Programmaboek Hans van Manen gala - Het Nationale Ballet
Programmaboek Hans van Manen gala - Het Nationale Ballet
Programmaboek Hans van Manen gala - Het Nationale Ballet
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1<br />
6<br />
10<br />
14<br />
1 monique sand, henny jurriëns, alexandra radius, han ebbelaar, sonja marchiolli<br />
en francis sinceretti | 2 jeanette vondersaar, coleen davis, valerie valentine,<br />
rachel beaujean, john wisman, leon koning, clint farha en lindsay fischer<br />
| 3 ji-young kim en alexander zhembrovskyy | 4 ensemble hnb | 5 igone de jong en<br />
jozef varga | 6 marisa lopez, igone de jongh, i<strong>van</strong> gil ortega en mathieu gremillet<br />
| 7 sonja marchiolli en clint farha | 8 igone de jongh en alexander zhembrovskyy<br />
| 9 maria aradi en zoltan peter | 10 coleen davis en ensemble hnb |<br />
11 juanjo arques | 12 ensemble hnb | 13 caroline sayo iura en robert bell | 14 igone<br />
2<br />
de jongh | 15 rachel beaujean en clint farha | 16 igone de jongh en alexander<br />
zhembrovskyy | 17 ji-young kim en cédric ygnace | 18 larissa lezhnina en juanjo<br />
arques | 19 rachel beaujean en clint farha | 20 igone de jongh en jozef varga |<br />
21 marisa lopez en felipe diaz<br />
11<br />
15 16<br />
17<br />
18<br />
4<br />
2<br />
7<br />
12<br />
19<br />
3<br />
5<br />
8<br />
9<br />
13<br />
20<br />
21<br />
monument monument<br />
Met deze <strong>gala</strong>voorstelling sluiten wij een bijzonder<br />
en feestelijk jubileumseizoen af, dat<br />
afgelopen september ook begon met een<br />
<strong>gala</strong>, ter viering <strong>van</strong> het 50-jarig bestaan <strong>van</strong><br />
<strong>Het</strong> <strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong>. Nu is er weer reden tot<br />
feest: <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong>, de grootste choreograaf<br />
<strong>van</strong> ons land, wordt volgende week<br />
tachtig jaar en dat moet <strong>van</strong>zelfsprekend<br />
gevierd worden.<br />
Deze kunstenaar, deze man die zoveel prachtige<br />
balletten heeft gecreëerd die over de hele<br />
wereld worden gedanst door tientallen gezelschappen,<br />
die zoveel betekent voor de<br />
ontwikkeling <strong>van</strong> de internationale danskunst,<br />
is bijna een nationaal monument. Nu<br />
is <strong>Hans</strong> verre <strong>van</strong> monumentaal, integendeel<br />
zelfs, eerder een springlevende, warmbloedige<br />
artiest die zichzelf en ons nog steeds weet<br />
te verbazen met steeds weer verrassende<br />
nieuwe balletten. Zijn oeuvre omvat 57 jaar<br />
aan ontroerende, geestige, flitsende, verstilde<br />
en swingende choreografieën, die ongelooflijk<br />
<strong>van</strong> elkaar verschillen maar toch altijd<br />
ook herkenbaar ‘Van <strong>Manen</strong>’ zijn. <strong>Het</strong><br />
<strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong> is er trots op de schatbewaarder<br />
<strong>van</strong> zijn werk te mogen zijn.<br />
We presenteren <strong>van</strong>avond een selectie <strong>van</strong><br />
oudere en zeer recente choreografieën. In<br />
september volgt een reeks voorstellingen<br />
met balletten <strong>van</strong> zijn hand en ook andere<br />
gezelschappen wijden programma’s aan zijn<br />
werk. Nederland danst <strong>Hans</strong>!<br />
<strong>Het</strong> is een groot voorrecht het werk <strong>van</strong> deze<br />
grote kunstenaar zo vaak te kunnen zien en<br />
een nog groter voorrecht hem te zien creëren.<br />
Zijn vriendschap is dierbaarder dan<br />
woorden kunnen uitdrukken en mijn respect<br />
en genegenheid voor hem zijn mateloos. Ik<br />
wens <strong>Hans</strong> een fijne verjaardag en een heerlijk<br />
feest en ik wens u allen een prachtige<br />
avond toe.<br />
Ted Brandsen<br />
Directeur<br />
This <strong>gala</strong> performance marks the end of a<br />
special, festive anniversary season, which<br />
also started with a <strong>gala</strong> last September in<br />
celebration of the 50th anniversary of the<br />
Dutch National <strong>Ballet</strong>. And now there is cause<br />
for celebration again. <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong>, the<br />
greatest choreographer of our nation, will<br />
turn eighty next week – an occasion that<br />
calls for festivities.<br />
This artist; this man who has created so many<br />
wonderful ballets that are danced by dozens<br />
of companies all over the world, and who is<br />
so important to the development of international<br />
dance, is practically a national monument.<br />
But <strong>Hans</strong> himself is far from monumental.<br />
On the contrary, he is a lively, hot-blooded<br />
artist, who still keeps surprising us and<br />
himself with exciting new ballets. His oeuvre<br />
covers 57 years of touching, witty, dazzling,<br />
serene and swinging choreographic works,<br />
which are incredibly different from one<br />
another, yet always recognisably ‘Van<br />
<strong>Manen</strong>’. The Dutch National <strong>Ballet</strong> is very<br />
proud to be the treasurer of his work.<br />
This evening, we are presenting a selection of<br />
earlier and very recent works. It will be followed<br />
in September by a series of performances<br />
of ballets by Van <strong>Manen</strong>, and other companies<br />
will be dedicating programmes to his<br />
work as well. The Netherlands is dancing<br />
<strong>Hans</strong>!<br />
It is an enormous privilege to be able to see<br />
this great artist’s work so often and an even<br />
greater privilege to see him creating. His<br />
friendship is dearer to me than words can tell,<br />
and my respect and affection for him are immense.<br />
I wish <strong>Hans</strong> a very happy birthday and<br />
a wonderful party, and I hope you all have a<br />
very enjoyable evening.<br />
Ted Brandsen<br />
Director<br />
3
4<br />
hans <strong>van</strong> manen – meesterchoreograaf<br />
Hoewel <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> (11 juli 1932, Nieuwer Amstel) al zo’n vijftig jaar geleden het dansersvak<br />
voor dat <strong>van</strong> choreograaf verruilde, is hij tot op de dag <strong>van</strong> <strong>van</strong>daag een danser gebleven.<br />
In de studio doet hij nog altijd alle passen voor; <strong>van</strong>af een stoel choreograferen is er niet bij.<br />
Van <strong>Manen</strong> wilde altijd al danser worden. Als<br />
zevenjarig jongetje danste hij praktisch elke<br />
zondagmiddag tussen de schuifdeuren, op de<br />
radioconcerten <strong>van</strong>uit het Concertgebouw.<br />
Maar hoe je danser werd of waar, daar had hij<br />
geen flauw benul <strong>van</strong>: het circus leek hem nog<br />
wel de meest aangewezen plek.<br />
In 1946 komt de fascinerende wereld <strong>van</strong> het<br />
ballet een stap dichterbij, wanneer de jonge<br />
Van <strong>Manen</strong> als krullenjongen in de leer gaat<br />
bij grimeur en toneelkapper Herman Michels.<br />
Zijn eerste balletlessen krijgt Van <strong>Manen</strong> <strong>van</strong><br />
Sonia Gaskell, die hem in 1951 opneemt in<br />
haar groep <strong>Ballet</strong> Recital. Vervolgens danst<br />
Van <strong>Manen</strong> bij het <strong>Ballet</strong> <strong>van</strong> de Nederlandse<br />
Opera en Les <strong>Ballet</strong>s de Paris <strong>van</strong> Roland Petit.<br />
In 1957 debuteert hij als choreograaf met<br />
Feestgericht, dat wordt bekroond met de<br />
Staatsprijs voor Choreografie.<br />
Vanaf 1961 werkt Van <strong>Manen</strong> afwisselend bij<br />
de twee belangrijkste dansgezelschappen <strong>van</strong><br />
Nederland. Van 1961 tot 1970 is hij medeartistiek-directeur<br />
<strong>van</strong> het Nederlands Dans<br />
Theater en daarna, <strong>van</strong> 1973 tot 1987, huischoreograaf<br />
<strong>van</strong> <strong>Het</strong> <strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong>. Van<br />
1988 tot 2003 werkt hij, in dezelfde functie,<br />
wederom bij het Nederlands Dans Theater.<br />
Sinds januari 2005 is hij opnieuw vaste choreograaf<br />
<strong>van</strong> <strong>Het</strong> <strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong>.<br />
Als een <strong>van</strong> de eerste Nederlandse choreografen<br />
heeft Van <strong>Manen</strong> in zijn werk een synthese<br />
tot stand gebracht tussen de academische ballettechniek<br />
en moderne dans- en bewegingstechnieken.<br />
En mede door zijn vele tv-optredens<br />
in de jaren zestig heeft hij het ‘moderne<br />
ballet’ bij een groot publiek populair weten te<br />
maken. In zijn werk streeft Van <strong>Manen</strong> naar<br />
