wetsvoorstel zeggenschap leraar - De Algemene Onderwijsbond

Voorlegger nota van wijziging wetsvoorstel zeggenschap leraar
Is een leraar alleen in dienst van een school? Bij de Algemene Onderwijsbond
denken we van niet: als je in Nederland voor de klas staat, ben je ook in dienst van
de samenleving. Er wordt veel over de leraar gepraat, maar met de leraar wordt
nauwelijks overlegd. Dat is vreemd: er is consensus over het belang van onderwijs
voor de kennissamenleving en iedereen is er van doordrongen dat goede leraren
onmisbaar zijn voor sterk onderwijs.
Willen we de inhoud van ons vak goed waarborgen, dan moet de leraar in het
onderwijs de status krijgen die andere beroepsgroepen ook hebben, zoals
advocaten. Daarvoor is wetgeving nodig. Om dat pleidooi kracht bij te zetten, doet
de AOb de Tweede Kamer en de minister van Onderwijs een handreiking met een
nota van wijziging waarin dat wordt geregeld.
De kiem van deze Nota van wijziging vond de AOb in een brief die staatssecretaris
Halbe Zijlstra naar de Tweede Kamer stuurde in 2011 (Kamerstuk 32 396, nr. 9).
Daarin liet hij weten dat hij het dossier ‘professionele ruimte’ even liet voor wat het
was en gaf hij aan open te staan voor suggesties van belanghebbenden. Die
uitnodiging heeft de AOb van harte aangenomen en heeft een commissie ingesteld,
(bestaande uit prof. dr. Mr. D. Mentink, hoogleraar onderwijsrecht Erasmus
Universiteit Rotterdam, mevrouw mr. M. van Es, senior stafmedewerker AOb en de
heer mr. drs. F.H.J.G. Brekelmans, bestuursadviseur AOb) die een voorstel heeft
opgesteld.
Het gaat de AOb er bij de versterking van de positie van leraren niet om dat de
beroepsgroep voortaan de dienst uitmaakt: scholieren, werkgevers, ouders en
andere belanghebbenden hebben allemaal hun rol in het onderwijssysteem. Wel
willen we af van de situatie waarin de leraar uitvoerder is van plannen en regels die
door mensen van buiten de klas zijn bedacht. Zonder daar nou ieders bedoeling bij
in twijfel te willen trekken: daarmee wordt de leraar als de hoogopgeleide
professional die hij zou moeten zijn tekort gedaan, en wordt de Nederlandse
samenleving uiteindelijk geen dienst bewezen.
De positie van de leraar staat ook op andere manieren onder druk: inspraak van de
professional is door een aantal wetsvoorstellen verder gemarginaliseerd. Daarbij
springen de zeer omstreden wetgevingstrajecten ‘onderwijstijd voortgezet
onderwijs’ en ‘passend onderwijs’ het meest in het oog. Om met die eerste te
beginnen: naast alle andere problemen die deze wetswijziging meebrengt, heeft de
minister de medezeggenschap in het voortgezet zo aangetast dat ouders en
scholieren inspraak krijgen met betrekking tot de jaarlijkse vaststelling van de
kwantitatieve en kwalitatieve invulling van het onderwijsprogramma. De minister
benadrukte in een toelichting dat het niet haar bedoeling was, maar intussen staat
het wel in de wet. Dat komt – zoals senatoren van de VVD terecht opmerkten –
hetzelfde als een patiëntenraad laten meebeslissen over het operatieplan van een
chirurg. Wie de leraar als professional serieus neemt, bedenkt zoiets niet. Maar
omdat de beroepsgroep er in dit traject een afwijkende mening op nahield, werd
deze nauwelijks gehoord.
Ook bij de behandeling van de wet Passend Onderwijs raakt de visie van de
onderwijsprofessional verder in de verdrukking. Door inspraak over maatwerk aan
zorgleerlingen niet langer op schoolniveau te regelen maar op het niveau van veel
scholen omvattende samenwerkingsverbanden, dreigt de menselijke maat zoek te
raken. Scholen vinden iets over zorgplannen, gemeenten hebben er iets over te
12.0824 1/3

zeggen en de minister stelt voor om vraagstukken voor te leggen aan
onderwijskundigen. Terwijl de deskundigheid nu juist te vinden is op het niveau van
de leraren en begeleiders. Die komen in de door het ministerie voorgestelde situatie
in een tang terecht zodra zich problemen voordoen: ouders of verzorgers wenden
zich in zo’n situatie – terecht – tot degene die rechtstreeks voor hun kind zorgt,
maar deze moet doorverwijzen naar een onoverzichtelijke kolos voor inspraak. Dat
is behalve gezagsondermijnend ook domweg onwerkbaar.
Tel daarbij op de convenanten over het onderwijs die de minister in de eerste
plaats toch sloot met de werkgevers en niemand ziet meer op van het feit dat de
verhoudingen in het veld dermate zijn gepolariseerd dat leraren zich nauwelijks nog
serieus genomen voelen door kabinet en collegevoorzitters. Studiekiezers zien dat
ook: zij laten het onderwijs om een aantal problemen links liggen. Willen we als
samenleving dat een loopbaan voor de klas aantrekkelijker wordt, dan moeten we
dat gevoel wegnemen.
In feite is de versterking van de positie van de leraar een van de problemen die het
goedkoopst is op te lossen: andere problemen waarmee het onderwijs kampt –
door een jarenlange nullijn blijft het salaris achter ten aanzien van de beroepen
voor hoogopgeleiden in de vrije markt en daarnaast is er tijdelijk sprake van een
slecht perspectief op de arbeidsmarkt – vinden we ook belangrijk, maar vergen een
groot financieel offer van het rijk.
Politici die stellen dat mensen die een loopbaan ambiëren voor de klas niet uit zijn
op een mega-salaris, hebben gelijk. Maar om het beroep op zijn minst
aantrekkelijker te maken voor hoogopgeleiden, is het van belang dat leraren veel
meer zeggenschap krijgen over hun beroep. Daarom moet de professionele ruimte
van de leraar worden verankerd in deugdelijke wetgeving. Maak de beroepsgroep
verantwoordelijk voor de vakbekwaamheid en gun ze de autonomie op de inhoud
van het vak dat ze geven.
Alleen op die manier krijgen leraren de positie terug die ze nodig hebben om op te
komen voor hun vak. Allen op die manier kunnen we voorkomen dat
bedrijfseconomische argumenten van onderwijsbestuurders het altijd winnen van
de vakinhoudelijke.
Het is natuurlijk niet de eerste keer dat de AOb pleit voor een sterkere positie van
de leraar. Het is wel de eerste keer dat de AOb de staatssecretaris een handreiking
doet met betrekking tot de zeggenschap van leraren.
We kennen een aantal bezwaren: vanuit het ministerie van OCW hebben we bij
eerdere gelegenheden de tegenwerping gehoord dat de overheid juist staat voor
vermindering van de regeldruk. Ook zal vanuit bestuurlijke en confessionele hoek
worden geconcludeerd dat het wetsvoorstel haaks staat op Artikel 23 van onze
Grondwet waarin de onderwijsvrijheid is geregeld.
Bij de AOb zien we in beide gevallen het probleem niet: de door ons opgestelde
Nota van wijziging gaat immers alleen in op de inhoud van het beroep dat we
uitoefenen. Het voorstel verlegt geen bevoegdheden van Colleges van Bestuur naar
de lerarenkamer. Het gaat immers om nadere deugdelijkheidseisen of
bekostigingsvoorwaarden die de wetgever stelt aan de inrichting van het onderwijs.
In die zin kan Artikel 23 eenvoudigweg niet in gevaar komen.
Ook wat betreft de regeldruk kunnen we eventuele zorgen wegnemen: het gaat ons
om waarborgwetgeving die eisen stelt aan de kwaliteit van de beroepsgroep. Door
de verantwoordelijkheid daarvoor bij de leraar zelf te leggen, wordt de verhouding
tussen bestuurders, leraren en ouders/scholieren juist in evenwicht gebracht en zal
12.0824 2/3

dat uiteindelijk leiden tot een meer ontspannen gezagsverhouding die het mogelijk
maakt minder randvoorwaarden dicht te regelen.
Uiteraard ben ik namens de Algemene Onderwijsbond van harte bereid om onze
plannen toe te lichten en kunt u een beroep doen op de expertise van de opstellers
van de bijgevoegde Nota van Wijziging plus verdere documenten ter onderbouwing
van de nota.
Hoogachtend,
Walter Dresscher,
Voorzitter Algemene Onderwijsbond
12.0824 3/3

