas) goed naar kijken. Er valt veel te ont<strong>de</strong>kken: Waar ruikt hij naar, welke kleur<br />
heeft hij en welke vorm? Met het verzamel<strong>de</strong> herfstmateriaal richten <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren <strong>in</strong> het<br />
lokaal een tentoonstell<strong>in</strong>g <strong>in</strong>.<br />
Activiteit 6: Verhaal over Kon<strong>in</strong>g Herfst<br />
Materiaal<br />
Verhaal over Kon<strong>in</strong>g Herfst. Zie bijlage B.<br />
Organisatie<br />
De leerl<strong>in</strong>gen zitten <strong>in</strong> <strong>de</strong> kr<strong>in</strong>g of aan hun eigen tafel.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Lees het verhaal voor. Na het voorlezen stelt u <strong>de</strong> kleuters vragen als:<br />
• Waarom waren <strong>de</strong> elfjes, <strong>de</strong> kabouters en <strong>de</strong> dieren zo blij dat Kon<strong>in</strong>g Herfst op<br />
bezoek kwam?<br />
Kon<strong>in</strong>g Herfst neemt ca<strong>de</strong>autjes mee, zoals verf om <strong>de</strong> bla<strong>de</strong>ren te schil<strong>de</strong>ren, en man<strong>de</strong>n<br />
om nootjes en bessen <strong>in</strong> te verzamelen.<br />
• Kunnen jullie een paar d<strong>in</strong>gen opnoemen die bij <strong>de</strong> herfst horen?<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelen, gekleur<strong>de</strong> bla<strong>de</strong>ren, noten en bessen, wolken, storm, mist.<br />
• Waarvoor hebben <strong>de</strong> kabouters, elfjes en dieren al dat eten nodig?<br />
Om <strong>in</strong> <strong>de</strong> w<strong>in</strong>ter op te eten.<br />
• Wat heeft elfje Zilverglans voor Kon<strong>in</strong>g Herfst gemaakt?<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelensoep.<br />
• Kun je pad<strong>de</strong>nstoelen ook eten?<br />
Sommige wel, en sommige niet. <strong>Champignons</strong> wel. Maar met pad<strong>de</strong>nstoelen die buiten<br />
groeien moet je voorzichtig zijn. Er zijn ook giftige pad<strong>de</strong>nstoelen. Daarvan word je ziek.<br />
Activiteit 7: Kleurplaat pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
Materiaal<br />
Kleurplaat pad<strong>de</strong>nstoelen. Zie Bijlage A, werkblad 2.<br />
Organisatie<br />
De leerl<strong>in</strong>gen zitten aan hun eigen tafel.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Laat <strong>de</strong> kleurplaat maken. Ga bij <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren zitten en praat over wat ze zien op <strong>de</strong><br />
kleurplaat.<br />
8 LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
Verwerk<strong>in</strong>g<br />
(activiteit 9 t/m 11)<br />
Activiteit 8: Pad<strong>de</strong>nstoelen knutselen<br />
Materiaal<br />
Kartonnen bordjes, wc-rolletjes, verf, scharen, lijm, schortjes, vochtig doekje.<br />
Organisatie<br />
De leerl<strong>in</strong>gen zitten aan <strong>de</strong> knutseltafels.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Verf een kartonnen bordje rood en een wc-rolletje bru<strong>in</strong>. Laat <strong>de</strong> verf drogen. Knip witte<br />
stukjes watten <strong>in</strong> kle<strong>in</strong>e stukjes en plak die op het kartonnen bordje. Plak het kartonnen<br />
bordje met een randje sterke lijm op het wc-rolletje. Verzamel samen natuurmateriaal<br />
en leg dat om <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen heen.<br />
Activiteit 9: Inrichten en spelen <strong>in</strong> <strong>de</strong> herfsthoek<br />
Materiaal<br />
Plaatjesboeken over <strong>de</strong> herfst en het bos, pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel, <strong>de</strong> geknutsel<strong>de</strong><br />
pad<strong>de</strong>nstoelen, plastic of kranten om op <strong>de</strong> tafel te leggen, meegenomen materialen uit<br />
het bos, loepjes, spiegeltjes, bakjes, materiaal om mee te spelen (bv. houten diertjes,<br />
kabouterknuffels, playmobiel poppetjes etc, knutselmateriaal).<br />
Organisatie<br />
Laat steeds een groepje van maximaal zes kleuters tegelijk <strong>in</strong> <strong>de</strong> herfsthoek werken.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Geef ze <strong>de</strong>sgewenst een kijk-, doe- of knutselopdracht, of ga er bij zitten om naar <strong>de</strong><br />
spullen te kijken of uit een boek voor te lezen. Werk zoals <strong>de</strong> kleuters al gewend zijn om<br />
met ont<strong>de</strong>khoeken te werken. Zie het voorbeeld hieron<strong>de</strong>r van www.leerkrachtig.<strong>nl</strong>.<br />
LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6<br />
9
Activiteit 10: Samen eten<br />
De recepten staan <strong>in</strong> bijlage D.<br />
Materiaal<br />
Tafelkleedjes, (plastic) bordjes, eventueel bestek.<br />
Kies zelf een recept. En maak dat thuis.<br />
Met <strong>de</strong> kleuters gaat u samen pad<strong>de</strong>nstoelen eten.<br />
Organisatie<br />
Dek samen met <strong>de</strong> kleuters <strong>de</strong> tafels.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Vertel dat je van <strong>de</strong> champignons uit het kweekpakket iets lekkers hebt gemaakt en dat<br />
je dat straks gaat opeten.<br />
Activiteit 11: Napraten en opruimen kweekpakket<br />
Materiaal<br />
Geen.<br />
Organisatie<br />
In <strong>de</strong> kr<strong>in</strong>g.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Bespreek met <strong>de</strong> kleuters het verloop van het project. Stel vragen als:<br />
• Hoe heten <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen die we hebben gekweekt?<br />
• Hoe zag het er eerst uit, hoe na een week, en hoe aan het e<strong>in</strong>d?<br />
• We zijn ook buiten naar pad<strong>de</strong>nstoelen gaan kijken. Zagen alle pad<strong>de</strong>nstoelen er<br />
hetzelf<strong>de</strong> uit? Wie kan er vertellen hoe <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen er uit zagen?<br />
• Waarom moet je pad<strong>de</strong>nstoelen buiten ook alweer niet plukken?<br />
• Wat wil je nog meer weten over pad<strong>de</strong>nstoelen?<br />
10 LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
Groep 3 en 4<br />
Lesschema<br />
Lesmoment<br />
Introductie<br />
Er komt iets b<strong>in</strong>nen:<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel<br />
Leerdoelen<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen kunnen <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een pad<strong>de</strong>nstoel benoemen: <strong>de</strong><br />
steel, <strong>de</strong> hoed, <strong>de</strong> plaatjes of <strong>de</strong> buisjes, <strong>de</strong> sporen.<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen kunnen vertellen dat een pad<strong>de</strong>nstoel zich voortplant met behulp van<br />
sporen. Ze weten dat die uit ‘plaatjes’ of ‘buisjes’ komen, of dat een pad<strong>de</strong>nstoel een<br />
‘stuifzwam’ is.<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen on<strong>de</strong>rzoeken pad<strong>de</strong>nstoelen met al hun z<strong>in</strong>tuigen en kunnen over<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen vertellen over: <strong>de</strong> vorm, <strong>de</strong> grootte van <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel, hoe <strong>de</strong><br />
pad<strong>de</strong>nstoel aanvoelt, of ze hem lekker of vies v<strong>in</strong><strong>de</strong>n ruiken.<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen ont<strong>de</strong>kken dat een champignon eetbaar is. Maar ze kunnen ook<br />
vertellen dat pad<strong>de</strong>nstoelen vaak ook giftig zijn.<br />
Activiteit<br />
Tijds<strong>in</strong>dicatie<br />
<strong>in</strong> m<strong>in</strong>uten<br />
Bijlage<br />
LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6<br />
Nr werkblad<br />
Nodig<br />
1 20 A: werkbla<strong>de</strong>n 5 Pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel<br />
Kweekpakket klaar maken 2 20 Zie gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g www.hobbychamp.<strong>nl</strong> - Kweekpakket champignons<br />
Filmpje bekijken 3 15 Zie www.schooltv.<strong>nl</strong>/beeldbank.<br />
Zoek naar ‘pad<strong>de</strong>nstoelentocht’<br />
Kern<br />
Om <strong>de</strong> paar dagen volgen van<br />
het kweekpakket<br />
- Computer met <strong>in</strong>ternet; digibord<br />
4 5 - - Kweekpakket<br />
Buiten pad<strong>de</strong>nstoelen zoeken 5 30 - - Hulpou<strong>de</strong>rs. Bakjes, loepjes,<br />
spiegeltjes, zakjes<br />
Sporenafdruk of -kijkdoos<br />
maken<br />
Verwerken<br />
6 30 -<br />
60<br />
- - Blauw papier, schoenendoos,<br />
scharen, kwast, zwarte verf<br />
Taalverwerk<strong>in</strong>g 7 30 C, opzegversje - -<br />
Recepten maken 8 30 D - Benodig<strong>de</strong> <strong>in</strong>grediënten en<br />
keukenspullen<br />
Napraten over pad<strong>de</strong>nstoelen 9 20 - - -<br />
11
Introductie<br />
(activiteit 1 t/m 3)<br />
Voorberei<strong>de</strong>n<br />
• Koop een bakje gemeng<strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen <strong>in</strong> <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel.<br />
• Bestu<strong>de</strong>er <strong>de</strong> <strong>in</strong>structie om het kweekpakket op te starten. Kies een groepje<br />
leerl<strong>in</strong>gen om u te helpen.<br />
• Kopieer alle werkbla<strong>de</strong>n die u wilt gebruiken.<br />
• Desgewenst: Zorg dat u een digibord kunt gebruiken. Zoek het fi lmpje op <strong>in</strong>ternet,<br />
zet het bij uw favorieten, zodat u het snel kunt opstarten op het digibord.<br />
• Loop <strong>de</strong> herfstwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g voor, kijk waar je pad<strong>de</strong>nstoelen kunt v<strong>in</strong><strong>de</strong>n.<br />
• Zorg voor begeleid<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong> wan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g, verzamel bakjes, loepjes, spiegeltjes en<br />
zakjes. Geef elke begelei<strong>de</strong>r <strong>de</strong>ze mee. Spreek af waar jullie naar toe gaan.<br />
• Zorg voor keukenmateriaal voor <strong>de</strong> recepten.<br />
• Zorg voor knutselmateriaal.<br />