zo min mogelijk ‘ballast’: hij wil zo essentieel,<br />
zo controleerbaar mogelijk zijn. Vandaar dat<br />
de structuur <strong>van</strong> zijn bewegingscomposities<br />
altijd helder is. Om die spreekwoordelijke hel-<br />
derheid en de geraffineerde, schijnbare eenvoud<br />
<strong>van</strong> zijn balletten heeft hij de bijnaam ‘de<br />
Mondriaan <strong>van</strong> de dans’ gekregen .<br />
Inmiddels heeft Van <strong>Manen</strong> ruim 125 balletten<br />
gecreëerd, waar<strong>van</strong> er 47 op het repertoire<br />
<strong>van</strong> <strong>Het</strong> <strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong> staan. Zijn werk<br />
wordt uitgevoerd door meer dan 50 buitenlandse<br />
balletgezelschappen. Tot de internationale<br />
sterren die zijn balletten vertolkten, behoren<br />
Anthony Dowell, Marcia Haydée, Natalia<br />
Makarova, Rudolf Nureyev en Uliana Lopatkina.<br />
Voor zijn choreografieën ontving Van <strong>Manen</strong><br />
tal <strong>van</strong> belangrijke onderscheidingen, waaronder<br />
de Sonia Gaskell-prijs, de Choreografieprijs<br />
<strong>van</strong> de Vereniging <strong>van</strong> Schouwburg- en<br />
Concertgebouwdirecties, de Deutsche Tanzpreis,<br />
de Gino Taniprijs en de Musikpreis der<br />
Stadt Duisburg. In 1992 werd hij benoemd tot<br />
officier in de Orde <strong>van</strong> Oranje Nassau. In<br />
2000 ontving hij, <strong>van</strong>wege zijn bijzondere verdiensten<br />
voor de Nederlandse dans, de Erasmusprijs<br />
en in 2005 werd hij in het Moskouse<br />
Bolsjoi Theater geëerd met de Benois de la<br />
Danse Life Time Achievement Award.<br />
In 2007 – het jaar waarin hij 75 werd – eerde<br />
<strong>Het</strong> <strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong> hem en zijn werk met een<br />
om<strong>van</strong>grijk <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> Festival. Bij die<br />
gelegenheid werd Van <strong>Manen</strong> in aanwezigheid<br />
<strong>van</strong> koningin Beatrix bevorderd tot Commandeur<br />
in de Orde <strong>van</strong> de Nederlandse Leeuw,<br />
een koninklijke onderscheiding voor ‘verdiensten<br />
<strong>van</strong> exceptionele aard’.<br />
De artistieke nalatenschap <strong>van</strong> Van <strong>Manen</strong> is<br />
ondergebracht in de, in september 2003 opgerichte<br />
Stichting <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong>. De stichting<br />
houdt zich bezig met het conserveren <strong>van</strong> Van<br />
<strong>Manen</strong>s werk, opdat zijn balletten ook na zijn<br />
dood zo authentiek mogelijk zullen worden<br />
uitgevoerd.<br />
hans <strong>van</strong> manen en rachel beaujean<br />
5
6<br />
hans <strong>van</strong> manen – master choreographer<br />
Although it is around fifty years since <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> (11 July 1932, Nieuwer Amstel) exchanged<br />
the profession of dancer for that of choreographer, he has remained a dancer at<br />
heart. In the studio, he still demonstrates all the steps himself, and there is no question of him<br />
choreographing from a chair.<br />
Van <strong>Manen</strong> always wanted to be a dancer. As<br />
a seven-year-old boy, he danced practically<br />
every Sunday afternoon in his living room to<br />
the radio concerts from the Concertgebouw.<br />
But he hadn’t the slightest idea how you became<br />
a dancer, or where. He thought the circus<br />
was the most likely place for it.<br />
In 1946, the fascinating world of ballet came<br />
one step closer, when the young Van <strong>Manen</strong><br />
took up his apprenticeship with the stage hair<br />
and make-up artist Herman Michels. Van<br />
<strong>Manen</strong> had his first ballet lessons from Sonia<br />
Gaskell, who took him into her company<br />
<strong>Ballet</strong> Recital. He then went on to dance with<br />
the <strong>Ballet</strong> <strong>van</strong> de Nederlandse Opera and<br />
Roland Petit’s Les <strong>Ballet</strong>s de Paris. In 1957,<br />
he made his debut as a choreographer with<br />
the ballet Feestgericht, which received the<br />
State Award for Choreography.<br />
From 1961 onwards, Van <strong>Manen</strong> worked alternately<br />
with the two main dance companies<br />
in the Netherlands. From 1961 to 1970, he<br />
was co-artistic director of Nederlands Dans<br />
Theater, after which he became resident choreographer<br />
with the Dutch National <strong>Ballet</strong><br />
from 1973 to 1987. From 1988 to 2003, he<br />
held the same position with Nederlands Dans<br />
Theater. He returned to the Dutch National<br />
<strong>Ballet</strong> as resident choreographer in January<br />
2005, where he has remained since.<br />
As one of the first Dutch choreographers,<br />
Van <strong>Manen</strong> has created a synthesis between<br />
classical ballet technique and modern dance<br />
and movement techniques. And partly because<br />
of the many TV recordings of his ballets<br />
in the sixties, ‘modern ballet’ became<br />
popular with a wide audience. In his work,<br />
Van <strong>Manen</strong> tries to keep ‘ballast’ to an absolute<br />
minimum. He wants things to be as essential<br />
and manageable as possible, which is<br />
why the structure of his movement compositions<br />
is always so clear. This proverbial clarity<br />
and the refined, apparent simplicity of his<br />
ballets have gained him the nickname ‘the<br />
Mondriaan of dance’.<br />
Van <strong>Manen</strong> has now created more than 125<br />
ballets, 47 of which are included in the repertoire<br />
of the Dutch National <strong>Ballet</strong>. His work<br />
is performed by over 50 foreign ballet companies.<br />
The international stars who have performed<br />
his ballets include Anthony Dowell,<br />
Marcia Haydée, Natalia Makarova, Rudolf<br />
Nureyev and Uliana Lopatkina.<br />
Van <strong>Manen</strong> has received numerous major<br />
awards for his choreography, including the<br />
Sonia Gaskell Prize, the VSCD Choreography<br />
Award, the Deutsche Tanzpreis, the Gino<br />
Tani Award and the City of Duisburg Music<br />
Prize. In 1992, he was made an Officer in the<br />
Order of Oranje Nassau. In 2000, he was<br />
awarded the Erasmus Prize for his special services<br />
to Dutch dance, and in 2005 he was<br />
presented with the Benois de la Danse<br />
Lifetime Achievement Award, in the Bolshoi<br />
Theatre, in Moscow.<br />
In 2007 – the year in which he turned 75 –<br />
the Dutch National <strong>Ballet</strong> honoured the choreographer<br />
and his work with a comprehensive<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> Festival. On the occasion,<br />
in the presence of Her Majesty Queen<br />
Beatrix, Van <strong>Manen</strong> was promoted to<br />
Commander in the Order of the Netherlands<br />
Lion; a royal honour for ‘services of an exceptional<br />
nature’.<br />
Van <strong>Manen</strong>’s artistic legacy is preserved in<br />
the <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> Foundation, which was<br />
established in September 2003. The foundation’s<br />
aim is to preserve Van <strong>Manen</strong>’s work.<br />
ruben brugman, peter koppers, hans <strong>van</strong> manen, reinbert martijn, krzysztof pastor en ted brandsen<br />
7
lack cake<br />
choreografie<br />
muziek<br />
decor- en kostuumontwerp<br />
lichtontwerp<br />
balletmeesters<br />
wereldpremière<br />
première bij het nationale ballet<br />
tijdsduur<br />
trois gnossiennes<br />
choreografie<br />
muziek<br />
piano<br />
decorontwerp<br />
kostuumontwerp<br />
lichtontwerp<br />
balletmeester<br />
wereldpremière bij het nationale ballet<br />
tijdsduur<br />
5 tango’s<br />
choreografie<br />
muziek<br />
decor- en kostuumontwerp<br />
lichtontwerp<br />
balletmeester<br />
wereldpremière bij het nationale ballet<br />
tijdsduur<br />
1 e deel<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
Pjotr Iljitsj Tsjaikovski – Symfonie nr. 6 (Pathétique)<br />
in b-mineur, derde deel (opus 74)<br />
Keso Dekker<br />
Joop Caboort<br />
Guillaume Graffin, Mea Venema<br />
20 april 1989, Nederlands Dans Theater, AT&T<br />
Lucent Danstheater, Den Haag<br />
2 mei 2000, Koninklijk Theater Carré,<br />
Amsterdam<br />
circa 5 minuten<br />
Dit ballet werd gemaakt ter gelegenheid <strong>van</strong> het<br />
30-jarige bestaan <strong>van</strong> het Nederlands Dans Theater.<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
Erik Satie – Trois Gnossiennes<br />
Olga Khoziainova<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
Joop Stokvis en <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