Wetsvoorstel
Versterking positie
leraren
Wetsvoorstel.indd 1 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel.indd 2 24-09-12 08:35

Inhoud
4 Voorwoord
8 Aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal
8 ARTIKEL I
11 ARTIKEL II
14 ARTIKEL III
17 ARTIKEL IV
21 Toelichting
21 1 Algemeen
21 1.1 Noodzaak
24 1.2 Constitutionele aspecten
25 2 Het gewijzigde wetsvoorstel
25 2.1 Basisstructuur
27 2.2 Elementen van het gewijzigde wetsvoorstel
30 Artikelsgewijze toelichting
32 Beleidsbrief
32 1 De zeggenschap van de leraren
33 2 De positie van de leraar t.o.v. de overheid, adviesorganen van de
overheid en de Inspectie
3 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
Wetsvoorstel.indd 3 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
4
Voorwoord
Bij de Algemene Onderwijsbond is de discussie over de versterking van de positie
van de leraar altijd met veel belangstelling gevolgd. Toch vindt de AOb het nu tijd
voor de volgende fase in het debat: er moet resultaat worden geboekt zodat de
leraar zijn vak nog beter kan uitoefenen. En het lijkt er toch echt op dat de versterking
van de inhoudelijke zeggenschap van de leraar niet lukt zonder een sterke
verankering in de wet.
Om onze wens kracht te geven, toont de AOb zijn goede wil via deze handreiking
aan de wetgever. Met het instellen van een commissie heeft de AOb de afgelopen
maanden werk gemaakt van een Tweede nota van wijziging van het Wetsvoorstel
versterking positie leraren. 1
De voordelen van een wet ten opzichte van een professioneel statuut zijn voor
iedereen helder. Immers een wet zorgt voor een duurzamer borging van de professionele
ruimte van leraren binnen een school of onderwijsinstelling. Het statuut
is niet meer dan een afspraak tussen de sociale partners waaraan een school niet is
gebonden. Bovendien biedt opname in de onderwijswetgeving de Inspectie concrete
aangrijpingspunten bij het toezicht op het leraarschap. 2
1 De commissie bestond uit: prof. mr. dr. D. Mentink, emeritus hoogleraar onderwijsrecht
Erasmus Universiteit Rotterdam, mevrouw mr. M. van Es, senior stafmedewerker AOb en de
heer mr. drs. F.H.J.G. Brekelmans, bestuursadviseur AOb.
2 Kamerstukken II 2011-2012, 32 396, nr. 10, p. 3.
Wetsvoorstel.indd 4 24-09-12 08:35

5
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
Alle partijen zijn het eens over het feit dat de leraar een centrale rol speelt in het
onderwijs. De Memorie van Toelichting bij het Wetsvoorstel versterking positie
leraren3 begint er zelfs mee: “De leraar heeft een centrale rol in het realiseren van
de kwaliteit van het onderwijs. Het zijn de leraren die dagelijks invulling geven aan
het primaire proces op school en daarmee de sleutel tot goed onderwijs vormen.
Het is dan ook van groot belang de leraar zodanig in positie te brengen dat hij zijn
deskundigheid zo goed mogelijk in dienst kan stellen van de leerling.”
De opvatting over de centrale rol van de leraar bij het realiseren van kwalitatief
goed onderwijs komt niet uit de lucht vallen. In de Memorie van Toelichting worden
tal van adviezen, onderzoeken en de convenanten Leerkracht van Nederland4 genoemd die er aan ten grondslag liggen. Tijdens het voorbereidend onderzoek
van het Wetsvoorstel hebben de Kamerleden van de vaste commissie voor
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) de centrale rol van de leraar5 zo
gemeenschappelijk onderschreven, dat de AOb vaststelt dat de politiek deze geen
discussiepunt vindt maar een vaststaand feit.
Minder politieke consensus is er over de vraag of en hoe de positie van de leraar in
de wet moet worden verankerd. Sommige politici zullen zich zelfs afvragen of het
wel nodig is de positie van de leraar te versterken, of kanttekeningen plaatsen bij
de keuze van de wet als instrument hiervoor.
3 Het betreft het Wetsvoorstel tot wijziging van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op het
voortgezet onderwijs, de Wet educatie en beroepsonderwijs, de Wet op het hoger onderwijs
en wetenschappelijk onderzoek en de Wet medezeggenschap op scholen in verband met de
versterking van de positie van personeel dat is belast met het geven van onderwijs,
Kamerstukken II 2009-2010, 32 396, nr. 3, p. 1.
4 Het betreft de sectorale Convenanten Leerkracht van Nederland voor primair en voortgezet
onderwijs, het middelbaar en hoger onderwijs, Staatscourant 2009, nr. 42, 3 maart 2009.
5 Kamerstukken II 2009-2010, 32 396, nr. 6 en nr. 8.
Wetsvoorstel.indd 5 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
6
Deze vragen houden natuurlijk ook de beroepsgroep zelf bezig: de positie van de
leraar is een terugkerend thema op besprekingen binnen de Onderwijscoöperatie
waarin de AOb participeert. Het komt ook aan de orde bij overleggen met de
werkgeversorganisaties in het onderwijs.
Op verzoek van de staatssecretaris van OCW 6 houdt de Tweede Kamer de behan-
deling van het Wetsvoorstel versterking positie leraren aan om ruimte te bieden
aan de werkgeversorganisaties om met de Onderwijscoöperatie en de vakbonden
afspraken te maken over de versterking van de positie van de leraar. Het wetgevingstraject
ligt hierdoor al bijna een jaar stil. In dat jaar zijn geen afspraken
gemaakt tussen de de drie groepen die de positie van de leraar versterken. Met
andere woorden: de geboden mogelijkheid van zelfregulering heeft tot op heden
geen vruchten afgeworpen.
Het zal niemand verbazen dat de AOb niet langer wil wachten met de versterking
van de professionele ruimte van de leraar. Daarom hebben we samen met de
genoemde commissie het voorliggende document opgesteld. Het bestaat uit
twee onderdelen: de AOb-beleidsbrief en de Tweede nota van wijziging. In de
Tweede nota van wijziging staan in de toelichting de gronden die een wettelijke
regeling, die de positie van de leraar/leraren binnen de school/onderwijsinstelling
regelt, noodzakelijk maken.
Naast wetgeving moet ook “de onderwijscultuur” worden veranderd en daar zullen
alle genoemde partijen, werkgeversorganisaties, bonden, werkgevers en de
Onderwijscoöperatie aan moeten bijdragen. Maar voor het veranderen van “de
onderwijscultuur” is het vooral van groot belang dat de wetgever de leraren een
6 Kamerstukken II 2011-2012, 32 396, nr. 9, p. 1.
Wetsvoorstel.indd 6 24-09-12 08:35