Beschrijv<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> activiteiten<br />
Activiteit 1: Er komt iets b<strong>in</strong>nen: Pad<strong>de</strong>nstoelen!<br />
Materiaal<br />
Een doosje met gemeng<strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel<br />
Bijlage A, Werkblad 5 Teken een pad<strong>de</strong>nstoel<br />
Organisatie<br />
De leerl<strong>in</strong>gen zitten <strong>in</strong> <strong>de</strong> kr<strong>in</strong>g of aan hun eigen tafel.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Geef elke leerl<strong>in</strong>g een pad<strong>de</strong>nstoel uit het bakje.<br />
Stel waarnem<strong>in</strong>gsvragen. Laat <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren <strong>in</strong> stilte on<strong>de</strong>rzoeken.<br />
• Hoe voelt <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel? Hard? Zacht? Nat? Droog? Sponzig? Glad? Ruw?<br />
• Welke kleur heeft <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel?<br />
• Wat zie je aan <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel? Wijs aan: ‘<strong>de</strong> hoed’, ‘<strong>de</strong> steel’. Heeft jouw pad<strong>de</strong>nstoel<br />
ook een steel? Heeft hij ook een hoed?<br />
• Ziet jouw pad<strong>de</strong>nstoel er hetzelf<strong>de</strong> uit als die van je buurk<strong>in</strong>d? Wat zijn verschillen?<br />
Wat is er gelijk?<br />
• Hoe ruikt jouw pad<strong>de</strong>nstoel? V<strong>in</strong>d je het lekker of vies ruiken?<br />
• Zou je <strong>de</strong>ze pad<strong>de</strong>nstoelen kunnen eten? Ja… want ze komen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel. Durf je<br />
een hapje te nemen? Hoe smaken ze?<br />
Natuurlijk zullen k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren on<strong>de</strong>rtussen met elkaar praten. Maar maak er geen vraag- en<br />
antwoordspel van. Het gaat om <strong>de</strong> belev<strong>in</strong>g.<br />
Activiteit 2: Inrichten kweekpakket<br />
Materiaal<br />
Het kweekpakket pad<strong>de</strong>nstoelen; een plantensproeier.<br />
Organisatie<br />
U werkt met een groepje van maximaal zes k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren aan het klaarmaken van het<br />
kweekpakket. Werk aan een grote tafel. Zorg dat u een goe<strong>de</strong> plaats kiest voor <strong>de</strong><br />
kweekset. Een warme plek en later een koele. Lees daarvoor <strong>de</strong> gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g op<br />
www.hobbychamp.<strong>nl</strong> goed.<br />
12 LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
Kernactiviteiten<br />
(activiteit 4 t/m 6)<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Lees <strong>de</strong> handleid<strong>in</strong>g stap voor stap voor. Geef <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren om <strong>de</strong> beurt een taak. Werk<br />
nauwgezet volgens <strong>de</strong> handleid<strong>in</strong>g, totdat <strong>de</strong> kweekbak klaar is. De gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g<br />
v<strong>in</strong>dt u op www.hobbychamp.<strong>nl</strong>. Stel vragen als:<br />
• Hoe v<strong>in</strong>d je het ruiken?<br />
• Waarom zou een pad<strong>de</strong>nstoel <strong>in</strong> het donker willen groeien?<br />
• Hoe lang zal het duren voor je <strong>de</strong> eerste pad<strong>de</strong>nstoelen ziet?<br />
• Wat moeten we doen om <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen te helpen groeien? (water geven)<br />
Activiteit 3: Filmpje bekijken<br />
Materiaal<br />
Laptop met <strong>in</strong>ternetaansluit<strong>in</strong>g, digibord.<br />
Organisatie<br />
Als u voor <strong>de</strong>ze activiteit kiest kunt u misschien het computerlokaal reserveren of <strong>in</strong> een<br />
lokaal met laptop en digibord gaan zitten.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Typ <strong>in</strong>: www.schooltv.<strong>nl</strong>/beeldbank. Zoek op ‘pad<strong>de</strong>nstoelentocht’. Laat het fi lmpje<br />
zien. Stel vragen als:<br />
• Heb je zelf wel eens pad<strong>de</strong>nstoelen gevon<strong>de</strong>n <strong>in</strong> het bos?<br />
• Wat heb je gezien aan <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen?<br />
• Hoe kun je <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rkant zien? (met een spiegeltje)<br />
• Hoe zien <strong>de</strong> zaadjes van <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel eruit?<br />
• Kun je pad<strong>de</strong>nstoelen alleen <strong>in</strong> het bos v<strong>in</strong><strong>de</strong>n? (nee, ze staan overal).<br />
• Waarom moet je pad<strong>de</strong>nstoelen niet plukken of omtrappen? (omdat ze mooi zijn en<br />
an<strong>de</strong>ren er ook van willen genieten).<br />
Activiteit 4: Om <strong>de</strong> paar dagen volgen van het kweekpakket<br />
Materiaal<br />
Het kweekpakket.<br />
Organisatie<br />
Aan het beg<strong>in</strong> van <strong>de</strong> dag.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Om <strong>de</strong> paar dagen bespreekt u met <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren hoe <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen groeien. Zet het<br />
kweekpakket met het <strong>de</strong>ksel erop <strong>in</strong> <strong>de</strong> kr<strong>in</strong>g. Laat <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen be<strong>de</strong>nken hoe het er <strong>in</strong><br />
<strong>de</strong> doos uit zou kunnen zien. Doe daarna het <strong>de</strong>ksel eraf. Benoem <strong>de</strong> schimmeldra<strong>de</strong>n<br />
en als het zover is <strong>de</strong> jonge pad<strong>de</strong>nstoeltjes. Eerst zijn ze een bolletje, daarna zie je <strong>de</strong><br />
steel en <strong>de</strong> hoed. De hoed groeit uit, on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> hoed zie je <strong>de</strong> plaatjes. Nu kun je ze eten.<br />
Activiteit 5: Buiten pad<strong>de</strong>nstoelen zoeken<br />
Materiaal<br />
Bakjes; potjes; plastic zakken; eventueel vergrootglazen; eventueel spiegeltjes en<br />
zoekkaart pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
Organisatie<br />
Ver<strong>de</strong>el <strong>de</strong> <strong>klas</strong> <strong>in</strong> groepjes van zes leerl<strong>in</strong>gen. Het is handig als elk groepje een<br />
volwassen begelei<strong>de</strong>r heeft. Eventueel gaat u met <strong>de</strong> hele <strong>klas</strong> tegelijk.<br />
LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6<br />
13
!<br />
Laat <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen geen pad<strong>de</strong>nstoelen plukken. U kunt <strong>de</strong>sgewenst wel pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
die op hout groeien meenemen. Maar breng ze dan weer terug. Gebruik voor <strong>de</strong><br />
tentoonstell<strong>in</strong>g <strong>de</strong> zelf geteel<strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen of pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> supermarkt.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Om <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen alvast <strong>in</strong> <strong>de</strong> juiste stemm<strong>in</strong>g te brengen, is het leuk om een<br />
herfstwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g te maken. Soms kan dat <strong>in</strong> <strong>de</strong> directe schoolomgev<strong>in</strong>g of an<strong>de</strong>rs <strong>in</strong> een<br />
naburig park. Verzamel met <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen d<strong>in</strong>gen die met <strong>de</strong> herfst te maken hebben<br />
(bla<strong>de</strong>ren, kastanjes, beukennootjes). Natuurlijk gaan ze ook op zoek naar<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen. Als <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen een pad<strong>de</strong>nstoel v<strong>in</strong><strong>de</strong>n, laat ze er dan (met een<br />
vergrootglas) goed naar kijken. Maar er valt nog meer te ont<strong>de</strong>kken: Waar ruikt hij naar,<br />
welke kleur heeft hij en welke vorm? Hoe ziet hij er aan <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rkant uit? Met het<br />
verzamel<strong>de</strong> herfstmateriaal richten <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren <strong>in</strong> het lokaal een tentoonstell<strong>in</strong>g <strong>in</strong>.<br />
Activiteit 6: Sporenafdruk of – kijkdoos maken<br />
Kies uit een van on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> activiteiten.<br />
6.1 Sporenafdruk maken<br />
Door het maken van een sporenafdruk kunnen <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen <strong>de</strong> sporen goed zien en <strong>de</strong><br />
structuur van <strong>de</strong> plaatjes bekijken.<br />
Materiaal<br />
(Grote) open champignon of an<strong>de</strong>re pad<strong>de</strong>nstoel met een hoed en plaatjes<br />
Mesje<br />
A5 papier, lichtblauw, hierop zie je alle kleuren sporen<br />
Een glas dat over <strong>de</strong> champignon past<br />
Organisatie<br />
Laat een groepje <strong>de</strong>ze proef opstellen op een rustige plek <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>klas</strong>. De an<strong>de</strong>re<br />
leerl<strong>in</strong>gen bekijken <strong>de</strong>ze sporenafdruk ook.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Snijd voorzichtig <strong>de</strong> steel van <strong>de</strong> champignon. Laat <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rkant van <strong>de</strong><br />
champignon goed bekijken. Wijs ze op <strong>de</strong> plaatjes (lamellen). Snijd eventueel <strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rkant van <strong>de</strong> hoed een beetje open zodat <strong>de</strong> plaatjes goed zichtbaar zijn. Leg <strong>de</strong><br />
hoed op het vel papier en zet het glas er overheen, zodat <strong>de</strong> sporen niet wegwaaien.<br />
Laat alles een paar dagen staan. Haal dan het glas weg en til <strong>de</strong> hoed voorzichtig op. Op<br />
het papier zie je nu poe<strong>de</strong>r liggen <strong>in</strong> een bepaald patroon. Dit zijn <strong>de</strong> sporen van <strong>de</strong><br />