Jan Hofstra<br />
Sonja Marchiolli<br />
25 maart 1982, Stadsschouwburg, Amsterdam<br />
circa 7 minuten<br />
solo<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
Astor Piazzolla – Vayamos al diablo<br />
(uitvoering op cd)<br />
Jean-Paul Vroom<br />
Jan Hofstra<br />
Rachel Beaujean<br />
3 november 1977, Stadsschouwburg, Amsterdam<br />
circa 2 minuten<br />
two pieces for het<br />
choreografie<br />
muziek<br />
decor- en kostuumontwerp<br />
lichtontwerp<br />
balletmeester<br />
wereldpremière bij het nationale ballet<br />
tijdsduur<br />
grosse fuge<br />
choreografie<br />
muziek<br />
decorontwerp<br />
kostuumontwerp<br />
lichtontwerp<br />
balletmeesters<br />
wereldpremière<br />
première bij het nationale ballet<br />
tijdsduur<br />
symphonieën der nederlanden<br />
choreografie<br />
muziek<br />
decor- en kostuumontwerp<br />
lichtontwerp<br />
balletmeester<br />
wereldpremière bij het nationale ballet<br />
tijdsduur<br />
voor Rachel<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
Erkki-Sven Tüür – Cristallisatio (Ilusion)<br />
Arvo Pärt – Litany<br />
Keso Dekker<br />
Jan Hofstra<br />
Rachel Beaujean<br />
14 juni 1997, <strong>Het</strong> Muziektheater Amsterdam<br />
circa 12 minuten<br />
Two Pieces for HET omvat het tweede en derde deel<br />
<strong>van</strong> Three Pieces for HET.<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
Ludwig <strong>van</strong> Beethoven – Die grosse Fuge in bes (opus<br />
133) (bewerking: Felix Weingartner)<br />
Ludwig <strong>van</strong> Beethoven –Strijkkwartet nr. 13 (opus<br />
130) (Cavatina) (bewerking: Felix Weingartner)<br />
Jean-Paul Vroom<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
Joop Caboort<br />
Rachel Beaujean, Félipe Diaz, Mea Venema<br />
8 april 1971, Nederlands Dans Theater,<br />
Circustheater, Scheveningen<br />
26 januari 1982, Circustheater, Scheveningen<br />
circa 24 minuten<br />
opgedragen aan de dansers <strong>van</strong> <strong>Het</strong> <strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong><br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
Louis Andriessen – Symphonieën der Nederlanden<br />
Keso Dekker<br />
Keso Dekker, Jan Hofstra<br />
Judy Maelor Thomas<br />
18 mei 1987, <strong>Het</strong> Muziektheater Amsterdam<br />
circa 13 minuten<br />
Gecreëerd in opdracht <strong>van</strong> Amsterdam Culturele<br />
Hoofdstad <strong>van</strong> Europa 1987 en het Holland Festival.<br />
Openingsvoorstelling Amsterdam Culturele Hoofdstad.<br />
8 9
10<br />
solo<br />
choreografie<br />
muziek<br />
decor- en kostuumontwerp<br />
lichtontwerp<br />
balletmeester<br />
wereldpremière<br />
première bij het nationale ballet<br />
tijdsduur<br />
hans <strong>van</strong> manen, performer<br />
regie<br />
editing<br />
tijdsduur<br />
variations for two couples<br />
choreografie<br />
muziek<br />
viool<br />
decor- en kostuumontwerp<br />
lichtontwerp<br />
balletmeester<br />
wereldpremière bij het nationale ballet<br />
black cake<br />
choreografie<br />
muziek<br />
viool<br />
tijdsduur<br />
muzikale begeleiding<br />
dirigent<br />
decors, kostuums, rekwisieten, kap & grime:<br />
productieleiding<br />
voorstellingsleiding<br />
totale tijdsduur<br />
inleiding<br />
met dank aan<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
Johann Sebastian Bach – Partita nr. 1 voor viool solo in d mineur<br />
(Corrente, Double) (presto) (BWV 1002) (uitvoering op cd)<br />
Keso Dekker<br />
Joop Caboort<br />
Félipe Diaz, Rachel Beaujean<br />
16 januari 1997, Nederlands Dans Theater, Lucent Danstheater,<br />
Den Haag<br />
4 november 2005, <strong>Het</strong> Muziektheater Amsterdam<br />
circa 6 minuten<br />
film<br />
Henk <strong>van</strong> Dijk<br />
Altin Kaftira<br />
circa 6 minuten<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
Benjamin Britten – Strijkkwartet in F majeur (andante, deel 2)<br />
Einojuhani Rautavaara – Pelimannit (Kopsin Jonas, deel 2)<br />
Stefan Kovács Tickmayer – Lasset uns den nacht zerteilen<br />
Astor Piazzolla – Melodía en La menor (Canto de Octubre, arrangement<br />
voor vioolsolo en strijkorkest, Bob Zimmerman)<br />
Hebe Mensinga<br />
Keso Dekker<br />
Bert Dalhuysen<br />
Rachel Beaujean<br />
15 februari 2012, <strong>Het</strong> Muziektheater Amsterdam<br />
5 e deel<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
Jules Massenet – Thaïs (Méditation)<br />
Sarah Oates<br />
circa 5 minuten<br />
(zie voor overige credits pagina 8)<br />
Holland Symfonia<br />
Ermanno Florio<br />
Technische Organisatie Muziektheater<br />
Joshua de Kuyper<br />
Kees Prince, Hester Steijn<br />
circa 2 uur en 25 minuten<br />
Jacq. Algra<br />
Nelly <strong>van</strong> de Velden (vervaardiging kostuums Grosse Fuge)<br />
citaten <strong>van</strong> & over hans <strong>van</strong> manen<br />
‘Sonia Gaskell zei dat ik geen choreografisch talent had en dat ik er beter mee kon<br />
ophouden. Ik dacht: krijg het heen en weer’<br />
‘Ik zou in de Nederlandse schilderkunst en de poëzie noch in het theater noch in de<br />
muziek, iemand kunnen noemen die - zoals in de dans – op zo’n eenzame hoogte<br />
staat als <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong>’<br />
Gerrit Komrij<br />
‘Zelf was ik helaas geen prachtige danser. Je hebt <strong>van</strong> die beeldschone jongens die<br />
de zaal onmiddellijk in vervoering brengen zodra ze opkomen. Ik kon goed draaien,<br />
maar had bepaald geen gemakkelijk lijf. En ik moest ook wat méér doen dan<br />
opkomen, voor de zaal in katzwijm viel’<br />
‘Er zijn <strong>van</strong>avond twee koninginnen in de zaal: Hare Majesteit en Hare <strong>Hans</strong>. Beiden<br />
zijn gek op hoedjes én heel sociaal: de koningin <strong>van</strong> het land bezoekt ziekenhuizen,<br />
de koningin <strong>van</strong> het bal komt langs als je met een hernia op bed ligt. Ze kijkt je aan,<br />
zegt vier keer ‘Schat, wat erg!’ en trekt vervolgens de eerste fles wijn open’<br />
Paul de Leeuw<br />
‘Als choreograaf sta je eigenlijk altijd in je blote kont (..) Ik begin met niks.<br />
De danserstaan op jou te wachten, jij staat op je zelf te wachten’<br />
‘<strong>Hans</strong> is de enige choreograaf die in een Prada-Gucci-outfit de studio binnenkomt.<br />
Alsof hij klaar is om uit te gaan’<br />
Sofiane Sylve<br />
‘Ik ben geen winden-waaien-om-de-rotsen-choreograaf’<br />
‘Er gaat geen dag voorbij waarop ik niet aan Van <strong>Manen</strong> of zijn kunst denk (..) Hij<br />
en zijn werk zijn geïntegreerd in mijn bestaan, net zoals Bach in het leven <strong>van</strong><br />
ieder serieus werkende musicus voortleeft’<br />
Martin Schläpfer<br />
‘Ik ben zo calvinistisch als de pest. Alles wat ik overbodig vind moet eruit’<br />
‘In zijn lijfspreuk ‘Dans drukt dans uit en verder niets’ had <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> zich<br />
wel eens wat zorgvuldiger kunnen uitdrukken. Want eigenlijk wil hij zeggen: ‘Dans<br />
drukt alleen dans uit en verder alles. Dat was nóg magischer geweest. Iets meer<br />
Cruijffiaans ook’<br />
Dans Magazine<br />
‘Ik wil mezelf absoluut niet met Mondriaan op één lijn stellen, al is er wel een<br />
aantal overeenkomsten: helderheid, overzichtelijkheid, strakheid en het gedeelde<br />
uitgangspunt ‘less is more’<br />
11
12<br />
black cake black cake<br />
‘Een echte verjaardagstaart’, zei Jirí Kylián<br />
toen <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> hem vroeg aan wat<br />
voor choreografie hij dacht bij de opdracht<br />
om voor het dertigjarig jubileum <strong>van</strong> het<br />
Nederlands Dans Theater een ballet te maken.<br />
Van <strong>Manen</strong> zag het meteen zitten,<br />
maar in plaats <strong>van</strong> zoete, roze patisserie<br />
serveerde hij een luchtig, zwart baksel, geparfumeerd<br />
met een laagje sarcasme en<br />
overgoten met champagne.<br />
De meesterchoreograaf bouwde zijn feesttaart<br />
op uit vijf lagen, waarin hij een beeld<br />
schetst <strong>van</strong> ‘een chic feest, bezocht door<br />
chique mensen die al gauw niet meer zo<br />
chic blijken te zijn’. Tijdens deze <strong>gala</strong>voorstelling<br />
krijgt u allereerst de overheerlijke<br />
‘taartbodem’, ofwel de zinderende openingsdans<br />
op Tsjaikovski’s Allegro molto<br />
vivace te zien. De <strong>gala</strong>voorstelling sluit af<br />
met het vijfde deel <strong>van</strong> de choreografie: een<br />
‘dronkenmansdans’ die meteen na de première<br />
in 1989 al legendarisch was.<br />
anna tsygankova en alexander zhembrovskyy<br />
‘A real birthday cake’, said Jirí Kylián,<br />
when <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> asked him what<br />