7
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
wettelijke positie geeft die past bij professionals en de beroepsgroep die hen vertegenwoordigt.
Dat gebeurt al, maar het kan veel beter. In de beleidsbrief geeft de
AOb vooral aan op welke wijze de leraren en de beroepsgroep bij het overheidsbeleid
betrokken dienen te worden.
De Tweede nota van wijziging bevat een toelichting, die uitsluitend betrekking
heeft op de wetsartikelen. Met andere woorden: in de toelichting staan niet de
beleidsvisies van de AOb. Deze staan in de beleidsbrief.
drs. W.T.G. Dresscher
voorzitter Algemene Onderwijsbond
Wetsvoorstel.indd 7 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
Aan de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
32 396 Wijziging van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra,
de Wet op het voortgezet onderwijs, de Wet educatie en
beroepsonderwijs, de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk
onderzoek en de Wet medezeggenschap op scholen in verband
met de versterking van de positie van personeel dat is belast met het
geven van onderwijs
Nr.13 Tweede nota van wijziging 7
Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd:
ARTIKEL I
De Wet op het primair onderwijs wordt gewijzigd als volgt:
Na artikel 17 wordt een nieuw artikel 17a ingevoegd, luidend als volgt:
Artikel 17a Adviserend lid bestuur
Een lid van het lerarenberaad, bedoeld in artikel 29b en 29c, wordt in de
7 Vanwege de leesbaarheid van de Nota van wijziging is niet de redactie gehanteerd die
gebruikelijk is voor een Nota van wijziging.
8 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel.indd 8 24-09-12 08:35

gelegenheid gesteld de vergaderingen van het bestuur bij te wonen, in welke
vergaderingen dit lid een adviserende stem heeft.
De artikelen 17a, b, c worden vernummerd tot artikel 17b, c en d.
Na artikel 29 wordt ingevoegd artikel 29a, b, c en d, luidend als volgt:
Artikel 29a Deskundigheid en verantwoordelijkheid leraar
9 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
1. Op grond van de bekwaamheid tot het geven van onderwijs, bedoeld in artikel
32a en artikel 2 Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel, beschikt de
leraar over voldoende pedagogische, didactische en vakinhoudelijke zeggenschap.
2. De in het eerste lid bedoelde zeggenschap omvat in elk geval dat de leraar
a. de leerstof selecteert en ordent,
b. werkvormen, materialen en media kiest,
c. de prestaties van de leerling beoordeelt, waaronder mede wordt begrepen
d. het maken van toetsen, het kiezen en samenstellen hiervan,
e. de begeleiding van de leerling vaststelt, en
f. het contact met de ouders onderhoudt.
Artikel 29b Deskundigheid en verantwoordelijkheid
lerarenberaad
1. Aan een school wordt een lerarenberaad ingesteld. Het beraad bestaat uit
leraren die door het bevoegd gezag zijn benoemd of aangesteld of tewerk zijn
gesteld en werkzaam zijn aan de desbetreffende school.
Wetsvoorstel.indd 9 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
2. Het bevoegd gezag legt de documenten die betrekking hebben op het onder-
wijskundig beleid en het beleid met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs
en de uitvoering daarvan, waaronder in ieder geval begrepen worden het
schoolplan en de schoolgids, voor advies voor aan het lerarenberaad.
3. Het lerarenberaad kan over de documenten, bedoeld in het tweede lid, uit
eigen beweging advies uitbrengen aan het bevoegd gezag.
4. Indien het bevoegd gezag een besluit neemt waarbij een advies van het lerarenberaad
niet of niet geheel wordt gevolgd, stelt het bevoegd gezag het lerarenberaad
zo spoedig mogelijk schriftelijk in kennis van de redenen van het
afwijken van het advies.
5. Het bevoegd gezag stelt na overleg met het lerarenberaad een reglement vast
voor de werkwijze van het lerarenberaad.
Artikel 29c Deskundigheid en verantwoordelijkheid
gemeenschappelijk lerarenberaad
1. Elk bevoegd gezag heeft een gemeenschappelijk lerarenberaad. In het geval
dat het bevoegd gezag één school onder zich heeft, is dit gemeenschappelijk
lerarenberaad gelijk aan het lerarenberaad, bedoeld in artikel 29b, eerste lid.
2. Het bevoegd gezag legt de hoofdlijnen van het onderwijskundig beleid en het
beleid met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs en de uitvoering daarvan,
voor zover dat bovenschools wordt vastgesteld, voor advies voor aan het
gemeenschappelijk lerarenberaad.
10 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel.indd 10 24-09-12 08:35

11 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
3. Het gemeenschappelijk lerarenberaad kan over de hoofdlijnen, bedoeld in het
tweede lid, uit eigen beweging advies uitbrengen aan het bevoegd gezag.
4. Indien het bevoegd gezag een besluit neemt waarbij een advies van het
gemeenschappelijk lerarenberaad niet of niet geheel wordt gevolgd, stelt het
bevoegd gezag het gemeenschappelijk lerarenberaad zo spoedig mogelijk
schriftelijk in kennis van de redenen van het afwijken van het advies.
5. Het bevoegd gezag stelt na overleg met het gemeenschappelijk lerarenberaad
een reglement vast voor de werkwijze van het gemeenschappelijk lerarenberaad.
ARTIKEL II
De Wet op de expertisecentra wordt gewijzigd als volgt:
Na artikel 28f wordt een nieuw artikel 28g ingevoegd, luidend als volgt:
Artikel 28g Adviserend lid bestuur
Een lid van het lerarenberaad, bedoeld in artikel 29b en 29c, wordt in de gelegenheid
gesteld de vergaderingen van het bestuur bij te wonen, in welke vergaderingen
dit lid een adviserende stem heeft.
De artikelen 28g, h, i en j worden vernummerd tot artikel 28 h, i, j en k.
Na artikel 29 wordt ingevoegd artikel 29a, b en c, luidend als volgt:
Wetsvoorstel.indd 11 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
Artikel 29a Deskundigheid en verantwoordelijkheid leraar
1. Op grond van de bekwaamheid tot het geven van onderwijs, bedoeld in artikel
32a en artikel 2 Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel, beschikt de
leraar over voldoende pedagogische, didactische en vakinhoudelijke zeggenschap.
2. De in het eerste lid bedoelde zeggenschap omvat in elk geval dat de leraar
a. de leerstof selecteert en ordent,
b. werkvormen, materialen en media kiest,
c. de prestaties van de leerling beoordeelt, waaronder mede wordt begrepen
het maken van toetsen, het kiezen en samenstellen hiervan,
d. de begeleiding van de leerling vaststelt, en
e. het contact met de ouders onderhoudt.
Artikel 29b Deskundigheid en verantwoordelijkheid
lerarenberaad
1. Aan een school wordt een lerarenberaad ingesteld. Het beraad bestaat uit leraren
die door het bevoegd gezag zijn benoemd of aangesteld of tewerk zijn
gesteld en werkzaam zijn aan de desbetreffende school.
2. Het bevoegd gezag legt de documenten die betrekking hebben op het onderwijskundig
beleid en het beleid met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs
en de uitvoering daarvan, waaronder in ieder geval het schoolplan en de
schoolgids, voor advies voor aan het lerarenberaad.
12 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel.indd 12 24-09-12 08:35

