Verslag van de Vereniging - CBF

54
Afb. 19: ‘Huis Houdringe’ in De Bilt. (foto L. Bosman)
bracht, maar voor een dame van haar
stand betekende dat ook huishoudelijk
personeel, en het huishouden zelf een
plaats moesten krijgen. Bij de woonfunctie
hoorde ook de mogelijkheid om gasten
onder te brengen in logeerkamers. Ten
derde komt daarbij de representatieve en
de culturele functie van het huis. In feite vormt dit de kern van het gebruik
van het grote huis. Voor Van der Hart waren dit geen volslagen
nieuwe opgaven meer, na zijn werk aan ‘Welgelegen’ en de verbouwing
van het ‘Huis Kops’. Eerder al had hij waarschijnlijk ook het ‘Huis
Houdringe’ bij De Bilt ontworpen, waarbij vergelijkbare eisen aan het
ontwerp werden gesteld. Het gehele pakket aan eisen voor het ‘Hodshon
Huis’ is uiteindelijk wel in het uitgevoerde ontwerp verwerkt, maar
niet alle onderdelen van het resultaat zijn werkelijk bevredigend te noemen.
Ook al was een centrale plaatsing van de trap geen onontkoombaar
element meer in de architectuur van de late achttiende eeuw, de
hier gekozen oplossing doet merkwaardig aan. Zoals al werd aangegeven
is de voorgevel aan het Spaarne regelmatig en symmetrisch, met als
meest opvallende element de drie vensterassen omvattende erkergeleding,
waarin op de begane grond de voordeur zit. Doordat de begane
grond als gebosseerd basement van het geheel behandeld is, wordt de
hoofdverdieping met de hoge vensters benadrukt zodat die als het ware
opgetild wordt. Maar de voordeur zelf valt nauwelijks op. Aan de achterzijde
is het resultaat strak en sober, met twee deuren die, evenmin als
de vensters, gedecoreerd zijn. Wie van deze kant het huis betreedt, staat
meteen in het trappenhuis, zonder zicht op overige deuren en vertrekken,
maar met de trap naar de belangrijkste verdieping direct voor zich.
De voordeur aan de kant van het Spaarne komt uit in een wat lage vestibule
en de deur naar het trappenhuis ligt niet op de as van de voordeur.
De behoefte aan een spreekkamer direct naast de vestibule, en de aanwezigheid
van de diensttrap met daarbij behorende ruimtes in het deel
achter de spreekkamer, legden omvang en ligging van de vestibule
beperkingen op, die voor de opdrachtgeefster geen probleem vormden.
Een erg ruime en statige entree behoorden in die jaren echter niet
(meer) tot de vereisten, zodat ruimte gewonnen kon worden om elders
te gebruiken. De gasten van Keetje Hodshon die haar huis op deze manier
betraden werden vervolgens echter verrast door de ruime en hogere
trappenhal, waardoor ze naar de belangrijkste verdieping gevoerd werden.
De andere ruimtes op de begane grond zijn dienstvertrekken, en
H E T ‘ H O D S H O N H U I S ’ I N H A A R L E M E N H E T O E U V R E VA N A B R A H A M VA N D E R H A R T J A A R V E R S L A G 2 0 0 8
aan de rechterkant van de voorgevel is de zijplaats gesitueerd,
door een muur met deur aan het directe zicht onttrokken.
Een deur vanuit die plaats geeft toegang tot een gang
waarin een tweede, eenvoudiger trappenhuis is ondergebracht.
Dit was de diensttrap die naar een kelder voerde, en
omhoog naar alle verdiepingen, tot in de grote zolder toe.
In tegenstelling tot andere voorname huizen uit deze periode
kon door de problematische vorm van het perceel enerzijds
en de uiteenlopende eisen omtrent gebruik en plaats
van de ruimtes anderzijds niet worden teruggegrepen op bestaande
modellen voor de plattegrond. Huizen met een
middenas waaraan vertrekken waren gelegen kwamen sinds
het begin van de zeventiende eeuw voor, en in de achttiende
eeuw werd nogal eens een verdeling gemaakt in een deel van
het huis dat bedoeld was voor ontvangsten en een ander om
dagelijks te wonen. 21 Bij het ‘Hodshon Huis’ moesten andere
oplossingen gevonden worden, waarmee de woonfunctie
ruimtelijk over verschillende verdiepingen verspreid werd.
De erker aan de voorzijde is een element dat ook bij andere
voorname huizen wel voorkomt, vooral bij buitenhuizen.
Architect Pierre Essaie Duijvené (1760-1801) paste de erker
bijvoorbeeld toe aan de achterzijde van het ‘Huis Buitenrust’
in Haarlem, en Van der Hart gebruikte het opnieuw bij
de sobere achterzijde van het ‘Huis Barnaart’. 22
De trappenhal is tamelijk ruim maar strak en eenvoudig uitgevoerd, wat
voor de gasten die voor diners, ontvangsten of culturele samenkomsten
op bezoek waren een duidelijk contrast opleverde met de rijke en kleurrijke
decoraties van de verschillende zalen. De hoofdverdieping bevat
vier grote vertrekken: een ruime erkerzaal aan de voorzijde met daaraan
grenzend een flinke zijkamer, terwijl zich in de beide vleugels aan de
achterzijde nog twee ruime kamers (of zalen) bevinden. Tussen de zijkamer
aan de voorkant van het gebouw en de zogenaamde Rode Zaal
daarachter is een kleine hal die als schakel tussen beide vertrekken kan
dienen, maar ze ook van elkaar kan scheiden. In de andere vleugel is de
zogenaamde Blauwe Zaal vanuit de trappenhal bereikbaar via een verbindingsgang.
Op deze zaal sluit een dienstvertrek aan, waardoor het
gebruik van de zaal met ontvangsten makkelijker werd. Zo konden de
ruimtes afzonderlijk of gezamenlijk gebruikt worden. Grenzend aan de
Erkerzaal bevindt zich een kamer die als kabinet of dagelijkse kamer van
juffrouw Hodshon gediend zal hebben.
V E R E N I G I N G H E N D R I C K D E K E Y S E R
Afb. 20: Het trappenhuis. (foto Henk Snaterse)
21 R. Meischke & H.J. Zantkuijl, ‘De stamboom van een
bijzonder huis: Nieuwe Gracht 7 te Haarlem’, in: Vereniging
Hendrick de Keyser. Jaarverslag 2005, 31-43.
22 Meischke 1995 (n. 3), 96, 100; Meischke & Zantkuijl 2005
(n. 21), 35.
55