kind of choreography he had in mind for<br />
the ballet he was commissioned to create<br />
for Nederlands Dans Theater’s thirtieth anniversary.<br />
Van <strong>Manen</strong> liked the idea, but<br />
instead of sweet pink patisserie, he served<br />
up an airy, black offering, perfumed with a<br />
touch of sarcasm and drenched in champagne.<br />
The master choreographer constructed his<br />
birthday cake of five layers, in which he<br />
sketched a picture of a ‘chic party, attended<br />
by chic people who soon turn out to be not<br />
very chic at all’. In this <strong>gala</strong> performance,<br />
you will first see the delicious ‘pastry base’,<br />
or the scintillating opening dance to<br />
Tchaikovsky’s Allegro molto vivace. The<br />
<strong>gala</strong> closes with the fifth section of the ballet:<br />
a ‘drunkard’s dance’, which became a<br />
legend straight after the premiere in 1989.<br />
citaten <strong>van</strong> & over hans <strong>van</strong> manen<br />
‘Dansers zijn geneigd te denken dat ze voortdurend moeten rondspringen om<br />
interessant gevonden te worden (..) Maar bij <strong>Hans</strong> bleek ‘less’ inderdaad ‘more’ te<br />
zijn. Een simpele blik heeft soms meer power dan dat je ondersteboven hangt en<br />
alle kanten op beweegt’<br />
Sofiane Sylve<br />
‘Ik houd er<strong>van</strong> als iets <strong>van</strong> a naar z leidt en niet <strong>van</strong> a naar q naar w naar b. Dat is<br />
geen dramaturgie, dat is decoratie. Dat gaat nergens over’<br />
‘<strong>Het</strong> is waar dat <strong>Hans</strong> op alles een antwoord heeft. En hij heeft bijna altijd gelijk.<br />
Om gek <strong>van</strong> te worden’<br />
Roel Voorintholt<br />
‘Ik haat dans die het woord wil imiteren, die literair wordt. De gedachte dat iets<br />
mooi zou zijn omdat het programmaboek vermeldt hoeveel slachtoffers er in<br />
Hiroshima vielen, vind ik verwerpelijk’<br />
‘<strong>Hans</strong> stond me toe om mijzelf te zijn. Hij zette Fiona als Fiona op het toneel, en<br />
maakte me tegelijkertijd ‘grand’. Ik hoefde niet een emotie of een gevoel te<br />
vertegenwoordigen, noch een muze te zijn, ik kon gewoon een mens zijn. En dat is<br />
een groot geschenk’<br />
Fiona Lummis<br />
‘Wat je ziet, dat is er, en de rest is voor eigen rekening’<br />
‘Alle balletten <strong>van</strong> Van <strong>Manen</strong> zijn erotisch, omdat ze nooit over schuld gaan. Ze<br />
hebben de schoonheid <strong>van</strong> een heel precies uitgesneden sleutelgat’<br />
Gerardjan Rijnders<br />
‘En de diepere gedachtes? Pfwa, die laat ik aan het publiek over. Dat is intelligent<br />
genoeg om wat ze visueel aangeboden krijgen naar eigen inzicht te interpreteren.<br />
Ik bedóel er in ieder geval niet meer mee dan wat je ziet’<br />
‘De sterkste bijdrage die <strong>Hans</strong> aan de Nederlandse dans geleverd heeft, is denk ik<br />
de combinatie <strong>van</strong> seksuele spanning en humor op het toneel. Dat dingen stout<br />
mogen zijn en dat dit ook op spitzen kan’<br />
Anouk <strong>van</strong> Dijk<br />
‘Als ik een leuk muziekje hoor, wil ik altijd een dansje wagen’<br />
‘Toen onze dochter Saura was geboren, kwam <strong>Hans</strong> – als haar peetvader – in een<br />
witte smoking naar Den Haag. Dat ontroerde ons zeer (..) Hij nam zijn taak héél<br />
serieus. Van haar studie tot haar voogdij: hij wilde het meteen allemaal geregeld<br />
zien’<br />
Paul Lightfoot en Sol León<br />
13
14<br />
trois gnossiennes<br />
Trois Gnossiennes, op de gelijknamige muziek<br />
<strong>van</strong> Erik Satie, was oorspronkelijk het<br />
laatste deel <strong>van</strong> <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong>s Five<br />
Short Stories (1982). Later maakte de choreografie<br />
deel uit <strong>van</strong> het programma<br />
Pianovariaties, waarin Van <strong>Manen</strong> zich<br />
– zoals altijd – bezighoudt met de (vaak<br />
conflictrijke) verhoudingen tussen mannen<br />
en vrouwen. Na de vileine spot <strong>van</strong><br />
Sarcasmen (Pianovariaties II) lijkt in Trois<br />
Gnossiennes (Pianovariaties III) een voorlopige<br />
wapenstilstand tussen de seksen<br />
bereikt. Is er in het begin nog sprake <strong>van</strong><br />
onderhuidse spanning tussen de man en<br />
vrouw, geleidelijk verandert de sfeer in een<br />
<strong>van</strong> overgave en harmonie: de partners<br />
hebben een <strong>van</strong>zelfsprekend vertrouwen in<br />
elkaar en vullen elkaar perfect aan.<br />
Door de vleugel en zijn bespeler langzaam<br />
over het toneel te laten voortduwen,<br />
betrekt Van <strong>Manen</strong> deze wezenlijk bij de<br />
choreografie.<br />
igone de jongh en jozef varga<br />
trois gnossiennes<br />
Trois Gnossiennes, to the music of the<br />
same name by Erik Satie, was originally the<br />
final section of <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong>’s Five<br />
Short Stories (1982). Later on, it became<br />
part of the programme Piano Variations, in<br />
which Van <strong>Manen</strong> – as always – was concerned<br />
with the often discordant relationships<br />
between men and women. After the<br />
vicious satire of Sarcasm (Piano Variations<br />
II), a temporary truce between the sexes<br />
appears to have been reached in Trois<br />
Gnossiennes (Piano Variations III).<br />
Although it starts with repressed tension<br />
between the man and woman, the atmosphere<br />
gradually changes into one of submission<br />
and harmony. The partners have<br />
obvious trust in one another and complement<br />
each other perfectly.<br />
Van <strong>Manen</strong> really involves the grand piano<br />
and the pianist in the choreography, by<br />
having them pushed slowly around the<br />
stage.<br />
citaten <strong>van</strong> & over hans <strong>van</strong> manen<br />
‘Je hebt <strong>van</strong> die mensen die vinden dat ze niet beïnvloed mogen worden, maar dat<br />
ze zichzelf moeten zijn. Als je mij kunt uitleggen wat dat is, ‘jezelf zijn’…’<br />
‘<strong>Hans</strong> kon heel pittig zijn, soms op het gemene af. Maar een keer stopte hij de<br />
repetitie en zei tegen mij: ‘En je laat je door mij niet intimideren!’ Dat hielp enorm’<br />
Mea Venema<br />
‘Er is niets heerlijkers dan beïnvloed worden. Hoe het gebeurt weet ik niet maar<br />
neem maar <strong>van</strong> mij aan: inspiratie – zoals dat wordt genoemd – komt niet <strong>van</strong><br />
boven, het komt <strong>van</strong> beneden’<br />
‘Hij kon je vreselijk opjagen. Maar als hij erg tekeer was gegaan, belde hij je<br />
’s avonds op. Of hij nam de volgende dag een zak sinaasappels mee en liet die<br />
over de studiovloer rollen’<br />
Rachel Beaujean<br />
‘Vroeger kon ik erg pittig zijn, maar ik was vooral erg pittig tegen de mensen <strong>van</strong><br />
wie ik zoveel hou’<br />
‘Tegenwoordig is hij zoveel milder. Dat mensen huilend de studio uitlopen komt niet<br />
meer voor’<br />
Mea Venema<br />
‘Wat buitengewoon belangrijk is – voor de mensheid zou ik bijna zeggen – is<br />
nieuwsgierigheid. Echte nieuwsgierigheid hè, niet nieuwsgierigheid naar wat er met<br />
je buurvrouw aan de hand is’<br />
‘<strong>Hans</strong> is in staat om een opperste concentratie in de studio te creëren. Niet als in<br />
een werkkamp, maar een prettige concentratie. Twee uur repeteren met <strong>Hans</strong><br />
voelt als één minuut’<br />
Krzysztof Pastor<br />
‘Ik gruw <strong>van</strong> de eerste repetitiedag (..) Maar al val je <strong>van</strong> de trap, al gooi je je voor<br />
een auto; er mankeert je niks, je móét naar die schouwburg, daar helpt geen<br />
moedertje lief aan’<br />
‘Ik vind het wonderbaarlijk in de balletten <strong>van</strong> <strong>Hans</strong> dat je veel precisie en<br />
mooie klassieke lijnen ziet, maar wat uiteindelijk blijft hangen is de menselijkheid<br />
in zijn stukken’<br />
Nancy Euverink<br />
‘Ik heb geen agent, geen antwoordapparaat, geen fax en geen computer. Met één<br />
telefoon regel ik alles in de hele wereld’<br />
‘<strong>Het</strong> genoegen dat het ogenschijnlijk simpele maar o zo geraffineerde vormenspel<br />
<strong>van</strong> Van <strong>Manen</strong> oplevert, is de kortste weg naar het visuele geluk’<br />
NRC Handelsblad<br />
15
16<br />
5 tango's - solo 5 tango's - solo<br />
Bij elk concert dat tangogrootheid Astor<br />
Piazzolla in ons land gaf, bedankte hij zijn<br />
‘goede vriend <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong>’ voor het in<br />
Nederland introduceren <strong>van</strong> zijn ‘tango nuevo’.<br />
De Argentijnse tango was hier nog<br />