3. Het lerarenberaad kan over de documenten, bedoeld in het tweede lid, uit
eigen beweging advies uitbrengen aan het bevoegd gezag.
13 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
4. Indien het bevoegd gezag een besluit neemt waarbij een advies van het lerarenberaad
niet of niet geheel wordt gevolgd, stelt het bevoegd gezag het lerarenberaad
zo spoedig mogelijk schriftelijk in kennis van de redenen van het
afwijken van het advies.
5 Het bevoegd gezag stelt na overleg met het lerarenberaad een reglement vast
voor de werkwijze van het lerarenberaad.
Artikel 29c Deskundigheid en verantwoordelijkheid
gemeenschappelijk lerarenberaad
1. Elk bevoegd gezag heeft een gemeenschappelijk lerarenberaad. In het geval
dat het bevoegd gezag één school onder zich heeft, is dit gemeenschappelijk
lerarenberaad gelijk aan het lerarenberaad, bedoeld in artikel 29b, eerste lid.
2. Het bevoegd gezag legt de hoofdlijnen van het onderwijskundig beleid en het
beleid met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs en de uitvoering daarvan,
voor zover dat bovenschools wordt vastgesteld, voor advies voor aan het
gemeenschappelijk lerarenberaad.
3. Het gemeenschappelijk lerarenberaad kan over de hoofdlijnen, bedoeld in het
tweede lid, uit eigen beweging advies uitbrengen aan het bevoegd gezag.
4. Indien het bevoegd gezag een besluit neemt waarbij een advies van het
gemeenschappelijk lerarenberaad niet of niet geheel wordt gevolgd, stelt het
Wetsvoorstel.indd 13 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
bevoegd gezag het gemeenschappelijk lerarenberaad zo spoedig mogelijk
schriftelijk in kennis van de redenen van het afwijken van het advies.
5. Het bevoegd gezag stelt na overleg met het gemeenschappelijk lerarenberaad
een reglement vast voor de werkwijze van het gemeenschappelijk lerarenberaad.
ARTIKEL III
De Wet op het voortgezet onderwijs wordt gewijzigd als volgt:
Na artikel 24c wordt een nieuw artikel 24d ingevoegd, luidend als volgt:
Artikel 24d Adviserend lid bestuur
Een lid van het lerarenberaad, bedoeld in artikel 32b3 en 32b4, wordt in de
gelegenheid gesteld de vergaderingen van het bestuur bij te wonen, in welke
vergaderingen dit lid een adviserende stem heeft.
De artikelen 24d, e, e1, f en g worden vernummerd tot artikel 24e, f, g, h en i.
Na artikel 32b1 wordt ingevoegd artikel 32b2, b3 en b4, luidend als volgt:
Artikel 32b2 Deskundigheid en verantwoordelijkheid leraar
1. Op grond van de bekwaamheid tot het geven van onderwijs, bedoeld in artikel
36 en artikel 2 Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel, beschikt de leraar
over voldoende pedagogische, didactische en vakinhoudelijke zeggenschap.
14 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel.indd 14 24-09-12 08:35

2. De in het eerste lid bedoelde zeggenschap omvat in elk geval dat de leraar
a. de leerstof selecteert en ordent,
b. werkvormen, materialen en media kiest,
15 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
c. de prestaties van de leerling beoordeelt, waaronder mede wordt begrepen
het maken van toetsen, het kiezen en samenstellen hiervan,
d. de begeleiding van de leerling vaststelt, en
e. het contact met de ouders onderhoudt.
Artikel 32b3 Deskundigheid
en verantwoordelijkheid lerarenberaad
1. Aan een school wordt een lerarenberaad ingesteld. Het beraad bestaat uit leraren
die door het bevoegd gezag zijn benoemd of aangesteld of tewerk zijn
gesteld en werkzaam zijn aan de desbetreffende school.
2. Het bevoegd gezag legt de documenten die betrekking hebben op het onderwijskundig
beleid en het beleid met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs
en de uitvoering daarvan, waaronder in ieder geval het schoolplan en de
schoolgids, voor advies voor aan het lerarenberaad.
3. Het lerarenberaad kan over de documenten, bedoeld in het tweede lid, uit
eigen beweging advies uitbrengen aan het bevoegd gezag.
4. Indien het bevoegd gezag een besluit neemt waarbij een advies van het lerarenberaad
niet of niet geheel wordt gevolgd, stelt het bevoegd gezag het lerarenberaad
zo spoedig mogelijk schriftelijk in kennis van de redenen van het
afwijken van het advies.
Wetsvoorstel.indd 15 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
5. Het bevoegd gezag stelt na overleg met het lerarenberaad een reglement vast
voor de werkwijze van het lerarenberaad.
Artikel 32b4 Deskundigheid en verantwoordelijkheid
gemeenschappelijk lerarenberaad
1. Elk bevoegd gezag heeft een gemeenschappelijk lerarenberaad. In het geval
dat het bevoegd gezag één school onder zich heeft, is dit gemeenschappelijk
lerarenberaad gelijk aan het lerarenberaad, bedoeld in artikel 32b3, eerste lid.
2. Het bevoegd gezag legt de hoofdlijnen van het onderwijskundig beleid en het
beleid met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs en de uitvoering daarvan,
voor zover dat bovenschools wordt vastgesteld, voor advies voor aan het
gemeenschappelijk lerarenberaad.
3. Het gemeenschappelijk lerarenberaad kan over de hoofdlijnen, bedoeld in het
tweede lid, uit eigen beweging advies uitbrengen aan het bevoegd gezag.
4. Indien het bevoegd gezag een besluit neemt waarbij een advies van het
gemeenschappelijk lerarenberaad niet of niet geheel wordt gevolgd, stelt het
bevoegd gezag het gemeenschappelijk lerarenberaad zo spoedig mogelijk
schriftelijk in kennis van de redenen van het afwijken van het advies.
5. Het bevoegd gezag stelt na overleg met het gemeenschappelijk lerarenberaad
een reglement vast voor de werkwijze van het gemeenschappelijk lerarenberaad.
16 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel.indd 16 24-09-12 08:35

ARTIKEL IV
De Wet educatie en beroepsonderwijs wordt gewijzigd als volgt:
Artikel 4.1.3 professioneel statuut vervalt.
Na artikel 4.1.1a wordt ingevoegd artikel 4.1.1b, c en d luidend als volgt:
Artikel 4.1.1b Deskundigheid en verantwoordelijkheid
docenten
17 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
1. Op grond van de bekwaamheid tot het geven van onderwijs, bedoeld in artikel
4.2.3 en artikel 2 Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel, beschikt de
leraar over voldoende pedagogische, didactische en vakinhoudelijke zeggenschap.
2. De in het eerste lid bedoelde zeggenschap omvat in elk geval dat de docent
a. de leerstof selecteert en ordent,
b. werkvormen, materialen en media kiest,
c. de prestaties van de leerling beoordeelt, waaronder mede wordt begrepen
het maken van toetsen, het kiezen en samenstellen hiervan,
d. de begeleiding van de deelnemer vaststelt, en
e. voor zover van toepassing het contact met de ouders onderhoudt.
Wetsvoorstel.indd 17 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
Artikel 4.1.1c Deskundigheid en verantwoordelijkheid
docentenberaad
1. Aan elke opleiding wordt een docentenberaad verbonden. Het beraad bestaat
uit docenten die door het bevoegd gezag zijn benoemd of aangesteld of
tewerk zijn gesteld en werkzaam zijn aan de desbetreffende opleiding.
2. Het bevoegd gezag legt de documenten die betrekking hebben op het onderwijskundig
beleid en het beleid met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs
van de opleiding en de uitvoering daarvan, voor advies voor aan het
docentenberaad.
3. Het docentenberaad kan over de documenten, bedoeld in het tweede lid, uit
eigen beweging advies uitbrengen aan het bevoegd gezag.
4. Indien het bevoegd gezag een besluit neemt waarbij een advies van het docentenberaad
niet of niet geheel wordt gevolgd, stelt het bevoegd gezag het
docentenberaad zo spoedig mogelijk schriftelijk in kennis van de redenen van
het afwijken van het advies.
5. Het bevoegd gezag stelt na overleg met het docentenberaad een reglement
vast voor de werkwijze van het docentenberaad.
Artikel 4.1.1c Deskundigheid en verantwoordelijkheid
van het gemeenschappelijk docentenberaad
1. Elk bevoegd gezag heeft een gemeenschappelijk docentenberaad.
18 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel.indd 18 24-09-12 08:35

