Verslag van de Vereniging - CBF

50
Afb. 16: Ontwerp voor het koorhek van de Sint-Jankerk
in Gouda door Abraham van der Hart. (museumgoudA,
Tom Haartsen)
13 Vgl. Medema 2008 (n. 6), 122-123.
14 Gaillard & Vermeer 2008 (n. 4), 186-194.
15 Bianca van den Berg, De Sint-Janskerk in Gouda. Een oude
stadskerk volgens een nieuw ruimtelijk plan, Hilversum 2008,
130-132; Medema 2008 (n. 6), 151.
16 Vgl. Aimée Duisenberg, J. Otten Husly (1738-1796). Avantgarde
architect tijdens de Verlichting, Rotterdam 1998.
ook door Keetje Hodshon overwogen maar uiteindelijk terzijde geschoven.
Even fascinerend is de vraag waarom ze Abraham van der Hart uitkoos
om met de gecompliceerde ontwerpopgave aan de gang te gaan.
Helemaal verbazingwekkend is de keuze voor Van der Hart niet. Het
aantal architecten in Nederland dat in staat was om een nieuw huis op
een onregelmatig perceel te ontwerpen met een bijbehorende interieur
naar toendertijd moderne maatstaven en van het prestigieuze niveau dat
de jongedame Hodshon ambieerde, was niet heel groot. De kwaliteit
van het werk van de architect die gekozen zou worden gaf daarbij ongetwijfeld
de doorslag, wat impliceerde dat hij zich inmiddels door enigszins
vergelijkbaar werk onderscheiden zou moeten hebben.
Jacob Otten Husly (1738-1796) had als stucwerker een heel andere
achtergrond dan Abraham van der Hart, die het bouwbedrijf als timmerman
in Amsterdam van binnenuit had leren kennen. Dit heeft ongetwijfeld
een rol gespeeld bij het soort opdrachten dat Husly wist te
verwerven. Bij het stedelijke bouwbedrijf van verschillende voorname
steden stond de voorkeur voor een timmerman boven andere beroepen
niet ter discussie en het lijkt daarom niet al te vergezocht om ook voor
de ontwerpers van grotere, ambitieuze projecten van particulieren in
eerste instantie aan een timmerman te denken, en niet zozeer aan een
stucwerker. 13 Het Stadhuis van Weesp, het ontwerp voor het Stadhuis in
Groningen en het Amsterdamse Felix Meritis waren overigens serieuze
opdrachten voor Otten Husly. Een jaar of twintig eerder kreeg hij enkele
opdrachten waar ook Van der Hart ontwerpen voor had ingeleverd,
maar die toen aan Van der Hart voorbij gingen. In 1771 maakte Van der
Hart verschillende ontwerpen voor het stadhuis van Weesp, maar de
vroedschap benaderde Jacob Otten Husly, wiens ontwerp uiteindelijk
ook werd uitgevoerd. 14 En in 1776 werd aan vier architecten gevraagd
een ontwerp voor een nieuw koorhek voor de St. Janskerk in Gouda te
leveren, aan Jacob Otten Husly, Abraham van der Hart, Jacob Berkman
en Anthony Ziesenis. Aanvankelijk was alleen Berkman gevraagd, maar
van zijn ontwerp was men kennelijk niet erg onder de indruk. Van de
ontwerpen die werden ingediend, viel dat van Husly direct in de smaak
en uiteindelijk werd zijn ontwerp uitgevoerd. 15 En hoewel Husly in de
decennia nadien zeker de nodige contacten had verzameld die hem gedurende
zijn loopbaan uiteenlopende opdrachten hebben opgeleverd,
en hij bovendien diverse opvallende grote gebouwen ontwierp, heeft hij
in Haarlem nauwelijks voet aan de grond gekregen. 16 Anders was dat bij
Leendert Viervant (1752-1801). Die kreeg voor Teylers Genootschap
en Teylers Hofje weliswaar interessante opdrachten, maar die waren