champignon. Uit <strong>de</strong>ze sporen kan, als ze op <strong>de</strong> grond vallen, weer nieuw mycelium<br />
groeien, dat weer nieuwe champignons voortbrengt.<br />
U kunt <strong>de</strong> “sporenkaart” fi xeren door er boeklon overheen te plakken.<br />
14 LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
Verwerk<strong>in</strong>g<br />
(activiteit 7 t/m 9)<br />
Tip<br />
6.2 Een sporenkijkdoos maken<br />
Met een sporenkijkdoos zie je <strong>de</strong> sporen uit <strong>de</strong> hoed vallen.<br />
Materiaal<br />
schoenendoos<br />
schaar<br />
kwast, zwarte verf<br />
sterke lamp<br />
hoed van een rijpe pad<strong>de</strong>nstoel<br />
Organisatie<br />
Laat een groepje <strong>de</strong>ze proef opstellen op een rustige plek <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>klas</strong>. De an<strong>de</strong>re<br />
leerl<strong>in</strong>gen kunnen <strong>de</strong>ze sporenkijkdoos ook bekijken.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Maak <strong>in</strong> het <strong>de</strong>ksel van <strong>de</strong> schoenendoos een gat dat iets kle<strong>in</strong>er is dan <strong>de</strong> hoed van <strong>de</strong><br />
pad<strong>de</strong>nstoel. Maak ook een kijkgat en een lichtsleuf aan <strong>de</strong> zijkant (zie teken<strong>in</strong>g). Leg <strong>de</strong><br />
hoed zon<strong>de</strong>r steel op het gat. Schijn nu met <strong>de</strong> lamp door <strong>de</strong> lichtsleuf. Misschien moet<br />
je wat geduld hebben, maar als je door het kijkgat kijkt, zie je <strong>in</strong> het schijnsel van <strong>de</strong><br />
lamp <strong>de</strong> sporen als een stofregen vallen.<br />
Activiteit 7: Taalverwerk<strong>in</strong>g – opzegversje met opdrachten<br />
Materiaal<br />
Opzegversje ‘eekhoorntjesbrood’, bijlage C<br />
Organisatie<br />
De k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren zitten op hun eigen plaats of <strong>in</strong> <strong>de</strong> kr<strong>in</strong>g.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Gedichtjes zijn niet altijd gemakkelijk. In het on<strong>de</strong>rwijs zijn ze goed te<br />
gebruiken voor <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> woor<strong>de</strong>nschat. Lees dit gedichtje <strong>in</strong> één week<br />
een aantal keer voor en stel steeds een paar an<strong>de</strong>re vragen over het gedicht.<br />
Stel ook moeilijke vragen als:<br />
• Wat wordt bedoeld met: ‘Hij g<strong>in</strong>g er echt veel op vooruit’?<br />
• Waarmee zette kabouter Pom het huisje vol?<br />
• Wat is ‘on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> wol kruipen’?<br />
• Wat wordt bedoeld met: ‘…op zijn gemak’?<br />
• Met welke hand pakte eekhoorn Pluk <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel?<br />
• Welke hand is dat bij jou?<br />
• Waarom schrok kabouter Pom twee keer?<br />
• Waarom ontploft <strong>de</strong> kabouter haast?<br />
• Waarom had <strong>de</strong> eekhoorn <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel kapot gemaakt?<br />
• Wat is eekhoorntjesbrood?<br />
Lees het versje eerst een aantal keren hardop voor jezelf. Op toon lezen, zon<strong>de</strong>r fouten, is erg<br />
belangrijk om <strong>de</strong> belev<strong>in</strong>g van het versje te kunnen overbrengen op k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren.<br />
LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6<br />
15
Activiteit 8: Recepten<br />
De recepten v<strong>in</strong>dt u <strong>in</strong> bijlage D<br />
Materiaal<br />
Ingrediënten van <strong>de</strong> recepten naar keuze.<br />
Gebruik ook <strong>de</strong> champignons uit het kweekpakket.<br />
Benodig<strong>de</strong> keukenmaterialen.<br />
Organisatie<br />
Zorg voor hulpou<strong>de</strong>rs om <strong>de</strong> groepjes te begelei<strong>de</strong>n. Verzamel <strong>de</strong> <strong>in</strong>grediënten en<br />
benodigdhe<strong>de</strong>n. Laat elk groepje een an<strong>de</strong>r gerecht maken.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Het groepje maakt samen het recept klaar. Na afl oop wordt er samen gegeten. Hoe<br />
von<strong>de</strong>n <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren het om het te maken. Von<strong>de</strong>n <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren het lekker? Wat<br />
heeft het met pad<strong>de</strong>nstoelen te maken?<br />
Activiteit 9: Napraten en opruimen kweekpakket<br />
Materiaal<br />
Geen<br />
Organisatie<br />
Klassikaal<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Bespreek met elkaar het verloop van het project. Stel vragen als:<br />
• Hoe heten <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen die we hebben gekweekt?<br />
• Hoe zagen ze er eerst uit, hoe na een week, en hoe aan het e<strong>in</strong>d?<br />
• We zijn ook buiten naar pad<strong>de</strong>nstoelen gaan kijken. Zagen alle pad<strong>de</strong>nstoelen er<br />
hetzelf<strong>de</strong> uit? Wie kan iets vertellen over <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen?<br />
• Waarom moest je <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen buiten ook alweer niet plukken?<br />
• We hebben <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen goed bekeken. Wat weten we nu meer over<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen, dan je wist voor het project?<br />
• Wat wil je nog meer weten over pad<strong>de</strong>nstoelen?<br />
16 LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
Groep 5 en 6<br />
Lesschema<br />
Lesmoment<br />
Introductie<br />
Er komt iets b<strong>in</strong>nen:<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel<br />
Leerdoelen<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen kunnen <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een pad<strong>de</strong>nstoel benoemen: <strong>de</strong><br />
steel, <strong>de</strong> hoed, <strong>de</strong> plaatjes of <strong>de</strong> buisjes, <strong>de</strong> sporen.<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen kunnen vertellen dat een pad<strong>de</strong>nstoel zich voortplant d.m.v. sporen. Ze<br />
weten dat die uit ‘plaatjes’ of ‘buisjes’ komen, of dat een pad<strong>de</strong>nstoel een ‘stuifzwam’<br />
is. Ze kunnen <strong>de</strong> levenscyclus van een pad<strong>de</strong>nstoel beschrijven.<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen on<strong>de</strong>rzoeken pad<strong>de</strong>nstoelen met al hun z<strong>in</strong>tuigen en kunnen over<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen vertellen over: <strong>de</strong> vorm, <strong>de</strong> grootte van <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel, hoe <strong>de</strong><br />
pad<strong>de</strong>nstoel aanvoelt, of ze hem lekker of vies v<strong>in</strong><strong>de</strong>n ruiken.<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen kunnen verschillen<strong>de</strong> verschijn<strong>in</strong>gsvormen van pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
benoemen.<br />
• De leerl<strong>in</strong>gen ervaren dat een champignon eetbaar is. Maar ze kunnen ook vertellen<br />
dat pad<strong>de</strong>nstoelen vaak ook giftig zijn.<br />
Activiteit<br />
Tijds<strong>in</strong>dicatie<br />
<strong>in</strong> m<strong>in</strong>uten<br />
Bijlage<br />
LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6<br />
Nr werkblad<br />
Nodig<br />
1 20 A 6 Pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel<br />
Kweekpakket klaar maken 2 20 Zie gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g www.hobbychamp.<strong>nl</strong> - Kweekpakket<br />
Filmpje bekijken 3 15 Zie www.schooltv.<strong>nl</strong>/beeldbank.<br />
Zoek naar ‘pad<strong>de</strong>nstoelentocht’<br />
Kern<br />
Om <strong>de</strong> paar dagen volgen van<br />
het kweekpakket<br />
- Computer met <strong>in</strong>ternet; digibord<br />
4 5 - - Kweekpakket<br />
Buiten pad<strong>de</strong>nstoelen zoeken 5 30 A 1 Hulpou<strong>de</strong>rs. Bakjes, loepjes,<br />
=2 bl. spiegeltjes, zakjes<br />
On<strong>de</strong>rzoeken pad<strong>de</strong>nstoelen 6 45 A 6,<br />
7A+B<br />
8A+B<br />
Sporenafdruk of -kijkdoos<br />
7 30 - - - Blauw papier, schoenendoos,<br />
maken<br />
60<br />
scharen, kwast, zwarte verf<br />
Verwerken<br />
Taalverwerk<strong>in</strong>g 8 30 A 3+4 Pen/potlood<br />
Recepten maken 9 30 D - Benodig<strong>de</strong> <strong>in</strong>grediënten en<br />
keukenspullen<br />
Napraten over pad<strong>de</strong>nstoelen 10 20 - - -<br />
17
Introductie<br />
(activiteit 1 t/m 3)<br />
Voorberei<strong>de</strong>n<br />
• Koop een bakje gemeng<strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen <strong>in</strong> <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel.<br />
• Bestu<strong>de</strong>er <strong>de</strong> <strong>in</strong>structie om het kweekpakket op te starten. Kies een groepje<br />
k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren om u te helpen.<br />
• Kopieer alle werkbla<strong>de</strong>n die u wilt gebruiken.<br />
• Desgewenst: Zorg dat u een digibord kunt gebruiken. Zoek het fi lmpje op <strong>in</strong>ternet,<br />
zet het bij uw favorieten, zodat u het snel kunt opstarten op het digibord.<br />
• In het project gaat u buiten een on<strong>de</strong>rzoek doen. Kijk waar <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen op veilige<br />
wijze on<strong>de</strong>rzoek kunnen doen naar meer<strong>de</strong>re pad<strong>de</strong>nstoelen. Zorg zo nodig voor<br />
begeleid<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong> wan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g, verzamel bakjes, loepjes, spiegeltjes en zakjes. Geef<br />
elke begelei<strong>de</strong>r <strong>de</strong>ze mee. Spreek af waar jullie naar toe gaan.<br />
• Zorg voor keukenmateriaal voor <strong>de</strong> recepten.<br />
Beschrijv<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> activiteiten<br />
Activiteit 1: Er komt iets b<strong>in</strong>nen: Pad<strong>de</strong>nstoelen!<br />
Materiaal<br />