19 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
2. Het bevoegd gezag legt de hoofdlijnen die betrekking hebben op het onderwijskundig
beleid en het beleid met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs
en de uitvoering daarvan, voor zover dat voor de richting/domein/domeinoverstijgende
niveau wordt vastgesteld, waaronder in ieder geval het stelsel
van kwaliteitszorg, voor advies voor aan het gemeenschappelijk docentenberaad.
3. Het docentenberaad kan over de hoofdlijnen, genoemd in het tweede lid, uit
eigen beweging advies uitbrengen aan het bevoegd gezag.
4. Indien het bevoegd gezag een besluit neemt waarbij een advies van het
gemeenschappelijk docentenberaad niet of niet geheel wordt gevolgd, stelt
het bevoegd gezag het gemeenschappelijk lerarenberaad zo spoedig mogelijk
schriftelijk in kennis van de redenen van het afwijken van het advies.
5. Het bevoegd gezag stelt na overleg met het gemeenschappelijk docentenberaad
een reglement vast voor de werkwijze van het gemeenschappelijk docentenberaad.
Artikel 7.4.5 Examencommissie
Artikel 7.4.5 lid 2 wordt gewijzigd als volgt:
Het bevoegd gezag benoemt de leden van de examencommissie. Voor zover de
examinering op grond van artikel 7.4.4a lid 1 en 2 WEB niet aan een exameninstelling
of op grond van artikel 7.4.4a lid 3 WEB onder verantwoordelijkheid van
het bevoegd gezag wordt uitgevoerd door het bevoegd gezag van een school
voor voortgezet onderwijs, kunnen als examinator slechts worden aangewezen
Wetsvoorstel.indd 19 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
leden van het personeel die met het verzorgen van het onderwijs in de desbetreffende
onderwijseenheid zijn belast, alsmede deskundigen van buiten de instelling.
Na artikel 9.1.5 wordt een nieuw artikel 9.1.6 ingevoegd, luidend als volgt:
Artikel 9.1.6 Adviserend lid college van bestuur
Een lid van het lerarenberaad als bedoeld in artikel 4.1.1.c en artikel 4.1.1.d wordt
in de gelegenheid gesteld de vergaderingen van het college van bestuur bij te
wonen, in welke vergaderingen dit lid een adviserende stem heeft.
20 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel.indd 20 24-09-12 08:35

Toelichting
1 Algemeen
1.1 Noodzaak
21 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
Op 7 oktober 2011 is de Kamer gevraagd de behandeling van het wetsvoorstel
‘Versterking van de positie van personeel dat is belast met het geven van onderwijs’
aan te houden. De reden hiervoor was dat sociale partners op dat moment
aangaven zelf aan de slag te zijn of aan de slag te gaan om een professioneel statuut
te ontwikkelen met als doel de professionele dialoog in de school te stimuleren
en te ondersteunen. Wanneer de balans thans wordt opgemaakt, blijkt dat in
de sectoren primair, voortgezet en hoger onderwijs geen professioneel statuut tot
stand is gekomen. Er is ook geen zicht op het tot stand komen hiervan binnen
afzienbare termijn. De uitwerking van het professioneel statuut zoals dat in artikel
4.1.3 Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) is vastgelegd, heeft de positie van
de leraar in het middelbaar beroepsonderwijs niet merkbaar verbeterd.
Gelet hierop zal het wetsvoorstel niet langer worden aangehouden en zullen we
de behandeling voortzetten.
In de Memorie van Toelichting staat: “De leraar heeft een centrale rol in het realiseren
van de kwaliteit van het onderwijs. Het zijn de leraren die dagelijks invulling
geven aan het primaire proces op school en daarmee de sleutel tot goed onderwijs
vormen. Het is dan ook van groot belang de leraar zodanig in positie te brengen
dat hij zijn deskundigheid zo goed mogelijk in dienst kan stellen van de leerling.”
Wetsvoorstel.indd 21 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
Het in positie brengen van de leraar is uitgewerkt in het wetsvoorstel en wel als
volgt. Het wetsvoorstel beoogt niet een norm te stellen voor de mate van zeggenschap
die de leraar in de school minimaal moet hebben. Het wetsvoorstel legt bij
het bevoegd gezag de verantwoordelijkheid om invulling te geven aan de afspraken
over de wijze waarop de zeggenschap over het onderwijskundig en kwaliteitsbeleid
wordt georganiseerd. Voorts is het aan de leraren en het bevoegd gezag
om concrete afspraken te maken over de wijze waarop zij de zeggenschap van
leraren organiseren. Bij de organisatorische invulling van de zeggenschap kan
gedacht worden aan lerarenraad of onderwijsteams, of leraren die zich rond thema’s
als curriculumontwikkeling, toetsing en beoordeling organiseren.
In de voorliggende Nota van wijziging is een nadere precisering gegeven van de
brief aan de Voorzitter van de Tweede Kamer (Kamerstuk 32 396, nr. 9), waarin
drie mogelijkheden worden gegeven om het wetsvoorstel verder te concretiseren.
Deze nadere precisering houdt in dat in het gewijzigde voorstel de positie van de
leraar en de leraren wordt verankerd.
De voornaamste reden die tot deze nadere precisering heeft geleid is de grotere
bestuurlijke vrijheid. De wetgever heeft aan deze bestuurlijke vrijheid in het kader
van goed besturen randvoorwaarden gesteld. Zo dient het bevoegd gezag actief
vorm te geven aan goed bestuur, door middel van een samenhangend stelsel van
intern toezicht en verantwoording. Daarnaast is de positie voor het personeel (als
werknemers), ouders, leerlingen, deelnemers en studenten door middel van de
Wet medezeggenschap op scholen (WMS), de Wet op de ondernemingsraden
(WOR), de WEB (medezeggenschap deelnemers) en het klachtrecht in de wet
vastgelegd. De medezeggenschap en het klachtrecht zijn een onmisbare schakel
in de totale keten van checks and balances binnen de instelling en een noodzakelijke
randvoorwaarde voor goed bestuur. In de keten van checks and balances
22 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel.indd 22 24-09-12 08:35

