Verslag van de Vereniging - CBF

46
Afb. 7 en 8: Voor- en achtergevel ‘Hodshon Huis’,
het uitgevoerde ontwerp door Abraham van der Hart,
1794. (Noord-Hollands Archief, Haarlem)
breedte en bovendien is de vleugel aan de achterzijde links iets breder
dan de andere. Dit zou tot gevolg hebben gehad dat aan de achterzijde
het midden van het huis niet in het hart van het venster tussen de twee
eenvoudige deuren was komen te liggen, maar juist links daarvan. De
conclusie moet zijn dat de basse-cour aan de achterzijde, zoals de ruime
plaats aan de achterzijde op de tekening wordt genoemd, omsloten
wordt door bouwdelen met een gezamenlijke lengte die groter is dan de
lengte van de voorgevel aan het Spaarne.
Het ongelijke perceel zou Abraham van der Hart parten blijven spelen,
want een optimaal gebruik van de beschikbare grond zou binnen vertrekken
met schuine hoeken hebben opgeleverd, iets dat kennelijk vermeden
moest worden. Waar in het besproken ontwerp uit 1793 een
smalle strook grond aan de kant van het Spaarne niet gebruikt zou worden,
werd in een volgend ontwerp als het ware letterlijk een stap naar
voren gezet. Door een driezijdige erker de plaats van de middenrisaliet
te laten innemen, negeerde Van der Hart de rooilijn. Op deze manier
ontstond een façade aan de kant van het water die bij een buitenplaats
allerminst misstaan zou hebben. Van het nieuwe ontwerp van de voorgevel
bestaan twee varianten die beide uit 1794 zullen dateren. De verdiepingen
worden in beide ontwerpen van elkaar gescheiden door een
strakke cordonlijst. In het uitgevoerde ontwerp kregen de vensters op
de bovenverdieping bovendien een naar voren springende onderdorpel.
Een beeldengroep kwam in de plaats van het wapenschild en in plaats
van beelden werden op de attiek siervazen geplaatst, die op beide varianten
iets in grootte en formaat verschillen. In enkele details verschillen
de beide tekeningen onderling ook nog van elkaar. Op het ene blad zijn
de vensters van de bel-etage slechts eenvoudig bekroond, op het andere
is een wat rijkere variant aangegeven die uiteindelijk werd gekozen. Beide
bladen tonen het aanzicht van het complete bouwvolume, waaruit
duidelijk wordt dat de bouwmassa aan de achterzijde een flink stuk breder
was dan aan de kant van het Spaarne. De zo ontstane open ruimte
werd aan de voorkant door een muur met een deur afgesloten, zodat
een zijplaats ontstond die grenst aan de delen van het huis waarin opslagruimtes
en dienstvertrekken werden ondergebracht. Opmerkelijk is
dat de vleugels op de tekeningen van de achterzijde ofwel met een gelij-
H E T ‘ H O D S H O N H U I S ’ I N H A A R L E M E N H E T O E U V R E VA N A B R A H A M VA N D E R H A R T J A A R V E R S L A G 2 0 0 8
ke breedte zijn weergegeven, ofwel met een iets ruimere breedte van de
rechtervleugel. Omdat bij het uiteindelijke uitgevoerde gebouw
juist de linkervleugel iets breder is, kan worden aangenomen dat er
oorspronkelijk meer tekeningen zijn geweest. Daar zijn zeker ook
plattegrondtekeningen bij geweest, die nu
geheel ontbreken.
De uitvoerige analyse van de verschillende
ontwerpen maakt enkele zaken duidelijk die
van belang zijn voor een goed begrip van
de periode waarin de planning van de bouw
concreet werd en waarin de ontwerpfase
van de opdrachtgeefster en van de architect
de nodige zorg en inspanning heeft gevergd.
Op het perceel kon weliswaar een
ruime woning gebouwd worden, maar de
eisen die er klaarblijkelijk aan gesteld werden,
bleven voor de nodige problemen
zorgen. Want kennelijk verlangde Keetje
Hodshon een representatieve gevel aan de
kant van het Spaarne, waarmee haast de suggestie van een buitenverblijf
kon worden gewekt, iets waartoe de ligging aan het water en bovendien
aan de overzijde van het oude centrum van Haarlem, uitnodigde. Maar
aan de achterzijde moest een cour gebouwd worden, zodat men met
een rijtuig de woning kon naderen. Aan de overzijde van die straat was
het koetshuis. Het is natuurlijk de vraag of het ontwerp ook werkelijk
anders had gekund. Het is vooral de cour geweest die andere oplossingen
in de weg heeft gestaan. Als de opdrachtgeefster van dat element
zou hebben afgezien, had de beschikbare ruimte wel anders ingedeeld
kunnen worden. De voorgevel aan het Spaarne had dan breder kunnen
zijn, waarbij wel meteen de vraag opkomt of daarmee het huis als geheel
niet veel te volumineus zou zijn geworden. De zijplaats die daar uiteindelijk
is gerealiseerd, had met functies en al naar de achterzijde van het
huis verplaatst kunnen worden, wat als bijkomend voordeel zou hebben
gehad dat de vleugels aan de achterzijde precies dezelfde omvang hadden
gekregen, terwijl er één middenas van de voordeur tot in een trap-
V E R E N I G I N G H E N D R I C K D E K E Y S E R
Afb. 9: Variant op het uitgevoerde ontwerp, 1794.
(Noord-Hollands Archief, Haarlem)
Afb. 10: De oudste foto van het ‘Hodshon Huis’,
omstreeks 1870, nog met de vazen op de balustrade.
(Noord-Hollands Archief, Haarlem)
Afb. 11: De achtergevel met de cour, muur
met kantelen en Neogotische hek. (foto HdK)
47