Gemeng<strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel.<br />
Organisatie<br />
Geef elk k<strong>in</strong>d een pad<strong>de</strong>nstoel om te on<strong>de</strong>rzoeken, geef elk k<strong>in</strong>d werkblad 6.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Deze pad<strong>de</strong>nstoelen komen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel. Er zijn veel verschillen<strong>de</strong> soorten<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen die je kunt eten. De komen<strong>de</strong> weken ga je champignons kweken.<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelen groeien ook buiten. Daar zitten ook giftige pad<strong>de</strong>nstoelen tussen.<br />
Aan <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel die je hebt gekregen doe je een kle<strong>in</strong> on<strong>de</strong>rzoek. Volg <strong>de</strong><br />
aanwijz<strong>in</strong>gen op werkblad 6. Vul <strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n <strong>in</strong>.<br />
Activiteit 2: Inrichten kweekpakket<br />
Materiaal<br />
Kweekpakket, emmertje, water, computer met <strong>in</strong>ternet: www.hobbychamp.<strong>nl</strong>.<br />
Organisatie<br />
Laat een groepje k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren het kweekpakket klaar maken. Zorg dat u een goe<strong>de</strong> plaats<br />
kiest voor <strong>de</strong> kweekset. Een warme plek en later een koele. Lees daarvoor <strong>de</strong><br />
gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g op www.hobbychamp.com goed.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Gebruik daarvoor <strong>de</strong> handleid<strong>in</strong>g op <strong>de</strong> website: www.hobbychamp.<strong>nl</strong>.<br />
Activiteit 3: Filmpje bekijken<br />
Materiaal<br />
Laptop met <strong>in</strong>ternetaansluit<strong>in</strong>g, digibord.<br />
18 LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
Kernactiviteiten<br />
(activiteit 4 t/m 7)<br />
!<br />
Organisatie<br />
Als u voor <strong>de</strong>ze activiteit kiest kunt u misschien het computerlokaal reserveren of <strong>in</strong> een<br />
lokaal met laptop en digibord gaan zitten.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Typ <strong>in</strong>: www.schooltv.<strong>nl</strong>/beeldbank. Zoek op ‘pad<strong>de</strong>nstoelentocht’. Laat het fi lmpje<br />
zien. Stel vragen als:<br />
• Heb je zelf wel eens pad<strong>de</strong>nstoelen gevon<strong>de</strong>n <strong>in</strong> het bos?<br />
• Wat heb je gezien aan <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen?<br />
• Hoe kun je <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rkant zien? (met een spiegeltje)<br />
• Hoe zien <strong>de</strong> zaadjes van <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel eruit?<br />
• Kun je pad<strong>de</strong>nstoelen alleen <strong>in</strong> het bos v<strong>in</strong><strong>de</strong>n? (nee, ze staan overal).<br />
• Waarom moet je pad<strong>de</strong>nstoelen niet plukken of omtrappen? (omdat ze mooi zijn en<br />
an<strong>de</strong>ren er ook van willen genieten).<br />
Activiteit 4: Om <strong>de</strong> paar dagen volgen van het kweekpakket<br />
Materiaal<br />
Het kweekpakket.<br />
Organisatie<br />
Aan het beg<strong>in</strong> van <strong>de</strong> dag.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Om <strong>de</strong> paar dagen bespreekt u met <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren hoe <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen groeien. Zet het<br />
kweekpakket met het <strong>de</strong>ksel erop <strong>in</strong> <strong>de</strong> kr<strong>in</strong>g. Laat <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen be<strong>de</strong>nken hoe het er <strong>in</strong><br />
<strong>de</strong> doos uit zou kunnen zien. Haal daarna het <strong>de</strong>ksel eraf. Benoem <strong>de</strong> schimmeldra<strong>de</strong>n<br />
en als het zover is <strong>de</strong> jonge pad<strong>de</strong>nstoeltjes. Eerst zijn ze een bolletje, daarna zie je <strong>de</strong><br />
steel en <strong>de</strong> hoed. De hoed groeit uit, on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> hoed zie je <strong>de</strong> plaatjes. Nu kun je ze eten.<br />
Activiteit 5: Een herfstwan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g maken<br />
Materiaal<br />
Bakjes; potjes; plastic zakken; eventueel vergrootglazen; eventueel spiegeltjes en<br />
eventueel zoekkaart pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
Organisatie<br />
Ver<strong>de</strong>el <strong>de</strong> <strong>klas</strong> <strong>in</strong> groepjes van zes leerl<strong>in</strong>gen. Het is handig als elk groepje een<br />
volwassen begelei<strong>de</strong>r heeft. Eventueel gaat u met <strong>de</strong> hele <strong>klas</strong> tegelijk.<br />
Laat <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen geen pad<strong>de</strong>nstoelen plukken. U kunt <strong>de</strong>sgewenst wel pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
die op hout groeien meenemen. Maar breng ze dan weer terug. Gebruik voor <strong>de</strong><br />
tentoonstell<strong>in</strong>g <strong>de</strong> zelf geteel<strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen of pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> supermarkt.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Ga met <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen op zoek naar pad<strong>de</strong>nstoelen. Elk groepje krijgt een on<strong>de</strong>rlegger,<br />
werkblad 1 en een potlood mee. Zorg zo mogelijk ook voor spiegeltjes (om on<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />
hoed te kijken) en loepjes. Als <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen een pad<strong>de</strong>nstoel v<strong>in</strong><strong>de</strong>n, laat ze er dan (met<br />
een vergrootglas) goed naar kijken. Maar er valt nog meer te ont<strong>de</strong>kken: Waar ruikt hij<br />
naar, welke kleur heeft hij en welke vorm heeft hij? Hoe ziet hij er aan <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rkant uit?<br />
Laat ze on<strong>de</strong>rtussen het werkblad <strong>in</strong>vullen.<br />
LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6<br />
19
Activiteit 6: On<strong>de</strong>rzoeken pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
6.1 Hoe ziet mijn pad<strong>de</strong>nstoel eruit?<br />
Materiaal<br />
Werkblad 6, Hoe ziet mijn pad<strong>de</strong>nstoel er uit?<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelen uit <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kel of uit het kweekpakket<br />
Potlood<br />
L<strong>in</strong>iaal<br />
Organisatie<br />
U laat <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> tweetallen zelfstandig aan on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> opdrachten werken.<br />
Kopieer het werkblad.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Deel <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen en het werkblad uit. Leg uit dat op het werkblad <strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rzoekopdrachtjes staan. Vraag <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen rustig en zelfstandig (<strong>in</strong> tweetallen) te<br />
werken. Help ze bij eventuele ondui<strong>de</strong>lijkhe<strong>de</strong>n.<br />
Bespreek <strong>de</strong> opdracht na.<br />
6.2 Waar groeit mijn pad<strong>de</strong>nstoel?<br />
Materiaal<br />
Werkblad 7a en 7b Waar groeit mijn pad<strong>de</strong>nstoel?<br />
Kleurpotlo<strong>de</strong>n<br />
Organisatie<br />
De leerl<strong>in</strong>gen maken <strong>de</strong>ze opdracht <strong>in</strong> tweetallen.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Door <strong>de</strong> puzzel op werkblad 7b te maken, ont<strong>de</strong>kken <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen dat pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
op verschillen<strong>de</strong> plekken groeien. Zo groeien parasolzwammen voornamelijk <strong>in</strong><br />
weilan<strong>de</strong>n en vliegenzwammen veelal <strong>in</strong> het bos. De leerl<strong>in</strong>gen vullen <strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n<br />
van <strong>de</strong> puzzel <strong>in</strong> op werkblad 7a.<br />
6.3 Van kle<strong>in</strong> naar groot<br />
Materiaal<br />
Werkblad 8b (en 8a) Van kle<strong>in</strong> naar groot<br />
Kleurpotlo<strong>de</strong>n<br />
Schaar<br />
Lijm<br />
A3 papier<br />
Organisatie<br />
De leerl<strong>in</strong>gen maken <strong>de</strong>ze opdracht <strong>in</strong> tweetallen.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
De plaatjes op werkblad 8b vormen samen een cirkel die <strong>de</strong> levenscyclus van een<br />
pad<strong>de</strong>nstoel weergeeft. De leerl<strong>in</strong>gen leggen <strong>de</strong>ze plaatjes <strong>in</strong> <strong>de</strong> juiste volgor<strong>de</strong> en<br />
plakken ze op. Werkblad 8a is niet voor <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen bedoeld maar kunt u voor uzelf<br />
gebruiken om <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen uit te leggen hoe een pad<strong>de</strong>nstoel groeit.<br />
20 LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
Activiteit 7: Sporenafdruk of – kijkdoos maken<br />
Kies uit een van on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> activiteiten.<br />
7.1 Sporenafdruk maken<br />
Door het maken van een sporenafdruk kunnen <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen <strong>de</strong> sporen goed zien en <strong>de</strong><br />
structuur van <strong>de</strong> plaatjes bekijken.<br />
Materiaal<br />
(Grote) open champignon of an<strong>de</strong>re pad<strong>de</strong>nstoel met een hoed en plaatjes<br />
Mesje<br />
A5 papier, lichtblauw, hierop zie je alle kleuren sporen<br />
Een glas dat over <strong>de</strong> champignon past<br />
Organisatie<br />
Laat een groepje <strong>de</strong>ze proef opstellen op een rustige plek <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>klas</strong>. De an<strong>de</strong>re<br />