vrijwel onbekend toen Van <strong>Manen</strong> in 1977<br />
5 Tango’s creëerde. <strong>Het</strong> ballet is dan ook<br />
intuïtief, <strong>van</strong>uit een ‘naïeve brutaliteit’ gemaakt,<br />
maar behoort nog steeds wereldwijd<br />
– ook in Argentinië – tot Van <strong>Manen</strong>s<br />
meest gedanste werken.<br />
Van <strong>Manen</strong> wilde de onderhuidse passie<br />
<strong>van</strong> de tango combineren met de koele distantie<br />
<strong>van</strong> de klassieke ballettechniek, maar<br />
de choreografie mocht beslist geen zweem<br />
<strong>van</strong> ballroom of Latijnse folklore in zich<br />
dragen. ‘Géén Maja-zeep!’, riep hij tijdens<br />
de repetities. <strong>Het</strong> derde deel, de spectaculaire<br />
mannensolo die in dit programma is<br />
opgenomen, was al gauw razend populair<br />
op internationale balletcompetities. <strong>Het</strong><br />
overkwam Van <strong>Manen</strong> regelmatig dat hij in<br />
het buitenland de televisie aanzette en plotseling<br />
midden in zijn solo viel.<br />
anna tsygankova<br />
At every concert given in the Netherlands<br />
by the tango celebrity Astor Piazzolla, he<br />
thanked his ‘good friend <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong>’<br />
for introducing his ‘tango nuevo’ to the<br />
country. The Argentinean tango was still<br />
practically unknown in the Netherlands<br />
when Van <strong>Manen</strong> created 5 Tangos in<br />
1977. The ballet was thus created intuitively,<br />
out of ‘brazen naivety’, but is still one of<br />
Van <strong>Manen</strong>’s most often danced works all<br />
over the world – including Argentina.<br />
Van <strong>Manen</strong> wanted to combine the repressed<br />
passion of tango with the cool detachment<br />
of classical ballet, but the choreography<br />
was not to have the remotest suggestion<br />
of ballroom or Latin American<br />
folklore. ‘No Maja soap!’ he shouted during<br />
rehearsals. The third section, the spectacular<br />
male solo included in this programme,<br />
soon enjoyed huge popularity at<br />
international ballet competitions. It would<br />
often happen that Van <strong>Manen</strong> turned on<br />
the television abroad and suddenly saw his<br />
solo being danced.<br />
citaten <strong>van</strong> & over hans <strong>van</strong> manen<br />
‘Ik werk het best met mijn rug tegen de muur. Ik heb afgeleerd om ideeën op te<br />
schrijven. Als je het terugleest, denk je: wat een flauwekul!’<br />
‘Een uitgestoken hand, een blik, een resolute wending – het lijkt niets, maar zegt<br />
tegelijk alles’<br />
<strong>Het</strong> Parool<br />
‘Ik val op dansers. Ik bedoel, zonder dat het iets met erotiek te maken heeft (..) Ik kan<br />
met ongelooflijk plezier naar ze kijken, het vakmanschap, de raadselachtigheid.<br />
Serieus met ze bezig zijn en dan tussendoor heel even ‘Hm geil’ denken’<br />
‘Bij <strong>Hans</strong> moet elke beweging, elke pas, elke draai, elk knikje <strong>van</strong> het hoofd<br />
bijzonder zijn. <strong>Het</strong> duurde úren voordat we in staat waren om een kushand met nét<br />
die juiste spanning, nét dat juiste gevoel te geven’<br />
Margus Spekkers<br />
‘In de studio doe ik net alsof ik 18 ben, maar als je thuis komt voel je dat het niet<br />
meer zo is. Vaak moet ik na een repetitiedag achterstevoren de trap af’<br />
‘<strong>Hans</strong> werkte telkens met één <strong>van</strong> ons en als die uitgeput was en zwetend de<br />
studio uitkwam, mocht de volgende komen. Zelf gíng hij maar door: draaien,<br />
springen, over de grond rollen... En hij vond het zálig’<br />
Patrick Marin<br />
‘Ik doe alles nog voor. Niet mooi, maar voluit, als een gek (..) Want alleen zo kom je<br />
op nieuwe dingen, zo dwing je jezelf elke keer weer een stapje verder te gaan’<br />
‘Door alles altijd voor te doen, daagt <strong>Hans</strong> je enorm uit: als híj het kan, is er geen<br />
reden voor jou om het niet te kunnen’<br />
Cédric Ygnace<br />
‘Als ik er een keer niet uitkom, zeg ik: jongens we gaan lekker naar huis want ome<br />
<strong>Hans</strong> weet niks meer. Dat is beter dan dat je gauw wat leuke passen bedenkt’<br />
‘Wat ik <strong>van</strong> <strong>Hans</strong> geleerd heb is dat choreografie ook gewoon een vak is: je begint<br />
bij A en je werkt net zo lang door tot je bij Z bent. <strong>Het</strong> is geen goddelijke inspiratie<br />
die je komt aanwaaien’<br />
Ted Brandsen<br />
‘Je moet dansers altijd net iets boven hun macht laten werken. Ze moeten risico<br />
nemen, lef tonen. Dans moet risky zijn. Een verhouding is pas interessant als hij<br />
riskant is’<br />
‘Als ik in de balletten <strong>van</strong> <strong>Hans</strong> dans dan dans ik alsof hij de enige is die in de zaal<br />
zit, en niemand anders bestaat’<br />
Igone de Jongh<br />
17
18<br />
two pieces for HET two pieces for HET<br />
Two Pieces for HET omvat het tweede en<br />
derde deel uit <strong>van</strong> Three Pieces for HET,<br />
het werk waarmee Van <strong>Manen</strong> in 1997 na<br />
tien jaar een succesvolle comeback bij <strong>Het</strong><br />
<strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong> maakte. Inmiddels staat<br />
de choreografie op zichzelf – het eerste deel<br />
nerveus-energiek, het tweede verstild – en is<br />
het een <strong>van</strong> de topstukken uit Van <strong>Manen</strong>s<br />
veelgeprezen reeks ‘balletten voor twee’.<br />
In de choreografie onderzoekt Van <strong>Manen</strong><br />
het principe <strong>van</strong> de anticlimax. In plaats<br />
<strong>van</strong> ‘in de eerste versnelling te beginnen en<br />
de motor langzaam op te voeren’, laat hij<br />
de twee dansers ‘<strong>van</strong> de vijfde naar de tweede<br />
versnelling terugschakelen’. Danseres<br />
Sofiane Sylve, die samen met Gaël<br />
Lambiotte de premièrevoorstelling voor<br />
haar rekening nam: ‘Na afloop ben je kapot.’<br />
gaël lambiotte<br />
Two Pieces for HET comprises the second<br />
and third sections of Three Pieces for HET,<br />
the work with which Van <strong>Manen</strong> made his<br />
successful comeback with the Dutch<br />
National <strong>Ballet</strong> in 1997, after a ten-year<br />
absence. The work – with a nervous, energetic<br />
first part and a serene second part –<br />
now stands alone and is one of the highlights<br />
of Van <strong>Manen</strong>’s acclaimed series of<br />
‘ballets for two’.<br />
In the piece, Van <strong>Manen</strong> investigates the<br />
principle of anticlimax. Instead of ‘starting<br />
off in first gear and gradually revving up<br />
the engine’, he has the two dancers ‘gear<br />
down from fifth to second’. Ballerina<br />
Sofiane Sylve, who danced the premiere<br />
with Gaël Lambiotte, said, ‘Afterwards,<br />
you’re broken.’<br />
citaten <strong>van</strong> & over hans <strong>van</strong> manen<br />
‘Muzen doen meer dan inspireren. Je krijgt zo veel <strong>van</strong> ze terug. Ze zijn niet bang<br />
fouten te maken, niet bang op hun donder te krijgen. Ze verbazen je altijd weer<br />
met wat ze laten zien. Doordat zíj zo geweldig goed interpreteren, krijg ík een<br />
bewijs <strong>van</strong> goed gedrag’<br />
‘Live is het grootste geschenk dat ik in mijn carrière heb gehad. <strong>Het</strong> ballet is als<br />
het ware een opsomming <strong>van</strong> mijn leven (..) Bij mijn laatste voorstelling, in 2000, zag<br />
ik gedurende de flashback mijn hele leven aan mij voorbijtrekken: alle balletten,<br />
alle Zwanenmeren, al mijn danspartners, de dood <strong>van</strong> Henny Jurriëns,<br />
de geboorte <strong>van</strong> mijn drie kinderen’<br />
Coleen Davis<br />
‘Ik heb nooit iets gemaakt om te provoceren. Ik bedenk iedere keer: kan dat wel?<br />
Als je er maar een reden voor hebt, dan kan alles’<br />
‘Toen ik <strong>Hans</strong> op mijn 17de leerde kennen wist ik meteen dat hij me héél véél te<br />
bieden had. Niettemin was ik doodsbang voor hem (..) Ik had mijn eigen<br />
homoseksualiteit nog lang niet uitgevogeld, en dan zie je hem, een man die zich<br />
volstrekt comfortabel voelt met zijn homo-zijn – that scared the hell out of me’<br />
Jean Emile<br />
‘Er zit veel agressie in mijn werk. Maar er zijn nooit winnaars’<br />
‘Ik kan erg genieten <strong>van</strong> de manier waarop <strong>Hans</strong> praat: associatief, met veel<br />
beeldspraak en onverwachte wendingen. Heel grillig, en tegelijkertijd zo raak’<br />
Willem Melchior<br />
‘Als er iets is wat ik haat dan zijn het wel vrouwen die het vrouwtje spelen of<br />
mannen die zo nodig het mannetje willen zijn. In de danskunst is er helemaal geen<br />