23 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
heeft de beroepsbeoefenaar nog geen heldere wettelijke positie. De voorliggende
Nota van wijziging voorziet daarin. Het voorstel legt de positie van de leraar/leraren
ten opzichte van het bevoegd gezag vast.
Met het vastleggen van de positie van de beroepsbeoefenaars heeft de wetgever
de posities van alle belanghebbenden in het kader van goed bestuur geordend.
Deze ordening geeft duidelijk aan wie waarvoor staat en aanspreekbaar is.
Met het vastleggen van de positie van de leraar/de leraren in de wet blijft de regering
de gedachte onderschrijven dat de school een onderwijsgemeenschap is waaraan ook
anderen, zoals ouders en leerlingen/deelnemers/studenten, dan de leraar deelnemen.
Maar dat betekent niet dat alle leden van deze gemeenschap eenzelfde verantwoordelijkheid,
taak en rol hebben. Een professional is niet gelijk aan een leerling of een
ouder. Als inhoudelijk beroepsbeoefenaar heeft hij een eigen verantwoordelijkheid
voor de kwaliteit van het te geven onderwijs en is hij daarop aan te spreken.
Naast de genoemde reden ziet de regering in toenemende mate dat er steeds
meer bestuurlijke netwerkvorming ontstaat zowel binnen het onderwijs, zoals de
samenwerkingsverbanden passend onderwijs, als buiten het onderwijs met andere
besturen van buiten het onderwijs, zoals van jeugdzorg of kinderopvang.
Afspraken tussen deze netwerken kunnen de positie van de leraar beïnvloeden.
Deze bestuurlijke netwerkvorming maakt het noodzakelijk dat de positie van de
leraar/leraren in de wet wordt geregeld.
In het gewijzigde wetsvoorstel wordt de positie van het bevoegd gezag, zoals
blijkt uit de toelichting op het voorstel in onderdeel 3, niet gewijzigd. Het
bevoegd gezag blijft juridisch eindverantwoordelijk voor het onderwijskundig
beleid en de onderwijskwaliteit van de school/de onderwijsinstelling.
Wetsvoorstel.indd 23 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
Het gewijzigde wetsvoorstel ‘Versterking positie leraren’ zou moeten gelden voor
alle onderwijssectoren, uitgezonderd de universiteiten.
De hogescholen vallen echter evenals universiteiten onder de Wet op het hoger
onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW). Weliswaar heeft de docent aan
de hogeschool net als een hoogleraar en een docent aan de universiteit op grond
van artikel 1.6 WHW academische vrijheid. Maar door het verschil in structuur tussen
universiteit en hogeschool is de academische vrijheid van de docent aan een
hogeschool feitelijk beperkter dan die van de hoogleraar en docent van de universiteit.
Het versterken van de positie van de docent van de hogeschool kan op drie wijzen
plaatsvinden. Aangesloten kan worden bij het gewijzigde voorstel, maar ook kan
gekozen worden de structuur van de universiteit van overeenkomstige toepassing
te verklaren op de hogescholen. Een derde mogelijkheid is om net als voor de
medezeggenschap in de WHW een keuzemodel te introduceren, inhoudende een
structuurwijziging dan wel een wijziging van de artikelen die de positie van de
docent versterken. De discussie over de vraag voor welke van de drie opties gekozen
moet worden is op het niveau van de wetgeving nog niet uitgekristalliseerd.
Binnen zes maanden na indiening van dit voorstel zullen we onze opvatting over
de gewenste wettelijke regeling kenbaar maken.
1.2 Constitutionele aspecten
Met de voorgestelde nadere concretisering met betrekking tot de versterking van
de positie van de leraar blijft het bevoegd gezag eindverantwoordelijk voor de
(goede) gang van zaken op de school, waaronder voor de onderwijskwaliteit. Op
deze wijze past deze nadere concretisering binnen het constitutionele kader zoals
is neergelegd in artikel 23, vijfde en zesde lid van de Grondwet. Het gaat immers
24 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel.indd 24 24-09-12 08:35

25 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
om nadere deugdelijkheidseisen of bekostigingsvoorwaarden die de wetgever
stelt aan de inrichting van het onderwijs. In paragraaf 1.1 is al ingegaan op de
redenen en omstandigheden waarom in lijn met de beleidsontwikkeling naar
meer beleidsruimte en beleidsverantwoordelijkheid voor schoolbesturen, het de
taak van de wetgever wordt geacht de rol van de leraar als professional zo zeker
mogelijk te stellen en te waarborgen dat hij als inhoudelijk beroepsbeoefenaar in
collectief verband goed betrokken wordt en invloed kan uitoefenen op het
bestuurlijk handelen.
2 Het gewijzigde wetsvoorstel
2.1 Basisstructuur
Wat betreft de zeggenschap van de leraar/de leraren is in de Nota van wijziging
als uitgangspunt genomen de structuur van de universiteiten. De regering ziet
geen reden om deze structuur niet van toepassing te verklaren op de andere
onderwijssectoren. In de ogen van de regering moet de positie van de
beroepsbeoefenaar in wezen gelijk zijn. De onderwijssector levert geen argument
op om de beroepsbeoefenaar werkzaam in een bepaalde onderwijssector meer
zeggenschap toe te kennen dan zijn collega werkzaam in een andere
onderwijssector. De wijze waarop de leraren samen het onderwijs regelen kan
evenwel ten gevolge van factoren als schaalgrootte en inrichting van de
organisatie per instelling verschillen.
Wetsvoorstel.indd 25 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
De structuur aan de universiteiten, voor zover van belang, ziet er in het kort als
volgt uit. De organisatie binnen de universiteit is ingegeven door het uitgangspunt
van de professionele autonomie van de docenten. Het college van bestuur
(CvB) is belast met het bestuur van de universiteit als geheel. Daartoe beschikt het
CvB onder meer over de bevoegdheid om op bepaalde terreinen algemene richtlijnen
aan de faculteiten (lees: de decanen) uit te vaardigen. Deze bevoegdheid is
echter begrensd. De faculteit heeft – vooral gelet op de academische vrijheid van
onderwijs – een eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van de inhoud en de
vormgeving van het onderwijs. De faculteiten nemen naast het CvB een zelfstandige
positie in: de verzorging van het onderwijs geschiedt in de faculteiten en de
faculteiten hebben eigen bij de wet toegekende bevoegdheden ten aanzien van
het onderwijs. Aan het hoofd van een faculteit staat een decaan. Deze is onder
meer belast met het vaststellen van de onderwijs- en examenregeling en het vaststellen
van het jaarlijkse onderzoeksprogramma van de faculteit. De positie van de
individuele professional is evenzeer in de WHW geregeld. Dat geldt allereerst voor
de hoogleraar. Deze is bij uitstek verantwoordelijk voor de inhoud van het te
geven onderwijs. Dat geldt voorts voor de docent-examinator. Aan hem komt de
exclusieve bevoegdheid toe om tentamens af te nemen. Tot slot kent elke opleiding
of groep van opleidingen een opleidingscommissie, die advies uitbrengt aan
het bestuur van de opleiding over alle aangelegenheden betreffende het onderwijs
in de desbetreffende opleiding.
Hierna volgt een toelichting op de onderdelen van het gewijzigde wetsvoorstel.
26 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel.indd 26 24-09-12 08:35