leerl<strong>in</strong>gen bekijken <strong>de</strong>ze sporenafdruk ook.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Snijd voorzichtig <strong>de</strong> steel van <strong>de</strong> champignon. Laat <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rkant van <strong>de</strong><br />
champignon goed bekijken. Wijs ze op <strong>de</strong> plaatjes (lamellen). Snijd eventueel <strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rkant van <strong>de</strong> hoed een beetje open zodat <strong>de</strong> plaatjes goed zichtbaar zijn. Leg <strong>de</strong><br />
hoed op het vel papier en zet het glas er overheen, zodat <strong>de</strong> sporen niet wegwaaien.<br />
Laat alles een paar dagen staan. Haal dan het glas weg en til <strong>de</strong> hoed voorzichtig op. Op<br />
het papier zie je nu poe<strong>de</strong>r liggen <strong>in</strong> een bepaald patroon. Dit zijn <strong>de</strong> sporen van <strong>de</strong><br />
champignon. Uit <strong>de</strong>ze sporen kan, als ze op <strong>de</strong> grond vallen, weer nieuw mycelium<br />
groeien, dat weer nieuwe champignons voortbrengt.<br />
U kunt <strong>de</strong> “sporenkaart” fi xeren door er boeklon overheen te plakken.<br />
7.2 Een sporenkijkdoos maken<br />
Met een sporenkijkdoos zie je <strong>de</strong> sporen uit <strong>de</strong> hoed vallen.<br />
Materiaal<br />
Schoenendoos<br />
Schaar<br />
Kwast, zwarte verf<br />
Sterke lamp<br />
Hoed van een rijpe pad<strong>de</strong>nstoel<br />
Organisatie<br />
Laat een groepje <strong>de</strong>ze proef opstellen op een rustige plek <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>klas</strong>. De an<strong>de</strong>re<br />
leerl<strong>in</strong>gen kunnen <strong>de</strong>ze sporenkijkdoos ook bekijken.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Maak <strong>in</strong> het <strong>de</strong>ksel van <strong>de</strong> schoenendoos een gat dat iets kle<strong>in</strong>er is dan <strong>de</strong> hoed van <strong>de</strong><br />
pad<strong>de</strong>nstoel. Maak ook een kijkgat en een lichtsleuf aan <strong>de</strong> zijkant (zie teken<strong>in</strong>g). Leg <strong>de</strong><br />
hoed zon<strong>de</strong>r steel op het gat. Schijn nu met <strong>de</strong> lamp door <strong>de</strong> lichtsleuf. Misschien moet<br />
je wat geduld hebben, maar als je door het kijkgat kijkt, zie je <strong>in</strong> het schijnsel van <strong>de</strong><br />
lamp <strong>de</strong> sporen als een stofregen vallen.<br />
LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6<br />
21
Verwerk<strong>in</strong>g<br />
(activiteit 8 t/m 10)<br />
Activiteit 8: Taalverwerk<strong>in</strong>g –<br />
Laat <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen bei<strong>de</strong> werkbla<strong>de</strong>n doen.<br />
8.1 Woordweb<br />
Materiaal<br />
Bijlage A, werkblad 3 Woordweb<br />
Potlo<strong>de</strong>n<br />
Achtergrond<strong>in</strong>formatie, zie bijlage E<br />
Boeken over pad<strong>de</strong>nstoelen uit bibliotheek of documentatiecentrum<br />
Organisatie<br />
De leerl<strong>in</strong>gen maken het woordweb zelfstandig of u maakt het woordweb samen met <strong>de</strong><br />
leerl<strong>in</strong>gen op het bord.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Laat <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen, als ze zelfstandig werken, zoveel mogelijk woor<strong>de</strong>n opschrijven die<br />
met pad<strong>de</strong>nstoelen te maken hebben. Dit kan natuurlijk ook <strong>in</strong> tweetallen. Na <strong>de</strong><br />
opdracht <strong>in</strong>ventariseert u <strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n. Op <strong>de</strong>ze manier krijgt u een aardig beeld van<br />
wat <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen al van het on<strong>de</strong>rwerp weten. Vertel het een en an<strong>de</strong>r over<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen. Zie <strong>de</strong> achtergrond<strong>in</strong>formatie, bijlage E.<br />
8.2 Woor<strong>de</strong>nbrij<br />
Materiaal<br />
Woor<strong>de</strong>nbrij, bijlage A, werkblad 4<br />
Organisatie<br />
Kopieert u werkblad 4 voor <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
De leerl<strong>in</strong>gen zoeken <strong>de</strong> woor<strong>de</strong>n op <strong>in</strong> <strong>de</strong> puzzel en strepen alle mogelijke woor<strong>de</strong>n<br />
on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> puzzel af. De letters die overblijven vormen een z<strong>in</strong>: “Zelf champignons<br />
kweken is leuk”.<br />
Activiteit 9: Recepten<br />
De recepten v<strong>in</strong>dt u <strong>in</strong> bijlage D<br />
Materiaal<br />
Ingrediënten van <strong>de</strong> recepten naar keuze.<br />
Gebruik ook <strong>de</strong> champignons uit het kweekpakket.<br />
Benodig<strong>de</strong> keukenmaterialen.<br />
Organisatie<br />
Zorg voor hulpou<strong>de</strong>rs om <strong>de</strong> groepjes te begelei<strong>de</strong>n. Verzamel <strong>de</strong> <strong>in</strong>grediënten en<br />
benodigdhe<strong>de</strong>n. Laat elk groepje een an<strong>de</strong>r gerecht maken.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Het groepje maakt samen het recept klaar. Na afl oop wordt er van gegeten. Hoe<br />
von<strong>de</strong>n <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren het om het te maken. Von<strong>de</strong>n <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren het lekker? Wat<br />
heeft het met pad<strong>de</strong>nstoelen te maken?<br />
22 LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
Activiteit 10: Napraten en opruimen kweekpakket<br />
Materiaal<br />
Geen<br />
Organisatie<br />
Klassikaal<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g<br />
Bespreek met elkaar het verloop van het project. Stel vragen als:<br />
• Hoe heten <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen die we hebben gekweekt?<br />
• Hoe zagen ze er eerst uit, hoe na een week, en hoe aan het e<strong>in</strong>d?<br />
• We hebben allerlei activiteiten gedaan over pad<strong>de</strong>nstoelen. Wat heb je geleerd wat<br />
je nog niet wist over pad<strong>de</strong>nstoelen? (schrijf het op het bord)<br />
• Wat wil je nog meer weten over pad<strong>de</strong>nstoelen?<br />
LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6<br />
23
aanteken<strong>in</strong>g e n<br />
24 LESSUGGESTIES EN WERKBLADEN BIJ CHAMPIGNONS IN DE KLAS GROEP 1 T/M 6
ij lage a<br />
Werkbla<strong>de</strong>n<br />
1. Pad<strong>de</strong>nstoelen bekijken ................................................................................................. 27<br />
2. Kleurplaat pad<strong>de</strong>nstoelen .............................................................................................. 29<br />
3. Woordweb ...................................................................................................................... 31<br />
4. Woor<strong>de</strong>nbrij .................................................................................................................... 33<br />
5. Teken een pad<strong>de</strong>nstoel ................................................................................................... 35<br />
6. Hoe ziet mijn pad<strong>de</strong>nstoel er uit? ................................................................................. 37<br />
7a/b Waar groeit mijn pad<strong>de</strong>nstoel? ..................................................................................... 39<br />
8a/b Van kle<strong>in</strong> naar groot ...................................................................................................... 41<br />
De werkbla<strong>de</strong>n zijn <strong>in</strong>tegraal overgenomen van het Amsterdams NME Centrum.<br />
Werkbla<strong>de</strong>n<br />
25
Pad<strong>de</strong>nstoelen bekijken 1<br />
Ga buiten op zoek naar pad<strong>de</strong>nstoelen.<br />
Je v<strong>in</strong>dt pad<strong>de</strong>nstoelen meestal op vochtige, schaduwrijke plekken bij<br />
bomen of struiken.<br />
Als je een mooie pad<strong>de</strong>nstoel<br />
gevon<strong>de</strong>n hebt, ga je hem goed<br />
bekijken.<br />
Raak <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel niet aan:<br />
hij kan giftig zijn!<br />
Maak een teken<strong>in</strong>g van <strong>de</strong><br />
pad<strong>de</strong>nstoel en kleur die <strong>in</strong>.<br />
Benodigdhe<strong>de</strong>n<br />
• spiegeltje<br />
• pad<strong>de</strong>nstoelenzoekkaart<br />
• iets om op te schrijven/tekenen<br />
• (kleur)potlo<strong>de</strong>n<br />
Wat is <strong>de</strong> vorm van jouw pad<strong>de</strong>nstoel?<br />
o pad<strong>de</strong>nstoel met hoed en steel<br />
o bolvormige pad<strong>de</strong>nstoel<br />
bolvormige pad<strong>de</strong>nstoel pad<strong>de</strong>nstoel met hoed en steel<br />
<br />
27
Als je een pad<strong>de</strong>nstoel met hoed en steel hebt, dan kun je aan <strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rkant <strong>de</strong> plaatjes (of <strong>de</strong> buisjes) zien. Hier zitten <strong>de</strong> sporen<br />
tussen. Deze kun je niet met het blote oog zien.<br />
Sporen zijn een soort zaadjes waar nieuwe pad<strong>de</strong>nstoelen uit kunnen<br />
groeien. Ze zitten verborgen <strong>in</strong> <strong>de</strong> hoed.<br />
Hou het spiegeltje voorzichtig on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> hoed.<br />
Bekijk <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rkant van <strong>de</strong> hoed via <strong>de</strong> spiegel.<br />
Is het een buisjeszwam of een plaatjeszwam?<br />
Het is een<br />
<br />
28<br />
plaatjeszwam<br />
buisjeszwam<br />
Waar zou<strong>de</strong>n bij een bolvormige pad<strong>de</strong>nstoel <strong>de</strong> sporen zitten?<br />
(Kun je geen bolvormige pad<strong>de</strong>nstoel v<strong>in</strong><strong>de</strong>n, bekijk er dan een op <strong>de</strong> zoekkaart).<br />
Zoek op hoe jouw pad<strong>de</strong>nstoel heet. Gebruik <strong>de</strong> zoekkaart.
