DE MECHANISCHE SLIPKOPPELING - ECMD

3.2.5 De koppelingsplaat
De functie van de koppelingsplaat is het door middel van wrijvingskrachten overbrengen
van het motorkoppel vanaf het vliegwiel naar de ingaande as van de wisselbak.
De koppelingsplaat vervult deze functie uitsluitend als de koppeling zich in de
gekoppelde toestand bevindt.
Om aan deze functie te kunnen voldoen is de koppelingsplaat verschuifbaar, maar
niet verdraaibaar op de ingaande as van de wisselbak bevestigd. Daartoe is de naaf
inwendig voorzien van spiebanen. In zijn eenvoudigste uitvoering is aan de naaf een
vlakke stalen schijf geklonken, waarop aan beide zijden slijtvaste, ringvormige koppelingsplaatvoeringen
met een hoge wrijvingscoëfficiënt zijn aangebracht. De koppelingsplaat
is, net als de remvoering (zie Steinbuch deel 4) een slijtagecomponent: hij
is erop ontworpen, eerder te slijten dan de wrijvingsvlakken van vliegwiel en drukring,
dus om de slijtage van vliegwiel en drukgroep te beperken.
Omdat het van groot belang is, dat de koppelingsplaat gemakkelijk op de ingaande as
kan verschuiven, wordt er tussen as en naaf met spelingen en toleranties gewerkt. De
meest gebruikelijke spiebaanvormen zijn genormaliseerd volgens het zogenaamde
DIN- of SAE-profiel. De spiebaanflanken kunnen recht zijn of een evolvente vorm
hebben.
De koppelingsplaat met starre stalen schijf is hard in axiale richting en star in tangenr
tiële richting. Daardoor is tijdens het wegrijden vanuit stilstand de pedaalslag gedu-
VII)(}llt rende het slippen erg klein. De koppeling zal daardoor stug aangrijpen. Bovendien
zullen door de starre constructie piekspanningen in de aandrijflijn niet worden weggenomen
en torsietrillingen niet worden gedempt. Dit heeft het gevreesde 'bonanzaeffect'
tot gevolg, waarbij de auto in een trilling in de richting van de voertuiglangsas
geraakt als een weerspannig paard. Daarom worden dergelijke koppelingsplaten nog
slechts in landbouwtrekkers en bij stationaire motoren aangetroffen.
In de moderne personenauto echter is de koppelingsplaat inmiddels allang niet meer
louter 'drager van voeringen'. Om namelijk aan de toenemende eisen van schakelcomfort
en trillingsisolatie te voldoen, zijn er aan deze basisuitvoering in de loop der
tijd allerlei verfijningen aangebracht die in deze paragraaf aan de orde komen. Die
verbeteringen zijn vooral van trillingstechnische aard, zodat voor een grondiger behandeling
van uit de trillingstechniek stammende begrippen zoals 'trillingsisolatie' en
'demping' naar deel 4 van de Steinbuch-serie wordt verwezen.
Omdat de koppelingsplaat allengs te klein is geworden om al deze verbeteringen te
herbergen, is als meest recente ontwikkeling het gedeelde vliegwiel (zie 3.2.6) op de
markt verschenen, waarin de taken van trillingsisolatie en demping zijn opgenomen.
In combinatie met zo'n vliegwiel wordt de koppelingsplaat dan weer in zijn meest
eenvoudige vorm uitgevoerd: als starre koppelingsplaat.
De axiaalvering
Om een geleidelijk en soepel aangrijpen van de koppeling te verkrijgen, voert men de
koppelingsplaat in axiale richting verend uit, met een veerweg van ongeveer 0,6 ... 1,2
mm (voor personenauto's geldt in het algemeen een hogere waarde dan bij bedrijfsvoertuigen
gebruikelijk is). Daardoor neemt gedurende een groter deel van de slag
van het koppelingspedaal de wrijving van de koppeling geleidelijk toe. Het zonder
schokken of stoten wegrijden vanuit stilstand is nu zelfs voor een onervaren bestuur-
190