2.2 Elementen van het gewijzigde wetsvoorstel
a. Het onderwijskundig beleid en het beleid met betrekking
tot de kwaliteit van het onderwijs
27 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
Het bevoegd gezag stelt het onderwijskundig beleid, het beleid met betrekking
tot de kwaliteit van het onderwijs en de uitvoering daarvan vast. De Nota van wijziging
brengt in dit uitgangspunt geen wijziging. Het feit dat het bevoegd gezag
eindverantwoordelijk is voor het onderwijs- en kwaliteitsbeleid betekent
dat het bevoegd gezag het aanspreekpunt blijft voor de Inspectie.
Het bevoegd gezag dient documenten die betrekking hebben op het onderwijskundig
beleid en het beleid met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs en
de uitvoering daarvan, voor advies voor te leggen aan het lerarenberaad/docentenberaad.
In het voorstel is aangegeven om welke documenten het in ieder geval
gaat.
In het primair en voortgezet onderwijs zijn dat in ieder geval het schoolplan en de
schoolgids. In het schoolplan wordt het beleid met betrekking tot de kwaliteit van
het onderwijs beschreven. Dit betreft in elk geval het onderwijskundig beleid en
het beleid met betrekking tot de interne kwaliteitszorg: de bewaking en verbetering
van de kwaliteit van het onderwijs. Daarnaast is er de schoolgids waarin de
school verantwoording aflegt over het beleid met betrekking tot de kwaliteit van
het onderwijs. De schoolgids beschrijft het functioneren van de school. Het is een
openbare verantwoording van de school naar ouders en leerlingen over de doelen
die worden nagestreefd, de activiteiten die daartoe worden ondernomen en de
resultaten die daarmee worden geboekt. In het middelbaar beroepsonderwijs
moet het bevoegd gezag in ieder geval advies vragen aan het gemeenschappelijk
docententeam over het stelsel van kwaliteitszorg en het zelfevaluatieverslag.
Wetsvoorstel.indd 27 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
Indien het bevoegd gezag het advies van het lerarenberaad/docentenraad niet of
niet geheel heeft gevolgd, worden zo spoedig mogelijk de redenen van het afwijken
van het advies schriftelijk aan het lerarenberaad/docentenberaad medegedeeld.Het
lerarenberaad is te vergelijken met de hierboven genoemde opleidingscommissies.
Het bevoegd gezag stelt na overleg met het lerarenberaad/docentenberaad een
reglement op dat de werkwijze van het beraad regelt. Dit kan per bestuur en per
school verschillen. Het regelt uitsluitend procedures, zoals de verkiezing van het
lerarenberaad en de wijze waarop advies wordt gegeven.
Na het advies van het (gemeenschappelijk) lerarenberaad/docentenberaad stelt
het bevoegd gezag het beleid vast. Het bevoegd gezag stel voorts na overleg met
het (gemeenschappelijk) lerarenberaad/docentenberaad het reglement vast.
Daarna dient het bevoegd gezag conform de Wet medezeggenschap op scholen
(WMS) deze besluiten – voor zover het WMS besluiten betreffen - als voorgenomen
besluiten aan de medezeggenschapsraad voor te leggen.
Hetzelfde geldt voor het bestuur van een ROC, zij het dat dan niet de WMS maar
de Wet op de ondernemingsraden van toepassing is.
b. Deskundigheid en verantwoordelijkheid leraar
Het vertrekpunt voor de inhoudelijke zeggenschap is de individuele leraar. Dit
betekent niet dat de leraar geheel autonoom is. Het spreekt voor zich dat leraren
die bijvoorbeeld in een bepaald vaksectie werkzaam zijn gezamenlijke afspraken
over het onderwijs maken. Dit tast de eigenstandige professionaliteit van de leraar
niet aan. Ook het bevoegd gezag kan nadere regels vaststellen over de wijze waarop
de leraren dienen samen te werken. Het vorenstaande is niet anders dan bij
andere beroepsbeoefenaren.
28 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel.indd 28 24-09-12 08:35

29 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
In het voorstel wordt aangesloten bij het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel.
Het Besluit wordt binnenkort vervangen door de tekst opgenomen in
het ‘Voorstel herijking bekwaamheidseisen van leraren’.
De bekwaamheid tot het geven van onderwijs, bedoeld in betreffende onderwijswet
en artikel 2 Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel, houdt in dat de
leraar dient te beschikken over voldoende pedagogische, didactische en vakinhoudelijke
zeggenschap. Onder zeggenschap wordt verstaan de bevoegdheid
van de leraar/de leraren om over een bepaald onderwerp te kunnen beslissen. De
onderdelen waarop de leraar in elk geval zeggenschap heeft, worden in de wet
vastgelegd.
Het spreekt voor zich dat de leraren zich bij het uitoefenen van de zeggenschap
over in de wet genoemde onderwerpen rekenschap moeten geven van wat onder
andere in de kerndoelen, eindtermen en eindexamenbesluiten is vastgelegd over
wat de leerlingen en de deelnemers moeten kennen en kunnen.
c. Het bijwonen van de vergadering van het bestuur
De besluiten genomen door het bestuur zijn veelal besluiten die het beheer, de
voorzieningen, waaronder mede wordt begrepen de huisvesting, en het personeelsbeleid
betreffen. In het voorstel is een bepaling opgenomen die regelt dat
een lid van het (gemeenschappelijk) lerarenberaad/docentenberaad de vergaderingen
van het bestuur bijwoont (vergelijk in dit verband artikel 9.12, tweede lid
WHW). De taak van dit lid van het bestuur is om bij de genoemde besluiten te
adviseren over de eventuele gevolgen van genoemde besluiten voor het onderwijskundige
beleid en het beleid met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs.
Het verdient de voorkeur dat iedere twee of drie jaar een ander lid van het
(gemeenschappelijk) lerarenberaad de vergaderingen bijwoont.
Wetsvoorstel.indd 29 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
Het bestuur kan bepaalde aangelegenheden of de nadere uitwerking overlaten –
via mandaat of delegatie – aan andere leidinggevenden binnen de organisatie.
Het spreekt voor zich dat een lid van het lerarenberaad/docentenberaad als adviserend
lid de vergadering waarin het besluit door de leidinggevende wordt genomen
bijwoont.
Artikelsgewijze toelichting
Artikelen I, II, III en IV
In deze artikelen wordt op vrijwel identieke wijze de hiervoor beschreven
versterking van de positie van de leraar vormgegeven. De verschillen in de
formulering vloeien voort uit de verschillende terminologieën die in de
desbetreffende wetten worden gehanteerd. Zo kent bijvoorbeeld de WEB het
begrip ‘leraar’ niet.
Artikel 4.1.3
Dit artikel bepaalt dat sociale partners een professioneel statuut vaststellen. Nu de
positie van de docent/de docenten uitgewerkt is in het gewijzigde voorstel kan dit
artikel worden vervangen.
Artikel 7.4.5
Het huidige lid 2 bepaalt dat het bevoegd gezag de leden van de
examencommissie benoemt. Dit artikellid verving de bepaling dat het bevoegd
gezag alleen leden van het personeel van de instelling in de examencommissie
kan benoemen die met het verzorgen van onderwijs zijn belast. Deze wijziging
30 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel.indd 30 24-09-12 08:35