Kleurplaat pad<strong>de</strong>nstoelen 2<br />
<br />
29
Woordweb<br />
Benodigdhe<strong>de</strong>n<br />
• potlood<br />
Waar <strong>de</strong>nk je aan bij het woord pad<strong>de</strong>nstoelen?<br />
Schrijf dit op rondom het woord pad<strong>de</strong>nstoelen op dit werkblad.<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
<br />
3<br />
31
Woor<strong>de</strong>nbrij<br />
Benodigdhe<strong>de</strong>n<br />
• potlood<br />
M K M P K N A R D R E V O T T<br />
A S A L G T O O R G R E V O W<br />
W C W A H Z K E L A F R V I S<br />
Z H Z A M E C W A H E E T P M<br />
S A R T L S K B E T R T O A W<br />
E M E J S E T S E K E R W A A<br />
J P T E O E O L E S E Z M L N<br />
S I S S E H A T T N N R E P D<br />
I G E Z P V E I S E K M I K E<br />
U N O W F L P R G N M R N J L<br />
B O I A G P N E F I E A I B I<br />
O N N M E S I K H S T D O N N<br />
W E K N E L N C I S T S D S G<br />
H O E D V L S T I N K Z W A M<br />
E L F E N B A N K J E E U K P<br />
AFVALETER<br />
BOS<br />
BUISJESZWAM<br />
CHAMPIGNON<br />
EETBAAR<br />
ELFENBANKJE<br />
HEKSENKRING<br />
HERFST<br />
HOED<br />
KWEKERIJ<br />
OESTERZWAM<br />
PADDENSTOEL<br />
PLAATJESZWAM<br />
SCHIMMEL<br />
SMAAK<br />
SOEP<br />
SPOREN<br />
STANK<br />
STINKZWAM<br />
TOVERDRANK<br />
TOVERKETEL<br />
Opdracht<br />
Zoek <strong>de</strong> woor<strong>de</strong>n op <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
woor<strong>de</strong>nbrij en streep ze door.<br />
De overgebleven letters<br />
vormen een z<strong>in</strong>.<br />
VERGROOTGLAS<br />
VLIEGENZWAM<br />
WANDELING<br />
WITTESTIPPEN<br />
<br />
4<br />
Created with Puzzlemaker on discoveryschool.com<br />
33
Teken een pad<strong>de</strong>nstoel 5<br />
Elke pad<strong>de</strong>nstoel ziet er weer an<strong>de</strong>rs uit.<br />
Kijk eens naar <strong>de</strong> hoed. Is <strong>de</strong>ze plat of bol?<br />
Hoe ziet <strong>de</strong> steel er uit? Kort en dik of lang en dun?<br />
Hoe voelt <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel aan? Glad of ruw?<br />
Een pad<strong>de</strong>nstoel kan verschillen<strong>de</strong> vormen hebben.<br />
Opdracht<br />
Kies een pad<strong>de</strong>nstoel. Teken <strong>de</strong> vorm na.<br />
Benodigdhe<strong>de</strong>n<br />
• 1 potlood<br />
• verschillen<strong>de</strong> soorten pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
• kleurpotlo<strong>de</strong>n<br />
<br />
35
Hoe ziet mijn pad<strong>de</strong>nstoel er uit? 6<br />
<br />
37
Waar groeit mijn pad<strong>de</strong>nstoel? 7a<br />
Benodigdhe<strong>de</strong>n<br />
• 1 potlood<br />
• werkblad 7b<br />
Op werkblad 7b staan zes pad<strong>de</strong>nstoelen.<br />
Waar groeien ze?<br />
Volg <strong>de</strong> lijnen.<br />
Vul hieron<strong>de</strong>r <strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n <strong>in</strong>:<br />
1 Het elfenbankje groeit<br />
2 De <strong>in</strong>ktzwam groeit<br />
3 <strong>de</strong> vliegenzwam groeit<br />
4 De st<strong>in</strong>kzwam groeit<br />
5 De parasolzwam groeit<br />
6 De oesterzwam groeit<br />
<br />
39
Waar groeit mijn pad<strong>de</strong>nstoel? 7b<br />
<br />
40
Van kle<strong>in</strong> naar groot 8a<br />
Opdracht<br />
1 Kleur <strong>de</strong> plaatjes op werkblad 8b <strong>in</strong>.<br />
Benodigdhe<strong>de</strong>n<br />
• werblad 8b • een A3-vel<br />
• kleurpotlo<strong>de</strong>n • lijm<br />
• schaar<br />
2 Knip <strong>de</strong> plaatjes uit en leg ze <strong>in</strong> <strong>de</strong> goe<strong>de</strong> volgor<strong>de</strong>.<br />
3 Er ontstaat nu een cirkel.<br />
4 Schrijf <strong>de</strong> goe<strong>de</strong> z<strong>in</strong> bij elk plaatje. De z<strong>in</strong>nen staan hieron<strong>de</strong>r.<br />
Zo groeit een pad<strong>de</strong>nstoel.<br />
1 Een rijpe pad<strong>de</strong>nstoel laat zijn sporen vallen.<br />
2 De sporen vallen op <strong>de</strong> grond.<br />
3 Uit een spore groeit een schimmeldraad.<br />
4 De schimmeldraad wordt groter en heet nu zwamvlok.<br />
5 De zwamvlok wordt groter.<br />
6 Uit <strong>de</strong> zwamvlok groeien pad<strong>de</strong>nstoelen.<br />
7 De pad<strong>de</strong>nstoelen wor<strong>de</strong>n groter.<br />
8 De hoed van <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoel gaat open.<br />
<br />
41
Van kle<strong>in</strong> naar groot 8b<br />
<br />
42
ij lag e b<br />
Kon<strong>in</strong>g Herfst op bezoek<br />
(voorlezen <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>klas</strong>)<br />
Wie zit daar op een pad<strong>de</strong>nstoel <strong>in</strong> het bos? Een kle<strong>in</strong> elfje met vleugels die<br />
glanzen <strong>in</strong> het zo<strong>nl</strong>icht. Wat zijn haar vleugels mooi! Ze lijken wel van zilver.<br />
Daarom hebben <strong>de</strong> dieren <strong>in</strong> het bos haar Elfje Zilverglans genoemd. Elfje<br />
Zilverglans woont haar hele leven al <strong>in</strong> het bos. Ze v<strong>in</strong>dt het er fi jn. De<br />
bloemen, bomen en dieren zijn haar vrien<strong>de</strong>n. Zo licht als een veertje spr<strong>in</strong>gt<br />
ze van haar elfenbankje en danst tussen <strong>de</strong> bomen door.<br />
“Kwaak, kwaak, Elfje Zilverglans,” roept Bart <strong>de</strong> kikker. Met grote sprongen<br />
komt hij dichterbij. “Elfje Zilverglans, ik moet je iets vertellen! Wij krijgen<br />
bezoek. Kon<strong>in</strong>g Herfst komt! Alle dieren, elfen en kabouters moeten<br />
vanavond op het Hertenweitje komen.” Elfje Zilverglans klapt <strong>in</strong> haar han<strong>de</strong>n<br />
van vreug<strong>de</strong>. Kon<strong>in</strong>g Herfst, wat een feest! Kon<strong>in</strong>g Herfst is zo vrien<strong>de</strong>lijk en<br />
hij brengt altijd ca<strong>de</strong>autjes mee. “Ik kom ook hoor Bart,” zegt Elfje<br />
Zilverglans. “Fijn,” kwaakt Bart,” maar nu ga ik er snel vandoor. Ik moet nog<br />
naar Pluimstaart <strong>de</strong> eekhoorn en naar Bobo het konijn en naar Rikkieprik <strong>de</strong><br />
egel. Dag, Elfje Zilverglans!” En weg is Bart <strong>de</strong> Kikker.<br />
’s Avonds <strong>in</strong> het bos zitten alle dieren, elfjes en kabouters <strong>in</strong> spann<strong>in</strong>g te<br />
wachten op <strong>de</strong> komst van Kon<strong>in</strong>g Herfst. Ze zitten <strong>in</strong> een kr<strong>in</strong>g op het gras.<br />
De volle maan verlicht het Hertenweitje. Plotsel<strong>in</strong>g gaat het waaien en<br />
waaien... Het stormt! De bomen zuchten en steunen. Het gras buigt diep<br />
door naar <strong>de</strong> grond. De dieren, elfjes en kabouters schuiven dicht naar elkaar<br />
toe. Het wordt even héél donker. Ie<strong>de</strong>reen kijkt omhoog naar <strong>de</strong> hemel. Een<br />
dikke wolk hangt voor <strong>de</strong> maan. Dan <strong>in</strong>eens roept Elfje Zilverglans: “Kon<strong>in</strong>g<br />
Herfst, kon<strong>in</strong>g Herfst, ik zie hem!” En ja hoor, daar staat kon<strong>in</strong>g Herfst op <strong>de</strong><br />
wolk. Hij komt heel langzaam dichterbij. De wolk daalt en daalt... O, wat ziet<br />
kon<strong>in</strong>g Herfst er mooi uit. Hij draagt een mantel van bla<strong>de</strong>ren, zo prachtig<br />
van kleur. De har<strong>de</strong> stormw<strong>in</strong>d is nu verdwenen. Wat is het nu stil. Heel<br />
zacht komen kon<strong>in</strong>g Herfst en <strong>de</strong> wolk op <strong>de</strong> aar<strong>de</strong> neer. De wolk legt een<br />
<strong>de</strong>ken van mist over het Hertenweitje. Kon<strong>in</strong>g Herfst stapt voorzichtig van<br />
<strong>de</strong> wolk af en loopt naar het mid<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> kr<strong>in</strong>g. Alle dieren, elfjes en<br />
kabouters kijken met grote ogen naar kon<strong>in</strong>g Herfst. Dan spreekt kon<strong>in</strong>g<br />
Herfst langzaam: “Dag k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren van het bos, wat ben ik blij jullie weer te<br />
zien. Het lijkt al weer zo lang gele<strong>de</strong>n dat ik hier <strong>de</strong> vorige keer was.” “Ja<br />
k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren,” spreekt kon<strong>in</strong>g Herfst ver<strong>de</strong>r, “het was weer een lange reis.<br />
On<strong>de</strong>rweg kwam ik nog <strong>de</strong> Zomerkon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> tegen, samen met haar vrien<strong>de</strong>n<br />
<strong>de</strong> zwaluwen. Zij trokken naar warme lan<strong>de</strong>n. De Zomerkon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> vroeg of ik<br />
jullie <strong>de</strong> groeten wil<strong>de</strong> doen.” Kon<strong>in</strong>g Herfst vouwt zijn prachtige mantel<br />
open en haalt kle<strong>in</strong>e pakjes te voorschijn. “Ik ben jullie niet vergeten hoor!<br />
Hier heb ik iets voor <strong>de</strong> kabouters van het bos.” Het zijn potten vol verf. Niet<br />