onderscheid tussen mannen en vrouwen. Dat gesodemieter begint pas ná het werk’<br />
‘Ja, <strong>Hans</strong> had met me willen trouwen, heeft hij wel eens gezegd. Maar <strong>Hans</strong> is<br />
homoseksueel en heel nuchter, dus dat gaat niet’<br />
Rachel Beaujean<br />
‘Drie dansers is iets wat mij niet interesseert. Drie is een driehoeksverhouding, dat<br />
betekent dat iedereen lijdt. En lijden, dat is niets voor mij’<br />
‘Soms laat <strong>Hans</strong> zich ook door zijn eigen werk verrassen. ‘Goh, wat een goed ballet<br />
eigenlijk’, hoor ik hem dan zeggen als hij naast me in het theater zit’<br />
Mea Venema<br />
‘Ik vind het leuk om dingen goedkoop te doen, want ik ben wel zo’n boerentrut om<br />
te denken: als het niet zo’n succes is, dan heeft het tenminste ook niet<br />
zoveel gekost’<br />
‘Eigenlijk is <strong>Hans</strong> heel bijgelovig. Bij een première heeft hij altijd dertien munten in<br />
zijn zak. Van elke trap die hij loopt, telt hij de treden’<br />
Rachel Beaujean<br />
19
20<br />
grosse fuge grosse fuge<br />
Van <strong>Manen</strong>s grote voorbeeld, George<br />
Balanchine, vond Beethoven niet dansbaar.<br />
Met Grosse Fuge liet Van <strong>Manen</strong> in 1971<br />
zien dat die opvatting achterhaald is. De<br />
choreografie werd meteen na de première<br />
uitgeroepen tot ‘meest belangwekkende<br />
Europese ballet <strong>van</strong> het decennium’.<br />
<strong>Het</strong> ballet voor vier mannen en vier vrouwen<br />
bestaat uit twee in elkaar overgaande<br />
delen, heel verschillend <strong>van</strong> karakter, maar<br />
toch samen een harmonisch geheel vormend.<br />
In de fuga zijn de spanningen complex<br />
en geladen; in de cavatina worden ze<br />
lyrisch omspeeld en opgelost. De mannen<br />
dragen – naar ontwerp <strong>van</strong> Van <strong>Manen</strong> – in<br />
het eerste deel zwarte rokken die hun bewegingen<br />
nog feller, nog agressiever maken.<br />
De vrouwen liet de choreograaf eruitzien<br />
alsof ze net uit hun avondjurk zijn gestapt.<br />
anna tsgankova, viktoriya ananyan, marisa lopez, igone de jongh,<br />
matthew golding, jozef varga, alexander zhembrovskyy en cédric ygnace<br />
Van <strong>Manen</strong>’s great role model, George<br />
Balanchine, thought you couldn’t dance to<br />
Beethoven. Van <strong>Manen</strong> showed in Grosse<br />
Fuge (1971) that this view no longer held.<br />
Straight after the premiere, the ballet was<br />
proclaimed ‘the most important European<br />
ballet of the decade’.<br />
The ballet for four men and four women<br />
consists of two overlapping sections, which<br />
are very different in character but still form<br />
a harmonious whole. In the fuga, the tensions<br />
are complex and highly charged, and<br />
in the cavatina they are sidestepped lyrically<br />
and solved. In the first section, the men wear<br />
black skirts designed by Van <strong>Manen</strong> himself,<br />
which make their movements even sharper<br />
and more aggressive. The choreographer<br />
makes the women look as if they have just<br />
stepped out of their evening dresses.<br />
citaten <strong>van</strong> & over hans <strong>van</strong> manen<br />
‘Ik heb veel voor kinderen gemaakt. Of eigenlijk voor iedereen die zich kind voelt. Ik<br />
sla ze hoog aan, je kunt die krengen niks wijsmaken. Dans moet snapbaar voor ze<br />
zijn. Oké, duidelijk, dat is sowieso mijn uitgangspunt’<br />
‘Als we met de auto onderweg zijn, telt hij de reigers want die brengen geluk. Ik<br />
zie er nooit een, maar bij <strong>Hans</strong> duiken ze overal op. Een vliegende reiger, dan kan<br />
de dag niet meer stuk’<br />
Mea Venema<br />
‘Niets is gemakkelijker dan nooit liegen. Anders heb je zo ontzettend veel te<br />
onthouden. Met de waarheid kun je je kop stoten, maar niet door de mand vallen. In<br />
mijn werk geldt hetzelfde’<br />
‘In zijn kritiek is <strong>Hans</strong> heel duidelijk en eerlijk. Hij kan na afloop <strong>van</strong> een optreden<br />
naar je toekomen en zeggen: ‘Vanavond was niet je beste avond’’<br />
Igone de Jongh<br />
‘Ikzelf kijk naar kunst zoals ik naar iemand kijk op wie ik verliefd ben. Dan vraag ik<br />
me ook niets af… dan geloof ik het wel. Maar als ik iets slecht vind, denk ik een<br />
hélebóél. Wat ik dan allemaal zie!’<br />
‘<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> is de meest aardige, behulpzame, kritische, grappige, ondeugende,<br />
briljante, enthousiaste, merkwaardige, trouwe, sexy, ironische, respectvolle,<br />
getalenteerde, kundige, onvoorspelbare vriend en collega die iedereen wel zou<br />
willen hebben’<br />
William Forsythe<br />
‘Zonder repertoire geen traditie. En zonder traditie geen aansluiting bij wat is<br />
voorafgegaan. Traditie is niet iets <strong>van</strong> het verleden. Traditie is wat we <strong>van</strong>daag de<br />
dag met het verleden doen’<br />
‘<strong>Hans</strong> heeft mijn kijken naar en denken over dans gevormd (..) en dat heeft me voor<br />
altijd doen beseffen dat dans over dans moet gaan en dat vernieuwing niet<br />
automatisch het ontkennen <strong>van</strong> verworvenheden is’<br />
Ine Rietstap<br />
‘Ik vind het steeds moeilijker om muziek te vinden. Er is veel prachtigs geschreven,<br />
waarop je best een aardig dansje kunt maken. Maar wat ik zoek zijn composities<br />
waarin het drama als het ware al besloten ligt’<br />
‘Als het over muzikaliteit gaat, is <strong>Hans</strong> héél uitgesproken: ‘Nééhéé, dat doe ik niet!<br />
Jij doet dít, maar ik doe dít!’’<br />
Ted Brandsen<br />
‘Bij welk ballet ook: er is altijd wel íéts wat knaagt, wat me niet zint. Meestal zijn<br />
dat details, net zoals, voor iemand die schrijft, een komma reuze belangrijk kan<br />
zijn’<br />
21
22<br />
symphonieën der<br />
nederlanden<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> maakte Symphonieën der<br />
Nederlanden in 1987 voor de openingsmanifestatie<br />
<strong>van</strong> Amsterdam Culturele<br />
Hoofdstad <strong>van</strong> Europa. <strong>Het</strong> leek hem daarom<br />
goed muziek <strong>van</strong> een Nederlandse componist<br />
te gebruiken. ‘Zo kwam ik uit bij<br />
Andriessen. De titel alleen al was natuurlijk<br />
prima, en ik was meteen helemaal gék op<br />
die muziek. Lekker jazzy en swingend, stuwend<br />
en opwindend.’<br />
Andriessen schreef zijn compositie voor<br />
twee fanfareorkesten. Daardoor stond de<br />
vorm <strong>van</strong> de choreografie voor Van <strong>Manen</strong><br />
algauw vast – ‘parade-achtige’ beelden <strong>van</strong><br />
Amerikaanse marching bands die bij grote<br />
manifestaties of sportwedstrijden optreden<br />
drongen zich onontkoombaar op.<br />
Net als de compositie bestaat de choreografie<br />
uit zeven korte delen, elk met een eigen<br />
karakter. ‘Eigenlijk is de muziek één grote<br />
climax. Er is geen tijd om ergens naar toe te<br />
werken. Je moet meteen de spits op de toren<br />
zetten.’<br />
ensemble<br />
symphonieën der<br />
nederlanden<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> created Symphonieën der<br />
Nederlanden in 1987 for the opening of<br />
the event Amsterdam Cultural Capital of<br />
Europe. So he thought it would be a good<br />
idea to use music by a Dutch composer.<br />
‘That’s why I opted for Andriessen. Just<br />
the title on its own was great, of course,<br />
and I was hooked on the music straight<br />
away. It’s nice and jazzy, and swinging,<br />
compelling and exciting.’<br />
Andriessen wrote his composition for two<br />
brass orchestras. So the form of the choreography<br />
was soon clear to Van <strong>Manen</strong>.<br />
The music inevitably conjured up ‘paradelike’<br />
images of American marching bands<br />
performing at big displays or sports matches.<br />
Just like the composition, the choreo-<br />
graphy consists of seven short sections,<br />
each with its own character. ‘Actually, the<br />
music is one big climax. There’s no time to<br />
build up to something. You have to get<br />
straight to the point.’<br />
23
24<br />
solo solo<br />
Solo is een meesterlijke estafetterace in zes<br />
minuten, in 1997 gecreëerd voor drie dansers<br />
<strong>van</strong> NDT II, de juniorengroep <strong>van</strong> het<br />
Nederlands Dans Theater. Voor drie dansers<br />
omdat, zo zei <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> destijds,<br />
Bachs Vioolpartita <strong>van</strong>wege haar<br />
moordende tempo niet door één mens te<br />
dansen is.<br />
Klein is Solo alleen in tijdsduur. In elk ander<br />
opzicht is het een grootse choreografie,<br />
een weergaloze demonstratie <strong>van</strong> dynamiek,<br />