31 Tweede Kamer, vergaderjaar 2012-2013, 32 396, nr. 13
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
had tot doel om het beroepenveld meer bij de examencommissie te betrekken.
De voorgestelde formulering sluit aan bij het bepaalde in artikel 7.12 lid 3 WHW.
Werknemers die geen docent zijn, kunnen niet tot lid van de examencommissie
worden benoemd.
In dit verband wordt gewezen op artikel 1.6.1 WEB, waarin de mogelijkheid is
opgenomen dat exameninstellingen in opdracht van een mbo-instelling examens
afnemen. Deze wettelijke bepaling strookt niet met artikel 4.1.1b waarin de
bevoegdheid tot het afnemen van examens bij de docent van de instelling moet
liggen. Vooralsnog ziet de regering geen reden om dit artikel te wijzigen. Wel
dient het bestuur het (gemeenschappelijk) docentenberaad advies te vragen over
het voorgenomen besluit de examens door een externe instantie te laten uitvoeren.
Wetsvoorstel.indd 31 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
32
Beleidsbrief
In het voorwoord bij de tweede Nota van wijziging die de Algemene
Onderwijsbond (AOb) als handreiking aan de wetgever aanbiedt, staat dat aanpassing
van de wet noodzakelijk is om leraren meer inhoudelijke zeggenschap te
geven. De aantrekkelijkheid van het beroep neemt hierdoor toe.
Deze beleidsbrief bestaat uit twee onderwerpen: (1) de zeggenschap van de
leraar/leraren op het schoolniveau en het niveau van het bevoegd gezag, en (2)
de positie van de leraar/leraren ten opzichte van de overheid, adviesorganen van
de overheid en de Inspectie.
1 De zeggenschap van de leraren
De AOb is van mening dat de zeggenschap van de leraar bij wet dient te worden
geregeld. De gronden hiervan staan in de toelichting op de Nota van wijziging.
Het vastleggen in wetgeving is onmisbaar voor het versterken van de positie van
de leraar als professional.
Naast de wetgever die de zeggenschap regelt, moet de werkgever de leraar/leraren
in de gelegenheid stellen hun beroep uit te oefenen. Dat houdt onder meer in
dat er voldoende middelen door de werkgever ter beschikking worden gesteld,
waaronder middelen voor scholing. Het is niet de werkgever maar de beroepsgroep
die moet bepalen welke scholing noodzakelijk is.
Wetsvoorstel.indd 32 24-09-12 08:35

33
2 De positie van de leraar t.o.v. de overheid, adviesorganen
van de overheid en de Inspectie
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
De AOb is van mening dat de positie van de leraar/leraren de afgelopen jaren niet
serieus is genomen. De volgende twee voorbeelden illustreren dat.
Het eerste voorbeeld is het aannemen van de Wet onderwijskwaliteit, onderwijstijd
en vakanties. Deze wet heeft ook de Wet medezeggenschap op scholen
(WMS) gewijzigd. En wel als volgt: het bevoegd gezag behoeft - voorafgaand aan
de instemming met betrekking tot de vaststelling van de schoolgids - afzonderlijk
instemming van het ouderdeel c.q. het leerlingendeel voor het in die schoolgids
opgenomen onderdeel met betrekking tot de jaarlijkse vaststelling van de kwantitatieve
en kwalitatieve invulling van een onderwijsprogramma. Het is niet duidelijk
hoe wordt gewaarborgd dat na het overleg met deze geledingen de leraren zeggenschap
behouden over de kwalitatieve invulling van de inhoud van het onderwijs.
Hiermee wordt de zeggenschap van de professional ondergeschikt gemaakt
aan de invloed van ouders en leerlingen op de kwalitatieve invulling van het
onderwijsprogramma.
Een tweede voorbeeld is het passend onderwijs. De AOb is van mening dat de
doelstelling van passend onderwijs alleen kan slagen als er veranderingen optreden
in het ‘primaire proces’. Voor deze veranderingen is draagvlak onder de leraren
noodzakelijk. Uit de grootschalige acties en protesten van onderwijspersoneel,
waaronder leraren, blijkt dat dit draagvlak niet aanwezig is. De leraren voelden
zich niet in voldoende mate gehoord bij het tot stand komen van de voor de
inhoud van hun werk zo essentiële wetgeving. Zij hebben evenmin de mogelijkheid
gekregen van de wetgever om als leraar, lerarenteam of lerarencollectief te
bepalen welke scholing nodig is en zij kunnen ook niet zelf over geld voor deze
Wetsvoorstel.indd 33 24-09-12 08:35

Wetsvoorstel Versterking positie leraren
34
scholing beschikken. Bij de uitvoering van de wet is bij het tot stand komen van
het referentiekader ook zichtbaar dat de leraar als de professional die het straks
moet uitvoeren geen zeggenschap heeft. Het zijn de werkgeversorganisaties die
bepalen aan welke extra bekwaamheidseisen de leraren moeten voldoen. Het zijn
de werkgeversorganisaties die het referentieniveau opstellen. De beroepsgroep
verenigd in de Onderwijscoöperatie speelt hierbij geen rol.
Dit soort ontwikkelingen moet worden doorbroken door de leraar zeggenschap te
geven door middel van wetgeving en versterking van de professional ten opzichte
van de overheid, adviesorganen van de overheid en de Inspectie. Hieronder gaan
we nader in op het laatste punt.
De overheid kan zelf bijdragen aan de versterking van de positie van de leraar/
leraren. Dit kan door de leraren en de beroepsgroep bij haar beleidsvoorbereiding
en uitvoering te betrekken en een rol te geven die past bij professionals en de
beroepsgroep die hen vertegenwoordigt. Dat gebeurt al, maar het kan veel beter.
Zo vraagt de overheid elke zes jaar advies aan de beroepsgroep op grond van de
Wet beroepen in het onderwijs (Wet BIO) en het hierop gebaseerde Besluit
bekwaamheidseisen onderwijspersoneel over de bekwaamheidseisen van de
leraar. Maar hoewel de wetgever bij de parlementaire behandeling van de Wet
BIO duidelijk heeft aangegeven dat het de beroepsgroep is die leidend is bij deze
bekwaamheidseisen, vraagt de overheid in de tussenliggende jaren bij alle vraagstukken
over de bekwaamheidseisen alleen advies aan de werkgeversorganisaties
en de Onderwijsraad. Het gevolg hiervan is dat de rol van de beroepsgroep wordt
gemarginaliseerd tot uitvoerende organisatie van de keuzes die de overheid op
grond van de adviezen van de werkgeversorganisaties en de Onderwijsraad
maakt.
Wetsvoorstel.indd 34 24-09-12 08:35

35
Wetsvoorstel Versterking positie leraren
De overheid kan de positie van de leraar verstevigen door de wet uit te voeren
zoals deze is bedoeld. Dat betekent dat zij over alle problemen met betrekking tot
de bekwaamheidseisen de beroepsgroep advies moet vragen.
De overheid zou de beroepsgroep niet alleen advies moet vragen over de
bekwaamheidseisen, maar ook over alle andere zaken die het beroep van leraar
betreffen. Zo moet de Onderwijsraad conceptadviezen voorleggen aan de
beroepsgroep, voor zover deze de leraren inhoudelijk aangaan. De AOb denkt
hierbij aan het instellen van commissies van leraren die specifieke kennis hebben
op het terrein waarop de Onderwijsraad advies uitbrengt, zoals bij de
Gezondheidsraad.
Het is de beroepsgroep – samen met de Inspectie – die moet toetsen of het onderwijs
dat de leraren verzorgen voldoet aan de kwaliteitseisen die daaraan gesteld
moeten worden. De kwaliteitseisen moeten uitsluitend gebaseerd zijn op de door
beroepsgroep vastgestelde bekwaamheidseisen.
De AOb zal het komend jaar de positie van de leraar ten opzichte van de overheid,
adviesorganen en Inspectie nader uitwerken.
Wetsvoorstel.indd 35 24-09-12 08:35

Jaarbeursplein 22
Postbus 2875
3500 GW Utrecht
0900 463 62 62
info@aob.nl
www.aob.nl
Wetsvoorstel.indd 36 24-09-12 08:35