zomaar gewone verf, maar verf zo won<strong>de</strong>rlijk mooi van kleur: zo rood als <strong>de</strong><br />
avondzon, zo geel als het koren en zo bru<strong>in</strong> als <strong>de</strong> aar<strong>de</strong>. “De bla<strong>de</strong>ren die <strong>de</strong><br />
43
44<br />
Zomerkon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> achterliet, zijn groen. Maar nu moeten jullie het bos <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
kleuren van mijn mantel schil<strong>de</strong>ren,” zegt kon<strong>in</strong>g Herfst tegen <strong>de</strong> kabouters.<br />
En dan zegt hij: “Voor <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren van het bos heb ik ook iets<br />
meegebracht.” En weer vouwt kon<strong>in</strong>g Herfst zijn prachtige mantel open en<br />
haalt nog meer pakjes te voorschijn. Het zijn man<strong>de</strong>n om pad<strong>de</strong>nstoelen,<br />
eikels, nootjes en bessen <strong>in</strong> te verzamelen.<br />
Blij gaat ie<strong>de</strong>reen direct aan <strong>de</strong> slag. De eekhoorns rapen beukennootjes en<br />
rennen van tak tot tak. Al het heerlijke eten voor <strong>de</strong> w<strong>in</strong>ter stoppen ze <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
man<strong>de</strong>n. Ook <strong>de</strong> kabouters zijn hard aan het werk. Ze verven blad voor blad.<br />
Bij het licht van <strong>de</strong> volle maan kunnen ze alles goed zien. Heel langzaam<br />
veran<strong>de</strong>rt het groene bos van <strong>de</strong> Zomerkon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> <strong>in</strong> het kleurige bos van <strong>de</strong><br />
Herfstkon<strong>in</strong>g. Kon<strong>in</strong>g Herfst kijkt glimlachend toe.<br />
Tot diep <strong>in</strong> <strong>de</strong> nacht wordt er hard gewerkt. Dan zijn alle verfpotten leeg en<br />
alle man<strong>de</strong>n vol. Moe maar tevre<strong>de</strong>n komen alle dieren, elfjes en kabouters<br />
terug bij kon<strong>in</strong>g Herfst. Wat is het bos mooi gewor<strong>de</strong>n en wat is er veel eten<br />
verzameld voor <strong>de</strong> komen<strong>de</strong> w<strong>in</strong>ter. Ze hoeven niet meer bang te zijn dat ze<br />
dan honger zullen hebben. Elfje Zilverglans zit naast Bart en Rikkieprik. Ze<br />
zit te wippen van ongeduld. Wat is er toch aan <strong>de</strong> hand met haar? Ze slaat<br />
haar vleugel om Bart heen en fl uistert hem zachtjes iets <strong>in</strong> het oor. Ze<br />
giechelen allebei heel geheimz<strong>in</strong>nig. “Uh hum, kan het even stil zijn?” roept<br />
Bart. Het duurt eventjes, maar dan is het echt stil. “Kon<strong>in</strong>g Herfst,” zegt<br />
Bart, “Elfje Zilverglans heeft vanmiddag iets gemaakt, iets heel lekkers. We<br />
v<strong>in</strong><strong>de</strong>n het zo fi jn, dat u gekomen bent. Nu willen wij u graag iets aanbie<strong>de</strong>n.<br />
Het zit <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze pan, kijkt u maar.” De Herfstkon<strong>in</strong>g staat op en tilt <strong>de</strong> <strong>de</strong>ksel<br />
van <strong>de</strong> pan. Mmmm...wat een verrass<strong>in</strong>g! Dat ruikt lekker...!<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelensoep! “Wat v<strong>in</strong>d ik dát aardig van jullie,” roept kon<strong>in</strong>g Herfst<br />
uit. Ik eet graag een bordje mee, maar dan moet ik heus opstappen. Het is<br />
nog lang niet overal herfst.” Ie<strong>de</strong>reen smult van <strong>de</strong> lekkere<br />
pad<strong>de</strong>nstoelensoep. Na drie bor<strong>de</strong>n soep neemt kon<strong>in</strong>g Herfst e<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk<br />
afscheid. “Dag leerl<strong>in</strong>gen van het bos,” roept hij vanaf zijn wolk. Nu moet ik<br />
gauw weg, want kon<strong>in</strong>g W<strong>in</strong>ter zit mij achterna. Tot volgend jaar, dan kom ik<br />
terug.” Alle dieren, elfjes en kabouters zwaaien hem na. Dan wordt het weer<br />
even héél donker <strong>in</strong> het bos, maar ze weten allemaal dat kon<strong>in</strong>g Herfst op<br />
zijn wolk voor <strong>de</strong> maan langs gaat.<br />
Als toepasselijke afsluit<strong>in</strong>g van het verhaal kunnen <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen bla<strong>de</strong>ren<br />
verven en, net als kon<strong>in</strong>g Herfst en <strong>de</strong> bosbewoners, champignonsoep eten.<br />
Een recept voor champignonsoep v<strong>in</strong>dt u bij <strong>de</strong> recepten, bijlage D.<br />
Uit: het Vier Seizoenen Boek, Natuurbelev<strong>in</strong>g voor kleuters, Marja Roozen, Jacob<br />
Dijkstra Gron<strong>in</strong>gen, 1989.
ij lag e c<br />
Opzegversje<br />
Toen kabouter Pom verhuis<strong>de</strong>,<br />
zocht hij een mooi huisje uit:<br />
een pad<strong>de</strong>nstoel met een bru<strong>in</strong> dak!<br />
Hij g<strong>in</strong>g er echt veel op vooruit.<br />
Hij zette heel zijn huisje vol<br />
en kroop toen moe on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> wol.<br />
Toen eekhoorn Pluk erg honger kreeg,<br />
g<strong>in</strong>g hij op zoek, op zijn gemak.<br />
Hij vond al snel wat hij lekker vond:<br />
Een pad<strong>de</strong>nstoel met een bru<strong>in</strong> dak!<br />
Hij pakte <strong>de</strong> hoed met zijn l<strong>in</strong>kerhand.<br />
En beet een fl <strong>in</strong>k stuk van <strong>de</strong> rand.<br />
Kabouter Pom schrok wakker,<br />
want zijn pad<strong>de</strong>nstoel g<strong>in</strong>g heen en weer.<br />
Hij ren<strong>de</strong> snel naar buiten toe<br />
en schrok toen voor <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> keer.<br />
Er stond een eekhoorn met volle mond<br />
en keek onschuldig <strong>in</strong> het rond.<br />
‘Wat heb je nu gedaan!’, riep Pom,<br />
woe<strong>de</strong>nd, boos, ontploffend haast.<br />
‘Gewoon…, dit is mijn avon<strong>de</strong>ten.’<br />
antwoord<strong>de</strong> eekhoorn Pluk verbaasd.<br />
‘Elke avond eet ik hier,<br />
eekhoorntjesbrood met veel plezier!’<br />
45
ij lag e d<br />
Recepten<br />
<strong>Champignons</strong>oep<br />
Ingrediënten Benodigdhe<strong>de</strong>n<br />
• champignons • zacht borsteltje<br />
• boter • mesje<br />
• water • snijplank<br />
• pakje champignonsoep • koekenpan<br />
• spatels<br />
• pan<br />
• kookplaatje<br />
• soepkommen<br />
• eventueel: gourmetstel<br />
Gevul<strong>de</strong> champignons<br />
Ingrediënten Benodigdhe<strong>de</strong>n<br />
• champignons • theelepeltje<br />
• geraspte kaas • oven<br />
Gebakken pad<strong>de</strong>nstoelen op toast<br />
Ingrediënten Benodigdhe<strong>de</strong>n<br />
• pad<strong>de</strong>nstoelen • keukenrol<br />
• boter • mes<br />
• toast • snijplank<br />
• peper en zout • koekenpan<br />
• spatel<br />
• kookplaat<br />
<strong>Champignons</strong>ala<strong>de</strong><br />
Ingrediënten Benodigdhe<strong>de</strong>n<br />
• champignons • mes<br />
• citroensap • snijplank<br />
• zout, peper • broodrooster<br />
• olijfolie • keukenrol<br />
• geroosterd brood<br />
46<br />
Werkwijze<br />
Borstel <strong>de</strong> champignons schoon. Snijd <strong>de</strong>ze <strong>in</strong> dunne<br />
plakjes en bak ze <strong>in</strong> <strong>de</strong> koekenpan of <strong>in</strong> <strong>de</strong> pannetjes van<br />
het gourmetstel. Maak <strong>in</strong> <strong>de</strong> grote pan <strong>de</strong><br />
champignonsoep volgens <strong>de</strong> gebruiksaanwijz<strong>in</strong>g klaar.<br />
Doe <strong>de</strong> gare champignons erbij en laat <strong>de</strong> soep even<br />
trekken. Schep <strong>de</strong> soep <strong>in</strong> kommen.<br />
Werkwijze<br />
Veeg <strong>de</strong> champignons schoon en draai het steeltje eraf.<br />
Hol <strong>de</strong> champignon voorzichtig een beetje uit met het<br />
theelepeltje. Vul <strong>de</strong>ze met geraspte kaas. Zet <strong>de</strong> gevul<strong>de</strong><br />
hoe<strong>de</strong>n <strong>in</strong> <strong>de</strong> oven op een temperatuur van 150 gra<strong>de</strong>n<br />
Celsius. Als <strong>de</strong> kaas gesmolten is, zijn <strong>de</strong> champignons<br />
klaar. Goed laten afkoelen, gesmolten kaas is erg heet.<br />
Werkwijze<br />
Wrijf <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen schoon. Snijd <strong>de</strong>ze <strong>in</strong> plakjes.<br />
Smelt boter <strong>in</strong> <strong>de</strong> koekenpan en bak <strong>de</strong> pad<strong>de</strong>nstoelen.<br />
Breng ze op smaak met een beetje peper en zout. Leg op<br />
elk toastje gebakken pad<strong>de</strong>nstoelen.<br />
Werkwijze<br />
Wrijf <strong>de</strong> champignons schoon. Snijd ze <strong>in</strong> stukjes.<br />
Besprenkel met citroensap en breng het geheel op smaak<br />
met wat zout, peper en peterselie en een paar druppels<br />
olijfolie. Heerlijk op een toastje of gerooster<strong>de</strong> boterham!
