Verslag van de Vereniging - CBF

58
Afb. 26: Beeldengroep op de attiek van het ‘Hodshon Huis’.
(foto Henk Snaterse)
23 Van Swigchem 1965 (n. 1), 319, Bijlage een; Heijenbrok &
Steenmeijer 2008 (n. 20), 202-204.
24 M.D. Ozinga, ‘De architecten van Lodewijk Napoleon als
koning van Holland’, in: Oudheidkundig Jaarboek 11 (1942),
76. Vgl. C. Willemijn Fock (red.), Het Nederlandse interieur
in beeld 1600-1900, Zwolle 2001, 265, 267, 270.
25 Heijenbrok & Steenmeijer 2008 (n. 20), 200, 208; Van den
Ende 2001 (n. 2), 15, 19, 121.
Paviljoen Welgelegen. Zijn bekendheid met het werk van
de gebroeders Adam kan heel goed mede tot stand zijn
gekomen door de connectie met Henry Hope, de bouwheer
van ‘Welgelegen’. Dat Triquetti de voorbeeldboeken
van Albertolli heeft aangedragen in dezelfde
periode van werk aan het Paviljoen Welgelegen lijkt ook
zeer waarschijnlijk. 23 Het heeft er alle schijn van dat het
hoge niveau en de internationale contacten van sommige
van zijn opdrachtgevers Van der Hart in staat hebben
gesteld naar de laatste mode te werken, terwijl dit anderzijds
voor hem ook een stimulans en uitdaging zal hebben
gevormd om zich verder te blijven bekwamen in de
adequate toepassing van moderne opvattingen over
architectonische decoraties en interieurafwerking. Van
meet af aan heeft Van der Hart bij zijn interieurontwerpen
gestreefd naar een hoge kwaliteit, waarbij hij steeds
probeerde de nieuwste internationale ontwikkelingen te verwerken.
Ozinga merkte dat lang geleden al op in een vergelijking van het
Nieuwe Werkhuis en het Maagdenhuis in Amsterdam met het
‘Hodshon Huis’. Nadat hij heeft opgemerkt dat het Maagdenhuis
“reeds” een veel strenger karakter toont dan het Werkhuis, vervolgt hij:
“De prachtige antiquiseerende interieurs van het huidige, in 1794 tot
stand gekomen gebouw van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen
te Haarlem, (...) beteekenen, bij de voorgaande vergeleken,
een opmerkelijke evolutie”. 24 Uit de rekeningen van het huis voor
Willem Philip Barnaart aan de Nieuwe Gracht in Haarlem, waarvan de
planning in 1803 begon, blijkt dat Abraham van der Hart zeer nauwkeurig
te werk ging en door middel van gedetailleerde tekeningen zorgde
voor een goede afstemming van de verschillende onderdelen. Hij zal
ook een duidelijke inbreng hebben gehad bij de keuze voor de verschillende
ambachtslieden die verantwoordelijk waren voor de cruciale interieurdecoraties.
Het valt dan bijvoorbeeld op dat bij Paviljoen Welgelegen,
bij de verbouwing van het ‘Huis Kops’ en bij het ‘Hodshon Huis’
van de diensten van de Franse kamerbehanger Louis le Houx gebruik
werd gemaakt. De stucwerker J.J. Martin is bekend uit de contracten en
rekeningen van het ‘Huis Barnaart’, en hij heeft in Utrecht ook voor
Lodewijk Napoleon gewerkt. Uit de inscriptie die in de Blauwe Zaal is
gevonden “j:j martin fecit 1796” blijkt niet alleen dat deze ruimte ongeveer
twee jaar na het begin van de bouw van het ‘Hodshon Huis’
werd voltooid, maar geeft ook de naam van de stucwerker. 25
H E T ‘ H O D S H O N H U I S ’ I N H A A R L E M E N H E T O E U V R E VA N A B R A H A M VA N D E R H A R T J A A R V E R S L A G 2 0 0 8
Architectuur en politiek in het laatste
kwart van de achttiende eeuw
Eerder werden opmerkingen gemaakt over het milieu waarin Cornelia
Catharina Hodshon zich bewogen heeft: enerzijds dat van de religieuze
groepering van de doopsgezinden en anderzijds familieleden en kennissen
met een politieke overtuiging die duidelijk voor de patriotten was
en tegen het huis van Oranje, en dus tegen het stadhouderlijke bestel
dat op zijn laatste benen liep. Lange tijd zijn in de architectuurhistorische
discipline vragen omtrent de mogelijke invloed van de religieuze en
politieke overtuigingen van particuliere opdrachtgevers, maar ook van
stedelijke opdrachtgevers, uit de weg gegaan. Gezien de soms ingrijpende
veranderingen die zich voordeden in de periode tussen ca. 1780 en
ca. 1815 is het zeker van belang om dergelijke vragen in het onderzoek
te betrekken. Het is met name Thomas von der Dunk geweest die in de
afgelopen tien of vijftien jaar bij herhaling de politieke voorkeuren van
opdrachtgevers en architecten in Nederland aan de orde heeft gesteld,
om daarbij ook te onderzoeken of er zoiets als een revolutionaire architectuur
heeft kunnen ontstaan in Nederland in de aangeduide periode.
Daarbij heeft hij onder meer naar voren gebracht dat een portico op
vrijstaande zuilen mogelijk kan worden geïnterpreteerd als de architectonische
uitdrukking van een politiek patriotse gezindheid. Wie het ontwerp
voor een ‘Monument voor Isaac Newton’ uit de jaren ca. 1780-1790
van Etienne-Louis Boullé ook maar vaag op het netvlies heeft staan,
hoopt misschien op een verre afschaduwing daarvan in een
Nederlandse context; het zijn tenslotte globaal dezelfde jaren en het is
niet bij voorbaat ondenkbaar dat zulke architectonische gedachten ook
hun weg naar Nederland konden vinden. De ontwerpen van deze Franse
architect werden echter zelden uitgevoerd, in tegenstelling tot die van
zijn tijdgenoot Claude-Nicolas Ledoux, wiens oeuvre
overigens voor een groot deel bestaat uit verre van
revolutionaire of vernieuwende ontwerpen. Het zijn
dan eigenlijk vooral de projecten van grote omvang,
uitgevoerd of niet, die in de literatuur sinds jaren het
beeld van de onderhavige periode hebben bepaald.
Daarbij wordt niet zelden het verband, dan wel het
onderscheid tussen vernieuwende, misschien zelfs
revolutionaire architectuur enerzijds, en maatsschappelijk
revolutionaire overtuigingen anderzijds in het
midden gelaten of ronduit verdoezeld. Niet alleen in
overzichtswerken van de architectuurgeschiedenis
V E R E N I G I N G H E N D R I C K D E K E Y S E R
Afb. 27: Luchtfoto van de ‘Saline de Chaux’
te Arc-et-Senans.
Afb. 28: Poortgebouw van de ‘Saline de Chaux’.
59