schoonheid, technische virtuositeit,<br />
bravoure én aanstekelijk dansplezier.<br />
Daarbij werpt de choreografie ook een<br />
nieuw licht op Bachs compositie. Zoals<br />
premièrevertolker Václav Kunes het verwoordde:<br />
‘<strong>Hans</strong> heeft zo veel details, nuances<br />
en overgangen die in de partituur verscholen<br />
zitten, zichtbaar gemaakt. Hij heeft<br />
ons doen inzien dat je de stops en stiltes in<br />
de muziek moet vinden, want alleen dan<br />
kun je de enorme snelheid <strong>van</strong> de compositie<br />
aan.’<br />
sefton clarke, juanjo arques en félipe diaz<br />
Solo is a masterly relay race in six minutes,<br />
created in 1997 for three dancers from<br />
NDT II, the junior group of Nederlands<br />
Dans Theater. It is for three dancers because,<br />
as <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> said at the time,<br />
the punishing tempo of Bach’s Violin<br />
Partita meant it couldn’t be danced by just<br />
one person.<br />
Solo is small only in its duration. In every<br />
other respect, it is a ballet on a grand scale;<br />
a magnificent demonstration of dynamics,<br />
beauty, technical prowess, bravura and infectious<br />
joy of dance. The work also<br />
throws new light on Bach’s composition.<br />
As premiere performer Václav Kunes put it,<br />
‘<strong>Hans</strong> has brought out so many details, nuances<br />
and transitions that are concealed in<br />
the score. He has shown us that you have<br />
to find the breaks and silences in the music,<br />
because only then can you tackle the enormous<br />
speed of the composition.’<br />
citaten <strong>van</strong> & over hans <strong>van</strong> manen<br />
‘Alles klopt. De bewegingen zijn met fotografische precisie in de ruimte geplaatst, de<br />
dans gaat een magisch verbond aan met de muziek, een paar blikken zeggen meer dan<br />
honderd draaien en onderlinge relaties worden haarscherp in beeld gebracht’<br />
De Telegraaf<br />
‘Iedereen weet dat ik op leeftijd ben, dus ik vlieg altijd businessclass en ik kom in<br />
fantastische hotels terecht. Als ik repeteer met het San Francisco <strong>Ballet</strong> krijg ik drie<br />
kamers in de Ritz met adembenemend personeel!’<br />
‘Van <strong>Manen</strong> is zichtbaar geen dertig meer, maar zijn stoute ogen, scherpe tong en het<br />
aantal Marlboro’s dat hij opsteekt doen bepaald niet bejaard aan’<br />
De Pers<br />
‘Ik heb nergens spijt <strong>van</strong>. Ik had wel graag kunnen toveren, maar daar kun je moeilijk<br />
spijt over voelen’<br />
‘Michelangelo heeft <strong>van</strong> een goed beeldhouwwerk geëist dat het <strong>van</strong> een berg gerold<br />
kon worden, zonder dat er iets afbrak. Van <strong>Manen</strong> maakt zulke beeldhouwwerken op het<br />
gebied <strong>van</strong> de dans: tot de essentie gereduceerde choreografische kunstwerken, die<br />
niettemin doortrokken zijn <strong>van</strong> gevoelens, conflicten en de spanningen <strong>van</strong> deze tijd’<br />
Jochen Schmidt<br />
‘Ik streef in mijn balletten naar steeds minder beweging. Elke pas teveel moet eruit’<br />
‘<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> is de basis <strong>van</strong> de Nederlandse danskunst’<br />
Alexandra Radius<br />
‘Ik ga absoluut door. Ik weet niet beter. Ik zou geen enkele reden kunnen<br />
verzinnen om niet door te gaan. Ja, knijp je handen maar dicht’<br />
‘Als je niet <strong>van</strong> dans houdt, hou je wel <strong>van</strong> Van <strong>Manen</strong> en als je wel <strong>van</strong> dans houdt,<br />
ben je totaal verliefd op zijn werk’<br />
Han Ebbelaar<br />
‘Maar gaat het niet meer dan stop ik stante pede. En dan maar hopen dat er<br />
tegen die tijd veel snooker en tennis op tv is. Anders verveel ik me dood’<br />
<strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong><br />
‘Geen choreograaf maakt je zó mooi’<br />
Sofiane Sylve<br />
Selectie citaten: Astrid <strong>van</strong> Leeuwen<br />
For english quotes, see website: www.het-ballet.nl/en<br />
25
26<br />
variations for<br />
two couples<br />
Voor zijn jongste ballet koos <strong>Hans</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>Manen</strong> opzettelijk vier uiteenlopende muziekstukken,<br />
omdat hij ook in zijn choreografie<br />
‘heel verschillende dingen wilde<br />
doen’. Hij liet zich daartoe inspireren door<br />
twee dansparen met ieder een eigen specialiteit:<br />
het eerste lyrisch en vooral schitterend<br />
in adagiowerk, het tweede vlammend<br />
virtuoos. ‘Maar het is geen wedstrijd. Daar<br />
houd ik hélemáál niet <strong>van</strong>. <strong>Het</strong> gaat me om<br />
de persoonlijkheden <strong>van</strong> de dansers, die wil<br />
ik belichten. Al draai ik de rollen soms ook<br />
om: dan laat ik de lyrische dansers virtuoos<br />
zijn, en probeer ik de virtuozen zo mooi<br />
‘naar binnen’ te laten dansen.’<br />
Choreograferen blijft jezelf uitdagen, aldus<br />
Van <strong>Manen</strong>. ‘Ik probeer altijd weer iets toe<br />
te voegen waardoor de sfeer totaal anders<br />
is dan in mijn voorgaande ballet.’ Zo moest<br />
in Variations for Two Couples álles laag<br />
zijn, ook de lifts <strong>van</strong> de dansers. ‘Ik wilde<br />
dit keer niks hoogs, niks dat doet denken<br />
aan traditioneel ballet.’<br />
igone de jongh en jozef varga<br />
variations for<br />
two couples<br />
For his latest ballet, <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> deliberately<br />
chose four very different pieces of<br />
music, as he also wanted ‘to do very diffe-<br />
rent things’ in his choreography. He took<br />
inspiration from two couples, each with<br />
their own special qualities. The first couple<br />
is lyrical and really excels in adagio work,<br />
and the second is fiery and virtuoso. ‘But it<br />
never becomes a competition. I don’t like<br />
that at all. For me, it’s all about the per-sonalities<br />
of the dancers that I want to bring<br />
out. Although sometimes I turn the roles<br />
around a bit. Then I let the lyrical dancers be<br />
virtuoso and I try to get the virtuoso couple<br />
to dance as ‘inwardly’ as possible.’<br />
Choreographing is all about continually<br />
challenging yourself, according to Van<br />
<strong>Manen</strong>. ‘I always try to add something new,<br />
to make the atmosphere totally diffe-rent to<br />
my previous ballet.’ In Variations for two<br />
couples, for instance, everything had to be<br />
‘low down’ – even the dancers’ lifts. ‘This<br />
time, I didn’t want anything high; anything<br />
reminiscent of traditional ballet.’<br />
STICHTING HANS VAN MANEN<br />
Stichting <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> conserveert<br />
het erfgoed <strong>van</strong> <strong>Hans</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>Manen</strong> waardoor er voor<br />
volgende generaties reconstructies<br />
<strong>van</strong> zijn werk mogelijk blijven.<br />
Archiveren en digitaliseren <strong>van</strong><br />
video-opnamen en het beheer <strong>van</strong><br />
zijn productiearchief zijn daarbij de<br />
voornaamste doelen.<br />
Meer weten? Kijk op:<br />
www.stichtinghans<strong>van</strong>manen.com<br />
27
28<br />
eerste solisten<br />
Marijn Rademaker<br />
gastsolist<br />
Matthew Golding<br />
tweede solisten<br />
tableau de la troupe<br />
Jurgita Dronina Igone de Jongh Larissa Lezhnina Marisa Lopez Maia Makhateli<br />
Casey Herd<br />
Tamás Nagy Artur Shesterikov Jozef Varga<br />
Natalia Hoffmann Vera Tsyganova Nadia Yanowsky Juanjo Arqués Roman Artyushkin<br />
Sefton Clarke<br />
Steven Etienne<br />
voor biografieën zie: www.het-ballet.nl<br />
Anna<br />
Tsygankova<br />
Anu<br />
Viheriäranta<br />
Cédric Ygnace<br />
Matthieu Gremillet Remi Wörtmeyer Alexander<br />
Zhembrovskyy<br />
Suzanna Kaic Emanouela<br />
Merdjanova<br />
Serguei Endinian Koen Havenith Ernst Meisner Oleksey Smolyakov James Stout Rink Sliphorst<br />
Maria Chugai Megan<br />
Zimny Gray<br />
Anatole Babenko Peter Leung<br />
Sasha Mukhamedov Laura O’Malley Rachel Oomens Rosi Soto Maiko Tsutsumi<br />
Erica Horwood Joanna Mednick Milena Sidorova<br />
Dario Mealli Bruno<br />
da Rocha Pereira<br />
Angela Agresti Naira Ag<strong>van</strong>ean Krista Ettlinger Hannah de Klein Natasja Lucassen Amanda McGuigan<br />
grands sujets<br />
coryphées<br />
corps de ballet<br />
Aya Okumura<br />
29
30<br />
corps de ballet<br />
Rebecca Oltheten Pascalle Paerel Sara Ricciardelli Sandra Quintyn Rebeca Taboada<br />
Rivas<br />
Antonina<br />
Chirpanlieva<br />
Wendeline<br />
Wijkstra<br />