ij lag e e<br />
Achtergrond<strong>in</strong>formatie en websites<br />
Wat is een pad<strong>de</strong>nstoel?<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelen zijn <strong>de</strong> vruchtlichamen van een<br />
on<strong>de</strong>rgrondse schimmel. De wetenschap heeft <strong>de</strong><br />
pad<strong>de</strong>nstoelen on<strong>de</strong>rgebracht bij het rijk <strong>de</strong>r schimmels<br />
of zwammen. Dat betekent dat pad<strong>de</strong>nstoelen geen<br />
planten zijn, en ook geen dieren. In Europa bestaan<br />
ongeveer 3000 soorten pad<strong>de</strong>nstoelen.<br />
Hoe ontstaan pad<strong>de</strong>nstoelen?<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelen planten zich voort door mid<strong>de</strong>l van<br />
sporen. Eén enkele pad<strong>de</strong>nstoel vormt miljoenen sporen.<br />
Vooral <strong>de</strong> w<strong>in</strong>d, maar ook dieren of <strong>de</strong> regen versprei<strong>de</strong>n<br />
<strong>de</strong> sporen. De kans dat een spore <strong>in</strong> een gunstige<br />
omgev<strong>in</strong>g terecht komt om te kiemen is zeer kle<strong>in</strong>.<br />
Vandaar dat het voor een pad<strong>de</strong>nstoel noodzakelijk is om<br />
zo’n groot aantal sporen te produceren. Uit een spore die<br />
op <strong>de</strong> goe<strong>de</strong> plek terecht komt, groeit een heel netwerk van wittige dra<strong>de</strong>n: <strong>de</strong><br />
zwamvlok of mycelium. Bij het optillen van half vergane bla<strong>de</strong>ren of rottend hout, maar<br />
ook <strong>in</strong> <strong>de</strong> kweekbak, is dat tere vlechtwerk goed te zien. Eén enkele pad<strong>de</strong>nstoel kan zo<br />
een aantal vierkante meters grond met zijn zwamvlok doorweven. Een zwamvlok breidt<br />
zich on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> grond uit naar alle richt<strong>in</strong>gen. Na verloop van tijd ontstaan op <strong>de</strong> uitlopers<br />
ervan pad<strong>de</strong>nstoelen. Deze zijn dus <strong>de</strong> sporenvormen<strong>de</strong> organen van <strong>de</strong> eige<strong>nl</strong>ijke<br />
plant.<br />
Heksenkr<strong>in</strong>gen<br />
Bij sommige plaatjeszwammen groeit het mycelium van een pad<strong>de</strong>nstoel gelijkmatig<br />
naar alle kanten uit. Na verloop van tijd ontstaan aan <strong>de</strong> uite<strong>in</strong><strong>de</strong>n van <strong>de</strong> cirkelvormige<br />
zwamvlok weer nieuwe vruchtlichamen. Je ziet dan pad<strong>de</strong>nstoelen <strong>in</strong> een cirkel staan:<br />
<strong>de</strong> heksenkr<strong>in</strong>g. Soms zijn <strong>de</strong> kr<strong>in</strong>gen wel 20 meter <strong>in</strong> doorsnee!<br />
De rol van pad<strong>de</strong>nstoelen <strong>in</strong> <strong>de</strong> natuur<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelen hebben geen bladgroen. Daarom kunnen ze niet, zoals <strong>de</strong> hogere<br />
planten die wel bladgroen hebben, <strong>de</strong> voor hun groei noodzakelijke stoffen uit koolzuur<br />
en water maken (fotosynthese). Dit is een belangrijk verschil met planten en daarom<br />
rekent men pad<strong>de</strong>nstoelen ook niet tot het plantenrijk. De meeste pad<strong>de</strong>nstoelen halen<br />
hun voedsel uit dood of stervend materiaal. Juist <strong>in</strong> <strong>de</strong> herfst komt er veel plantaardig<br />
en dierlijk afval op <strong>de</strong> grond terecht. De vele regen maakt <strong>de</strong> strooisellaag door en door<br />
nat en maakt <strong>de</strong>ze tot een goe<strong>de</strong> voed<strong>in</strong>gsbo<strong>de</strong>m voor allerlei organismen zoals<br />
regenwormen, pissebed<strong>de</strong>n, bacteriën en pad<strong>de</strong>nstoelen. Al <strong>de</strong>ze organismen<br />
verkle<strong>in</strong>en, eten en verteren dit organisch afval. Zo ontstaat humus, waar groene<br />
planten weer van kunnen leven. Pad<strong>de</strong>nstoelen die zich voe<strong>de</strong>n met dood materiaal<br />
wor<strong>de</strong>n saprofyten genoemd. Ze spelen een zeer belangrijke rol <strong>in</strong> <strong>de</strong> kr<strong>in</strong>gloop van <strong>de</strong><br />
natuur. Zon<strong>de</strong>r hen zou organisch afval zich blijven opstapelen.<br />
47
ij lag e e<br />
48<br />
Elfenbankje<br />
Vliegenzwam<br />
Plaatjeszwammen, buisjeszwammen en buikzwammen<br />
Verreweg <strong>de</strong> meeste pad<strong>de</strong>nstoelen behoren tot <strong>de</strong> plaatjeszwammen. Aan <strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rkant van <strong>de</strong> hoed zitten plaatjes, waartussen <strong>de</strong> sporen wor<strong>de</strong>n gevormd. De<br />
sporen zitten goed beschermd on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> hoed. Vliegenzwam en <strong>de</strong> champignon<br />
bijvoorbeeld zijn allebei plaatjeszwammen.<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelen die aan <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rkant van hun hoed buisjes hebben i.p.v. plaatjes heten<br />
buisjeszwammen. Voorbeel<strong>de</strong>n daarvan zijn het elfenbankje en eekhoorntjesbrood. Met<br />
behulp van een spiegeltje is <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rkant van <strong>de</strong> hoed goed te bekijken, zon<strong>de</strong>r dat je<br />
hem hoeft om te buigen of te plukken.<br />
Er zijn pad<strong>de</strong>nstoelen die geen hoed hebben, zij vormen <strong>de</strong> sporen <strong>in</strong> hun buik: <strong>de</strong><br />
stuifzwammen. Een voorbeeld hiervan is <strong>de</strong> reuzenbovist. Hij ziet er uit als een grote<br />
witte bal die op <strong>de</strong> grond ligt. Is <strong>de</strong> bal rijp dan barst <strong>de</strong>ze open en komen <strong>de</strong> sporen vrij.<br />
De vliegenzwam<br />
De vliegenzwam is giftig, vooral het vlies van <strong>de</strong> hoed, <strong>de</strong> zogenaam<strong>de</strong> spikkels. Het<br />
bevat iboteenzuur en muscimol. De zwam dankt zijn naam aan het feit dat men hem<br />
vroeger gebruikte om vliegen dood te maken. Men brak <strong>de</strong> hoed <strong>in</strong> stukjes en brokkel<strong>de</strong><br />
dat <strong>in</strong> melk. Vliegen die daarvan dronken overleef<strong>de</strong>n dat niet. Een an<strong>de</strong>re uitleg is dat<br />
<strong>de</strong> zwam een sterk halluc<strong>in</strong>eren<strong>de</strong> werk<strong>in</strong>g heeft. Je gaat ervan ‘vliegen’.<br />
Reuzenbovist<br />
Eekhoorntjesbrood
ij lag e e<br />
Boeken<br />
Het Vier Seizoenenboek<br />
Marja Roozen, Jacob Dijkstra Uitgeverij, Gron<strong>in</strong>gen, 1989.<br />
Natuurlijk buitenwerk!<br />
Doebla<strong>de</strong>n 8-10 jaar<br />
Uitgeverij Kw<strong>in</strong>tessens en Sticht<strong>in</strong>g Veldwerk Ne<strong>de</strong>rland, Apeldoorn<br />
Determ<strong>in</strong>atie<br />
Zoekkaart Pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
Uitgave Sticht<strong>in</strong>g Veldwerk Ne<strong>de</strong>rland, Apeldoorn<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelen encyclopedie<br />
Gerrit J. Keizer<br />
Uitgave Rebo Productions, Lisse<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelengids <strong>in</strong> kleur<br />
Edmund Garnweidner<br />
Tirion, Baarn<br />
Leren lezen<br />
Pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
Serie <strong>de</strong> Kijkdoos<br />
Uitgave De Ruiter, Gor<strong>in</strong>chem<br />
De pad<strong>de</strong>nstoel<br />
Gunilla Ingves<br />
Uitgeverij Jean Depuis, N.V., België<br />
Internet en digibord<br />
Geschikte filmpjes voor k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren:<br />
• via www.schooltv.<strong>nl</strong>/beeldbank --> zoeken op ‘ pad<strong>de</strong>nstoelen’ of ‘ champignons’.<br />
• via www.teleblik.<strong>nl</strong> --> hier staan heel veel geschikte fi lmpjes. Veel scholen hebben<br />
een <strong>in</strong>logco<strong>de</strong>, an<strong>de</strong>rs kunt u er gratis een aanvragen.<br />
Op <strong>de</strong> website www.kleuternetwerk.<strong>nl</strong> staan lesi<strong>de</strong>eën voor kleuters uitgewerkt,<br />
o.a. over pad<strong>de</strong>nstoelen. Een school kan een abonnement nemen op <strong>de</strong>ze steeds<br />
uitbrei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> website.<br />
Via http://pad<strong>de</strong>stoelen.startpag<strong>in</strong>a.<strong>nl</strong>/ v<strong>in</strong>dt u l<strong>in</strong>ks naar allerlei sites over<br />
pad<strong>de</strong>nstoelen.<br />
49
ij lag e f<br />
Aansluit<strong>in</strong>g bij metho<strong>de</strong>n Natuuron<strong>de</strong>rwijs<br />
50<br />
Metho<strong>de</strong> Groep/boek Hoofdstuk, les Titel<br />
Leefwereld Groep 3 5 Praatplaat: Blaadjes <strong>in</strong> <strong>de</strong> w<strong>in</strong>d<br />
Leefwereld Groep 4 blz. 18 t/m 21 Feest <strong>in</strong> het bos<br />
Leefwereld (editie 2) Groep 5 blz. 22 t/m 25 Afvaleters<br />
Leefwereld (editie 2) Groep 6 blz. 22 t/m 25 Herfstbloemen<br />
Wijzer door <strong>de</strong> natuur Groep 6 Herfst 2 les 1 Schimmels<br />
Wijzer door <strong>de</strong> natuur Groep 6 Herfst 2 les 2 Pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
Wijzer door <strong>de</strong> Natuur Groep 6 Herfst 2 les 3 Waarom opruimen?<br />
De Grote Reis Groep 6 Herfst Overleven blz. 59 t/m 63 Pad<strong>de</strong>nstoelen (blz 62 / 63)<br />
Natuniek (editie 1) Groep 5 Thema ‘Leven’ Vuilnismannen <strong>in</strong> het bos<br />
In Vogelvlucht (editie 2) Groep 6 Thema Schimmels en pad<strong>de</strong>nstoelen Thema Schimmels en Pad<strong>de</strong>nstoelen
ij lag e g<br />
Zoekkaart pad<strong>de</strong>nstoelen<br />
De basisscholen <strong>in</strong> Amstelveen hebben een gedrukte versie ontvangen van<br />
‘<strong>Champignons</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>klas</strong>’. Daarbij is een zoekkaart pad<strong>de</strong>stoelen gevoegd.<br />
Deze zoekkaart kan echter niet wor<strong>de</strong>n opgenomen <strong>in</strong> <strong>de</strong> digitale versie van <strong>de</strong><br />
docentenhandleid<strong>in</strong>g.<br />
Wilt u gebruik maken van een zoekkaart, dan kunt u <strong>de</strong>ze bestellen bij Sticht<strong>in</strong>g<br />
Veldwerk Ne<strong>de</strong>rland via www.veldwerkw<strong>in</strong>kel.<strong>nl</strong><br />
51
aanteken<strong>in</strong>g e n<br />
52