H E T ‘ H O D S H O N H U I S ’ I N H A A R L E M E N H E T O E U V R E VA N A B R A H A M VA N D E R H A R T J A A R V E R S L A G 2 0 0 8
toch van een ander kaliber dan het ambitieuze nieuwe woonhuis voor
Keetje Hodshon. 17 Een andere bekende architect die in deze tijd verschillende
soorten opdrachten van stedelijke overheden, kerkelijke instellingen
en particulieren kreeg, was Giovanni Giudici (1746-1819),
die echter hoofdzakelijk in Rotterdam en omgeving werkzaam was. 18
Zo zijn er natuurlijk meer architecten te noemen die in het laatste kwart
van de achttiende eeuw in aanzien stonden, maar die door uiteenlopende
oorzaken niet in het blikveld kwamen van de schatrijke juffrouw
Hodshon. Uit de verschillende ontwerpen voor het ‘Hodshon Huis’ en
uit het uiteindelijke, gerealiseerde gebouw, blijkt dat de samenhang
tussen exterieur en interieur groot was en dat het alleen al daarom voor
de hand lag om een architect in de arm te nemen die ervaring had met
omvangrijke gebouwen en die tevens in staat was om passende interieurs
te ontwerpen naar de meest recente mode.
Daarnaast heeft de opdrachtgeefster natuurlijk uitvoerig overlegd met
personen uit de kring van naaste verwanten en vertrouwelingen. In precies
dezelfde periode dat Keetje Hodshon met Abraham van der Hart
moet hebben overlegd, werkte de architect aan de verbouwing van het
huis van de familie Kops aan de Nieuwe Gracht te Haarlem. Het moderne
begrip ‘netwerk’ is wel de beste aanduiding van de grote groep personen
die we hier tegenkomen en waartoe ook Keetje Hodshon behoorde.
Een heel nauwkeurige omschrijving kan van die groep niet worden
gemaakt, omdat het gaat om personen die met elkaar op verschillende
manieren te maken hadden. Allereerst is er de groep van verwanten,
waartoe naast de familie Hodshon ook onder meer de families Van
Styrum, Kops en Barnaart behoorden. Daarnaast was er een groep van
geloofsgenoten, andere doopsgezinde families in Haarlem en omstreken,
die voor een belangrijk deel dezelfde was als de groep van verwanten.
In de politieke sfeer kan een derde groep worden onderscheiden,
maar deze groep is minder duidelijk. In elk geval kan wel worden vastgesteld
dat de naaste verwanten van Keetje Hodshon voor een groot
deel ook tot de patriotten in Haarlem behoorden. Want van de families
Barnaart en Kops staat dat wel vast, terwijl zeker ook de verwantschap
met de Van Styrum’s in dezelfde richting wijst. Sterker nog, in de ogen
van een tijdgenoot kan juist die familie er mede toe hebben bijgedragen
dat Keetje Hodshon niets moest hebben van het Huis van Oranje:
“Jonkvrouwe Corn. Hodshon die, waarschijnlijk weegens haar innig
verkeer met de familie J. Styrum, zeer teegen het Huis van Oranje was
ingenomen (...)”. Tegenzin tegen de Oranjes stond in die tijd wel zo
ongeveer gelijk met steun aan de zaak van de patriotten. Graag zouden
V E R E N I G I N G H E N D R I C K D E K E Y S E R
17 Vgl. Meischke e.a. 1995 (n. 3), 93-96; Freek Schmidt,
Paleizen voor prinsen en burgers. Architectuur in Nederland in
de achttiende eeuw, Zwolle 2006, 109-143.
18 R. Meischke e.a., Huizen in Nederland. Zeeland en Zuid-
Holland. Architectuurhistorische verkenningen aan de hand
van het bezit van de Vereniging Hendrick de Keyser, Zwolle/
Amsterdam 1997, 139-141.
51