Young Gyu Choi Sebastien Galtier Vlad Ilcenco Matthew Pawlicki Chao Shi Bastiaan Stoop Wolfgang Tietze<br />
élèves<br />
adspiranten<br />
Niet op foto: Sae Hyun Kwon<br />
Jingjing Mao<br />
Hannah Grennell<br />
Saya Okubo<br />
Michelle Murphy<br />
Davit Vardanyan<br />
Tess Sturmann<br />
Clothilde<br />
Tran Phat<br />
Edo Wijnen<br />
Jared Wright<br />
Rohan Dunham Vincent Hoffman<br />
Martina Verbeni<br />
Remy Catalan<br />
directeur<br />
Ted Brandsen<br />
artistieke staf<br />
Guillaume Graffin<br />
balletmeester<br />
gastballetmeesters<br />
Sonja Marchiolli<br />
hoofd artistieke staf vaste choreografen<br />
Judy Maelor-Thomas<br />
balletmeester<br />
Mea Venema<br />
<strong>Nationale</strong><br />
<strong>Ballet</strong>academie<br />
Rachel Beaujean <strong>Hans</strong> <strong>van</strong> <strong>Manen</strong> Krzysztof Pastor<br />
Alan Land<br />
balletmeester<br />
Informatie over audities en open dagen<br />
www.nationaleballetacademie.nl<br />
Sandrine Leroy<br />
choreologist repetitor<br />
Rinat Gizatulin<br />
senior balletdocent<br />
De <strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong>academie is als<br />
enige balletopleiding in Nederland<br />
gelieerd aan <strong>Het</strong> <strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong><br />
Félipe Diaz<br />
balletmeester<br />
Fotografie Antoinette Mooy<br />
31
32<br />
Postbus 2023<br />
2002 CA Haarlem<br />
info@hollandsymfonia.com<br />
www.hollandsymfonia.com<br />
holland symfonia<br />
Met bijna 140 musici is Holland Symfonia een <strong>van</strong> de grote orkesten <strong>van</strong><br />
Nederland. <strong>Het</strong> orkest treedt in wisselende samenstelling op in concertzaal,<br />
theater en festivals. Holland Symfonia staat onder leiding <strong>van</strong> chefdirigent<br />
Otto Tausk. <strong>Het</strong> orkest is de vaste partner <strong>van</strong> <strong>Het</strong> <strong>Nationale</strong><br />
<strong>Ballet</strong>.<br />
Holland Symfonia geeft ook symfonische concerten, in de Randstad, met<br />
als vaste speelplaatsen de Philharmonie in Haarlem, Theater De Vest in<br />
Alkmaar, de Stadsgehoorzaal in Leiden en Schouwburg het Park in<br />
Hoorn. Daarnaast begeleidt Holland Symfonia geregeld het Nederlands<br />
Dans Theater en de <strong>Nationale</strong> Reisopera.<br />
Vanaf komend seizoen zal Holland Symfonia zich specifiek op de begeleiding<br />
<strong>van</strong> ballet richten en zal het een symfonieorkest voor de dans vormen.<br />
Tevens is er een educatieorkest in ontwikkeling, dat als doelstelling<br />
heeft het muziekonderwijs in het basisonderwijs een nieuwe impuls te geven<br />
en de sociale samenhang in woonwijken te vergroten.<br />
ermanno florio - dirigent<br />
De Canadees-Italiaanse dirigent Ermanno Florio studeerde directie aan de<br />
Universiteit <strong>van</strong> Toronto bij Sir Andrew Davis. Hij vervolgde zijn opleiding aan de<br />
beroemde Toho Gakuen Muziekschool in Japan, en bij Franco Ferrara en Sergiu<br />
Celibidache.<br />
Florio heeft een groot aantal gerenommeerde orkesten in Europa, Noord-Amerika<br />
en Azië geleid. Behalve symfonische concerten heeft hij opera’s en<br />
balletten gedirigeerd in grote operahuizen als het Teatro alla<br />
Scala in Milaan, The Royal Opera House in Londen, de<br />
Parijse Opéra Bastille en The Metropolitan Opera in New<br />
York.<br />
Van 1985 tot 1990 was Florio als dirigent en muzikaal leider<br />
werkzaam bij The National <strong>Ballet</strong> of Canada. In 1992<br />
werd hij aangesteld als muzikaal directeur <strong>van</strong> het<br />
Houston <strong>Ballet</strong>, en <strong>van</strong> 1998 tot 2001 was hij muzikaal<br />
leider bij het American <strong>Ballet</strong> Theatre. Sinds<br />
2004 combineert hij zijn werk voor het Houston<br />
<strong>Ballet</strong> met het muzikaal leiderschap <strong>van</strong> <strong>Het</strong><br />
<strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong>.<br />
sarah oates - viool<br />
Sarah Oates studeerde aan de Purcell School in Londen, het Royal Northern College of<br />
Music in Manchester en The Manhattan School of Music. In 2000 behaalde zij in New<br />
York de titel ‘Bachelor of Arts in Music'. Ze sloot haar studie af bij Alexander Kerr aan het<br />
Amsterdams Conservatorium. Daarnaast volgde ze masterclasses bij onder anderen<br />
Yehudi Menuhin en Pinchas Zukerman.<br />
Als soliste heeft Oates vioolconcerten <strong>van</strong> Mozart, Bruch, Mendelssohn, Beethoven,<br />
Dvořàk, Paganini en Stravinsky gespeeld. Ze trad onder meer op met het London<br />
Philharmonic Youth Orchestra, Cape Town Symphony Orchestra, de Filharmonie <strong>van</strong><br />
Vlaanderen en Holland Symfonia, waar ze sinds 2008 eerste concertmeester is. Sinds 2003<br />
maakt ze tevens deel uit <strong>van</strong> het Devich Trio.<br />
hebe mensinga - viool<br />
Hebe Mensinga studeerde in 1998 cum laude af aan de Hogeschool voor de Kunsten<br />
Utrecht. Ook studeerde ze bij Yfrah Neaman in Londen en bij Peter Matzka in Keulen. Zij<br />
nam deel aan masterclasses bij onder anderen Herman Krebbers, Menahem Pressler,<br />
Mstislav Rostropovitsj en Joseph Gingold.<br />
Mensinga soleerde met orkesten als Amsterdam Sinfonietta, het Esterhazy Orkest en het<br />
Helsinki Radio Philharmonic. In 2008 nodigde het Ulster Orkest in Belfast haar uit om het<br />
speciaal voor haar geschreven vioolconcert <strong>van</strong> Klaas de Vries uit te voeren. Mensinga<br />
heeft in diverse kamermuziekensembles gespeeld, waaronder het Delos ensemble. Van<br />
2003 tot 2008 was ze hoofdvakdocente aan het Conservatorium <strong>van</strong> Zwolle. Momenteel<br />
is ze eerste concertmeester bij Holland Symfonia. Mensinga bespeelt een Jean-Baptiste<br />
Vuillaume uit 1867, ter beschikking gesteld door het Nationaal Muziekinstrumenten<br />
Fonds.<br />
Mensinga bespeelt een Jean-Baptiste Vuillaume uit 1867, ter beschikking gesteld door het<br />
Nationaal Muziekinstrumenten Fonds.<br />
olga khoziainova - piano<br />
Olga Khoziainova (1957, Rusland) werd op haar tiende toegelaten tot de opleiding aan de<br />
Speciale School voor Muziek in Kiev. Negen jaar later studeerde ze af met diploma’s voor<br />
piano, muziekgeschiedenis en muziektheorie. Aansluitend zette ze haar studie voort in<br />
Moskou, bij Maria Grinberg en Arkadi Sevidov.<br />
Na haar opleiding trad zij in dienst als pianiste bij het Moskouse Kamer <strong>Ballet</strong> (het tegenwoordige<br />
Nationaal Theater).<br />
Tegelijkertijd was zij concertmeester en soliste bij de Moskouse Unie <strong>van</strong> Muziekensembles.<br />
In1992 vervolgde Khoziainova haar carrière bij het Fins Nationaal <strong>Ballet</strong> en ook werkte zij<br />
voor het Hamburger <strong>Ballet</strong>t en het American <strong>Ballet</strong> Theatre. In 1998 trad zij in dienst bij<br />
<strong>Het</strong> <strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong> als eerste pianiste. Naast haar werk bij diverse balletgezelschappen<br />
treedt Khoziainova regelmatig op als concertpianiste.<br />
33
ontmoet de meester<br />
word lid <strong>van</strong> de Geefkringen <strong>van</strong> <strong>Het</strong> <strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong><br />
www.het-ballet.nl/geefkringen<br />
(020) 551 8218<br />
nadjad@het-ballet.nl<br />
34Nadja<br />
<strong>van</strong> Deursen, hoofd fondsenwerving & relatiebeheer, staat u graag te woord<br />
Een kijkje achter<br />
de schermen?<br />
Vrienden zijn welkom.<br />
subsidiënten<br />
www.het-ballet.nl/vrienden<br />
(020) 551 8225<br />
vrienden@het-ballet.nl<br />
Uw steun is meer dan ooit nodig.<br />
met dank aan<br />
<strong>Het</strong> jubileumseizoen <strong>van</strong> <strong>Het</strong> <strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong> wordt mede mogelijk gemaakt door:<br />
teksten en eindredactie Astrid <strong>van</strong> Leeuwen vertalingen Susan Pond coördinatie Eric Korsten planning en productie Marjolijn Vis<br />
coverfoto Erwin Olaf coverfoto achterzijde Erwin Olaf foto’s binnenwerk Ruud Baan, Gerry Hurkmans, Deen <strong>van</strong> Meer, Erwin Olaf,<br />
Angela Sterling grafisch ontwerp Sander <strong>van</strong> der Duin, Martin Pyper [omslag] lay-out Sander <strong>van</strong> der Duin druk Stadsdrukkerij<br />
Amsterdam N.V. uitgever <strong>Het</strong> <strong>Nationale</strong> <strong>Ballet</strong> postadres Postbus 16822, 1001 RH Amsterdam bezoekadres Waterlooplein 22,<br />
1011 PG Amsterdam telefoon [020] 551 82 25 fax [020] 551 80 70 email info@het-ballet.nl<br />
35
36<br />
de hand <strong>van</strong> de meester 21 sep t/m 5 okt
Change language